Focșani Kapısı

Focşani Kapısı, Romanya'da Romanya'nın Doğu Operasyon Bölgesi olarak tanımladığı Batı Moldova'nın güney ucunda yer alan, her iki yönde bir hareketlilik koridoru rolüne sahip önemli bir bölgesel yapıyı temsil eder. Alçak irtifalı arazisi nedeniyle tankların ilerleyişini yani manevra savaşını kolaylaştırır, ancak manevralar coğrafi bağlam tarafından kullanımı pratikte zorunlu hale gelecek şekilde yönlendirilir; Askeri açıdan bakıldığında, Doğu Karpatlar'daki dağ silsilesiyle yakın bir karşılıklı bağımlılık içindedir ve işleyişi dağ geçitlerinin başarılı bir şekilde kapatılmasına bağlıdır.^[1]

Batıdan doğuya 80–85 km genişliğe ve kuzeyden güneye yaklaşık 60 km derinliğe sahiptir ve Vrancea, Galați, Buzău ve Brăila ilçelerinin topraklarında, batıda ve doğuda bulunan Prut ve Tuna nehirlerinin alt kısımlarında alt Karrpat tepeleri arasında yer almaktadır. Operasyonel düzeyde 2 yönü bulunmaktadır: Moldova'nın kuzeyinden gelen Siret Nehri ve Bucak vadisi ve Romanya toprakları düzeyinde Bükreş ve Köstence'ye ve bunun boyunca Orta Avrupa'ya ve Orta Avrupa'ya doğru stratejik ve operasyonel yönlere doğru açılır.^[2]

Koridor, potansiyel bir savaş alanı olması nedeniyle NATO (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü) ve Avrupa Birliği için temel öneme sahiptir. Bölge, NATO'nun Doğu Kanadı'nın hassas bir noktasını temsil ediyor. Savunmasızlık, hem Romanya Silahlı Kuvvetleri'nin teknik imkanlarla yetersiz donatılmasından, hem de Romanya ve Balkan bölgesindeki mevcut bölgesel karayolu ve demiryolu altyapısı düzeyindeki mevcut eksikliklerden kaynaklanmaktadır. Söz konusu eksiklikler, NATO ortaklarının hızlı ve proaktif bir şekilde asker ve muharebe teçhizatını bölgeye nakletme ve lojistik destek sağlama becerisini önemli ölçüde etkilemektedir.

Muntenya ve Bükreş'in merkezi savunma bölgesi olduğu Romanya'nın merkezi savunması doktrini içindeki Focşani Kapısı'nın siyasi-askeri paradigması, Moldova üzerinden gelecek düşman birliklerinin kara saldırısına karşı savunulamayacağı varsayımıyla ilişkilidir. Doğudaki bu durum, daha sonra NATO müttefiklerinin yardımıyla yeniden kazanılan zemini elde etmek amacıyla savunma için daha avantajlı başlangıç konumlarına çekilme stratejinin oluşturulmasındaki nedendi. Ancak bu yaklaşım, Moldova bölgesini savunma açısından aşağı bir konuma sokuyor ve bölgenin mevcut durumu ve gelecekteki gelişimi üzerinde olumsuz sonuçlar doğuruyor.^[3] Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik mevcut işgalinin gelişimi, bu paradigmayı değiştirme ve tüm Romanya ulusal topraklarının dengeli savunmasını tercih etme fırsatına işaret edildiği düşünülmektedir.

Geçmişte coğrafi bölge, Osmanlı ve Rus imparatorlukları için, Romanya'nın tarihi Moldova ve Eflak eyaletlerine girmek amacıyla kullanılan bir erişim koridoru niteliğindeydi. Bu bağlamda komşu imparatorlukların dahil olduğu savaşlar kapsamında burada çok sayıda muharebe yaşanmıştır.

Rus İmparatorluğu 1877'de Romanya Krallığı ile imzalanan Sözleşmenin şartlarını ihlal ederek Ayastefanos ve Berlin antlaşmalarında Romanya'nın elindeki üç ilçeyi elinden aldı. Bunun üzerine Romanya Krallığı, 93 Harbinin ardından bölgede kalıcı savunma tahkimatı bir zorunluluk olarak gördü.^[4] 1888 ile 1893 yılları arasında bölgede Focșani-Namoloasa-Galati müstahkem hattı ve bir köprübaşı inşa edildi.

