Finlandiya tarihi
Finlandiya tarihi günümüzde Finlandiya Cumhuriyeti'nin sınırları içinde kalan bölgelerin tarih öncesi zamanlardan günümüze kadar süregelen tarihidir.[1]
Finler, köken itibarıyla bir Ural halkıdır. Sibirya kökenli bu halk daha sonra nordikleşmiştir. Bu grup içerisinde Estonlar ve Kareller gibi gruplar ile birlikte Baltık-Fin halklarını oluşturmaktadırlar.[2]
Finlandiya 1155 tarihinde İsveç Krallığına dahil edilmiştir.[3] İsveç hakimiyeti altında olduğu 1809 tarihine kadar süren dönemde batı tarzında yargı, kamu idaresi, siyasi sistem ve sosyal hizmetler alanlarında sağlam kuruluşların temelleri atılmıştır. Laik kuruluşların yanı sıra Katolik Kilisesi ve 16. yüzyıldaki Reformların ardından Evanjelik Lüteryen Kilisesi güçlü kuruluşlar arasındaki yerlerini almıştır.
18. yüzyılın sonunda, İsveç gücü azaldıkça, bağımsız Finlandiya fikri ortaya çıkmıştır. 1809 tarihinde Finlandiya, Rus Çarına bağlı Özerk Çar Dukalığı olmuştur.[4] Finlandiya kendi hukuk sistemini, gelişen ulusal ekonomisini ve ordu birimlerini korumuştur. 1865 tarihinde Finlandiya kendi para birimi olan Markka'yı çıkarmıştır. Parlamenter bir hükûmet sistemi ile hukukun üstünlüğüne dayalı bir hükûmet geliştirmiştir. Böylece Bağımsız Finlandiya yolunda önemli bir adım atılmıştır.
Rus Devrimi ile Finlandiya bağımsızlığını ilan etmek için 6 Aralık 1917 tarihinde büyük bir fırsat elde etmiştir.[5] Sovyet Rusya Hükûmeti 31 Aralık'ta Fin bağımsızlığını tanımıştır. Komşu devletler ve batı ulusları tarafından da tanınma süreci hızlı bir şekilde gerçekleşmiştir. Fransız sistemine benzeyen Finlandiya Anayasası, 17 Temmuz 1919 tarihinde kabul edilmiştir.
Sovyetler Birliğinin Finlandiya'ya 1939'da düzenlediği saldırının ardından, tarafsız Finlandiya bir anda II. Dünya Savaşı'nın içine çekilmiştir.[6][7] Finlandiya 1939-1940 ve 1941-1944 yılları arasında Sovyetler Birliği ve 1944-1945 yılları arasında Almanya ile savaşmıştır.[8] Savaşın sonunda Finlandiya topraklarının %10'u ile 100,000 insan kaybetmiştir. Bu sonuç ile zamanında dört milyon nüfusa sahip olan ulus çok ağır bir bedel ödemiştir.
1944 yılının sonbaharı Finlandiya için çok zor geçmiştir. Savaşta kaybedilerek Sovyetler Birliği'ne bırakılan Karelya ilindeki 400,000 insan ülkedeki başka yerlere yerleştirilmiştir. Laponya büyük oranda tahrip edilmiş ve yeniden yapılandırmak zorunda kalınmıştır. Sovyetler Birliği ile yapılan barış antlaşması Finlandiya'nın zamanında birçok ekonomi uzmanının imkânsız gördüğü oranlarda savaş tazminatı ödemesine neden olmuştur.
1947 Paris Antlaşması çerçevesinde, Finlandiya Sovyetler Birliğine savaş tazminatı ödemek ve belli bir toprak parçasını bırakmak zorunda kalmıştır. Finlandiya'nın güçlü bir ekonomik yönetime sahip olmasından gelen ünü, Birinci ve İkinci Dünya Savaşları arasındaki dönemde yabancı borçlarını ödemesine ve II. Dünya Savaşının ardından Marshall Planı'ndan yardım almadan yeniden yapılanmasına dayanmaktadır.
Kaynakça
- ^ Hjelm, Titus (2021). Historical dictionary of Finland (3. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538111536.
- ^ "Finnic peoples". Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica, Inc. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2019.
- ^ Elgán, Elisabeth (2015). Historical dictionary of Sweden (3. bas.). Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1442250703.
- ^ Saunders, Robert A. (2019). Historical dictionary of the Russian Federation (2. bas.). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538120477.
- ^ Davis, Jonathan (2020). Historical dictionary of the Russian Revolution. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538139806.
- ^ Smith, S. A. (2017). The Oxford handbook of the history of communism. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0198779414.
- ^ Lovell, Stephen (2009). The Soviet Union: a very short introduction. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0199238484.
- ^ Wells, Anne (2013). Historical Dictionary of World War II. Scarecrow Press. ISBN 978-0810854574.
