Cemal Süreya, kimlik adıyla Cemalettin Seber, Türk şair, yazar ve çevirmen. Türk şiirinde modernist bir hareket olan İkinci Yeni şiirinin öncü şairlerinden biridir. İlk şiir denemelerini ortaokulda eskizlerle, lisede aruzla yapsa da asıl şiir çalışmaları üniversite yıllarında başlamıştır. Üvercinka (1958), Göçebe (1965), Beni Öp Sonra Doğur Beni (1973), Uçurumda Açan (1984), Sıcak Nal (1988), Güz Bitigi (1988) ve Sevda Sözleri (1990) adlarındaki şiir kitaplarının yanı sıra deneme, eleştiri, günlük ve antoloji türlerinde de yazmıştır. Eserlerinde en sık işlediği temalar aşk, kadın, yalnızlık, sosyal ve siyasal eleştiriler, ölüm, tanrı düşüncesi, portreler ve manzum poetikadır. Ayrıca Fransızcadan kırka yakın kitabı Türkçeye çevirmiştir. Onüç Günün Mektupları (1990) dışında hiçbir yazısı veya şiiri, dergi ve gazetede yayımlanmadan kitaba dönüşmemiştir. Sosyalist bir dünya görüşüne sahip olan Süreya, Papirüs dergisini çıkarmış ve bu dergide edebî görüşlerini açıklamasının yanı sıra dergiyi bir aydın olarak fikirlerini ortaya koymak için araç olarak kullanmıştır.
Nursel Duruel, Türk yazardır.
Murat Devrim Dirlikyapan, Türk şair, yazar, akademisyen.
Üvercinka, Cemal Süreya'nın 1958'de Yeditepe Yayınları tarafından yayımlanan ilk şiir kitabıdır. Kitabın ilk basımında şairin 1953-1957 yılları arasında yayımladığı şiirlerden sadece yirmi dokuzuna yer verilmişken sonraki basımlarda şiir sayısı artırılmıştır. Yayımlandığı dönemde büyük ilgi gören kitap, 1959'da Yeditepe Şiir Armağanı'nı kazanmıştır. Eserin adı, Süreya'nın iş yerinde tanıştığı ve âşık olduğu bir kadına "Üvercinka" adını vermesinden gelmiştir. Kitap-lık dergisinin Türkiye'nin kuruluşunun 75. yıldönümü sebebiyle 1998'de hazırladığı "75 Yılda 75 Kitap listesi"nde 36. sırada yer almıştır. Ocak 2015'ten itibaren Yapı Kredi Yayınları tarafından yayımlanmaktadır.
Beni Öp Sonra Doğur Beni, Cemal Süreya'nın 1973'te yayımlanan şiir kitabıdır. e Yayınları tarafından yayımlanan kitap, otuz şiirden ve dört bölümden oluşmaktadır. İçerdiği çoğu şiir daha önce çeşitli dergilerde yayımlanmış olan Beni Öp Sonra Doğur Beni, Süreya tarafından Elif Sorgun'a ithaf edilmiştir. Süreya'nın "toplumsal yön sebebiyle" en sevdiği şiirlerini barındırdığı söylediği Beni Öp Sonra Doğur Beni, eleştirmenler ve okurlar tarafından beğenilmiştir.
Göçebe, Cemal Süreya'nın Nisan 1965'te, DE Yayınevi tarafından yayımlanan şiir kitabıdır. Yayınevinin "Türk Şiiri Dizisi"nin üçüncü kitabıdır. Göçebe'de, şairin 1958-1965 yılları arasında yazıp yayımladığı on yedi şiiri yer almaktadır. Bu şiirler daha önce Pazar Postası, Yeni İnsan, Dönem ve Yeni Dergi'de çıkmıştır. Göçebe'deki şiirler, "27 Mayıs Devrimi" sonrasında yazılmıştır. Kitaba adını veren şiiri Paris'teyken yazan Süreya, bu kitabında kendini "daha bilinçli" olarak görmüştür. Yayımlandıktan bir yıl sonra, 1966 yılında Türk Dil Kurumu Şiir Ödülü'nü almıştır. Yedi yıl önce yayımladığı bir önceki kitabı Üvercinka'ya oranla aşk şiirlerinde düşüş varken toplumsallık teması içeren şiirler artmıştır.
