İçeriğe atla

Filoktetes (Sofokles)

Odysseus ve Neoptolemos, Filoktetes'ten Herkül'ün oklarını alırken, 1800, François-Xavier Fabre

Filoktetes, Sofokles'in yazdığı ve günümüze ulaşan yedi oyundan biridir. Euripides ve Aeschylus da Filoktetes isimli oyun yazmışlardır ancak bu oyunlar günümüze ulaşmamıştır.

Filoktetes oyunu, Peleponez Savaşı esnasında yazılmıştır ve ilk kez M.Ö. 409 yılında Dionysos Festivali esnasında sergilenmiştir ve birincilik kazanmıştır. Oyun, Truva Savaşı'nı konu almaktadır. Kronolojik olarak İlyada'nın biraz ilerisinde, Truva Atı'nın gerçekleşmesinden önce bir zamanda yer alır. Oyunda bir adet prologos, bir adet parados, üç adet epeisodion, üç adet stasimon ve eksodos mevcuttur. Ayrıca deus ex machina yöntemi kullanılmıştır. Yani kurgu karmaşıklaştığı için, sahneye en sonunda makinalar ile bir tanrı indirilerek, oyun sonuca bağlanır. Bu oyunun sonunda Herakles sahneye çıkar. Tragedyalarda, koronun dramatik karakterlerden biri ile okuduğu ağıt türü olan kommos yöntemi içermektedir.

Karakterler

Oyunda İthake Kralı Odysseus, Sykros Adası'ndan Akhilleus'un oğlu Neoptolemos, Meliboia kralı Poias'ın oğlu Filoktetes, Neoptolemos'un tayfalarından oluşan Koro ve Herakles yer almaktadır. Neoptolemos, iyi kalpli ve doğruluktan şaşmak istemeyen bir karakterdir. Odysseus ise zafer için her şeyi yapabilen, iyi kötü ayrımı olmayan biridir. Filoktetes ise toplum tarafından dışlanmış bireyleri temsil etmektedir.

Özet

Yaralı Filoktetes (1775)

Filoktetes, kahraman Herakles'in hedefini şaşmayan oklarına ve yayına sahiptir. Truva Savaşı için Akha ordusu ile yola yedi gemisi ile çıkmıştır. Savaşa katılan birçok komutanın aksine gönüllü savaşa girmiştir. Ancak Truva yolundayken, Khryse Adası'ndaki tapınakta sunağa çok yaklaştığı için bir yılan tarafından ısırılmıştır. Acısına dayanamadığı için sürekli feryat figan etmekte ve yarasından da katlanamayacak kokular yayılmaktadır. Bu yüzden Agamemnon, Menelaos ve Odysseus, onu hiçbir yerleşim olmayan Lemnos Adası'na terk etmiştir. Ancak yıllar sonra, Akhilleus ölmüştür ve Truva hala alınamamıştır. Odysseus, Priamos'un oğlu kahin Helenos'u kaçırmış ve ona nasıl Truva'yı alacaklarını sormuştur. Helenos da Akhilleus'un oğlu Neoptolemos'u ve Herakles'in hedef şaşmayan oklarını getirmeden, Truva'yı fethedemeyeceklerini söylemiştir.

