Finike
| Finike | |
|---|---|
 | |
 | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Antalya |
| Coğrafi bölge | Akdeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Musa Kazım Çelik[1] |
| • Belediye başkanı | Mustafa Geyikçi (CHP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 653 km² |
| Rakım | 7 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 48.131 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 49.307 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 242 |
| İl plaka kodu | 07 |
Finike, Antalya'nın batısında yer alan turistik bir ilçedir. Doğuda Kumluca, kuzeyde Elmalı, kuzeybatıda Kaş ve batıda da Demre ilçeleriyle çevrilmiştir.
Tarihçe
Eski ismi Phoenicus olan yerleşim, Fenikeliler tarafından MÖ 500'lerde liman kenti olarak kurulmuştur. Finike ilçesi antik çağda ise Likya (Teke Yarımadası) olarak adlandırılan bölgede bulunmaktadır. Teke Yarımadası'nda MÖ 3. bin yıldan beri yerleşim vardır. Fakat yapılan arkeolojik araştırmalar bu bölgede MÖ 2. bin yıldan eskiye giden bir kent henüz tespit etmemiştir. Bölgenin günümüzde kullanılan resmi isminin (Finike) tarihsel herhangi bir geçmişi bulunmamakla birlikte, 'Fenike' isminin cumhuriyetin ilanından sonra ülke genelinde yaygın bir kamu politikası halini almış olan Türkçeleştirme hareketi kapsamında 1937 yılında, dönemin İç İşleri Bakanlığı Dahiliye Nezareti tarafından çıkarılan vilayetler tüzüğü ile değiştirildiği bilinmektedir.
İlçenin temel ekonomik geçim kaynağını iç turizm ve tarım oluşturmaktadır. İlçede yetiştirilen tarım ürünleri arasından portakal ve mandalina ön plana çıkmaktadır. Bununla birlikte, portakal üretimi ile ünlü olduğu düşünülen ilçede sanıldığının aksine Antalya'nın diğer ilçelerinde olduğu gibi portakal üretimi için elverişli tarım alanları bulunmamaktadır. Portakalın ilçeye 1960'lı yılların sonunda Kıbrıslı Rumlar ve Yahudi denizciler tarafından ithal edildiği, portakal yetiştiriciliğine bu tarihten sonra başlandığı Üsküdar Üniversitesi Tarih Ana Bilim dalı üyesi Prof. Ahmet Kırgıç'ın 2011 yılında Doğan Yayınları'ndan basımı yapılan "Yakın Tarih ve Türkiye'de Tarım" adlı araştırma kitabında yer verilmiştir. Ayrıca, Akdeniz Üniversitesi Gıda Teknolojileri Enstitüsü Dekan Yardımcısı Sena Gürbüz'ün önderliğinde yürütülen "Türkiye'de Tarımın Geleceği" projesi kapsamında 2013 yılında sonuçlandırılan araştırma çalışmaları neticesinde Finike bölgesinde tarımsal üretime ayrılmış olan topraklardaki hızlı kil oranı artışı nedeniyle portakal üretiminin en geç 2035 yılında tamamen biteceği öngörülmüştür.
Ekonomi
Finike ilçesi ve çevresinde hakim olan ekonomik yapı tarımsal karakterlidir ve var olan ticaret ve sanayi de tarımsal yapıya dayanmaktadır. Yörede en büyük geçim kaynağı turfanda sebzecilik ve narenciyedir. Bunun yanı sıra bölgede az da olsa balıkçılık vardır. Yörede tarımın ve turizmin mevsimlik oluşu, farklı zaman dilimlerinde yoğunluk kazanmaları yörede yeni gelişmeye başlayan turizmin, tarıma alternatif bir gelir kaynağı olmaktan ziyade, bir ek gelir kaynağı olabileceğini göstermektedir. Bu da yöre tarımın ve turizminin birbirlerini mevsimsel özellikleriyle dengelemesi, yörenin mevsimsel işsizlik sorunun kısmen çözülmesi demektir.
Limyra taşı
Antalya iline 115 km. uzaklıkta, Finike kazasının denize 5 km mesafede ve tarihi Limyra bölgesindeki ocaklardan çıkarılmaktadır. Açık krem renginde homojen bir yapıya sahip kireç taşıdır. Taşınabilir büyüklükte, istenilen ebatta blok vermektedir. Hafif ve yalıtkan özelliğinden dolayı dış kaplama malzemesi olarak aranılan iç ve dış pazarda beğeni kazanan bir yapı taşıdır.
Teknik Özellikler
- Ağırlıkça su emme ve birim hacim ağırlığı deney sonuçları bu taşın orta yoğunlukta bir yapı taşı olarak sınıflandırılabileceğini göstermektedir.
