İçeriğe atla

Finlandiya Büyük Dükalığı

Finlandiya
Suomen suuriruhtinaskunta (Fince)
Storfurstendömet Finland (İsveççe)
Великое княжество Финляндское (Rusça)
Finlandiya Büyük Dükalığı
1809-1917
Finlandiya haritası, yaklaşık 1900. Harita Rusçadır ve Kiril alfabesiyle yazılmış İsveççe yer adlarını kullanır
Finlandiya haritası, yaklaşık 1900. Harita Rusçadır ve Kiril alfabesiyle yazılmış İsveççe yer adlarını kullanır
BaşkentTurku
(1812'den önce)
Helsinki
(1812'den sonra)
Yaygın dil(ler)İsveçce, Fince, Rusça
DemonimFin
Tarihî dönemYakın Çağ
1809
6 Aralık 1917
Para birimiMarkka
Ardıllar
Finlandiya

Finlandiya Büyük Dükalığı, aynı zamanda Finlandiya Büyük Prensliği olarak da tercüme edilir, [a] modern Finlandiya'nın öncül devletidir. 1809 ile 1917 yılları arasında eski Rus İmparatorluğu tarafından yönetilen özerk bir devlet olarak varlığını sürdürmüştür.

16. yüzyılda İsveç Kralı'nın elinde bulunan büyük bir dükalık olarak ortaya çıkan ülke, 1808-1809 Finlandiya Savaşı'nda Rusya tarafından ilhak edilmesinin ardından özerk hale gelmiştir. Finlandiya Büyük Dükü, Genel Vali tarafından temsil edilen Rusya'nın Romanov İmparatorudur. Rus İmparatorluğu'nun hükûmet yapısı ve Finlandiya'nın inisiyatifi nedeniyle Büyük Dükalık'ın özerkliği 19. yüzyılın sonuna kadar genişlemiştir. 1809'da kurulan Finlandiya Senatosu, en önemli hükûmet organı ve modern Finlandiya Hükûmeti'nin, Finlandiya Yüksek Mahkemesi'nin ve Finlandiya Yüksek İdare Mahkemesi'nin öncüsü olmuştur.[1]

Finlandiya Büyük Dükalığı'ndaki ekonomik, sosyal ve politik değişiklikler, Rusya İmparatorluğu ile Avrupa'nın geri kalanındakilerle yakından paralellik gösteriyordu. Ekonomi 19. yüzyılın ilk yarısında yavaş yavaş büyümüştür. II. Aleksandr'ın hükümdarlığı (1855-1881) önemli kültürel, sosyal ve entelektüel ilerlemeye ve sanayileşen bir ekonomiye tanık olmuştur. Sankt-Peterburg'un 1898'de Ruslaştırma politikalarını benimsemesinin ardından gerilim artmış; yeni koşullar Finlandiya'nın özerkliğinin ve kültürel ifadesinin azaldığını görmüştür. I. Dünya Savaşı (1914-1918) sırasında Rusya ve Finlandiya'da yaşanan huzursuzluklar ve ardından 1917'de Rusya İmparatorluğu'nun çöküşü, Finlandiya Bağımsızlık Bildirgesi'nin yayınlanmasına ve Büyük Dükalık'ın sona ermesine yol açmıştır.[2]

Finlandiya Büyük Dükalığı'nın İlleri

Bayraklar

Büyük Dükalığın tarihsel nüfusu

1810: 863.000 [3]
1830: 1.372.000
1850: 1.637.000
1870: 1.769.000
1890: 2.380.000
1910: 2.943.000
1920: 3.148.000 (bağımsız Finlandiya, 1917'den beri)

Notlar

  1. ^ FinceSuomen suuriruhtinaskunta; İsveççeStorfurstendömet Finland; RusçaВеликое княжество Финляндское, Velikoye knyazhestvo Finlyandskoye (bunların hepsi kelimenin tam anlamıyla Finlandiya Büyük Prensliği olarak tercüme ediliyor)

