İçeriğe atla

Fosil primatlar listesi

Fosil primatlar listesi soyu tükenmiş olan primatların fosil kayıtlarından oluşan bir listesini içerir. Primatların genellikle muhtemelen böcek ve meyve ile beslenen küçük ve özelleşmemiş memelilerden evrimleştiği düşünülür. Ancak, primatların kesin kökeni tartışmalı olup bunun yanında primatların ilk atalarının da kendileri gibi ağaçlarda yaşamış olduğuna dair güncel olarak sorgulanmaktadır.[1] Ayrıca diğer başka memeli türlerinin de ağaçlarda yaşayan canlılar olduğu ve bu ağaçsıl memelilerin primatlara benzer özellikler geliştirmedikleri de bilinmektedir. Günümüzde Purgatorius ve Plesiadapis gibi bazı iyi bilinen cinslerin uzun bir süre en eski primatlar olduğu düşünülmüş olsa da onları genellikle Euarchontoglires üst takımı içindeki yeni Plesiadapiformlar takımına dahil eden özellikle son dönem yazarları tarafından ilk primat olarak kabul edilmezler.[2] Bazı yazarlar karışıklıkları önlemek için rütbesiz bir terim olan Plesiadapiformlara dahil olan Euprimatlar tanımını kullanır.[3] Gayri resmi olan bu isim buradaki listede kullanılmamıştır.

İlk primatların tam olarak ne zaman ortaya çıkmış olduklarına dair akademik tartışmalar yapılmaktadır. Olası en erken primat fosillerden biri muhtemelen bir Omomyid olan Altiatlasius koulchii'dir. Bunun dışında 60 milyon yıl önce Paleosen döneminde, Fas'ta yaşamış Plesiadapiform olmayan bir primatın da en eski primat olarak değerlendirilebileceği görüşleri vardır.[1] Moleküler saat yöntemiyle yapılan çalışmalar ile diğer bazı araştırmalar, primat dalının ayrılmasını ve primatların kökenini yaklaşık 85 milyon yıl öncesine, orta Kretase dönemine, yani dinozorların neslinin tükenmesinden ve memelilerin başarılı bir şekilde yayılmasından önceki bir döneme dayandırır.[4][5][6] Kanıtlar tam olarak net olmasa da yine de primat takımının monofiletik kökeni hakkında bir fikir birliği var gibi görünmektedir.[7] Doğrudan günümüzde Afrika'da yaşayan büyük insansı maymunlar ile ilk ata primatlar arasında bağlantısı olduğu bilinen fosiller olmadığı gibi bu en eski primat atalar ile insan arasında da doğrudan son ortak atayı temsil ettiği kabul edilebilecek bir fosil de bulunmamaktadır.[8]

1758 yılında Carl Linnaeus tarafından tanımlanan Primatlar takımı, insanlar ile onların doğrudan atalarını içerir. Ancak, genel kanının aksine, çoğu primat türlerinin özellikle büyük beyinleri yoktur. Büyük beyin hacmine sahip olma özelliği sadece Homo cinsinde ortaya çıktı ve bu, ilk insansı türlerde olmayan bir karakterdi. Aslında, insanlardaki beyin büyümesi ensefalizasyon oranı bazı yunus türlerinden sadece 1.5 milyon yıl daha yenidir. Bazı deniz memelilerin (Cetacea) beyin büyümesi ensefalizasyon oranı ise, Australopithecus gibi insanların en yakın akrabaları da dahil olmak üzere çoğu primatlardan daha yüksektir.[9]

Bu liste Walter Carl Hartwig'in 2002 yılına ait "Primat Fosil Kayıtları" isimli kitabındaki listeye göre hazırlanmıştır.[10] Uluslararası Zoolojik Adlandırma Kodu'nda belirtildiği gibi yazar isimlerindeki parantez (ve tarih), ilgili fosil için jenerik isim değişikliği gösterir.[11]

Strepsirrhini

Bazal gövde grubu Strepsirhini

  • Azibiidae Gingerich, 1976
  • Algeripithecus Godinot & Mahboubi, 1992
  • Algeripithecus minutus Godinot & Mahboubi, 1992
  • Azibius Sudre, 1975
  • Azibius trerki Sudre, 1975

Adapiformes, belirsiz sınıflama

  • Lushius Chow, 1961
  • Lushius qinlinensis Chow, 1961
  • Panobius
  • Panobius afridi Russell & Gingerich, 1987
  • Djebelemur
  • Djebelemur martinezi Hartenberger & Marandat, 1992
  • Omanodon
  • Omanodon minor Gheerbrant ve diğerleri, 1993
  • Shizarodon
  • Shizarodon dhofarensis Gheerbrant ve diğerleri, 1993
  • Muangthanhinius
  • Muangthanhinius siami Marivaux ve diğerleri, 2006.