İşte bu yüzden Odysseus, Lemnos'a geri dönmüştür. Yanında Neoptolemos da vardır. Odysseus, Neoptolemos'a yalanlar söyleyerek Filoktetes'in güvenini kazanmasını ve sonra da onun silahlarını alması gerektiğini tembihler. Neoptolemos, dürüst davranmak iste de Truva'yı fethetmek için Odysseus'un sözünü dinler. Böylece Filoktetes'e savaşa katıldığını ama Agamemnon'un Akhilleus'un silahlarını Odysseus'a vererek kendisini aşağıladığını, bu yüzden orduyu terk ettiğini söyler. Ortak düşmanları olduğunu fark eden Filoktetes mutlu olur ve Neoptolemos'u kendisini memleketine götürmesi için ikna eder. Böylece ona iyice güvenir ve şiddetli bir ağrı yüzünden kendinden geçmek üzereyken silahlarını Neoptolemos'a emanet eder. Filoktetes kendine geldiğinde, Neoptolemos söylediği yalanlar yüzünden pişmandır ve olan biteni ona anlatır. Böylece Filoktetes çocuğa çok kızar. Odysseus sahneye girerek, silahlara el koyar. Filoktetes, adada bu oklar sayesinde hayatta kalmıştır ve oklar giderse artık avlanamayacaktır. Ayrıca ona ihanet eden bu adamlarla bir daha savaşmak istememektedir. Bu yüzden sürekli intihar etmeyi düşünür. Tanrıların ona böyle acılar çektirmesini sorgular. Neoptolemos, Odysseus'un hilesine uyduğu için pişmandır ve ondan özür dileyerek, silahları Filoktetes'e geri verir. Neoptolemos, Truva'ya giderlerse Asklepios'un oğlu hekim Makhaon'un onu tedavi edebileceğini söylerek, Filoktetes'i savaşa katılmaya ikna etmeye çalışır ama başaramaz. En sonunda Herakles sahneye çıkar ve Filoktetes'e savaşa katılmasının Zeus'un buyruğu olduğunu söyler. Böylece hem iyileşecek hem de Paris'i öldürerek şana kavuşacaktır. Filoktetes böylece inadından döner ve Truva'ya gitmek üzere hepsi sahneden çıkar.

Mitolojik Gelenek

Mitolojik geleneğe göre, Filoktetes, Khyrse Adası'na daha önce Argonotlarla birlikte gitmiş olmasına rağmen oyunda ilk kez gittiği söylenir. Ayrıca geleneğe onu bir yılanın sokmasının sebebi, aşk yaşayıp terk ettiği nympha Khyrse'nin intikam almasıdır. Ancak oyunda bundan bahsedilmez, yılanın sokması Filoktetes'in kaderidir.

Filoktetes'i Truva'ya getiren Euripides'in oyununda Odysseus ile Diomedes, Aeschylus'un oyununda sadece Odysseus'tur. Sofokles ise Odysseus ile Neoptolemos'un onu geri getirdiğini anlatır.

Oyundan öğrendiğimiz mitolojik bilgiler

Oyun esnasında, Filoktetes Odysseus için "Laertes'in başına kalan Sispyhos dölü" olarak bahsedir. Odysseus'un hilelerinin sebebini Sisyphos'un oğlu olmasına bağlar. Filoktetes, Truva'ya götürülmek istendiğinde, Sisyphos Hades'ten gelirse bunu yapacağını söyler.

I.Stasimon'da koro Zeus, İksion Hera'ya sarkıntılık etti diye onu hızla dönen çembere bağlandığını anlatır.

Oyunda Odysseus'un Truva Savaşı'na istemeyerek katıldığı iki kere anılır. Birincisinde Odysseus kendisi söyler. İkincisinde ise Filoktetes, Odysseus gibi zorunluluktan değil, isteyerek savaşa katıldığını anlatır.

Filoktetes'in yarası kötü koktuğu için temizlik gerektiren ayinleri yapamadıklarını ileri sürerek onu terk ettiklerinden bahsedilir.

Oyun esnasında, Patraklos, Nestor, Antilokhos, Diomedes, Teukros, Aias, Theseus'un oğulları, Thersites ve Lykomedes'in adı geçmektedir.

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Odisseus</span> Yunan mitolojisinde İthaka kralı

Odisseus, Yunan mitolojisinde İthaka kralıdır. Laertes ile Antikleia'nın oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Sofokles</span> Antik Atinalı trajik oyun yazarı

Sofokles, Antik Yunan'ın Eshilos ve Evripides ile beraber 3 büyük tragedya yazarlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Helenus</span>

Yunan mitolojisinde Helenus kibar ve zeki bir kâhindi.

