İçeriğe atla

Filoktetes

Yaralı Filoktetes, Truva'ya giderken Yunanlar tarafından terk edildi, Attika kırmızı figürlü bir stamnos ca. MÖ 460 (Musée du Louvre)
Homolium'a ait sikke (tetrachalkon), MÖ 350, Filoktetes'in konik pilos taktığını tasvir ediyor. Ters: Kıvrılmış yılan, başın arkasında, küçük bir salkım üzüm, ΟΜΟΛΙΕΩΝ "Homolians"

Filoktetes (Philoktētēs) veya Philoctetes Yunan mitolojisinde, Teselya'daki Meliboea kralı Poeas'ın oğludur. Annesi Demonnasa[1] veya Methone'dir.[2] Ünlü bir Yunan kahramanıydı, okçu olması ile ünlenmişti ve Truva Savaşı'na katıldı.

Filoktetes, Antik Yunan'da her biri üç büyük Yunan yazarı tarafından yazılmış, dört farklı oyunun konusudur. Dört oyundan sadece Sofokles'in yazdığı Filoktetes günümüze ulaşmıştır. Sofokles'in Truva'daki Filoktetes'i, Aeschylus'un Philoctetes'i ve Euripides'in Philoctetes'i günümüze ulaşamamış; bazı parçalar dışında hepsi kaybolmuştur. Filoktetes'ten, Homeros'un İlyada'sının 2. kitabında da bahsedilmiştir. Limnos adasına sürgün edilmesini, yılan ısırığı ile yaralanmasını ve sonunda Yunanlar tarafından geri çağrıldığı anlatılmıştır. Filoktetes'in geri çağrıldığı kayıp olan Küçük İlyada destanında anlatılır ve Küçük İlyada'da Diomedes sayesinde Truva'ya geri getirilir. Filoktetes, Truva'da üç kişiyi öldürmüştür.[3]

Hikayeler

Guillaume Guillon-Lethière, Lemnos Adası'ndaki Filoktetes.

Filoktetes, Teselya'daki Meliboea şehrinin kralı Poeas'ın oğludur. Herakles, Nessus'un gömleğini giydiğinde ve kendi ölümüne sebep olmuştur. Filoktetes veya diğer versiyonlarda babası Poeas dışında hiç kimse Herakles'in cenaze ateşini yakamazdı. Bu nedenle Filoktetes veya Poeas'a Herakles'in yayı ve zehirli okları verildi .

Filoktetes, Spartalı prenses Helen ile evlenmek için yarışan pek çok seçkin Yunan'dan biriydi; efsaneye göre Helen dünyanın en güzel kadınıydı. Bu nedenle, Menelaos için Helen'i geri almak adına Truva Savaşı'na katılması gerekiyordu. Filoktetes, Truva'ya giderken Yunanlar tarafından Lemnos adasında terk edildi. Filoktetes'in Truva'ya yolculuğunda adaya terk edilmesine dair dört ayrı hikâye vardır, ancak hepsi Filoktetes'in ayağında iltihaplı ve korkunç bir kokuya sahip bir yarası olduğundan anlatır. Birinci versiyon, Filoktetes ya da babası Herakles'e yardım ettiği için, Hera'nın gönderdiği bir yılan tarafından ısırıldığını anlatır. Başka bir anlatım, Yunanların Filoktetes'i Herakles'in küllerinin nereye atıldığını göstermeye zorladığını söyler. Filoktetes, yeminini konuşarak bozmaz, bu yüzden küllerin yerine gider ve ayağını konumun üzerine koyar. Küllerin üzerinde, toprağa değen ayağından hemen yaralanır. Bir başka rivayete göre de Akhalar savaşın başında Truva'ya giderken Bozcaada (Tenedos)'ya geldiklerinde Akhilleus tanrının oğlu olduğu iddia edilen Kral Tenes'i öldürerek Apollon'u kızdırmıştır. Kefaret olarak, Akhalılar Apollon'a bir kurban sunduklarında, sunaktan bir yılan çıkmış ve Filoktetes'i ısırmıştır. Son hikâye ise; Filoktetes, Khryse Adasında, adaya adını veren perinin tapınağına bilmeden girdiğinde yaralandığını anlatır (Sophokles'in günümüze ulaşan Filoktetes oyunundaki hikâyedir.). Yarasının nedeninin modern bir yorumu, zehirli bir okla açılmış olmasıdır. Okların uçları genellikle fermente edilmiş engerek zehri, kan veya plazma ve dışkı kombinasyonu ile zehirlenirdi. Bir sıyrık bile ölümle sonuçlanırdı. Hayatta kalan kişi ise yaradan acı çekerek yaşardı.[4]