Uçurumda Açan, Cemal Süreya'nın 1984'te Can Yayınları tarafından yayımlanan Sevda Sözleri içinde yer alan kitabıdır. "Üzerinden Sevişmek", "Oteller Hanlar Hamamlar İçin Sürekli Şiir" ve "Taşıran Damla" adlı üç bölüm ve otuz beş şiirden oluşmaktadır. Yayımlandığı zaman ses getiren bir kitap olmamıştır. Kitaptaki şiirler, 1977-1984 yıllarında Türkiye Yazıları, Oluşum, Yusufçuk, Papirüs, Hürriyet Gösteri, Yaşam İçin Şiir ve Aydan Aya dergilerinde yayımlanmıştır. "Üzerinden Sevişmek" bölümünde aşk şiirleri varken "Oteller Hanlar Hamamlar İçin Sürekli Şiir" bölümündeyse roma rakamlarıyla altı şiir yer almaktadır. Süreya bu bölümdeki seriyi yirmi ila otuz ay sürdürmeyi plânlarken eşi Zühal Tekkanat'a yazdığı mektupta bu seriyle yazmadığı şiirleri telafi edeceğini söylemiştir ve bu serideki şiirler Süreya'nın Ankara anılarını ve izlenimlerini taşımaktadır. "Taşıran Damla" bölümündeyse portre şiirler ağırlıktadır.
Sıcak Nal, Cemal Süreya'nın 31 Mart 1988'de Dönemli Yayıncılık tarafından yayımlanan kitabıdır. Yayımlandığı günün ertesinde, 1 Nisan'da, Süreya'nın altıncı şiir kitabı olan Güz Bitigi de piyasaya sunulmuştur. İki kitap da yayınevinin ""Gergedan Dizisi"nin bir parçası olarak çıkmıştır. Süreya, bu iki kitabıyla aynı yıl Necatigil Şiir Ödülü'nü kazanmıştır. Sıcak Nal, Uçurumda Açan kitabından sonra Süreya'nın Milliyet Sanat, Gergedan ve Gösteri dergilerinde yazdığı şiirlerinin bir kitap haline getirilmesiyle oluşmuştur. Bazı şiirler, Süreya'nın Milliyet Sanat'ta başlayıp Hürriyet Gösteri'de sürdürdüğü Günler adlı günlüğünde uç vermiş veya bütünüyle orada yer almıştır. Şiirlerin bazılarında, ilk yayımlandıkları hâlleriyle son hâlleri arasında biçimsel değişikliklere gidildiği görülmektedir.
Güz Bitigi, Cemal Süreya'nın 1 Nisan 1988'de Dönemli Yayıncılık tarafından yayımlanan altıncı şiir kitabıdır. Kitap, Süreya'nın bir önceki şiir kitabının yayımlanmasından bir gün sonra piyasaya sunulmuştur. Güz Bitigi'nin adı Doğu Perinçek'e göre Dîvânü Lugati't-Türk'teki "Ay Bitigi"nden alınmıştır. "Ay Bitigi", Karahanlılar devletinde askerlerin adlarının ve azıklarının yazıldığı defterdir. Kitap; 1 düzyazı, 20 şiir, 1 şarkı, 11 beyit, 16 dize başlıklı yirmi dört şiirden oluşmaktadır. Süreya, Güz Bitigi'ni "tek bir şiir" olarak nitelendirmiştir. Her iki kitap, aynı yıl Necatigil Şiir Ödülü'nü almıştır.
Şapkam Dolu Çiçekle, Cemal Süreya'nın 1976'da Ada Yayınları tarafından çıkarılan deneme kitabıdır. Günümüzde Yapı Kredi Yayınları tarafından yapılan basımlarında "Şapkam Dolu Çiçekle" ve "Şiir Üzerine Yazılar" olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümdeki yazılarda kronolojik bir sıra takip edilmemiş iken "Şiir Üzerine Yazılar" bölümünde Süreya'nın 1956-1989 yılları arasında çeşitli dergi ve gazetelerde yazdığı yazılar kronolojik olarak yer almaktadır. Daha önceki baskılarda yer almayan, kitaba adını veren "Şapkam Dolu Çiçekle" yazısı da kitapta bulunmaktadır.
