Floresan lamba

Floresan lambanın ilk çalışmasını gösteren görüntü.

Floresan lamba veya floresan tüp, elektriği kullanarak cıva buharını tetikleyerek ışık elde eder.

Floresan lambalar ev ve işyeri aydınlatmalarında Yoğun Floresan Lamba (Compact Fluorescent Lamp, CFL) şeklinde yoğun olarak kullanılmaktadır. CFL'ler, klasik tip akkor lambalara kıyasla enerji verimliliği başta olmak üzere çeşitli alanlarda başı çekmektedir.

Yoğun Floresan Lamba (Compact Fluorescent Lamp, CFL)

Getirdiği yenilikler

Klasik tip akkor telli ampul, kullandığı elektriğin çok azıyla ışık üretiyor, aslında bu elektriğin %90'ını ısıya çeviriyor. CFL ise akkor telli ampulün ihtiyaç duyduğu enerjinin yaklaşık dörtte birini kullanırken dört katı fazla parlaklık etkisi yaratabiliyor.^[1]

2007 yılı öncesinde yapılmış başka bir araştırmaya göre akkor telli ampulün küresel ortalama parlaklık etkisi 23.7 lm/W ^[2] olarak belirlenmiş. Buna karşın CFL, 50 ile 60 lm/W'lık parlaklık etkisiyle bu alanda kayda değer bir gelişme sağlıyor.^[1]

Kullanım yaygınlığı

2001 yılı verilerine göre ABD'de aydınlatmanın sadece %38'i floresan ampullerle sağlanıyordu. Bu verilerde CFL'nin oranı ne yazık ki belli değil. 2007 yılı verilerine göre AB'de floresan kullanımı %23'e denk gelirken CFL'nin toplamda payı %15. Fakat ABD'de CFL'nin 2001'den sonra yaygın satışı ve AB'nin 2009'dan itibaren klasik tip akkor telli ampulleri yasaklamaya başlamasıyla bu verilerin ciddi bir şekilde değiştiğini varsayabiliriz.^[3]^[4]

Çözülmesi gereken sorunlar

CFL ampulü, klasik tip akkor telli ampule göre üstün olabilir. Fakat CFL'nin yaygınlaşmasını engelleyen bazı temel öğeler de mevcut. Bunların başında ise fiyatı geliyor. Bir CFL ampulü, akkor telli ampule göre birkaç kat daha pahalı. Bu açıdan aydınlatma konusunda tüketiciyi bilinçlendirmek önem kazanıyor. Zira bir CFL'nin ömrü klasik tip ampulden 6 kat uzun olabiliyor.

Tüketici için başka önemli bir etken CFL ampulünün estetik açıdan güzel gözükmemesi. 2008 yılında İngiltere'de yapılan bir araştırmanın^[5] küçük bir grup (18 konut) üzerinde yaptığı çalışma sonucu çevre bilinci az gelişmiş kişilerin estetik kaygılardan ötürü CFL ampul kullanmak istemediklerini ortaya koyuyor. Bu bulguyu genelleyebilmek için daha geniş kitleler üzerindeki araştırmaları dikkate almalıyız. Fakat benzer sonuçlar çeşitli piyasa araştırmalarında da karşımıza çıkıyor.^[6] CFL ampulünü aydınlatmada çevreci bir çözüm olarak görmeden, bu tip ampul kullanmanın zararlarını da irdelememiz gerekiyor. CFL ampulü hakkında en büyük endişeyi bu ampulde bulunan cıva yaratıyor. Ömrü dolan atık CFL ampul yüzünden doğaya karışacak cıva ciddi sonuçlar doğurabilir. Bu konuda karşı tez ise şunu savunuyor: CFL'nin yarattığı enerji verimliliği sayesinde fosil yakıt santrallerinin kullanımı azaltılacak ve böylece fosil yakıtlardan salınan cıvanın azalması ile net cıva salınımı da azaltılacak. Buna ek olarak geri dönüşüm yoluyla bu ampuldeki cıva %80 oranında tekrar kazanılabiliyor.^[2]

CFL ampulü hakkında başka bir endişe ise 2008 Mayıs ayında California Public Utilities Commission (CPUC) tarafından dile getirildi. Yayımladıkları rapora^[6] göre akkor telli ampul yerine CFL ampul kullanımı kış aylarında doğalgaz kullanımında artışa sebep oluyor. Buna neden olarak akkor telli ampulün yaydığı ısının yokluğunda kullanıcıların ısıtma sistemlerini daha yoğun çalıştırmak zorunda kalmaları gösteriliyor. Dolayısıyla CFL kullanımı ile yapılan enerji tasarrufunun, fazladan gereken ısıtma nedeniyle hesaplanandan çok daha az olduğu belirtiliyor.4 Bu endişe üzerine bilim adamlarının 2010 yılında yaptığı bir araştırma^[7] ise bu tezin asılsız olduğunu ortaya koydu. Bu dolaylı etkinin baskın olabilmesi için kullanıcının ortalamanın çok üzerinde aydınlatma yapıyor olması gerekiyor. Zira bu çalışmanın ortaya koyduğu sonuçlar, CPUC'un bahsettiği rakamların yaklaşık onda birine karşılık geliyor. (Bu çalışma, CFL ampulünün ısıtma açısından etkisini olağan durumda 0.07 kBtu, çok yoğun aydınlatma yapılması durumunda ise 52 kBtu olarak belirliyor.)

Gelecekteki yeri

Aydınlatmada CFL'nin geleceğine bakarsak, bu tip ampul kullanımında büyük artış sağlayacak yakın zamandaki en çarpıcı karar Avrupa Birliği (AB) tarafından alındı. Yapılan düzenlemeye göre 2009 ila 2012 yıllarında kademeli olarak klasik akkor telli ampullerin satışı yasaklanacak. Böylece 2007 rakamlarına göre AB ülkelerinde kullanılmakta olan 2.1 trilyon akkor telli ampulün ömrü sona erince uygun diğer seçeneklerle değiştirilmesi sağlanacak.^[2] AB, aldığı kararda CFL ampul kullanımını şart koşmasa da bu sayede CFL ampulün piyasa payında kayda değer bir artış bekleniyor

Kaynakça

^ ^a ^b A.K. Mukerjee, “Comparison of CFL-based and LED-based solar lantern”, Energy for Sustainable Development, 6 (2007) sayfa 24
^ ^a ^b ^c EU Press Releases, “FAQ: phasing out conventional incandescent bulbs”, MEMO/09/368, Brüksel, 1 Eylül 2009
^ American Physical Society, “Energy Future: Think Efficiency”, Eylül 2008
^ [1] 2 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Study for European Commission, “Preparatory Studies for Eco-design Requirements of EuPs”, Ekim 2008
^ R. Wall, T. Crosbie, “Potential for reducing electricity demand for lighting in households: An exploratory socio-technical study”, Energy Policy 37 (2009) sayfa 1021.
^ ^a ^b [2] 19 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. California Energy Commission and California Public Utilities Commission (CPUC), “Database for Energy Efficient Resources (DEER)”, May 2008
^ E.J. Brunner et al., “Compact fluorescent lighting and residential natural gas consumption: Testing for interactive effects”, Energy Policy 38 (2010) sayfa 1288