Yaranın nedeni ne olursa olsun, Filoktetes Yunanlar tarafından sürgüne gönderildi ve Atreusoğullarının isteği üzerine İthaka Kralı Odysseus'un onu böyle terk etmesine kızgındır. Medôn, Filoktetes'in adamlarının kontrolünü ele geçirir ve Filoktetes on yıl boyunca Limni Adası'nda yalnız kalır.

Philoctetes'in Hatırlanması ile mermer levha – Brauron Arkeoloji Müzesi

Helenus, Truva kralı Priamos'un kahin oğludur, işkence ile Yunanların savaşı nasıl yeneceğini açıklamak zorunda kalmıştır - Yunanlar Herakles'in okunu ve yayını getirmelidirler. Bunu duyunca, Odysseus ve bir grup adam (genellikle Diomedes dahil) Herakles'in silahlarını almak için Lemnos'a geri döner. (Sofokles'in Filoktetes adlı oyununda yazdığı gibi, Odysseus'a Pyrrhus olarak da bilinen Akhilleus'un oğlu Neoptolemos eşlik eder. Efsanenin diğer versiyonları Neoptolemus'u dahil etmez.) Filoktetes'i canlı bulan Yunanlar, bundan sonra ne yapacaklarını şaşırırlar. Odysseus, silahları Filoktetes'ten alır, ancak Diomedes silahları adam olmadan almayı reddeder. Yıllar önce tanrılaşan Herakles, Olimpos'tan inerek Filoktetes'e onlarla gitmesini, Asklepios'un oğlu tarafından iyileştirileceğini ve Akha ordusunda bir kahraman olarak büyük onur kazanacağını söyler. Truva surları dışında Akha ordusuna katıldığında, ikisi de Asklepios'un oğulları olan ya Makhaon (bazı anlatımlara göre Mysia'lı Eurypylos'un oğlu Telephos tarafından öldürülmüş olabilir) ya da Podalirius tarafından iyileştirilmiştir. Bir anlatımda, Paris'i öldüren Filoktetes'tir. Dört kez ok atmıştır: ilk ok açıklığa gitti; ikincisi sol elini vurdu; üçüncüsü sağ gözünden vurdu; dördüncüsü topuktan vurdu, yani beşinci atışa gerek yoktu. Filoktetes, şehri kasıp kavurmaya devam etme konusunda Neoptolemos'un yanında yer aldı. Böyle davranan sadece onlardı çünkü önceki on yılın savaş yorgunluğunu yaşamamışlardı. Filoktetes Truva Atı'nın içine saklanmak için seçilenler arasındaydı ve şehrin yağmalanması sırasında birçok ünlü Truvalıyı öldürdü.

Diğer bir efsaneye göre, tanrı Hephaistos'un oğlu Pylius (Πύλιος), Limni Adası'nda Filoktetes'i iyileştirdi.[5][6]

Kült ve şehirler

Aristotelesçi Korpus'un yazarı, Filoktetes'in Truva Savaşı'ndan döndükten sonra Macalla'da yaşadığını yazmıştır ayrıca Herakles'in oklarını ve yayını buradaki Apollo Halius Tapınağına emanet ettiğini, ancak Crotoniatların bu emanetleri alarak kendi şehirlerindeki tapınağa götürdüğünü ekler. Ayrıca yazar, Filoktetes'in Sybaritesler arasında onurlandırıldığından bahseder.[7] Lycophron'a göre, Macalla'nın yerli halkı Filoktetes'in mezarının üzerine büyük bir türbe inşa etmişler ve onu öküz libasyonları ve kurbanlarıyla bir tanrı olarak yüceltmişlerdir.[8]