Adapoidea

Smilodectes
Darwinius
  • Notharctidae Trouessart, 1879
    • Notharctinae Trouessart, 1879
      • Cantius Simons, 1962
        • Cantius abditus (Gingerich & Simmons, 1977)
        • Cantius angulatus (Cope, 1875)
        • Cantius antediluvius Kihm, 1992
        • Cantius eppsi Cooper, 1932
        • Cantius frugivorus (Cope, 1875)
        • Cantius mckennai (Gingerich & Simons, 1977)
        • Cantius nuniensis (Cope, 1881)
        • Cantius ralstoni (Matthew, 1915)
        • Cantius savagei Gingerich, 1977
        • Cantius torresi Gingerich, 1986
        • Cantius trigonodus (Matthew, 1915)
      • Copelemur Gingerich & Simons, 1977
        • Copelemur australotutus Beard, 1988
        • Copelemur praetutus (Gazin, 1962)
        • Copelemur tutus (Cope, 1877)
      • Hesperolemur Gunnell, 1995
        • Hesperolemur actius Gunnell, 1995
      • Notharctus Leidy, 1870
        • Notharctus pugnax Granger & Gregory, 1917
        • Notharctus robustior Leidy, 1870
        • Notharctus tenebrosus Leidy, 1870
        • Notharctus venticolus Osborn, 1902
      • Pelycodus Cope, 1875
        • Pelycodus danielsae Froehlich & Lucas, 1991
        • Pelycodus jarrovii (Cope, 1874)
      • Smilodectes Wortman, 1903
        • Smilodectes gingerichi (Beard, 1988)
        • Smilodectes gracilis (Marsh, 1871)
        • Smilodectes mcgrewi Gingerich, 1979
    • Cercamoniinae Gingerich, 1975
      • Aframonius Simons ve diğerleri, 1995
        • Aframonius diedes Simons ve diğerleri, 1995
      • Agerinia Crusafont-Pairo & Golpe-Posse, 1973
        • Agerinia roselli Crusafont-Pairo & Golpe-Posse, 1973
      • Anchomomys Stehlin, 1916
        • Anchomomys crocheti (Godinot, 1988)
        • Anchomomys gaillardi Stehlin, 1916
        • Anchomomys milleri Simons, 1997
        • Anchomomys pygmaeus (Rütimeyer, 1890)
        • Anchomomys quercy (Stehlin, 1916)
      • Barnesia Thalmann, 1994
        • Barnesia hauboldi Thalmann, 1994
      • Buxella Godinot, 1988
        • Buxella magna Godinot, 1988
        • Buxella prisca Godinot, 1988
      • Caenopithecus Rütimeyer, 1862
        • Caenopithecus lemuroides Rütimeyer, 1862
      • Cercamonius Gingerich, 1975
        • Cercamonius brachyrhynchus Gingerich, 1975
      • Darwinius Franzen ve diğerleri, 2009[12]
        • Darwinius masillae Franzen ve diğerleri, 2009[12]
      • Donrussellia Szalay, 1976
        • Donrussellia gallica (Russell, Louis & Savage, 1967)
        • Donrussellia louisi
        • Donrussellia magna
        • Donrussellia provincialis
        • Donrussellia russelli
      • Europolemur Weigelt, 1933
        • Europolemur dunaifi (Tattersall & Schwartz, 1983)
        • Europolemur klatti Weigelt, 1933
        • Europolemur koenigswald Franzen, 1987
      • Mahgarita Wilson & Szalay, 1976
        • Mahgarita stevensi Wilson & Szalay, 1976
      • Pericodon Stehlin, 1916
        • Pericodon helleri (Schwartz et al., 1983)
        • Pericodon helveticus (Rütimeyer, 1891)
        • Pericodon huerzeleri Gingerich, 1977
        • Pericodon jaegeri Godinot, 1988
        • Pericodon lemoinei Gingerich, 1977
      • Protoadapis Lemoine, 1878
        • Protoadapis angustidens (Filhol, 1888)
        • Protoadapis brachyrhynchus Stehlin, 1912
        • Protoadapis curvicuspidens (Lemoine, 1878)
        • Protoadapis ignoratus
        • Protoadapis muechelnensis
        • Protoadapis recticuspidens
        • Protoadapis weigelti
      • Pronycticebus Grandidier, 1904
        • Pronycticebus gaudryi Grandidier, 1904
        • Pronycticebus neglectus
      • Wadilemur Simons, 1997
        • Wadilemur elegans Simons, 1997
  • Adapidae Trouessart, 1879
    • Adapinae Trouesart, 1879
      • Adapis Cuvier, 1821
        • Adapis bruni
        • Adapis collinsonae (Hooker, 1986)
        • Adapis parisiensis de Blainville, 1841
        • Adapis sudrei Gingerich, 1977
      • Adapoides Beard ve diğerleri, 1994
        • Adapoides troglodytes Beard ve diğerleri, 1994
      • Cryptadapis Godinot, 1984
        • Cryptadapis laharpei Godinot, 1984
        • Cryptadapis tertius Godinot, 1984
      • Leptadapis Gervais, 1876
        • Leptadapis assolicus
        • Leptadapis capellae (Crusafont-Pairo, 1967)
        • Leptadapis leenhardti (Stehlin, 1912)
        • Leptadapis magnus (Filhol, 1874)
        • Leptadapis priscus (Stehlin, 1916)
        • Leptadapis ruetimeyeri (Stehlin, 1912)
      • Microadapis Szalay, 1974
        • Microadapis lynnae
        • Microadapis sciureus (Stehlin, 1916)
      • Palaeolemur Delfortrie, 1873
        • Palaeolemur betillei Delfortrie, 1873
  • Sivaladapidae Thomas & Verma, 1979
    • Sivaladapinae Thomas & Verma, 1979
      • Guangxilemur Qi & Beard, 1998
        • Guangxilemur tongi Qi & Beard, 1998
      • Hoanghonius Zdansky, 1930
        • Hoanghonius stehlini Zdansky, 1930
      • Indraloris Lewis, 1933
        • Indraloris himalayensis (Pilgrim, 1932)
      • Rencunius Gingerich ve diğerleri, 1994
        • Rencunius zhoui Gingerich ve diğerleri, 1994
      • Sinoadapis Wu & Pan, 1985
        • Sinoadapis carnosus Wu & Pan, 1985
      • Sivaladapis Gingerich & Sahni, 1979
        • Sivaladapis nagrii (Prasad, 1970)
        • Sivaladapis palaendicus (Pilgrim, 1932)
      • Wailekia Ducrocq ve diğerleri, 1995
        • Wailekia orientale Ducrocq ve diğerleri, 1995

Lorisiformes

  • Lorisidae Gray, 1821
  • Karanisia Seiffert et al., 2003
  • Karanisia clarki Seiffert et al., 2003
  • Mioeuoticus Leakey, 1962
  • Mioeuoticus bishopi Leakey, 1962
  • Mioeuoticus shipmani Phillips & Walker, 2000
  • Nycticeboides Jacobs, 1981
  • Nycticeboides simpsoni Jacobs, 1981
  • Galagidae Gray, 1825
  • Progalago MacInnes, 1943
  • Progalago dorae MacInnes, 1943
  • Progalago songhorensis Simpson, 1967
  • Komba Simspon, 1967
  • Komba minor Le Gros Clark & Thomas, 1952
  • Komba robustus Le Gros Clark & Thomas, 1952
  • Komba winamensis McCrossin, 1992
  • Galago Geoffroy, 1796
  • Galago farafraensis Pickford, Wanas & Soliman, 2006
  • Galago howelli Wesselman, 1984
  • Galago sadimanensis Walker, 1987

Lemuriformes

Babakotia radofilai
  • Archaeolemuridae G. Grandier, 1905
  • Archaeolemur Filhol, 1895
  • Archaeolemur edwardsi Filhol, 1895
  • Archaeolemur majori Filhol, 1895
  • Hadropithecus Lorenz von Liburnau, 1899
  • Hadropithecus stenognathus Lorenz von Liburnau, 1899
  • Palaeopropithecidae Tattersall, 1973
  • Mesopropithecus Standing, 1905
  • Mesopropithecus dolichobrachion Simons ve diğerleri, 1995
  • Mesopropithecus globiceps Lamberton, 1936
  • Mesopropithecus pithecoides Standing, 1905
  • Babakotia Godfrey ve diğerleri, 1990
  • Babakotia radofilai Godfrey ve diğerleri, 1990
  • Palaeopropithecus G. Grandidier, 1899
  • Palaeopropithecus ingens G. Grandidier, 1899
  • Palaeopropithecus kelyus Gommery et al., 2010
  • Palaeopropithecus maximus Standing, 1903
  • Archaeoindris Standing, 1909
  • Archaeoindris fontoynontii Standing, 1909
  • Megaladapidae Forsyth-Major, 1894
  • Megaladapis Forsyth-Major, 1894
  • Alt cins: Megaladapis
  • Megaladapis (Megaladapis) grandidieri Standing, 1903
  • Megaladapis (Megaladapis) madagascariensis Forsyth-Major, 1894
  • Alt cins: Peloriadapis
  • Megaladapis (Peloriadapis) edwardsi Grandidier, 1899
  • Lemuridae Gray, 1821
  • Pachylemur Lamberton, 1946
  • Pachylemur insignis Filhol, 1895
  • Pachylemur jullyi Lamberton, 1948
  • Daubentoniidae Gray, 1863[13]
  • Daubentonia É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1795
  • Daubentonia robusta Lamberton, 1934