- Mekanik dayanımlar kuru ve yaş numuneler üzerinde yapılmıştır. Kuru numunelerde elde edilen basınç dayanımı, eğilmede çekme modülü ve eğilme dayanımı değerleri bu taşın yüksek yoğunluklu bir yapı taşı olarak sınıflandırılabileceğini göstermektedir. Ancak taşın suya doygun hale gelmesi durumunda bu mekanik dayanımlarda önemli azalmalar gözlenmiştir. Doygun numunelerde ölçülen dayanım değerlerine göre ise bu taş orta yoğunlukta bir yapı taşı özelliği göstermektedir. Söz konusu kireç taşının mekanik dayanımlarının su ile doygun hale gelmeye olan hassasiyeti pratikteki uygulamalar açısından dikkate alınmalıdır.
- Donma çözülme deneyindeki gözlemler ve ölçülen ağırlık kayıpları açısından bu taş TSE deki yapı taşlarının donmaya dayanımı için verilen sınırları sağlamaktadır.
- Aşınma deney sonuçları genellikle yaya ve lastik tekerlekli araç trafiğine maruz doğal yapı taşları için TS de verilen şartları sağlamaktadır.
Genel bir değerlendirme yapılmak istendiğinde, doğal kireç taşından kestirilip laboratuvarlara getirilmiş olan numuneler üzerinde yapılan deneyler sonucunda, bu taşın ilgili ASTM ve TS standartlarına doğal yapı taşları için verilen sınır değerleri sağladığı sonucuna varılır. Ancak, suya doygun halde dayanımlardaki kayıpların taşın kullanım imkânları için dikkate alınması gerektiği görüşündedir.
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927[3] | 15.113 | 792 | 14.321 |
| 1935[4] | 18.938 | 1.244 | 17.694 |
| 1940[5] | 19.305 | 1.404 | 17.901 |
| 1945[6] | 23.333 | 1.252 | 22.081 |
| 1950[7] | 27.635 | 1.377 | 26.258 |
| 1955[8] | 32.072 | 2.007 | 30.065 |
| 1960[9][a] | 16.982 | 2.952 | 14.030 |
| 1965[10] | 19.794 | 4.352 | 15.442 |
| 1970[11] | 22.835 | 4.795 | 18.040 |
| 1975[12] | 23.917 | 4.200 | 19.717 |
| 1980[13] | 25.461 | 4.239 | 21.222 |
| 1985[14] | 29.776 | 5.034 | 24.742 |
| 1990[15] | 34.576 | 6.700 | 27.876 |
| 2000[16] | 42.087 | 9.746 | 32.341 |
| 2007[17] | 45.296 | 10.509 | 34.787 |
| 2008[18] | 46.520 | 11.244 | 35.276 |
| 2009[19] | 46.095 | 11.199 | 34.896 |
| 2010[20] | 46.138 | 11.329 | 34.809 |
| 2011[21] | 46.256 | 11.515 | 34.741 |
| 2012[22] | 46.405 | 11.961 | 34.444 |
| 2013[23] | 46.530 | 46.530 | veri yok |
| 2014[24] | 46.853 | 46.853 | veri yok |
| 2015[25] | 46.817 | 46.817 | veri yok |
| 2016[25] | 47.498 | 47.498 | veri yok |
| 2017[25] | 48.948 | 48.948 | veri yok |
| 2018[25] | 48.131 | 48.131 | veri yok |
| 2019[25] | 48.534 | 48.534 | veri yok |
| 2020[25] | 49.307 | 49.307 | veri yok |
| 2022[25] | 49.720 | 49.720 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Balıkçılık
Gerek kayalık, gerekse kumsal dip yapısı ile Finike Körfezi, birçok Akdeniz balığına, deniz memelisine ve deniz kaplumbağasına ev sahipliği yapmaktadır.
Mercan ve Beyaz Lahos (yöre dilinde Kum Gridası), yöre halkının ve balıkçılarının en çok talep ettiği balık türleridir. Finike kıyı şeridindeki kumsal alanlarda, çay ağzı ve limanlarda Akya, Lüfer, Lahos, Çipura, Levrek, Minakop, İspari, Kefal, İzmarit, Yasemin, Mercan, Hani, Sarıkuyruk, Iskarmoz, Barbunya gibi ekonomik değeri yüksek birçok balık avlanmaktadır. Körfezin kayalık bölgelerinde ise Orfoz, Lahos, Fangri, Sinarit, Sarıkuyruk, Sargos, Sokar, Iskaroz, Karagöz gibi balıklar balıkçıların ağ ve oltalarına takılmaktadır.
Açık deniz balıklarından Sardalya, Kolyos, İstavrit, Yazılı Orkinos, Lambuka, Kılıç Balığı, Orkinos gibi balıklar da Finike Körfezini Gırgır balıkçılığına uygun bir konuma getirmiştir.
Yakın bir tarihe kadar bütün Finike Körfezi içerisinde yasak olan Trol (Trata) ile yapılan avcılık, son yıllarda tekrar başlamış ve büyük bir kısmı kumluk olan körfez sularını tekrar talan etmeye başlamıştır. Bu sebeple yöre balıkçıları için çok değerli ve aranan bir balık türü olan Mercan Balığı, yoğun av baskısı ile karşı karşıyadır
Balıklar dışında, kumsal olan uzun kıyı şeridi, birinci derecede Caretta caretta üreme alanı olarak tanımlanmıştır. Nesli büyük tehlike altında olan Akdeniz foku, körfezde yaklaşık 2 birey ile yaşamını sürdürmeye çalışmaktadır.
