İçeriğe atla

Fornax (takımyıldız)

Koordinat:Sky map 03sa 00d 00s; -30º 00' 00″
Fornax
Takımyıldız
Fornax
Fornax takımyıldızının haritası
KısaltmaFor
TamlayanFornacis
SembolizmOcak (maltız)
Bahar açısı3sa
Yükselim−30°
Alan398 derece kare (41.)
Ana yıldızlar2
Bayer/Flamsteed
yıldızları
27
Gezegeni olduğu
bilinen yıldızlar
6
Parlak yıldızlar (3,00m'den)0
En parlak yıldızα For (3,80m)
Yakın yıldızlar (10 pc içindeki)2
Messier nesneleri0
Göktaşı yağmurlarıYok
Çevreleyen
takımyıldızlar
En iyi Aralık ayı saat 21:00'de
+50° ve −90° enlemleri arasında görülebilir.

Ocak takımyıldızı (Latince: Fornax), Güney göksel yarımküre'de yer alan ve kısmen göksel nehir Eridanus tarafından çevrelenmiş bir takımyıldızdır. Latincede "fırın" anlamına gelen adını, 1756 yılında Fransız gökbilimci Nicolas Louis de Lacaille vermiştir. Ocak takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir.

En parlak üç yıldızı olan Alfa, Beta ve Nu Fornacis, güneye bakan basık bir üçgen oluşturur. Görünür büyüklüğü 3,91 olan Alfa Fornacis, Ocak takımyıldızının en parlak yıldızıdır. Altı yıldız sisteminde gezegenler bulunduğu tespit edilmiştir. Ocak Cüce Gökadası, Samanyolu'nun küçük ve soluk bir uydu gökadasıdır. NGC 1316, nispeten yakın bir radyo gökadadır.

Hubble'ın ultra derin alan görüntüsü Ocak takımyıldızının içinde yer alır.[1]

Ocak takımyıldızı, gece gökyüzünde 41. en büyük takımyıldızdır ve 398 derece karelik bir alanı kaplar. Güney yarımkürenin ilk çeyreğinde (SQ1) yer alır ve Aralık ayı boyunca +50° ile -90° arasındaki enlemlerden görülebilir.

Tarihçe

Fornax Chemica, Urania'nın Aynası'ndaki (1825) bu kartta Balina takımyıldızı'nın altında görülebilir.

Fransız gökbilimci Nicolas Louis de Lacaille, Ümit Burnu'nda iki yıl geçirmiş ve bu süreçte yaklaşık 10.000 güney yıldızını gözlemleyip kataloglamıştır. Lacaille, ilk olarak bu takımyıldızı bir imbik ve damıtma kabı ile tasvir ederek Fransızca le Fourneau Chymique (Kimya Fırını) olarak adlandırdı.[2] 1752'deki gök küresi haritasında (planisfer), bu ismi le Fourneau (Fırın) olarak kısaltmıştır.[3][4] Avrupa'dan görünmeyen Güney göksel yarımküre'nin keşfedilmemiş bölgelerinde on dört yeni takımyıldız daha tasarlayan Lacaille, bu takımyıldızların biri hariç hepsine Aydınlanma Çağı'nı simgeleyen aletlerin isimlerini vermiştir.[a] 1763 tarihli haritasında ise "le Fourneau" ismini Latinceye çevirerek Fornax Chimiae olarak adlandırmıştır.[2] Takımyıldızın ismi zamanla sadeleştirilmiş ve sadece "Fornax" olarak kullanılmıştır.

Notlar

  1. ^ Bir istisna, adını Masa Dağı'ndan alan Masa takımyıldızı'dır. Diğer on üç takımyıldız (Ocak ile birlikte), Pompa, Çelikkalem, Pergel, Saat, Mikroskop, Cetvel, Sekizlik, Ressam, Kumpas, Ağcık, Heykeltıraş ve Dürbün takımyıldızlarıdır.[2]

Kaynakça

  1. ^ "Hubble Ultra Deep Field". hubblesite.org. 27 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2024. 
  2. ^ a b c Wagman, Morton (2003). Lost Stars: Lost, Missing and Troublesome Stars from the Catalogues of Johannes Bayer, Nicholas Louis de Lacaille, John Flamsteed, and Sundry Others. Blacksburg, Virginia: The McDonald & Woodward Publishing Company. ss. 6-7, 152. ISBN 978-0-939923-78-6. 
  3. ^ Ridpath, Ian. "Lacaille's Southern Planisphere of 1756". Star Tales. Self-published. 12 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2016. 
  4. ^ Lacaille, Nicolas Louis (1756). "Relation abrégée du Voyage fait par ordre du Roi au cap de Bonne-espérance". Mémoires de l'Académie Royale des Sciences (Fransızca). ss. 519-592 [588]. 19 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2024. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Orion (takımyıldız)</span>