Haplorrhini

Tarsiiformes, belirsiz sınıflama

  • Ekgmowechashala Macdonald, 1963
  • Ekgmowechashala philotau Macdonald, 1963
  • Kohatius Russell & Gingerich, 1980
  • Kohatius coppensi Russell & Gingerich, 1980
  • Altanius orlovi Dashzeveg & McKenna, 1977
  • Altiatlasius koulchii Sigé ve diğerleri, 1990

Omomyoidea

  • Omomyidae Trouessart, 1879
    • Microchoerinae Lydekker, 1887
      • Microchoerus Wood, 1846
        • Microchoerus creechbarrowensis Hooker, 1986
        • Microchoerus edwardsi Filhol, 1880
        • Microchoerus erinaceus Wood, 1846
        • Microchoerus ornatus Stehlin, 1916
        • Microchoerus wardi Hooker, 1986
      • Necrolemur Filhol, 1873
        • Necrolemur antiquus Filhol, 1873
        • Necrolemur zitteli Schlosser, 1887
      • Nannopithex Stehlin, 1916
        • Nannopithex filholi Chantre & Gaillard, 1897
        • Nannopithex humilidens Thalmann, 1994
        • Nannopithex quaylei Hooker, 1986
        • Nannopithex raabi Heller, 1930
        • Nannopithex zuccolae Godinot ve diğerleri, 1992
      • Pseudoloris Stehlin, 1916
        • Pseudoloris crusafonti Louis & Sudre, 1975
        • Pseudoloris godinoti Köhler & Moyà-Solà, 1999
        • Pseudoloris isabenae Crusafont-Pairo, 1967
        • Pseudoloris parvulus Filhol, 1890
    • Anaptomorphinae Cope, 1883
    • Oymak: Anaptomorphini
      • Anaptomorphus Cope, 1872
        • Anaptomorphus aemulus Cope, 1872
        • Anaptomorphus westi Szalay, 1976
      • Tetonius Matthew, 1915
        • Tetonius homunculus Cope, 1882
        • Tetonius matthewi Bown & Rose, 1987
        • Tetonius mckennai Bown & Rose, 1987
      • Absarokius Matthew, 1915
        • Absarokius abbotti Loomis, 1906
        • Absarokius australis Bown & Rose, 1987
        • Absarokius nocerai Robinson, 1966
        • Absarokius metoecus Bown & Rose, 1987
        • Absarokius witteri Morris, 1954
      • Teilhardina Simpson, 1940
        • Teilhardina americana Bown, 1976
        • Teilhardina asiatica Ni ve diğerleri, 2004
        • Teilhardina belgica Teilhard de Chardin, 1927
        • Teilhardina brandti Gingerich, 1993
        • Teilhardina crassidens Bown & Rose, 1987
        • Teilhardina demissa Rose, 1995
        • Teilhardina tenuicula Jepsen, 1930
      • Anemorhysis Gazin, 1958
        • Anemorhysis natronensis Beard ve diğerleri, 1992
        • Anemorhysis pattersoni Bown & Rose, 1984
        • Anemorhysis pearcei Gazin, 1962
        • Anemorhysis savagei Williams & Covert, 1994
        • Anemorhysis sublettensis Gazin, 1952
        • Anemorhysis wortmani Bown & Rose, 1984
      • Chlororhysis Gazin, 1958
        • Chlororhysis incomptus Bown & Rose, 1984
        • Chlororhysis knightensis Gazin, 1958
      • Pseudotetonius Bown, 1974
        • Pseudotetonius ambiguus Bown, 1974
      • Arapahovius Savage & Waters, 1978
        • Arapahovius advena Bown & Rose, 1991
        • Arapahovius gazini Savage & Waters, 1978
      • Aycrossia Bown, 1979
        • Aycrossia lovei Bown, 1979
      • Strigorhysis Bown, 1979
        • Strigorhysis bridgerensis Bown, 1979
        • Strigorhysis huerfanensis Bown & Rose, 1987
        • Strigorhysis rugosus Bown, 1979
      • Gazinius Bown, 1979
        • Gazinius amplus Bown, 1979
        • Gazinius bowni Gunnell, 1995
      • Tatmanius Bown & Rose, 1991
        • Tatmanius szalayi Bown & Rose, 1991
    • Oymak: Trogolemurini
      • Trogolemur Matthew, 1909
        • Trogolemur amplior Beard ve diğerleri, 1992
        • Trogolemur fragilis Beard ve diğerleri, 1992
        • Trogolemur myodes Matthew, 1909
      • Sphacorhysis Gunnell, 1995
        • Sphacorhysis burntforkensis Gunnell, 1995
    • Omomyinae Trouessart, 1879
    • Oymak: Omomyiini
      • Omomys Leidy, 1869
        • Omomys carteri Leidy, 1869
        • Omomys lloydi Gazin, 1958
      • Steinius Bown & Rose, 1984
        • Steinius annectens Bown & Rose, 1991
        • Steinius vespertinus Matthew, 1915
      • Chumashius Stock, 1933
        • Chumashius balchi Stock, 1933
    • Oymak: Washakiini
      • Washakius Leidy, 1873
        • Washakius insignis Leidy, 1873
        • Washakius izetti Honey, 1990
        • Washakius laurae Simpson, 1959
        • Washakius woodringi Stock, 1938
      • Shoshonius Granger, 1910
        • Shoshonius bowni Honey, 1990
        • Shoshonius cooperi Granger, 1910
      • Dyseolemur Stock, 1934
        • Dyseolemur pacificus Stock, 1934
      • Loveina Simpson, 1940
        • Loveina minuta Loomis, 1906
        • Loveina wapitiensis Gunnell ve diğerleri, 1992
        • Loveina zephyri Simspon, 1940
    • Oymak: Utahiini
    • Alt oymak: Utahiina
      • Utahia Gazin, 1958
        • Utahia kayi Gazin, 1958
      • Stockia Gazin, 1958
        • Stockia powayensis Gazin, 1958
      • Chipetaia Rasmussen, 1996
        • Chipetaia lamporea Rasmussen, 1996
      • Asiomomys Wang & Li, 1990
        • Asiomomys changbaicus Wang & Li, 1990
    • Alt oymak: Mytoniina
      • Wyomomys Gunnell, 1995
        • Wyomomys bridgeri Gunnell, 1995
      • Ageitodendron Gunnell, 1995
        • Ageitodendron matthewi Gunnell, 1995
      • Ourayia Gazin, 1958
        • Ourayia hopsoni Robinson, 1968
        • Ourayia uintensis Osborn, 1895
    • Oymak: Macrotarsiini
      • Macrotarsius Clark, 1941
        • Macrotarsius jepseni Robinson, 1968
        • Macrotarsius macrorhysis Beard ve diğerleri, 1994
        • Macrotarsius montanus Clark, 1941
        • Macrotarsius roederi Kelly, 1990
        • Macrotarsius siegerti Robinson, 1968
      • Hemiacodon Marsh, 1872
        • Hemiacodon casamissus Beard ve diğerleri, 1992
        • Hemiacodon gracilis Marsh, 1872
      • Yaquius Mason, 1990
        • Yaquius travisi Mason, 1990
    • Oymak: Uintaniini
      • Uintanius Matthew, 1915
        • Uintanius ameghini Wortman, 1904
        • Uintanius rutherfurdi Robinson, 1966
      • Jemezius Beard, 1987
        • Jemezius szalayi Beard, 1987
    • Oymak: Rooneyini
      • Rooneyia Wilson, 1966
        • Rooneyia viejaensis Wilson, 1966
  • Tarsiidae Gray, 1825
  • Tarsius Storr, 1780
  • Tarsius eocaenus Beard & al, 1994
  • Tarsius thailandicus Ginsburg & Mein, 1987
  • Xanthorhysis Beard, 1998
  • Xanthorhysis tabrumi Beard, 1998