Justin (tarihçi), Thurii kentinin Filoktetes tarafından kurulduğunu ve onun zamanına kadar orada Filoktetes anıtının ve Apollon tapınağına konan Herkül oklarının görüldüğünü yazar.[9]

Solinus, Strabon ve Virgilius, Petilia'nın Filoktetes tarafından kurulduğunu yazar.[10][11][12]

Strabon, Krimisa ve Casabona'nın Filoktetes tarafından kurulduğunu yazar.[11] Ayrıca Strabon, Filoktetes'in yoldaşlarından bazılarının Aegesta'yı güçlendirdiğini yazar.[11]

Lemnos yakınlarındaki çorak bir adada, kahramanın çektiği acıları hatırlatmak için pirinçten bir yılana, fiyonklara ve şeritlerle bağlanmış göğüs zırhına sahip bir Filoktetes sunağı vardı.[13]

Modern tasvirler

Dram

  • Filoktetes efsanesi André Gide tarafından Philoctète oyununda kullanılmıştır.
  • George Maxim Ross, efsaneyi 1950'lerde yazılan ve Broadway'de One Sheridan Meydanı'nda oynanan Philoktetes oyununa uyarladı.
  • Doğu Alman postmodern oyun yazarı Heiner Müller, Sofokles'in oyununun başarılı bir uyarlamasını 1968'de Münih'te yaptı. En çok oynanan oyunlarından biri oldu.
  • Philoctetes, Seamus Heaney'nin The Cure at Troy adlı oyununda, Sofokles'in Philoctetes'inin bir "versiyonu"nda yer alır.
  • John Jesurun, Philoktetes varyasyonlarını 1993 yılında Ron Vawter'ın isteği üzerine yazdı; bu, oyuncunun AIDS'ten ölmek üzereyken gerçekleştirilen, sanatsal vasiyeti olarak kabul edilen son eseriydi. Sonuç olarak oyun aynı zamanda AIDS için bir metafor haline geldi.
  • Ağustos 2021'de Londra'daki Ulusal Tiyatro, yazar, kayıt sanatçısı Kae Tempest ve Lesley Sharp'ın hazırladığı Philoctetes'in yeni bir versiyonu olan Paradise'ın performanslarına başladı.

Kaynakça

  1. ^ "Hyginus, Fabulae, 102". 1 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  2. ^ Eustathius ad Horn. p. 323
  3. ^ Hyginus, Fabulae 114.
  4. ^ Greek Fire, Poison Arrows and Scorpion Bombs: Biological & Chemical Warfare in the Ancient World. New York: The Overlook Press. 2008. ISBN 978-1-58567-348-3. 1 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2012. 
  5. ^ "Photius, Bibliotheca excerpts - GR". 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  6. ^ "Photius, Bibliotheca excerpts, 190.48 - EN". 21 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  7. ^ "Aristotelian Corpus, On Marvelous Things Heard, § 27.107". 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  8. ^ "Lycophron, Alexandra, 909". 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  9. ^ "Justin, History of the World, 20.1". 1 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  10. ^ "Solinus, Polyhistor, 2.10". 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  11. ^ a b c "Strabo, Geography, 6.1.3". 13 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  12. ^ "Virgil, Aeneid, §3.356". 19 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  13. ^ "Appian, Mithridatic Wars, 11.77". 1 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İlyada</span> Truva Savaşını anlatan bir destan

İlyada, Homeros'un Troya Savaşı'nı anlatan destanıdır. Yunancada Odysseia ile birlikte en eski destan olduğu düşünülen, epik bir şiirdir. Eldeki veriler ışığında Homeros tarafından MÖ 7. ya da 8. yüzyılda yazıldığı düşünülen Antik Yunan edebiyatının temel eserlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Sofokles</span> Antik Atinalı trajik oyun yazarı

Sofokles, Antik Yunan'ın Eshilos ve Evripides ile beraber 3 büyük tragedya yazarlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Helenus</span>

Yunan mitolojisinde Helenus kibar ve zeki bir kâhindi.