Kaynakça

  1. ^ Klinge 1997, Jutikkala & Pirinen 2002, Pulma 2003a, Zetterberg 2003, Jussila 2004, Ylikangas 2007.
  2. ^ Haapala 1995, Jussila 2004 ja 2007, Ylikangas 2007.
  3. ^ B. R. Mitchell, European Historical Statistics, 1750–1970 (Columbia U.P., 1978), p. 4

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Finlandiya</span> Kuzey Avrupa ya da diğer adıyla İskandinavya yarım adasında yer alan devlet, ülke

Finlandiya, resmî adıyla Finlandiya Cumhuriyeti, Kuzey Avrupa'daki bir İskandinav ülkesi. Doğuda Rusya, kuzeyde Norveç ve batıda İsveç'le komşudur. Batıda Botniya ve güneyde Finlandiya körfezlerine kıyısı vardır. Yüz ölçümü 338.455 km² ve nüfusu 5,5 milyondur. Helsinki ülkenin başkenti ve en büyük şehridir. Finlerin ana dili olan Fince, yeryüzündeki az sayıda Baltık-Fin dilinden biridir. Finlandiya'nın iklim özellikleri enleme göre değişkenlik gösterir: Güneyde nemli karasal iklim, kuzeyde kutup altı iklimi görülür. Ülke genel olarak tayga biyomuna dahildir. Ayrıca Finlandiya'da 180 binden fazla göl bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Fince</span> Sondan eklemeli Finlandiyanın resmi dili

Fince (

<span class="mw-page-title-main">Porvoo</span>

Porvoo, Finlandiya'nın Uusimaa bölgesinde bulunan bir şehirdir. Şehir, başkent Helsinki'nin 50 km doğusunda Finlandiya Körfezi'nin kıyısında yer almaktadır. Yüzölçümü 664.53 km² olan şehrin nüfusu 31 Ağustos 2017 tarihi itibari ile 50,203'tür.

<span class="mw-page-title-main">İskandinavya</span> Avrupanın kuzeyinde bir bölge

İskandinavya, Kuzey Avrupa'da, kendisini oluşturan halklar arasında güçlü tarihi, kültürel ve dilsel bağları olan bir alt bölgedir. İngilizce kullanımında, İskandinavya genellikle Danimarka, Norveç ve İsveç'i ifade eder. Bazen daha geniş anlamda Finlandiya, İzlanda ve Faroe Adaları'nı da kapsayacak şekilde ifade edilebilir. Bu ülkelerin dilleri Fince dışında birbirine benzemektedir. Bu dillere Kuzey Cermen dilleri veya İskandinav dilleri denir. Danimarka Danca, Norveç Norveççe, İsveç İsveççe, İzlanda İzlandaca dillerini kullanmaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Åland</span> Finlandiyaya bağlı takımadalar, özerk bölge

Åland, Güneybatı Finlandiya'da Ahvenanmaa Özerk Bölgesi'ni (maakunta) oluşturan takımadalar. Botni Körfezi girişinde, Aland Denizi'nin doğusunda, İsveç kıyılarının 25 mil açığındadır. Yalnızca 80 ada üzerinde yerleşme vardır; bunun dışında 6 bin ada ıssızdır. Alçak kayalıklarla birlikte yüzölçümü 1.481 km²dir.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk bayrağı</span> Ulusal bayrak

Arnavutluk bayrağı, Arnavutluk Cumhuriyeti'nin resmî bayrağıdır. Kırmızı olan bayrağın ortasında çift başlı siyah bir kartal vardır.