Simiiformes

Simiiformes, belirsiz sınıflama

  • Arsinoea Simons, 1992
  • Arsinoea kallimos Simons, 1992
  • Tabelia Godinot & Mahboubi, 1994
  • Tabelia hammadae Godinot & Mahboubi, 1994
  • Afrotarsiidae Ginsburg & Mein, 1987
  • Afrotarsius chatrathi Simons & Bown, 1985
  • Eosimiidae Beard ve diğerleri, 1994
  • Eosimias centennicus Beard ve diğerleri, 1996
  • Eosimias sinensis Beard ve diğerleri, 1994
  • Bahinia Jaeger ve diğerleri, 1999
  • Bahinia pondaungensis Jaeger ve diğerleri, 1999
  • Pondaungia Pilgrim, 1927
  • Pondaungia cotteri Pilgrim, 1927
  • Amphipithecus Colbert, 1937
  • Amphipithecus mogaungensis Colbert, 1937
  • Siamopithecus Chaimanee ve diğerleri, 1997
  • Siamopithecus eocaenus Chaimanee ve diğerleri, 1997
  • Proteopithecidae Simons, 1997
  • Proteopithecus sylviae Simons, 1989
  • Serapia Simons, 1992
  • Serapia eocaena Simons, 1992
  • Parapithecidae Schlosser, 1911
  • Apidium Osborn, 1908
  • Apidium bowni Simons, 1995
  • Apidium moustafai Simons, 1962
  • Apidium phiomense Osborn, 1908
  • Parapithecus Schlosser, 1910
  • Parapithecus fraasi Schlosser, 1910
  • Parapithecus grangeri Simons, 1974
  • Qatrania Simons & Kay, 1983
  • Qatrania fleaglei Simons & Kay, 1988
  • Qatrania wingi Simons & kay, 1983
  • Biretia Bonis ve diğerleri, 1988
  • Biretia piveteaui Bonis ve diğerleri, 1988
  • Biretia fayumensis Seiffert ve diğerleri, 2005
  • Biretia megalopsis Seiffert ve diğerleri, 2005

Platyrrhini

  • Atelidae Gray, 1825
    • Pitheciinae Mivart, 1865
    • Oymak: Callicebini
      • Xenothrix Williams & Koopman, 1952
        • Xenothrix mcgregori Williams & Koopman, 1952
      • Antillothrix MacPhee ve diğerleri, 1995
        • Antillothrix bernensis Rímoli, 1977
      • Paralouatta Rivero & Arredondo, 1991
        • Paralouatta varonai Rivero & Arredondo, 1991
        • Paralouatta marianae
    • Oymak: Pitheciini
      • Soriacebus Fleagle ve diğerleri, 1987
        • Soriacebus adrianae Fleagle, 1990
        • Soriacebus ameghinorum Fleagle ve diğerleri, 1987
      • Proteropithecia Kay ve diğerleri, 1999
        • Proteropithecia neuquenensis Kay ve diğerleri, 1998
      • Cebupithecia Stirton & Savage, 1951
        • Cebupithecia sarmientoi Stirton & Savage, 1951
      • Nuciruptor Meldrum & Kay, 1997
        • Nuciruptor rubricae Meldrum & Kay, 1997
    • Oymak: Homunculini
      • Homunculus Ameghino, 1891
        • Homunculus patagonicus Ameghino, 1891
      • Carlocebus Fleagle, 1990
        • Carlocebus carmenensis Fleagle, 1990
        • Carlocebus intermedius Fleagle, 1990
    • Atelinae Gray, 1825
    • Oymak: Alouattini
      • Stirtonia Hershkovitz, 1970
        • Stirtonia tatacoensis Stirton, 1951
        • Stirtonia victoriae Kay ve diğerleri, 1987
    • Oymak: Atelini
      • Caipora Cartelle & Hartwig, 1996
        • Caipora bambuiorum Cartelle & Hartwig, 1996
    • Atelinae, belirsiz sınıflama
      • Protopithecus Lund, 1838
        • Protopithecus brasiliensis Lund, 1838
  • Cebidae Bonaparte, 1831
    • Cebinae Bonaparte, 1831
    • Oymak: Saimiriini
      • Neosaimiri Stirton, 1951
        • Neosaimiri fieldsi Stirton, 1951
      • Laventiana Rosenberger ve diğerleri, 1991
        • Laventiana annectens Rosenberger ve diğerleri, 1991
      • Dolichocebus Kraglievich, 1951
        • Dolichocebus gaimanensis Kraglievich, 1951
    • Cebinae, belirsiz sınıflama
      • Chilecebus Flynn & al, 1995
        • Chilecebus carrascoensis Flynn & al, 1995
    • Aotinae Elliot, 1913
      • Aotus Illiger, 1811
        • Aotus dindensis Setoguchi & Rosenberger, 1987
    • Aotinae, belirsiz sınıflama
      • Tremacebus Hershkovitz, 1974
        • Tremacebus harringtoni Rusconi, 1933
    • Callitrichinae Thomas, 1903
    • Oymak: Callimiconi
      • Mohanamico Luchterhand ve diğerleri, 1986
        • Mohanamico hershkovitzi Luchterhand ve diğerleri, 1986
    • Callitrichinae, belirsiz sınıflama
      • Patasola Kay & Meldrum, 1997
        • Patasola magdalenae Kay & Meldrum, 1997
      • Lagonimico Kay, 1994
        • Lagonimico conclutatus Kay, 1994
      • Micodon Setoguchi & Rosenberger, 1985
        • Micodon kiotensis Setoguchi & Rosenberger, 1985