Günübirlikler, Cemal Süreya'nın 1982'de Adam Yayınları tarafından basılan eleştirel deneme kitabıdır. Kitaptaki yazılar, 1975-1976 yılında Politika gazetesinde yayımlanmıştır. İkinci baskı Yön Yayıncılık tarafından yapılan kitabın adı Uzat Saçlarını Frigya olarak değiştirilmiştir. Kitapta çeşitli konular hakkında değerlendirmeler mevcuttur.
99 Yüz ya da tam adıyla 99 Yüz İzdüşümler/Söz Senaryosu, Ocak 1991'de Kaynak Yayınları tarafından yayımlanan Cemal Süreya'a ait deneme kitabıdır. Süreya, 1980'den sonra portre yazmaya başlamış ve Doğu Perinçek'le çıkarmaya başladığı 2000'e Doğru dergisinde yazacağı portreleri politikacılardan seçeceğini duyurmuştur. Başlangıçta "99 Yüz" olarak yazmayı tasarlasa da bu yazımdan büyük keyif almasıyla bu sayıyı 126'ya çıkarmıştır. 4-11 Ocak 1987 tarihli ilk portre Turgut Özal hakkındadır. Semih Poroy, metne uygun karikatürleri çizmiştir. Ayrıca Poroy dışında Tan Oral, Levent Kuruca, Hasan Seçkin Turgay Karadağ ve kimi kez de kendisi Charles Suarez takma adıyla metni resme dökmüştür. Portreler, ölümünden sonra kitap olarak basılmıştır. Portrelerin çoğu siyasetçilerden oluşmaktadır.
Onüç Günün Mektupları, Cemal Süreya'nın 1990'da Can Yayınları tarafından basılan ve mektuplardan oluşan kitabıdır. Kitap, Zühal Tekkanat'ın mektupları Erdal Öz'e vermesiyle yayımlanmıştır ve Süreya'nın dergi ya da gazetelerde yayımlanmadan basılan tek kitabıdır. Yapı Kredi Yayınları'nın basımında ise eşine yazdığı mektupların dışında ek olarak yirmi dört mektup daha yer almaktadır.
Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi, Cemal Süreya'nın 1993'te Broy Yayınları tarafından basılan kitabıdır. Kitap, Süreya'nın Nisan 1984'ten Mart 1985'e kadar Çocukça dergisindeki "Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi" köşesinde çocuklar için yazdığı on iki köşe yazısından oluşmaktadır. Bu on iki yazı, Süreya'nın ölümünden sonra kitap olarak basılmıştır. Kitap, Millî Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan 100 temel eser listesinde 30. sırada yer almıştır. Süreya, Çocukça dergisinde yazdığı bu yazılarda başlangıçta zorlansa da sonradan büyük bir keyif aldığını ancak işine son verilmesiyle yazıları noktaladığını belirtmiştir.
Günler, Cemal Süreya'nın 1991'de Broy Yayınları tarafından yayımlanan günlük türündeki kitabıdır. İlkin 999. Gün/Üstü Kalsın adıyla yayımlanırken 1996'da Yapı Kredi Yayınları tarafından genişletilerek Günler adını almıştır. Süreya, 1 Ekim 1984 tarihinde Milliyet Sanat dergisinde günlüğün 1. gününü yazmaya başlamış ve 651. günden 993. güne kadar Hürriyet Gösteri'de yayımlamıştır. Yazılar otobiyografik özellikler taşımaktadır.
Güvercin Curnatası, Cemal Süreya'nın çeşitli dergi, gazete ve radyolarda yaptığı konuşmalarının ve soruşturmalarının bir araya getirildiği ve yazarın ölümünden sonra 1997'de Yapı Kredi Yayınları tarafından basılan kitabıdır. Kitap, Nursel Duruel tarafından hazırlanmıştır. İki bölümden oluşan kitapta yazılar kronolojik olarak sıralanmıştır.
Papirüs'ten Başyazılar, Cemal Süreya'nın ölümünden sonra Cem Yayınevi tarafından 1992'de basılan ve Süreya'nın Papirüs dergisinde yayımlanan yazılarından oluşan kitabıdır. Toplam 37 yazıdan oluşan kitap, derginin birinci döneminden 2, ikinci döneminden 34 ve üçüncü döneminden 1 yazı içermektedir. Kitapta ayrıca derginin Süreya için ne anlama geldiğine dair Atilla Özkırımlı, Tomris Uyar ve Muzaffer Buyrukçu'nun yazıları giriş bölümünde yer almaktadır.