Marina
Finike, tarih boyunca önemli bir yükleme ve boşaltma liman kenti olmuştur. Denizci bir millet olan Fenikeliler, Finike ve Akdeniz'in değişik limanlarından yükledikleri malları, başka limanlara satarak, kendi devirlerinde ticareti geliştirmişler ve zengin olmuşlar. Tarihin seyri içinde Finike limanının durgun zamanları da olmuştur. Cumhuriyet döneminde de uzun süre atıl kalan limanda, uzun yıllar sadece balıkçı tekneleri barınmıştır. 1966 yılında balıkçı tekneleri ve yatların fırtınalı havalarda barınabilmeleri için yeni bir barınak yapımına başlanmış ve bu barınak 1970 yılında tamamlanmıştır. Finike marina, Finike'nin coğrafi ve kültürel konumuyla yat turizmini birleştirerek, ilçemiz ve ülke ekonomimize önemli katkılar sağlamaktadır. Bu konum Finike marinasını önemli bir yatçılık merkezi yaparak, Finike'ye de uluslararası bir liman kenti ve yat turizmi merkezi statüsü kazandırmıştır.
Turizm
Turizm bakımından çevre ilçeler kadar bozulmaması ile ayrılır. Ancak son dönemdeki yoğun yapılaşma ile önemli turizm noktalarından biri haline gelmiştir. Yine de 1980'lerden sonra bu bölgedeki turizm yatırım politikası, Finike'de pek rağbet görmemiştir. Çünkü ilçe toprakları tarıma daha uygundur. Bu yüzden turizm sektörü diğer çevre ilçeler kadar hızlı bir gelişme göstermemiştir. Yakın tarih içinde Finike Limanı'na ek olarak yapılan marina ile yat turizminde söz sahibi olmaya başlamıştır. 10 km'lik kumsalı ile ülkenin en uzun plajlarından birine sahiptir.
Arykanda (Arif) ve Limyra (Turunçova, Zengeder) gibi antik kentlerin yanında Suluin Mağarası da ilçede ilgi çeken yerlerdendir.
Arykanda Antik Kenti
Arykanda Antik Kenti, Antalya'nın Finike ilçesi, Arif Köyü'nde yer almaktadır. Likya dilinde "Ary-ka-wanda", "yüksek kayalığın yanındaki yer" anlamına gelir ve bölgenin en eski yerleşim yerlerinden biri olduğunu gösterir. Kent, özellikle İÖ 5. yüzyıldan itibaren tarih sahnesinde önemli bir rol oynamıştır.
Arykanda, II. yüzyılda Likya Birliği'ne dâhil olmuş ve Roma İmparatoru Klaudius'un İS 43'te Likya Birliği'ni sona erdirmesiyle Roma'ya bağlanmıştır. İS 240'ta yaşanan büyük bir depremden sonra kısmen onarılmış ve Bizans döneminde "Akalanda" veya "Orykanda" olarak anılmıştır. 11. yüzyıla kadar varlığını sürdürmüş ve sonrasında bugünkü karayolunun güneyine taşınmıştır.
Gezilecek yerler arasında, Şahinkaya'nın güneybatı eteğindeki gözetleme kulesi ve Helios Tapınağı bulunmaktadır. Ayrıca, İS 1. yüzyılda inşa edilen stadion, iyi korunmuş tiyatro, agora ve odeon, gymnasium ve hamam kompleksi de görülmeye değerdir. Şehrin "Doğu Nekropolü" adı verilen mezar alanı, ayakta kalmış anıt mezarları ile dikkat çekmektedir. Su ihtiyacı, kaya yüzeylerine oyulmuş kanallarla sağlanmıştır, bu da antik mühendisliğin güzel bir örneğidir.
Arykanda Antik Kenti, tarih ve doğa severler için büyüleyici bir gezi rotası sunmaktadır.[26]
Suluin Mağarası
İlçe sınırları içerisinde bulunan Suluin Mağarası, 80 metrelik giriş ağzıyla Asya kıtasındaki bilinen en derin mağaradır. 27 Ağustos 1995 tarihinde sualtı araştırma ekibi 122 metre derinliğe inmiş ancak mağaranın sonuna ulaşamamıştır. Finike ilçe merkezine 1 km uzaklıkta bulunan ve esrarengiz görünümüyle dikkat çeken Suluin Mağarası, halk arasında "İncirli" mağara olarak bilinir. Tarihten günümüze kadar keşfedilmemiş bir sır olarak gizemini korumaya devam etmektedir.[27]
Endemik bitki ve hayvanları
- Finike semenderi (Lyciasalamandra luschani finikensis)
Notlar
Kaynakça
- ^ "Finike Kaymakamlığı". 16 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2012.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Finike Nüfusu - Antalya". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Antalya Finike Nüfusu". nufusune.com.
- ^ "Finike Belediyesi". www.finike.bel.tr. 26 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2024.
- ^ "Finike Belediyesi". www.finike.bel.tr. 26 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2024.