Platyrrhini, belirsiz sınıflama

  • Branisella Hoffstetter, 1969
    • Branisella boliviana Hoffstetter, 1969

Catarrhini

Catarrhini, belirsiz sınıflama

  • Limnopithecus Hopwood, 1933
  • Limnopithecus evansi MacInnes, 1943
  • Limnopithecus legetet Hopwood, 1933
  • Kalepithecus Harrison, 1988
  • Kalepithecus songhorensis Andrews, 1978
  • Kamoyapithecus Leakey ve diğerleri, 1995
  • Kamoyapithecus hamiltoni Madden, 1980

Propliothecoidea

  • Catopithecus Simons, 1989
  • Catopithecus browni Simons, 1989
  • Oligopithecus rogeri Gheerbrant ve diğerleri, 1995
  • Oligopithecus savagei Simons, 1962
  • Propliopithecidae Straus, 1961
  • Moeripithecus Schlosser, 1910
  • Moeripithecus markgrafi Schlosser, 1910
  • Propliopithecus ankeli Simons ve diğerleri, 1987
  • Propliopithecus chirobates Simons, 1965
  • Propliopithecus haeckeli Schlosser, 1910
  • Aegyptopithecus zeuxis Simons, 1965

Pliopithecoidea

  • Piopithecidae Zapfe, 1960
    • Dionysopithecinae
      • Dionysopithecus Li, 1978
        • Dionysopithecus orientalis Suteethorn ve diğerleri, 1990
        • Dionysopithecus shuangouensis Li, 1978
      • Platodonpithecus Li, 1978
        • Platodonpithecus jianghuaiensis Li, 1978
    • Pliopitheciinae
      • Pliopithecus Gervais, 1849
        • Pliopithecus antiquus Gervais, 1849
        • Pliopithecus piveteaui Hürzeler, 1954
        • Pliopithecus platyodon Bidermann, 1863
        • Pliopithecus zhanxiangi Harrison ve diğerleri, 1991
      • Epipliopithecus Zapfe & Hürzeler, 1957
        • Epipliopithecus vindobonensis Zapfe & Hürzeler, 1957
      • Egarapithecus Moyà-Solà ve diğerleri, 2001
        • Egarapithecus narcisoi Moyà-Solà ve diğerleri, 2001
  • Crouzeliidae
    • Cruouzeliinae Ginsburg & Mein, 1980
      • Plesiopliopithecus Zapfe, 1961
        • Plesiopliopithecus auscitanensis Bergounioux & Crouzel, 1965
        • Plesiopliopithecus lockeri Zapfe, 1961
        • Plesiopliopithecus priensis Welcomme ve diğerleri, 1991
        • Plesiopliopithecus rhodanica Ginsburg & Mein, 1980
      • Anapithecus Kretzoi, 1975
        • Anapithecus hernyaki Kretzoi, 1975
      • Laccopithecus Wu & Pan, 1984
        • Laccopithecus robustus Wu & Pan, 1984
Pliopithecoidea, belirsiz sınıflama
  • Paidopithex Pohlig, 1895
  • Paidopithex rhenanus Pohlig, 1895

Cercopithecoidea

  • Victoriapithecidae von Koenigswald, 1969
  • Victoriapithecus von Koenigswald, 1969
  • Victoriapithecus macinnesi von Koenigswald, 1969
  • Prohylobates Fourtau, 1918
  • Prohylobates tandyi Fourtau, 1918
  • Prohylobates simonsi Delson, 1979
  • Cercopithecidae Gray, 1821
    • Colobinae Jernon, 1867
    • Oymak: Colobini
      • Microcolobus Benefit & Pickford, 1986
        • Microcolobus tugenensis Benefit & Pickford, 1986
      • Rhinocolobus M.G. Leakey, 1982
        • Rhinocolobus turkanaensis M.G. Leakey, 1982
    • Colobinae, belirsiz sınıflama
      • Mesopithecus Wagner, 1839
        • Mesopithecus pentelicus Wagner, 1839
        • Mesopithecus monspessulanus Gervais, 1849
      • Rhinopithecus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812
        • Alt cins Rhinopithecus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812
        • Rhinopithecus (Rhinopithecus) lantianensis Hu & Qi, 1978
      • Dolichopithecus Depéret, 1889
        • Dolichopithecus ruscinensis Depéret, 1889
      • Libypithecus Stromer, 1913
        • Libypithecus markgrafi Stromer, 1913
      • Presbytis Eschscholtz, 1821
        • Presbytis sivalensis Lydekker, 1878
      • Semnopithecus Desmarest, 1822
        • Semnopithecus palaeindicus Lydekker, 1884
      • Parapresbytis Kalmykov & Maschenko, 1992
        • Parapresbytis eohanuman Berissoglebskaya, 1981
      • Cercopithecoides Mollett, 1947
        • Cercopithecoides kimeui M.G. Leakey, 1982
        • Cercopithecoides williamsi Mollett, 1947
      • Paracolobus R.E.F. Leakey, 1969
        • Paracolobus chemeroni R.E.F. Leakey, 1969
        • Paracolobus mutiwa M.G. Leakey, 1969
    • Cercopithecinae Gray, 1821
    • Oymak: Papionini
    • Alt oymak: Macanina
      • Macaca Lacépède, 1799
        • Macaca anderssoni Schlosser, 1924
        • Macaca jiangchuanensis Pan ve diğerleriŞablon:Verify source, 1992
        • Macaca libyca Stromer, 1920
        • Macaca majori Schaub & Azzaroli in Comaschi Caria, 1969 (sometimes included in M. sylvanus)
      • Procynocephalus Schlosser, 1924
        • Procynocephalus subhimalayanus von Meyer, 1848
        • Procynocephalus wimani Schlosser, 1924
      • Paradolichopithecus Necrasov ve diğerleri, 1961
        • Paradolichopithecus arvernensis Depéret, 1929
    • Alt oymak: Papionina
      • Parapapio Jones, 1937
        • Parapapio ado Hopwood, 1936
        • Parapapio antiquus Haughton, 1925
        • Parapapio broomi Jones, 1937
        • Parapapio jonesi Broom, 1940
        • Parapapio whitei Broom, 1940
      • Dinopithecus Broom, 1937
        • Dinopithecus ingens Broom, 1937
      • Gorgopithecus Broom & Robinson, 1946
        • Gorgopithecus major Broom, 1940
      • Theropithecus I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1843
        • Alt cins: Theropithecus Delson, 1993
        • Theropithecus (Theropithecus) darti Broom & Jensen, 1946
        • Theropithecus (Theropithecus) oswaldi Andrews, 1916
        • Alt cins: Omopithecus Delson, 1993
        • Theropithecus (Omopithecus) baringensis R.E.F. Leakey, 1969
        • Theropithecus (Omopithecus) brumpti Arambourg, 1947
        • Theropithecus (Omopithecus) quadratirostris Iwamoto, 1982
      • Papio
        • Papio izodi Gear, 1926