Oluşum'da Cemal Süreya, Cemal Süreya'nın ölümünden sonra Oluşum Yayınları tarafından 1992'de basılan ve Süreya'nın Oluşum dergisinde yayımlanan yazılarından oluşan kitabıdır. Kitaptaki yazıları 1947 yılından 1987 yılında kadar dergide yayımlanan yazıları içermektedir. Nisa Kadıbeşegil tarafından hazırlanan eserin içinde ayrıca Uçurumda Açan kitabında yer alan "Oteller Hanlar Hamamlar İçin Sürekli Şiir" serisinin I,III, IV, V kısmı da yer almaktadır.
Aydınlık Yazıları/Paçal, Cemal Süreya'nın ölümünden sonra Kaynak Yayınları tarafından 1992'de basılan ve Süreya'nın Aydınlık gazetesinde yayımlanan yazılarından oluşan kitabıdır. Süreya, gazetede 12 Mart 1979 tarihinden 11 Eylül 1980 tarihinde kadar "Paçal" başlığı altında yazılar yazmıştır. Şiir, dergi, roman, öykü, portre, resim, müzik, piyango, ödül ve reklam gibi çeşitli konularda yazılar yazan Süreya'nın kırk üç yazısı kitapta yer almaktadır.
Cemal Süreya (1931-1990), hayatı boyunca şiir, deneme, eleştiri, çeviri, günlük ve antoloji alanında eserler vermiştir. Türk şiirinde modernist bir hareket olan İkinci Yeni şiirinin öncü şairlerinden biri Süreya, ilkokul sıralarında Ali cenkleri ve bir takım dinî içerikli eserleri okumuş ve dergi çalışmaları yapmıştır. Şairliğe ilk adımını, ortaokul arkadaşı ve sonradan eşi olan Seniha Hanım'a yazdığı şiirler oluşturmaktadır. Lisedeyken Eski edebiyatla ilgilenen şair, Osmanlıcayı kendi kendine öğrenmiş ve şiirlerini aruz ölçüsüyle yazmıştır. İlk şiirini, "Şarkısı-Beyaz", 8 Ocak 1953 tarihli Mülkiye dergisinde yayımlamıştır. Derginin nisan sayısında "Di Gel", mayıs sayısında "Çıkmaz Sinir" yer almıştır. Ayrıca Asır, Yeditepe, Yenilik dergilerine de şiirler göndermeye başlamıştır. Şairlik duygusunu yaratan ilk etken, annesinin ona anlattığı Kerem ile Aslı hikâyesi, ikinci etken de Ali cenkleri ve Köroğlu kitaplarıdır. Başlarda Garip hareketine ilgi duymayan Süreya, yeni şiire ilgisi Ahmet Muhip Dıranas'ın "Kar" şiiriyle başlamıştır. Yeni şiire yönelmesi Dıranas ve Özdemir Asaf'a olan ilgisiyle gelişmiştir. Süreya'yı şöhrete kavuşturan şiir Yeditepe dergisinde Haziran 1954'te yayımlanan "Gül" şiiridir. Eserlerini Yeditepe'nin yanı sıra Şiir Sanatı, Evrim, Yenilik, Şimdilik, Pazar Postası gibi yerlerde yayımlamaya devam etmiştir. Üvercinka (1958), Göçebe (1965), Beni Öp Sonra Doğur Beni (1973), Uçurumda Açan (1984), Sıcak Nal (1988), Güz Bitigi (1988) ve Sevda Sözleri (1990) şiir kitaplarını yayımlamıştır. Ayrıca Fransızcadan kırka yakın kitabı Türkçeye çevirmiştir. Onüç Günün Mektupları (1990) dışında hiçbir yazısı veya şiiri, dergi ve gazetede yayımlanmadan kitaba dönüşmemiştir. Kendini "sol sempatizanı demokrat aydın" olarak gören Süreya, Papirüs dergisini çıkarmış ve bu dergide edebî görüşlerini açıklamasının yanı sıra dergiyi bir aydın olarak da fikirlerini ortaya koymak için bir araç olarak kullanmıştır.