<span class="mw-page-title-main">Fin İç Savaşı</span> 1918 yılı Fin İç Savaşı

Fin İç Savaşı, sürmekte olan I. Dünya Savaşı sırasında bağlı bulunduğu Rus İmparatorluğunda Çarlık rejiminin devrilmesinin ardından yaşanan Ekim Devrimi sonrasında bağımsızlığını kazanan Finlandiya'da 27 Ocak-15 Mayıs 1918 tarihleri arasında yaşanan iç savaştır. Solcularla sağcılar arasında yaşanan iç savaş sırasında sosyalistler Kızıllar olarak, karşı taraftaki anti-sosyalistler ise Beyazlar olarak adlandırılmıştır. Kızıllar Sovyetler Birliği, Beyazlar ise Alman İmparatorluğu tarafından askeri ve ekonomik olarak desteklenmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Haparanda</span>

Haparanda, İsveç'in kuzeydoğusunda yer alan bir şehirdir. Şehir, İsveç'in karlı ve soğuk kuzey kesiminde, Baltık Denizi'nin kuzey ucunda, Finlandiya sınırında kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Finlandiya'nın posta tarihi ve posta pulları</span>

Finlandiya, 1856 yılından itibaren kullanım için posta pullarını üretti.

Grandük veya granduka Batı Avrupa'da, özellikle Cermen ülkelerinde taşra krallarına verilen bir unvandır. Grandükler protokolde kralın ve arşidükün altında, diğer düklerden ise yukarıda yer alırlar. Grandükler eşlerine grandüşes adı verilir.

Fin Yahudileri, Finlandiya vatandaşı olan Yahudilere denir. Yaklaşık 1500 kişi olan Yahudi nüfusunun %80'i Helsinki'de yaşamaktadır. Finlandiya'daki Yahudilerin tarihi 18. yüzyılda başladı. Fin Yahudilerinin çoğu 19. yüzyılda Finlandiya'ya girmiş olan Rus askerlerinin soyundan gelir.

<span class="mw-page-title-main">Finlandiya Parlamentosu</span>

Finlandiya Parlamentosu, 9 Mayıs 1906'da kurulan Finlandiya'nın tek kamaralı yüksek yasama organıdır. Finlandiya Anayasası uyarınca, egemenlik halka aittir ve bu güç Parlamentoya verilmiştir. Parlamento, her dört yılda bir, D'Hondt sistemi kullanılarak seçilen 200 üyeden oluşur. Bu üyelerin 199'u Finlandiya'dan 1 tanesi ise Åland'dan seçilir.

<span class="mw-page-title-main">Lombardlar Krallığı</span> 568-774 İtalya Yarımadasında devlet

Lombardlar Krallığı olarak da bilinen Lombard Krallığı; daha sonra İtalya (bütün) Krallığı, 6. yüzyılın sonlarında İtalyan Yarımadasında Germen dilini konuşan bir halk olan Lombardlar tarafından kurulan erken Orta Çağ devletiydi. Kral, kalıcı bir hanedan kurma girişimlerinin başarısız olması nedeniyle, geleneksel olarak en üst sıralarda yer alan aristokratlar, dükler tarafından seçildi. Krallık, belediye düzeyinde Gastaldlar tarafından yönetilen yarı özerk dükalıklara bölünmüştür. Krallığın başkenti ve siyasi yaşamının merkezi modern Kuzey İtalya'nın Lombardiya bölgesinde Pavia'ydı.

<span class="mw-page-title-main">Finlandiya Savaşı</span> 1808-1809a kadar süren Rus İsveç Savaşı

Finlandiya Savaşı, 1808-1809 yılları arasında İsveç ve Rus İmparatorluğu arasında gerçekleşen bir savaştır. Savaşın sonucu olarak Finlandiya İsveç'ten ayrılarak Rus İmparatorluğu'na bağlı özerk bir grandüklük haline geldi. Diğer önemli etkiler ise 1809 İsveç Devrimi'nin patlak vermesi ve buna bağlı olarak İsveç parlamentosunun yeni bir anayasayı kabul etmesi ile 1818'de yeni İsveç kraliyet ailesi olan Bernadotte Hanedanı'nın kurulmasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Finlandiya'nın Ruslaştırılması</span>