Proconsuloidea

Proconsul
  • Proconsulidae Leakey, 1963
    • Proconsulinae Leakey, 1963
      • Proconsul Hopwood, 1933
        • Proconsul africanus Hopwood, 1933
        • Proconsul heseloni Walker ve diğerleri, 1993
        • Proconsul major Le Gros Clark & Leakey, 1950
        • Proconsul nyanzae Le Gros Clark & Leakey, 1950
    • Nyanzapithecinae Harrison, 2002
      • Nyanzapithecus' Harrison, 1986
        • Nyanzapithecus harrisoni Kunimatsu, 1997
        • Nyanzapithecus pickfordi Harrison, 1986
        • Nyanzapithecus vancouveringorum Andrews, 1974
      • Mabokopithecus von Koenigswald, 1969
        Rangwapithecus gordoni çenesi
        • Mabokopithecus clarki von Koenigswald, 1969
      • Rangwapithecus Andrews, 1974
        • Rangwapithecus gordoni Andrews, 1974
      • Turkanapithecus Leakey & Leakey, 1986
        • Turkanapithecus kalakolensis Leakey & Leakey, 1986

Dendropithecoidea

  • Dendropithecus macinnesi Le Gros Clark & Leakey, 1950
  • Micropithecus clarki Fleagle & Simons, 1978
  • Micropithecus leakeyorum Harrison, 1989
  • Simiolus Leakey & Leakey, 1987
  • Simiolus enjiessi Leakey & Leakey, 1987
Homo habilis
  • Griphopithecidae Begun, 2002
  • Griphopithecus Abel, 1902
  • Griphopithecus africanus Begun, 2002
  • Griphopithecus alpani Tekkaya, 1974
  • Griphopithecus darwini Abel, 1902
  • Graecopithecus freybergi von Koenigswald, 1972
  • Otavipithecus Conroy ve diğerleri, 1992
  • Otavipithecus namibiensis Conroy ve diğerleri, 1992
  • Samburupithecus kiptalami Ishida & Pickford, 1997
  • Orrorin tugenensis Senut ve diğerleri, 2001
  • Pierolapithecus Moyà-Solà, 2004
  • Pierolapithecus catalaunicus Moyà-Solà, 2004
  • Morotopithecus bishopi Gebo ve diğerleri, 1997

Ayrıca bakınız

Konuyla ilgili yayınlar

Aşağıdaki kitap listesi, grafik, fotoğraf ve açıklayıcı kaynaklar gibi primat fosillerinin tarihçesi hakkında da faydalı değerlendirmeler ve genel bir bakış içerir.

  • Weiss, ML ve Mann, AE (1985). İnsan Biyolojisi ve Davranışları: Antropolojik bir bakış açısı (4. bs.). Boston:. Little Brown ISBN 978-0-673-39013-4 (Not: Bu kitap, insan ve insan olmayan primatların evrimi ile fosil tarihlerini çok anlaşılabilir açıklamalarını içermektedir). (İngilizce)
  • Jones, Steve; Martin, Robert D.; Pilbeam, David R (Editörler). (1994). İnsan Evrimi Cambridge Ansiklopedisi. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-46786-5. (Not: bu kitap genel olarak primatların evrimi hakkında çok yararlı ve insan evrimi hakkında dikkata değer bilgiler içermektedir. Bunun yanı sıra fosil tarihçesini de yer vermektedir). (İngilizce)
  • Hartwig, Walter, ed (2002. 2004'te tekrar basıldı). Primat fosilleri 5 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-08141-2. (İngilizce)

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ a b Rasmussen, D. T. (2002). "The origin of Primates". Hartwig, W. C. (Ed.). The Primate Fossil Record. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 5-9. 
  2. ^ Covert, H. H. (2002). "The earliest fossil Primates and the evolution of Prosimians: Introduction". Hartwig, W. C. (Ed.). The Primate Fossil Record. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 13-20. 
  3. ^ McKenna, M. C. & Bell, S. K. (1997). Classification of Mammals Above the Species Level. New York: Columbia University Press. s. 329. ISBN 023111012X. 
  4. ^ Lee, M. (Eylül 1999). "Molecular Clock Calibrations and Metazoan Divergence Dates". Journal of Molecular Evolution. 49 (3). ss. 385-391. doi:10.1007/PL00006562. PMID 10473780. 
  5. ^ Field Museum. "Scientists Push Back Primate Origins From 65 Million To 85 Million Years Ago". Science Daily. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2008. 
  6. ^ Tavaré, S., Marshall, C. R., Will, O., Soligo, C. & Martin R.D. (18 Nisan 2002). "Using the fossil record to estimate the age of the last common ancestor of extant primates". Nature. 416 (6882). ss. 726-729. doi:10.1038/416726a. PMID 11961552. 
  7. ^ Dawkins, R. (2005). The Ancestor’s Tale. A Pilgrimage to the Dawn of Evolution. Boston, New York: Mariner Books. ss. 160-168. 
  8. ^ Willoughby, P. Palaeoanthropology and the place of humans in nature. International Journal of Comparative Psychology, 2005, 18, 60-91. Pamela Willougby at the time of authorship is Prof of Anthropology at the University of Alberta
  9. ^ Conway Morris, S. (2003). Life’s Solution. Inevitable Humans in a Lonely Universe. Cambridge: University of Cambridge. ss. 245-247. 
  10. ^ Hartwig, C. (2002). The Fossil Primate Record. Cambridge University Press. 
  11. ^ ICZN (1999). "Article 51. Citation of names of authors". International Code of Zoological Nomenclature. International Commission on Zoological Nomenclature (ICZN). 29 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2009. 
  12. ^ a b Franzen, Jens L.; Gingerich, Philip D.; Habersetzer, Jörg; Hurum, Jørn H.; Von Koenigswald, Wighart; Smith, B. Holly (2009). Hawks, John (Ed.). "Complete Primate Skeleton from the Middle Eocene of Messel in Germany: Morphology and Paleobiology". PLoS ONE. 4 (5). ss. e5723. Bibcode:2009PLoSO...4.5723F. doi:10.1371/journal.pone.0005723. PMC 2683573 $2. PMID 19492084. 
  13. ^ Russell Mittermeier, Ganzhorn, J., Konstant, W., Glander, K., Tattersall, I., Groves, C., Rylands, A., Hapke, A., Ratsimbazafy, J., Mayor, M., Louis, E., Rumpler, Y., Schwitzer, C. & Rasoloarison, R. (Aralık 2008). "Lemur Diversity in Madagascar". International Journal of Primatology. 29 (6). ss. 1607-1656. doi:10.1007/s10764-008-9317-y. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Yunanistan</span> Güneydoğu Avrupada bir ülke