<span class="mw-page-title-main">Aias</span> Yunan Mitolojisinde Elis Kralı

Ajax ya da Aias Yunan Mitolojisinde Kral Telamon'un ve Periboea'nın oğludur ve üvey kardeşi Teukros'dur. Homeros'un İlyada destanında Truva Savaşı'nda önemli bir rol oynar; ve cesur bir savaşçı olarak tasvir edilir. Ayrıca "Telamon oğlu Aias, "Büyük Aias" veya "Aias Büyük" adları ile de anılır, bu şekilde anılmasının sebebi Akha ordusundaki Oileus oğlu Aias'dan ayırmaktır, ayrıca Küçük Aias olarak bilinir. Adı "dünyanın" anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Diomidis</span> Yunan Mitolojisinde Argos Kralı

Diomedes ya da Diomede Truva Savaşı'na katılmasıyla tanınan Yunan mitolojisinde bir kahramandır.

<span class="mw-page-title-main">Palladion</span>

Palladion. Antik ve efsanevi Truva kentinin kalesinde bulunduğuna inanılan kentin koruyucusu Pallas Athena'ın sağ elinde mızrak, sol elinde ise kalkan tutar hâlde, zafer tanrıçası Nike ile kabartma heykeli veya resmi. Bu kabartma heykeli veya resmi Zeus tarafından İlionun kuruluşu sırasında gökten atılmıştır.

<i>Troyalı Kadınlar</i> Evripides trajedisi

Troyalı Kadınlar, MÖ 415 yıllarında Euripides tarafından kaleme alınmış tragedyadır. Euripides’in Truva Savaşı'nı konu alan üçlemesinin üçüncü kitabı olan eser, Atina ve Sparta halklarını karşı karşıya getiren ve on yıl süren Peloponez Savaşı ortamında yazılmıştır. Bu oyun, şehirleri yağmalandıktan, kocaları öldürüldükten ve kalan aileleri köle olarak götürüldükten sonra geriye kalmış Troyalı kadınların kaderini anlatmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hekabe (oyun)</span> Evripides trajedisi

Hekabe, Euripides tarafından MÖ 424'te yazılmış trajedidir. Truva Savaşı'ndan sonra, Yunanlar Truva'dan ayrılmadan önce gerçekleşir. Ana karakter, düşmüş Truva Şehri'nin kraliçesi Hekabe'dir. Hikâye kısaca, Hekabe'nin kızı Polyksena'nun Akhilleus'un mezarına kurban edilmesinden ve oğlu Polydoros'un öldürülmesinden intikamını nasıl aldığını anlatır.

<span class="mw-page-title-main">Ajaks (Sofokles)</span> Sofokles trajedisi

Ajaks (Sofokles) Aias, Sofokles'in günümüze ulaşan yedi oyunundan en eskisidir ve MÖ 450-442 arasında yazıldığı tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Andromahi (oyun)</span> Evripides trajedisi

Andromahi oyunu, Truva Prensi Hektor'un karısı Andromahi'yi anlatmaktadır. Euripides'in günümüze ulaşan oyunlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Orestes (oyun)</span> Evripides trajedisi

Orestes, Euripides Makedonya'ya göç etmeden önce Atina'da sergilenen son oyunudur. Bu oyunun M.Ö. 480 civarında sergilendiği düşünülmektedir. Adaletin koruyucusu mitolojik yaratıklar olan Erinyeler, Orestes'in işlediği cinayet yüzünden Orestes'in peşine düşerler. Ancak ona halisülasyonlar gördürür ve hem bedensel hem de zihinsel olarak zayıf düşmesini sağlarlar.

Euripides, İphigenia Aulis'te oyununu ömrünün son on sekiz ayını geçirdiği Makedonya'da yazmıştır. Adaşı olduğu oğlu, oyunu M.Ö. 405 yılında sergilemiştir. Korint'te Alkmaeon ve Bakkhalar adlı oyunları ile birlikte bir tetralojinin parçası olan oyunun, Euripides'in oğlu veya yeğeni tarafından yönetildiği düşünülmektedir. Oyun, Dionysia şehir festivali yarışmasında birincilik ödülünü kazandı.