Avcı takımyıldızı, kuzey göksel yarımkürede kış aylarında görülebilen belirgin bir takımyıldızdır. Modern 88 takımyıldızdan biridir ve MS 2. yüzyılda astronom Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldız arasındadır. Adını Yunan mitolojisindeki avcıdan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Pisces (takımyıldız)</span>

Balıklar takımyıldızı zodyak takımyıldızlarından biridir. Geniş gövdesi ve ana asterizmi, Yunan-Roma antik çağındaki çoğu Avrupa kültüründe birbirine bağlanan iki balık olarak gösterilir. Her balık, birer ip ile birbirine bağlıdır ve bu ipler bir tepe noktasında birleşir. Takımyıldız, Kuzey Göksel Yarımküre'de yer almaktadır. Eski astronomik sembolü (♓︎) şeklindedir. Adı, Latince'de "balıklar" anlamına gelir. Güneybatısında benzer büyüklükteki Kova ve doğusunda daha küçük olan Koç yer alır. Ekliptik ve gök ekvatoru bu takımyıldız içinde ve Başak'ta kesişir.

<span class="mw-page-title-main">Andromeda (takımyıldız)</span> bir takımyıldız

Andromeda, 2. yüzyıl astronomu Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldızdan ve 88 modern takımyıldızdan biridir. Kuzey Göksel Yarımküre'de yer alan takımyıldız, Yunan mitolojisinde kayalara zincirlenip deniz canavarı Cetus tarafından yenilmek üzere bırakılan Cassiopeia'nın kızı Andromeda'nın adını taşır. Andromeda, Perseus efsanesindeki karakterler için adlandırılmış diğer birkaç takımyıldızla birlikte, Kuzey Yarımküre'de en çok sonbahar akşamları belirgin şekilde görülür. Kuzeydeki dik açıklığı (deklinasyon) nedeniyle yalnızca 40° güney enleminin kuzeyindeki gözlemciler tarafından görülebilir, daha güneydeki gözlemciler için ise ufkun altında kalır. Kapladığı 722 derece karelik alanla en büyük takımyıldızlardan biridir. Bu büyüklük, Dolunayın boyutunun 1.400 katından, en büyük takımyıldız olan Suyılanı'nın boyutunun %55'inden ve en küçük takımyıldız olan Güneyhaçı'nın boyutunun 10 katından fazladır.

<span class="mw-page-title-main">Canes Venatici (takımyıldız)</span>

Av Köpekleri takımyıldızı, Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından belirlenen 88 takımyıldızdan biridir. 17. yüzyılda Johannes Hevelius tarafından oluşturulmuş küçük bir kuzey takımyıldızıdır. Adı Latince "av köpekleri" anlamına gelir ve çizimlerde genellikle komşu takımyıldız olan Çoban Boötes'in köpeklerini temsil eder şekilde tasvir edilir.

<span class="mw-page-title-main">Coma Berenices (takımyıldız)</span>

Coma Berenices ya da Berenis'in Saçı takımyıldızı, kuzey gökyüzünde 88 modern takımyıldızdan biri olarak tanımlanan eski bir asterizmdir. Aslan ve Çoban takımyıldızlarının ortasında durur. Dördüncü galaktik kuadrant'ta yer alması sebebiyle her iki yarımküreden de görülebilir. Adı Latince "Berenis'in Saçı" anlamına gelir ve Mısır Kraliçesi II. Berenike'nin uzun saçlarına kocasının savaştan sağ salim gelmesi için Afrodit'e adak olarak sunmasına atıfta bulunur. Batı astronomisine MÖ üçüncü yüzyılda Samoslu Conon tarafından tanıtılmış ve Gerardus Mercator ile Tycho Brahe tarafından bir takımyıldız olarak daha da doğrulanmıştır. Tarihi bir kişinin adını taşıyan tek modern takımyıldızıdır.