Yunanistan, resmî adıyla Helen Cumhuriyeti, Güneydoğu Avrupa'da bulunan bir ülkedir. Nüfusu 2022 itibarıyla yaklaşık 10,3 milyon olan ülkenin en büyük şehri ve başkenti Atina'dır. Kuzeybatısında Arnavutluk, kuzeyinde Kuzey Makedonya ve Bulgaristan, kuzeydoğusunda Türkiye, doğusunda Ege Denizi, batısında İyon Denizi, güneyinde Girit Denizi ve Akdeniz ile sınırlanan Yunanistan, Avrupa, Asya ve Afrika'nın kavşağında stratejik bir konumda yer almaktadır.

Evrim, popülasyondaki gen ve özellik dağılımının nesiller içerisinde seçilim baskısıyla değişmesidir. Bazen dünyanın evrimi, evrenin evrimi ya da kimyasal evrim gibi kavramlardan ayırmak amacıyla organik evrim ya da biyolojik evrim olarak da adlandırılır. Evrim, modern biyolojinin temel taşıdır. Bu teoriye göre hayvanlar, bitkiler ve Dünya'daki diğer tüm canlıların kökeni kendilerinden önce yaşamış türlere dayanır ve ayırt edilebilir farklılıklar, başarılı nesillerde meydana gelmiş genetik değişikliklerin bir sonucudur.

<span class="mw-page-title-main">Aslan</span> Afrika ve Asyaya özgü büyük bir kedi

Aslan veya arslan, Panthera cinsindeki büyük kedilerden biridir ve kedigiller (Felidae) ailesinin bir üyesidir. 184-208 cm (72-82 in) kafa-gövde uzunluğuna sahip yetişkin erkek bireyler, 160-184 cm (63-72 in) uzunluğundaki dişilerden daha büyüktür. Pride adı verilen gruplar oluşturan sosyal bir türdür. Bir aslan grubu, birkaç yetişkin erkekten, ilgili dişilerden ve yavrulardan oluşur. Dişi aslan grupları genellikle birlikte avlanır ve çoğunlukla büyük toynaklıları hedef alır. Aslan bir süper avcı ve kilittaşı avcısıdır. Her ne kadar bazı aslanların fırsatlar ortaya çıktığında insanları avladıkları bilinse de, tipik olarak bunu yapmazlar.

<span class="mw-page-title-main">İnsan</span> embriyodan yetişkine kadar Homo cinsinin mevcut benzersiz türü olan Homo sapiensin herhangi bir üyesi

İnsan ya da modern insan, primatların en yaygın türüdür. İki ayaklılığı ve yüksek zekâsıyla karakterize edilen büyük insansı maymun olan insan, çeşitli ortamlarda gelişip son derece karmaşık araçlar geliştirmiş, karmaşık toplumsal yapılar ve medeniyetler oluşturmuştur. İnsanlar son derece sosyaldir; tek bir insan, ailelerden ve yaşıt gruplarından şirketlere ve siyasi devletlere kadar iş birliği yapan, farklı ve hatta rekabet eden sosyal grupların çok katmanlı bir ağına ait olma eğilimindedir. Bu nedenle, insanlar arasındaki sosyal etkileşimler, her biri insan toplumunu destekleyen çok çeşitli değerleri, sosyal normları, dilleri ve gelenekleri oluşturmuştur. İnsanlar aynı zamanda son derece meraklıdır: Olguları anlama ve etkileme arzusu, insanlığın bilim, teknoloji, felsefe, mitoloji, din ve diğer bilgi çerçevelerindeki gelişimini motive etmiştir; insanlar aynı zamanda antropoloji, sosyal bilimler, tarih, psikoloji ve tıp gibi alanlar aracılığıyla da kendilerini incelerler.

<span class="mw-page-title-main">İnsanın evrimi</span> anatomik olarak modern insanların ortaya çıkmasına yol açan evrimsel süreç

İnsanın evrimi, modern insanın evrimsel kökenini ve ne tür evrimsel süreçlerle ortaya çıktığını incelediği gibi insanın en eski atalarını ve atasal kökenlerini de konu edinir. Bunun yanında insanla ortak ataları paylaşan ve insan ile yakın akraba olan türlerin evrimini ve kökenini de araştırır. İnsan evrimi, konu olarak 1863 yılında T. H. Huxley tarafından oluşturulan bilim dalı primatolojiyi ve günümüz maymunlarının tüm canlılar ile onların eski atalarının fosillerini de dikkate almaktadır. Bunun yanında insanın evrimsel tarihi üzerindeki çalışma ve araştırmalar fiziksel antropoloji, paleoantropoloji, primatoloji, arkeoloji, dilbilim, genetik ve embriyoloji dâhil olmak üzere birçok bilimsel alanı de içerir.

<span class="mw-page-title-main">Örümcek Adam</span> Marvel Comics süper kahramanı

Örümcek Adam, Marvel Comics tarafından yayınlanan Amerikan çizgi romanlarında görünen bir süper kahramandır. Yazar-editör Stan Lee ve sanatçı Steve Ditko tarafından yaratıldı, ilk olarak Silver Age of Comic Books'ta antoloji çizgi romanı Amazing Fantasy #15'te göründü. O zamandan beri filmlerde, televizyon şovlarında, video oyunlarında ve oyunlarda yer aldı. Örümcek Adam, May Teyze ve Ben Amca tarafından New York'ta ebeveynlerinden sonra büyütülen yetim Peter Parker'ın takma adıdır. Richard ve Mary Parker bir uçak kazasında öldüler. Lee ve Ditko, karakterin ergenlik ve finansal sorunlarla mücadelesini ele aldı ve ona Flash Thompson, J. Jonah Jameson ve Harry Osborn gibi birçok destekleyici karakter verdi; romantik ilgi alanları Gwen Stacy, Mary Jane Watson, Kara Kedi; Doktor Octopus, Green Goblin ve Venom gibi düşmanlar. Onun başlangıç hikâyesinde, radyoaktif bir örümceğin ısırmasından örümcekle ilgili güçler ve yetenekler alır; bunlar arasında yüzeylere tutunma, insanüstü güç ve çeviklik ve "örümcek hissi" ile tehlikeyi tespit etme sayılabilir. Ayrıca, kendi tasarımı olan yapay örümcek ağlarını çeken, bileğe takılan "ağ atıcı" cihazlar da yapıyor.