Hattın ilk operasyonel kullanımı, 1916 yılında Birinci Dünya Savaşı sırasında, Rumen birliklerinin İttifak Devletlerinin saldırısı karşısında çekilmesi ve bu hat üzerinde savunmaya geçmesiyle gerçekleşti. Hattın savunması, ancak başlangıçtaki niyete göre kuzeydoğuya değil güneye yönelik, müttefik Rumen ve Rus birlikleri tarafından sağlandı.

1917'de hat, Rus birliklerinin desteğiyle Mărășești savaşının gerçekleştiği yerdi. Aynı zamanda Mărăști'den gelen saldırı için bir operasyonel üs görevi gördü.

İki savaş arası dönemde, askeri düşüncede, Focşani Kapısı veya Doğu Karpatlar'daki ana geçitlerle ilgili kavramları da içeren konumsal savaş perspektifinden savunmasız bölgeleri güçlendirmek ana akım düşünceydi.

İkinci Dünya Savaşı'nda, 1944 yılında, Kızıl Ordu Romanya'nın kuzeydoğusuna ulaştığında, Karpatlar ve Focşani Kapısı, zaman kazanmaya çalışmak ve Sovyet ordusunu yıpratmak için temel alan olarak görülüyordu. Alman-Romen planı, Yaş bölgesinde hareketli bir savunma stratejisi hazırlandı. Plan işe yaradı ve Sovyet kuvvetlerinin Doğu Karpatlar üzerindeki ilerlemesini engellendi.^[5] Ancak Ağustos 1944'teki kamp değişikliğinin ardından Romanya Ordusu Sovyet kuvvetlerinin Focşani Kapısı'ndan engelsiz geçmesini sağladı. Savaştan sonra Sovyetler Birliğinin talebi üzerine mevcut surlar hizmet dışı bırakıldı.

Rusya'nın Kırım'ı ilhakının ve Donbas Savaşı'nın patlak vermesinin ardından Romanya ordusu, NATO bünyesinde hattın yeniden faaliyete geçirilmesini önerdi.

Askeri değer açısından Kapı, Doğu Karpatlar'ın dağ silsilesine yakın bir bağımlılık içindedir ve işleyişi dağ geçitlerinin başarılı bir şekilde kapatılmasına bağlıdır. Çift yönlü huni karakteri ve manevra savaşına uygun arazisiyle askeri açıdan Romanya'nın en kritik operasyon alanlarından birini temsil etmektedir. Ancak uygun durumlarda, çok az kaçış olanağı sunan operasyonel bir tuzağa da dönüşebilir.^[6]

Boyutsal olarak, geleneksel silahlarla sınırlanamayacak kadar büyük ve aynı zamanda manevra savaşına davetiye çıkaracak kadar da büyük.

Kapı, Romanya'da Doğu Operasyon Bölgesi'nin güney ucunda yer alan, hareketlilik koridoru rolüne sahip önemli bir bölgesel yapıyı temsil ediyor. Geleneksel olarak sınırları şunlardır:^[7]

• kuzeyde: Panciu – Tecuci – Foltești hattı
• batıda: Panciu - Odobești - Râmnicu Sărat hattı
• doğuda: Foltești - Galati - Berâil - Tichilești hattı. Pratik olarak, Galati'nin 25 km kuzeyinden Foltești'ye, Prut'un alt kısmından Galați'ye ve buradan Tuna Nehri'nin alt kısmında Tichilești'de Brăila'nın 15 km güneyine kadar uzanır.
• güneyde: Râmnicu Sărat - Șuțești - Tichilești hattı

Arazinin genişliği batıdan doğuya 80–85 km, derinliği ise kuzeyden güneye Ianca – Nămoloasa – Cudalbi yönünde yaklaşık 60 km'dir. İdari olarak kapı, 4 ilçede bulunan bir bölgeyi kaplar: Vrancea, Galați, Buzau ve Brăila, telekomünikasyon ve bilgi ekipmanı, komuta tesisleri ve daha fazlasının konumu ve ayrıca demiryolu ve karayolu iletişim yollarının gruplandırılması ve yönlendirilmesi açısından önemli bir role sahip ilçe merkezleridir.^[8]

Karasal iletişim ağı şunları içerir:

• demiryolu hatları, en önemlisi iletişimde: Mărășești - Focșani, Făurei - Tecuci, Mărășești - Tecuci - Galați, Galați - Brăila ve Bârlad - Galați. Hemen hemen tüm tren istasyonlarında yükleme-boşaltma rampaları bulunmaktadır.
• yollar, en önemlisi iletişimde: Mărășești - Focșani - Râmnicu Sărat, Mărășești - Tecuci, Tecuci - Galați, Galați - Brăila, Hanu Conachi - Măicănești ve Măicănești - Râmnicu Sărat, Odobești - Focani ve Focșani - M ăicănești, Râmnicu Sărat - Şuşesti - Braila'dır.
• su kütleleri: Tuna (prensip olarak tüm yıl boyunca gemilere ulaşım mümkündür, donabileceği bazı kış dönemlerinde bu durum daha azdır), Prut ve Siret (son ikisi en iyi ihtimalle yalnızca küçük tekneler için uygundur)
• çeşitli köprüler: Tuna Nehri ayrıca Brăila ve Galați'de ortalama geçiş süresi 30 dakika olan 300 tonluk mavnalarla geçilebilir. Temmuz 2023'te itibaren Brăila'dan Tuna Nehri üzerindeki bir karayolu köprüsü trafiğe açıldı.

1917 yılında Alman İmparatorluk Ordusu tarafından Râmnicu Sărat ile Traian, Brăila arasında, stratejik role sahip, 10 istasyonlu ve 4 istasyonlu bir şubeye sahip dar hatlı bir demiryolu inşa edildi.^[9] 1920'lerin sonuna kadar faaliyet gösterdi, ancak 1939'dan itibaren rayları söküldü, böylece dar hatlı demiryolunun güzergahı 1944 ile 1949 arasında Traian Sat ile Cotești, Vrancea (güneyde Focșani yakınında) arasında 13 istasyon ve 3 depolu halinde yeniden inşa edildi. Yeniden inşa edilen hattın, Moldova cephesinde Kızıl Ordu'ya karşı bir direniş olması durumunda, güçlendirilmiş Focșani-Nămoloasa-Galați Hattı'na hizmet edecek olan Brăila ve Focșani'ye giden demiryolu ana hatları arasında bir "baypas hattı" olduğu düşünülüyordu. Ancak yeni hat yalnızca 1946'ya kadar faaliyet gösterdi.

Sabit kanatlı uçaklara uygun asfalt veya toprak pistler de mevcuttur.

Bu koridor, Romanya toprakları düzeyinde ve onun boyunca Orta Avrupa ve Balkanlar'a doğru stratejik ve operasyonel yönleri gruplandırıyor ve açıyor. Böylece operasyonel düzeyde 2 yönü gruplandırır: Moldova'nın kuzeyinden gelen Siret vadisi ve Karadeniz boyunca Odesa'ya gelen Bucak vadisi. Her ikisi de Bükreş'e doğru yaklaşıyor ve Köstence'ye doğru bir kol gitmektedir. Kapının güneyindeki düz ova, Tuna Nehri'nin iki yanından geçerek vadisini Orta Avrupa'ya, buradan da Güney-Batı Stratejik Yönüne (Kuzey İtalya ovalarına doğru) açılmaktadır. Ayrıca Romanya Ovası'ndan Bulgaristan'a kadar olan yön, Yunanistan anakarası bölgesine ve İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı bölgesine doğru yönlenmektedir.^[10]

Ancak güneyden gelecek bir düşmanın Kapının savunmasını kırmaya çalışma ihtimaline karşı Doğu Harekât Bölgesi'nde yasaklanacak iki yön şunlardır:

Doğu Karpatlar ve Siret arasında: Focșani - Târgu Ocna - Buhuși - Târgu Neamț - Suceava - Rădăuți Siret ve Prut arasında: Nămoloasa – Bârlad – Vaslui – Iasi – Săveni

Kapının içindeki arazi, ovalar ve nehir vadileri gibi alçak rakımlı arazilerin hakim olması nedeniyle askeri manevralara engel teşkil etmiyor. Küçük su kütleleri olan iç nehirler genellikle önemli engeller oluşturmaz. Önemli bir bariyer görevi gören su kütleleri kuzey kesiminde kuzeyden güneye doğru uzanırken, güney kesiminde ise bariyer görevi görebilecek su kütleleri batıdan doğuya doğru uzanmaktadır.^[11] Bununla birlikte, batı (Alt Karpat) ve doğu (Prut ve Tuna nehirleri) sınırları kapıdan ilerlemeyi zorunlu kılmaktadır, çünkü kuzey ve güney sınırları yalnızca arazide mütevazı savunma hatları (yükseklikler, koruma unsurları) düzenleme olanağı sunmaktadır.