<span class="mw-page-title-main">Rhesus (oyun)</span> Evripides trajedisi

Resos, Euripides'e atfedilen bir Atina trajedisidir. Oyunun yazarı, antik çağlardan beri tartışmalıdır. 17. yüzyıldan beri oyunun estetik temeli ve sözcük haznesindeki tuhaflıklar sebebi ile, başta Joseph Scaliger olmak üzere, farklı bilim insanları tarafından oyun araştırılmıştır. Oyunun Euripides'e ait olduğu hala tartışmalı bir konudur.

<span class="mw-page-title-main">Sikroslu Likomedes</span>

Yunan mitolojisinde,, Truva Savaşı sırasında Euboea yakınlarındaki Sikros Adasında Dolopyalıların en önemli kralıydı.

<span class="mw-page-title-main">Neoptolemos</span>

Neoptolemos, Yunan Mitolojisinde savaşçı Akhilleus ve prenses Deidamia'nın oğludur ve Oneiros'un kardeşidir. Antik Epirus'un Molosslularının hanedanının efsanevi atasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Filoktetes</span>

Filoktetes (Philoktētēs) veya Philoctetes Yunan mitolojisinde, Teselya'daki Meliboea kralı Poeas'ın oğludur. Annesi Demonnasa veya Methone'dir. Ünlü bir Yunan kahramanıydı, okçu olması ile ünlenmişti ve Truva Savaşı'na katıldı.

Küçük İlyada eski Yunan edebiyatının kayıp bir destanıdır. "Epik Döngü" olarak bilinen, Antik Yunanda daktilik ölçü ile yazılmış ve Truva Savaşı'nı konu alan şiirlerden biriydi ve bütün Truva Savaşı'nı epik bir şekilde anlatmıştır. Küçük İlyada hikâyesi kronolojik olarak Aethiopis'ten sonradır ve Iliou Persis da Küçük İlyada'dan sonradır. Küçük İlyada'nın yazarı, diğer antik yazarlar tarafından çeşitli şekillerde Pyrrha'lı Lesches, Spartalı Cinaethon, Erythrae'li Diodorus, Phokaialı Thestorides veya Homeros'un kendisine atfedilmiştir. Şiir, daktilik ölçü ile yazılmış dört şiir kitabından oluşuyordu.

Nostoi ("Dönüşler"), aynı zamanda Yunanların Dönüşleri olarak da bilinir, antik Yunan edebiyatının kayıp bir destanlarından biridir. "Epik Döngü" olarak bilinen, Antik Yunan'da daktilik ölçü ile yazılmış ve Truva Savaşı'nı konu alan destanlardan biriydi. Nostoi'nin hikâyesi kronolojik olarak Iliou persis'ten sonra gelir ve onu Odysseia takip eder. Nostoi'nin yazarı belirsizdir: Antik yazarlar, şiiri Agias'a, Homeros'a ya da Eumelos'a 'a atfetmişlerdir. Şiir, daktilik ölçü ile yazılmış beş kitaptan oluşuyordu. Nostos kelimesi "eve dönüş" anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Kalhas</span>

Yunan mitolojisinde, Kalkhas Argoslu bir kahindir. Kalkhas'tan, İlyada'nın başlangıcında bahsedilir.

Cypria(Greek: Kupria ; Latince : Cypria), Stasinus'a atfedilen ve klasik antik çağda oldukça iyi bilinen eski Yunan edebiyatının kayıp bir epik şiiridir. "Epik Döngü" olarak bilinen, Antik Yunanda daktilik ölçü ile yazılmış ve Truva Savaşı'nı konu alan şiirlerden biriydi. Cypria'nın hikâyesi kronolojik olarak Epik Döngü'nün başında gelir ve onu İlyada takip eder. Şiir, daktilik ölçü ile yazılmış on bir şiir kitabından oluşuyordu.