<i>Homo erectus</i> tarih öncesi insan türü

Homo erectus, en eski kalıntıları 2 milyon yıl öncesine tarihlendirilen, Pleistosen'de yaşamış soyu tükenmiş bir arkaik insan türüdür. Örnekleri Homo (insan) cinsinin ilk tanınabilen üyeleri arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">İnsanlık tarihi</span> İnsanlığın kayıtlı ve detaylı tarihi

İnsanlık tarihi, insanlığın geçmişinin tasviridir. Arkeoloji, antropoloji, genetik, dilbilim, epigrafi, filoloji, paleografi ve diğer disiplinler ile yazının icadından bu yana kayıtlı tarih, ikincil kaynaklar ve araştırmalar yoluyla incelenir.

Tarihyazımı ya da historiyografi, tarih hakkında eserlerin yazımı ve tarihçilik kuram ve geçmişini ifade eden terimdir. Terim Yunanca ἱστοριογράφος tarih yazanlar ifadesinden gelir. Tarihçilik terimiyle sıklıkla aynı anlamda kullanılsa da, çağdaş dönemde ayrı bir disiplin olarak anılmaktadır. Tarihyazımı hem yazma sanatının, hem de tarih biliminin bir parçasıdır. Tarih alanının "sanat" ve "bilim" özelliklerine yapılan vurgu, kültür temelinde, pek çok farklı alandan düşünürün üzerinde fikir belirttiği ve tarihçilerin yöntem açısından tartıştığı önemli bir konudur. Bazıları tek bir "tarih"ten değil, olayın koşulları ve sonuçları nedeniyle çoğul "tarihler"den bahseder. Çağdaş tarihçiler için tarihin bilimselliği ya da böyle bir bilimsellik durumu vazgeçilemezdir. Hatta birbirlerinden tamamen ayrı iki uyumsuz özellik olarak görmek yerine birbirlerini tamamlayıcı olduklarına dair görüş daha yaygındır.

<span class="mw-page-title-main">Islak burunlu primatlar</span> primatların alt takımı

Islak burunlu primatlar, Madagaskar'ın makimsileri, Afrika'nın galagoları ve pottoları ile Hindistan ve Güneydoğu Asya'da yaşayan lorislerden oluşan bir primat alt takımıdır.

İnsan evriminin fosil listesi, insanın evrimiyle ilgili birçok kayda değer primat fosilleri hakkında genel bir bakış sunmaktadır. Genellikle her ne kadar eksiksiz ve tam kafatasları veya bütün bir iskelet fosili nadir olarak bulunmasıyla beraber sadece birkaç kemik parçalarından veya dişten oluşan parçalar hâlinde binlerce fosil buluntular da mevcuttur. Bu liste eksiklikleri tamamlamaktan ziyade insan evriminde en önemli buluntulardan bazılarını göstermeyi amaçlamaktadır. Listede yer alan fosiller radyometrik tarihleme yöntemi veya bulundukları katmanların yaşlarının hesaplanmasıyla belirlenmiş olan tahmini yaşlarına göre sıralandırılmıştır. Listede gösterilen fosillerin çoğu Homo sapiens'in doğrudan atası olmamakla beraber insanın doğrudan atalarıyla yakın ilgilidir ve bu yüzden insan soy çizgisinin araştırılmasında önemlidir. Yalnızca insana şempanzeden daha yakın olan ya da daha yakın olabilecek türlere ait fosiller listelenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Takson yazarı zoologlar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Zoolog, zooloji denilen hayvan bilimi uzmanı olan bilginlerdir. Taksonomiyle ilgilenen ve takson yazarı olan zoologların adları Uluslararası Zoolojik Adlandırma Koduna (ICZN) göre keşfettikleri/tanımladıkları/adlandırdıkları takson ile birlikte kullanılır ve genellikle yayım yılı ve tam soyadı ya da bir kısaltmayla gösterilir.

<span class="mw-page-title-main">Kızılderili soykırımları</span> Kuzey Amerika, Orta Amerika, Güney Amerika ve Karayiplerdeki Kızılderili halklarının soykırımı

Kızılderili soykırımları, Kristof Kolomb'un 1492'de Amerika Kıtası'na ulaşmasından sonraki beş asır boyunca Avrupalılar tarafından kıtanın yerlileri olan Kızılderililere karşı yapılan soykırımlardır.

<span class="mw-page-title-main">Microsyopidae</span> plesiadapiform familyası

Microsyopidler (Microsyopidae), Kuzey Amerika ve Avrupa'nın Paleosen ve Eosen dönemlerinden bilinen bir plesiadapiform familyası.

Altiatlasius, Fas'tan Geç Paleosen'e tarihlenen ve bilinen en eski primat olan, soyu tükenmiş bir memeli cinsidir. Cinse ait tek tür olan Altiatlasius koulchii, 1990 yılında tanımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Primatların kökeni ve evrimi</span> Primatların jeolojik zaman boyunca kökeni ve çeşitlenmesi

Primatların kökeni ve evrimi, yaklaşık 55 milyon yıl önce küresel olarak ortaya çıkan "gerçek" primatların (Euprimates) kökenini ve evrimsel tarihini konu alır. Bilinen en eski gerçek primat, geç Paleosen döneminde Fas'ta yaşamış, Altiatlasius'tur.

<span class="mw-page-title-main">Âdem ve Havva</span> İbrahimi yaratılış mitinde ilk erkek ve kadın

Adem ve Havva, İbrahimi dinlerin yaratılış efsanesine göre ilk erkek ve kadındır. İnsanlığın özünde tek bir aile olduğu ve herkesin tek bir çift orijinal atadan geldiği inancının merkezinde yer alırlar. Ayrıca, Yahudilik veya İslam'da tutulmasa da Hristiyanlıkta önemli inançlar olan insanın düşüşü ve orijinal günah doktrinlerinin temelini oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Yerküre tarihi</span> Dünya gezegeninin oluşumundan günümüze değişimi ve gelişimi

Yerküre tarihi, yerkürenin oluşumundan günümüze kadar olan süreci ele alır ve tarihin coğrafi, biyolojik ve jeolojik unsurlarını kapsar. Yerküre tarihinin incelenmesi, birçok disiplinin bir araya gelmesini gerektirir. Bu disiplinler arasında jeoloji, biyoloji, paleontoloji, kimya, fizik ve astronomi gibi alanlar yer alır. Doğa bilimlerinin neredeyse bütün dalları, sürekli jeolojik değişim ve evrimle dolu yerküre geçmişindeki ana olayların anlaşılmasına katkıda bulunmuştur.