Finlandiya'nın Ruslaştırılması, 1899-1905 ve 1908-1917 yılları arasında Rus İmparatorluğu'nun Finlandiya Grandüklüğü'nün özel statüsünü sınırlamayı ve muhtemelen politik ve kültürel özerkliğini sona erdirmeyi hedefleyen bir hükûmet politikası idi. 19. yüzyıl sonları ile 20. yüzyılın başlarında imparatorluk içindeki Rus olmayan azınlıkların kültürel ve idari özerkliğini ortadan kaldırmaya çalışan Rus hükûmetleri tarafından takip edilen daha büyük bir Ruslaştırma politikasının bir parçasıydı. İki Ruslaştırma girişimi, dilekçelerden başlayıp grevler, pasif direniş ve nihayetinde aktif direniş olmak üzere Fin direnişini uyandırdı. Finlandiya'nın bağımsızlığını 1917'de ilan etmesine neden olan başlıca faktörlerden biri, Ruslaşmaya karşı Fin muhalefetiydi.

<span class="mw-page-title-main">Finlandiya Bağımsızlık Bildirgesi</span>

Finlandiya Bağımsızlık Bildirgesi, 6 Aralık 1917 tarihinde Finlandiya'nın Rus İmparatorluğu'ndan bağımsızlığını ilan etmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Turku Kraliyet Akademisi</span>

Turku Kraliyet Akademisi, Finlandiya'da kurulan ilk üniversitedir. Üniversite, 1640 yılında Turku'da İsveç yönetimi döneminde Kraliçe Christina tarafından kurulmuştur. 1809'da Finlandiya, Rus İmparatorluğu'na bağlı bir grandüklük haline geldikten sonra Turku İmparatorluk Akademisi adını aldı. 1828'de, Büyük Turku Yangını'ndan sonra Helsinki'ye taşındı. Finlandiya'nın, 1917'de bağımsızlığını ilan etmesinin ardından Helsinki Üniversitesi olarak yeniden adlandırıldı.

Moldova-Rusya ilişkileri, Moldova Cumhuriyeti ile Rusya Federasyonu arasındaki ikili ilişkilerdir. Kendi kendine özerklik ilan eden Dinyester Moldova Cumhuriyeti'ne Rusya'nın desteği ve bölgede önemli miktarda Rus askeri varlığı, Moldova'nın Rusya ile ilişkilerini gerdi.

<span class="mw-page-title-main">Finlandiya-Rusya ilişkileri</span>

Finlandiya-Rusya ilişkileri, 18. yüzyılın başlarında İsveç ve Rusya arasındaki savaşlardan ve 19. yüzyılın başlarında Napolyon döneminde Finlandiya Büyük Dükalığı'nın Rusya İmparatorluğu içinde planlı bir şekilde kurulması ve ilhakından, Rusya'nın son çarı 1917'de tahttan indirildikten sonra Rusya ve Finlandiya arasındaki kişisel birliğin dağılmasına ve ardından Bolşevik (Sovyet) Rus hükûmetinin desteğiyle modern Finlandiya'nın doğuşuna kadar yüzyıllar boyunca yürütülmüştür. Finlandiya, Sovyet Rusya'nın küçük çaplı katılımıyla kendi iç savaşını yaşadı, daha sonra SSCB tarafından işgal edildi ve iç siyaseti ondan etkilendi. O zamandan beri ilişkiler hem sıcak hem de soğuk bir şekilde ilerledi. Rusya'nın Helsinki'de büyükelçiliği, Turku'da bir başkonsolosluğu ve Lappeenranta ve Mariehamn'da konsoloslukları bulunmaktadır. Finlandiya'nın Moskova'da bir büyükelçiliği, Saint Petersburg'da bir başkonsolosluğu ve konsolosluğun iki şubesi bulunmaktadır.

Svekoman hareketi, 19'uncu yüzyılın sonlarında Finlandiya Büyük Dükalığı'nda İsveçsever ya da İsveç yanlısı olarak nitelendirilebilecek bir düşünce akımıdır. İsveççenin kamusal alandan kaldırılması ve yerine Fincenin konmasın savunan Fennoman hareketine karşı tepki olarak ortaya çıkmıştır. Bu zamanda Fincenin konuşulma oranı %85 iken İsveççe %15 seviyesindeydi.