Aşağı Siret vadisine karşılık gelen orta ve doğu bölgeler, doğuda Covurlui Platosu, batıda ise yarı karpat tepeleri ile sınırlanan alçak rakımlı düzlüklerdir. Galati-Brăila bölgesinin Romanya'nın rakım açısından en alçak bölgeleri arasında yer aldığı düz ve açık bir alanla güneye doğru devam ediyorlar. Tamamen askeri operasyonlara açık olan bu bölgede birliklerin barınması, saklanması ve korunması imkanları sınırlıdır.^[12]

Focșani Kapısı'nda, Siret'in aşağı rotasının kuzeyinde, Doğu Operasyon Bölgesi'nden düşman tarafından operasyonel hava inişinin kullanımına en uygun alan bulunmaktadır. Olası bir köprübaşı oluşumunu önleyebilme olasılıkları ile ilgili olarak, Tuna ve Siret haricindeki su kütlelerinin boyutu önemli değildir; Siret, Mărășești ile Tuna Nehri'nin drenaj alanı arasında önemli bir engel oluşturmaktadır. Ancak bazı çamurlu yatakların ve dik kıyıların anti-zırhlı engel olarak kullanılma olasılıkları mevcut olup, batı kesimde bu tür bir engel olarak üstün bir değere sahip olan Buzau nehri bu anlamda öne çıkmaktadır. Çamurlu alanlar ve göllerin yanı sıra askeri mühendislik çalışmaları ile askeri değeri artırılabilecek hedefler de bulunmaktadır.^[13]

Mevcut köprüler (Siret'in geçişini sağlayanlar büyük önem taşımaktadır) eksen başına aşağıdaki tonajları destekleyecek şekilde tasarlanmıştır:

• modernize edilmiş: tek 10 ton, çift 16 ton
• ulusal ve yerel yollar: tek 7,5 ton, çift 12 ton

Jeopolitik olarak Romanya, NATO ve Avrupa Birliği'nin sınır ülkesidir ve bu da onu doğudan gelebilecek olası bir askeri veya başka bir saldırının ilk saldırı çabasının potansiyel doğrudan hedefine dönüştürmektedir.

2000'li yılların ortalarından itibaren Rusya, saldırgan taraf olarak Karadeniz Bölgesi'nde kinetik çatışmalar başlatmış ve bu bölgede askeri yetenekler geliştirerek bölgenin askerî gücünü dünyanın diğer bölgelerine yansıtması için bir platform rolü üstlenmiştir.^[14]

Rusya Federasyonu aynı zamanda bu yeteneklerden yararlanarak hem Karadeniz havzasında hem de ötesindeki alanda tam hakimiyetini sağlamaya çalıştı. 2019 seviyesinde, Rus ordusunun geliştirdiği erişim önleme ve yasaklama yetenekleri (A2/AD), muhtemelen Rusya tarafından hedef alınan, Karadeniz'e sınırı olan bir NATO üyesi ülkeye destek amacıyla olası bir müttefik müdahalesini zaten caydırabiliyor, sekteye uğratabiliyor veya engelletiliyordu.^[15]

Rus devletinin eski Sovyet bölgesindeki sınır bölgesinde istikrarsızlık yaratma eğilimini sürdüren Rusya'nın 2022 yılında Ukrayna'yı işgal etmesi, askeri paradigmaları arasında Karadeniz'deki Ukrayna kıyı şeridinin güneyine ilhak edilmesiyle başladı. Savaş, tarihi Besarabya'da (günümüzde Moldova devletinin bulunduğu yer) bulunan tanınmayan ve Rus askerine ev sahipliği yapan Transdinyester ile birlikte Ukrayna'nın elinde bulunan Yılan Adası'nın olası kontrolünü gündeme getirmiştir.^[16] Böyle bir durumda Rusya, Tuna Nehri ağzına ve aynı zamanda Romanya Dobruca limanlarına ve özellikle Focșani Kapısı'na yakın bir konuma yerleşme imkanı bulmaktadır. Bu, Rus devletini Romanya'nın Karpat dışı bölgeleri üzerinde artan bir nüfuz uygulayabilecek bir konuma yerleştirecek ve Balkanlar'da siyasi-ideolojik saldırılarda bulunma fırsatı verecektir.