<span class="mw-page-title-main">Grus (takımyıldız)</span>

Turna takımyıldızı Güney Göksel Yarımküre'de yer alan bir takımyıldızdır. Adı Latincede turna kuşu anlamına gelir. Petrus Plancius tarafından, Pieter Dirkszoon Keyser ve Frederick de Houtman'ın gözlemlerine dayanarak oluşturulan on iki takımyıldızdan biridir. Turna, ilk olarak 1598 yılında Amsterdam'da Plancius ve Jodocus Hondius tarafından yayımlanan 35-santimetre çapında (14-inç) bir gök küresinde yer almış ve 1603 yılında Johann Bayer'in yıldız atlası Uranometria'da tasvir edilmiştir. Fransız kaşif ve astronom Nicolas-Louis de Lacaille 1756 yılında Turna yıldızlarına Bayer belirtmeleri vermiştir. Bu yıldızlardan bazıları daha önce komşu takımyıldız Güneybalığı'nın bir parçası olarak kabul ediliyordu. Turna, Tavus, Anka ve Tukan takımyıldızları topluca "Güney Kuşları" olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Microscopium (takımyıldız)</span>

Microscopium ya da Mikroskop takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Güney gökkürededir ve 18. yüzyılda Fransız astronom Nicolas Louis de Lacaille tarafından oluşturulmuştur. Yıldızları belirsizdir. Kuzey yarımkürenin tropik olmayan bölgelerinden gözlenemez.

<span class="mw-page-title-main">Norma (takımyıldız)</span>

Norma veya Cetvel takımyıldızı, Güney Göksel Yarımküre'de Ara ve Lupus takımyıldızları arasında bulunan küçük bir takımyıldızdır. 18. yüzyılda Fransız gök bilimci Nicolas-Louis de Lacaille tarafından çizilen on iki takımyıldızdan biri ve bilimsel aletleri tasvir eden birkaç takımyıldızdan biridir. Adı Latince'de "normal" anlamına gelir ve dik açıyı ifade eder ve çeşitli şekillerde bir cetvel, bir marangoz gönyesi, bir gönye seti veya bir su terazisini temsil ettiği düşünülür. 88 modern takımyıldızdan birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Pictor (takımyıldız)</span>

Pictor ya da Ressam takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Güney gökkürede, parlak yıldız Canopus ve Büyük Macellan Bulutu arasında bulunan sönük bir takımyıldızdır. Pictor adı Latince'de ressam anlamına gelir fakat bu isim ressam sehpası anlamına gelen Equuleus Pictoris´in kısaltılmışıdır, bu yüzden takımyıldız bir ressam sehpası olarak tasvir edilir. Nicolas Louis de Lacaille tarafından bulunmuş ve isimlendirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Pyxis (takımyıldız)</span>

Pyxis ya da Kumpas takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Güney gökkürededir. Pyxis adı Latince'de pusula anlamına gelir. Kumpas takımyıldızı, 53 derece kuzey paralelinin güneyindeki enlemlerde ocak ayından marta kadar görülebilirdir.

<span class="mw-page-title-main">Yontar (takımyıldız)</span>

Yontar ya da Heykeltıraş takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Güney gökkürededir. 18. yüzyılda Nicolas Louis de Lacaille tarafından oluşturulmuştur. Lacaille aslında takımyıldıza Apparatus Sculptoris adını vermiştir fakat bu isim daha sonradan kısaltılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Telescopium (takımyıldız)</span>

Telescopium ya da Dürbün takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Güney gökkürededir ve 18. yüzyılda Fransız astronom Nicolas Louis de Lacaille tarafından oluşturulmuştur. Yıldızları belirsizdir.

<span class="mw-page-title-main">Tucana (takımyıldız)</span>

Tukan takımyıldızı, Güney Göksel Yarımküre'de yer alan ve Güney Amerika kuşu tukanın adını taşıyan bir takımyıldızdır. On altıncı yüzyılın sonlarında Petrus Plancius tarafından, Pieter Dirkszoon Keyser ve Frederick de Houtman'ın gözlemlerine dayanarak tasarlanan on iki takımyıldızdan biridir. Tukan, ilk olarak 1598'de Plancius ve Jodocus Hondius tarafından Amsterdam'da yayımlanan 35 santimetre çapındaki bir göksel kürede yer almış ve 1603'te Johann Bayer'in yıldız atlası Uranometria'da tasvir edilmiştir. Fransız kaşif ve astronom Nicolas Louis de Lacaille 1756'da Tukan takımyıldızının yıldızlarına Bayer belirtmelerini vermiştir. Tukan; Turna (Grus), Anka (Phoenix) ve Tavus (Pavo) takımyıldızlarıyla birlikte "Güney Kuşları" olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Hubble ultra derin alan</span>

Hubble Ultra Derin Alan veya HUDF, Fornax takımyıldızının küçük bir bölgesinden, Hubble Uzay Teleskopu ile 24 Eylül 2003'ten 16 Ocak 2004'e kadar olan bir dönemde toplanan verilerin bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş resim.