<span class="mw-page-title-main">Truva Savaşı</span> Yunan mitolojisinde efsanevi savaş

Truva Savaşı, Yunan mitolojisinde M.Ö. 12. veya 13. yüzyıl civarında meydana gelen efsanevi bir çatışmadır. Savaş, Truvalı Paris'in Helen'i Sparta kralı kocası Menelaos'tan almasının ardından Akalar (Yunanlar) tarafından Truva şehrine karşı yürütülmüştür. Savaş Yunan mitolojisindeki en önemli olaylardan biridir ve başta Homeros'un İlyada'sı olmak üzere Yunan edebiyatının birçok eserinde anlatılmaktadır. İlyada'nın özü on yıl süren Truva kuşatmasının onuncu yılında dört gün iki gecelik bir dönemi anlatır; Odisseia ise savaşın kahramanlarından biri olan Odisseia'un eve dönüş yolculuğunu anlatır. Savaşın diğer bölümleri, fragmanlar halinde günümüze ulaşan epik şiirler döngüsünde anlatılır. Savaştan bölümler, Yunan tragedyası ve Yunan edebiyatının diğer eserleri ile Virgil ve Ovid gibi Romalı şairler için malzeme sağladı.

<i>Troilus ve Cressida</i> William Shakespearein bir oyunu

Trolius ve Cressida, William Shakespeare'in tarihsel oyunlarından biridir. 1602 yılında yazıldığı varsayılmaktadır. Shakespeare, oyunun hikâyesini Geoffrey Chaucer'ın Troilus and Criseyde başlıklı şiiri de dahil olmak üzere birkaç farklı kaynaktan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Aias</span> Yunan Mitolojisinde Elis Kralı

Ajax ya da Aias Yunan Mitolojisinde Kral Telamon'un ve Periboea'nın oğludur ve üvey kardeşi Teukros'dur. Homeros'un İlyada destanında Truva Savaşı'nda önemli bir rol oynar; ve cesur bir savaşçı olarak tasvir edilir. Ayrıca "Telamon oğlu Aias, "Büyük Aias" veya "Aias Büyük" adları ile de anılır, bu şekilde anılmasının sebebi Akha ordusundaki Oileus oğlu Aias'dan ayırmaktır, ayrıca Küçük Aias olarak bilinir. Adı "dünyanın" anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Diomidis</span> Yunan Mitolojisinde Argos Kralı

Diomedes ya da Diomede Truva Savaşı'na katılmasıyla tanınan Yunan mitolojisinde bir kahramandır.

<i>Troyalı Kadınlar</i> Evripides trajedisi

Troyalı Kadınlar, MÖ 415 yıllarında Euripides tarafından kaleme alınmış tragedyadır. Euripides’in Truva Savaşı'nı konu alan üçlemesinin üçüncü kitabı olan eser, Atina ve Sparta halklarını karşı karşıya getiren ve on yıl süren Peloponez Savaşı ortamında yazılmıştır. Bu oyun, şehirleri yağmalandıktan, kocaları öldürüldükten ve kalan aileleri köle olarak götürüldükten sonra geriye kalmış Troyalı kadınların kaderini anlatmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kalderon</span>

Kalderon, Ege Denizi üzerinde bulunan eski bir adadır. Ada, Homeros, Sofokles ve Pausanias tarafından bahsedilmiştir. En önemli özelliği Apollon tapınağı ve Hrisi adlı bir tanrıçası olduğu söylenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hekabe (oyun)</span> Evripides trajedisi

Hekabe, Euripides tarafından MÖ 424'te yazılmış trajedidir. Truva Savaşı'ndan sonra, Yunanlar Truva'dan ayrılmadan önce gerçekleşir. Ana karakter, düşmüş Truva Şehri'nin kraliçesi Hekabe'dir. Hikâye kısaca, Hekabe'nin kızı Polyksena'nun Akhilleus'un mezarına kurban edilmesinden ve oğlu Polydoros'un öldürülmesinden intikamını nasıl aldığını anlatır.