<span class="mw-page-title-main">47 Tucanae</span>

47 Tucanae veya sadece 47 Tuc, Tukan takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 16.700 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir küresel yıldız kümesi. 4 kadir görünür parlaklığıyla çıplak gözle gözlemlenebilir.

<span class="mw-page-title-main">Reticulum (takımyıldız)</span>

Reticulum ya da Ağcık takımyıldızı, güney gökkürede küçük ve güçlükle fark edilebilen takımyıldız. Modern 88 takımyıldızdan biridir. İsmi Latince'de yıldız konumlarını ölçmek için kullanılan bir alet olan Rhombus anlamına gelir. İlk kez 17. yüzyılın başlarında Isaac Habrect tarafından Rhombus, yani eşkenar paralelkenar olarak isimlendirilmiş, daha sonra Nicolas Louis de Lacaille tarafından günümüzdeki şekliyle değiştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mensa (takımyıldız)</span>

Mensa ya da Masa takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Güney gökkürededir ve 18. yüzyılda oluşturulmuştur. Mensa adı Latince'de masa anlamına gelir. Yaklaşık olarak 4 saatten 7.5 saate sağ açıklık ile —71 dereceden —85.5 dereceye dikaçıklığa uzanan, göğün kilittaşı şeklinde üçgenimsi bir bölümü kaplar. Güney gökkutbundaki Sekizlik takımyıldızından sonra en güneyde kalan takımyıldızdır, bunun sonucu olarak da kuzey yarımküreden gözlenemez.

<span class="mw-page-title-main">Nicolas Louis de Lacaille</span> Fransız gökbilimci (1713 – 1762)

Abbé Nicolas-Louis de Lacaille, 88 takımyıldızdan 14'ünü adlandıran bir Fransız gökbilimci ve jeodeziciydi. 1750'den 1754'e kadar Güney Afrika'da bulunan Ümit Burnu'nda gökyüzünü inceledi. Lacaille, kırıcı teleskop kullanarak 10.000'den fazla yıldızı gözlemledi. 10.000 güney gökküre yıldızını ve 42 bulutsu benzeri nesneyi listelediği kataloğu dikkat çekicidir. Coelum Australe Stelliferum adı verilen bu katalog, ölümünden sonra 1763'te yayımlanmıştır. Bu katalogda, sonrasında standart olarak yerleşmiş 13 yeni takımyıldız tanımlanmıştır. Nicolas Louis de Lacaille ayrıca, gelecek 1800 yıl için tutulmaların tablosunu hesaplamıştır.

<span class="mw-page-title-main">IC 2391</span>

IC 2391, bazıları ikili ve biri dörtlü olan sıcak, genç, mavimsi yıldızlardan oluşan, Yelken takımyıldızındaki bir açık yıldız kümesidir. İlk olarak yaklaşık 964 yılında Fars gökbilimci Abdurrahman es-Sufî tarafından "bulutsu yıldız" olarak tanımlanmıştır. 1751 yılında Nicolas Louis de Lacaille tarafından yeniden keşfedilmiş ve Lac II 5 olarak kataloglanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Güney Göksel Yarımküre</span>

Güney Göksel Yarımküre veya Güney Gökyüzü, dünyanın etrafını çevreleyen Göksel Küre'nin Güney Yarımküre'ye denk gelen kısmına verilen isimdir ve bu yarımküre üzerinde meydana gelen bütün astronomik olayları ve gök cisimleri içinde barındırır. Kuzey Yarımküre'de bulunan Kuzey Gökyüzü'nün zıttı konumundadır. Güney Gökyüzü'nde olan olayların tamamının gözlemlenebilmesi için gözlemcinin Güney Kutbu'na yakın bir bölgede konumlanması gerekmektedir. Gözlemci ekvator bölgesine doğru çıktıkça Gök ekvatoru'nun etkisi altına gireceği için Avcı takımyıldızı ve Başak takımyıldızı gibi her iki yarımküreden de gözlemlenebilen takımyıldızlarını ve kuzey gökyüzünün ekvator sınırındaki yıldızlarını gözlemlemeye başlar. Kuzey Yarımküre'de yılın her vakti görülebilen Büyükayı ve Cassiopeia gibi takımyıldızları Güney Gökyüzü'nün ekvatora yakın bölgelerinde yılın bazı dönemlerinde gözlemlenebilir.