<span class="mw-page-title-main">Ajaks (Sofokles)</span> Sofokles trajedisi

Ajaks (Sofokles) Aias, Sofokles'in günümüze ulaşan yedi oyunundan en eskisidir ve MÖ 450-442 arasında yazıldığı tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Resos (mitoloji)</span>

Resos, mitolojide Trakyalı Kraldır ve İlyada'nın 10. kitabında Truvalıların yanında savaştığı anlatılmaktadır. Diodemes ve Odysseus, Truva kampına gece baskını yaparlar ve onun atlarını çalarlar.

<span class="mw-page-title-main">Rhesus (oyun)</span> Evripides trajedisi

Resos, Euripides'e atfedilen bir Atina trajedisidir. Oyunun yazarı, antik çağlardan beri tartışmalıdır. 17. yüzyıldan beri oyunun estetik temeli ve sözcük haznesindeki tuhaflıklar sebebi ile, başta Joseph Scaliger olmak üzere, farklı bilim insanları tarafından oyun araştırılmıştır. Oyunun Euripides'e ait olduğu hala tartışmalı bir konudur.

<span class="mw-page-title-main">Neoptolemos</span>

Neoptolemos, Yunan Mitolojisinde savaşçı Akhilleus ve prenses Deidamia'nın oğludur ve Oneiros'un kardeşidir. Antik Epirus'un Molosslularının hanedanının efsanevi atasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sthenelus (Kapaneus'un oğlu)</span>

Yunan mitolojisinde, Sthenelus Akha liderlerinden biridir. Ayrıca Epigonlardan biri olduğu gibi ve Helen'in taliplerinden biri olarak sayılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Teukros</span>

Teukros, Teucer ya da Teucrus, Teucros veya Teucris, Yunan mitolojisinde Salamis Adası'nın kralı Telamon ve onun ikinci eşi ve Truva Kralı Laomedon'un kızı Hesione'un oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Filoktetes (Sofokles)</span> Sofokles trajedisi

Filoktetes, Sofokles'in yazdığı ve günümüze ulaşan yedi oyundan biridir. Euripides ve Aeschylus da Filoktetes isimli oyun yazmışlardır ancak bu oyunlar günümüze ulaşmamıştır.

Küçük İlyada eski Yunan edebiyatının kayıp bir destanıdır. "Epik Döngü" olarak bilinen, Antik Yunanda daktilik ölçü ile yazılmış ve Truva Savaşı'nı konu alan şiirlerden biriydi ve bütün Truva Savaşı'nı epik bir şekilde anlatmıştır. Küçük İlyada hikâyesi kronolojik olarak Aethiopis'ten sonradır ve Iliou Persis da Küçük İlyada'dan sonradır. Küçük İlyada'nın yazarı, diğer antik yazarlar tarafından çeşitli şekillerde Pyrrha'lı Lesches, Spartalı Cinaethon, Erythrae'li Diodorus, Phokaialı Thestorides veya Homeros'un kendisine atfedilmiştir. Şiir, daktilik ölçü ile yazılmış dört şiir kitabından oluşuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Kalhas</span>

Yunan mitolojisinde, Kalkhas Argoslu bir kahindir. Kalkhas'tan, İlyada'nın başlangıcında bahsedilir.

Cypria(Greek: Kupria ; Latince : Cypria), Stasinus'a atfedilen ve klasik antik çağda oldukça iyi bilinen eski Yunan edebiyatının kayıp bir epik şiiridir. "Epik Döngü" olarak bilinen, Antik Yunanda daktilik ölçü ile yazılmış ve Truva Savaşı'nı konu alan şiirlerden biriydi. Cypria'nın hikâyesi kronolojik olarak Epik Döngü'nün başında gelir ve onu İlyada takip eder. Şiir, daktilik ölçü ile yazılmış on bir şiir kitabından oluşuyordu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.