İçeriğe atla

Filogenetik adlandırma sistemi

Filogenetik adlandırma sistemi kısaltılmış adıyla Filogenetik adlandırma veya genellikle kullanılan adıyla kladistik adlandırma, takson adları için filogenetik tanımları kullanan, biyolojide takson için isimlendirmenin bir yöntemidir.

Filogenetik sistematikte, canlılar gruplandırılırken boşaltım ürünlerine, embriyonik yapılarına, genetiksel yapılarına, anatomin yapılarına bakılır, boşaltım ürünlerine dikkat edilmez.[1][2]

Kaynakça

  1. ^ Franz, Nico M. (2005), "On the lack of good scientific reasons for the growing phylogeny/classification gap" (PDF), Cladistics, 21 (5), ss. 495-500, doi:10.1111/j.1096-0031.2005.00080.x, 12 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 4 Mayıs 2013 
  2. ^ International Commission on Zoological Nomenclature (1999), "Glossary", International Code of Zoological Nomenclature (4. bas.), ISBN 0-85301-006-4, 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 4 Mayıs 2013 


İlgili Araştırma Makaleleri

Biyolojik sınıflandırmada alt tür, bir türün dağılım alanı içinde farklı bölümlenmelerde yaşayan ve birbirlerinden morfolojik özelliklerinin farklılıkları ile ayrılan iki ya da daha fazla popülasyondan her biri için kullanılan terimdir. Tek bir alt tür kendi başına tanınamaz: Bir türün ya hiç alt türü yoktur ya da soyu tükenmiş dahi olsa en az iki alt türü olabilir. Bilimsel literatürde alt tür için subsp. ya da ssp. kısaltması kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Kültivar</span> İstenilen özelliklere sahip olduğu için seçilmiş bitki veya bitkiler topluluğu

Kültivar ya da kültürvaryete, istenilen bazı özellikleri nedeniyle seçilmiş ve bu özelliklerini çoğaltıldığında koruyan bitkidir. Kültivarların çoğu insan eliyle oluşturulmakla birlikte yabani doğada ortaya çıktıktan sonra seçilip yetiştirilen bazı az sayıda örnek de vardır. Kültivarlarda istenilen özellikler, örneğin süs bitkilerinde güzel renk ya da koku, çeşitli tarım ürünlerinde ürün artışı ya da hastalıklara direnç, ormancılıkta yüksek kereste kalitesi ve verimi olabilir.

Biyolojide taksonomi , ortak özelliklere dayalı olarak biyolojik organizma gruplarını adlandırma, tanımlama (sınırlandırma) ve sınıflandırma bilimsel çalışmasıdır. Organizmalar taksonlar halinde gruplandırılır ve bu gruplara taksonomik bir seviye verilir; belirli bir seviyedeki gruplar daha yüksek rütbeli daha kapsayıcı bir grup oluşturmak için toplanabilir, böylece taksonomik bir hiyerarşi oluşturulur. Modern kullanımdaki başlıca sıralamalar üst âlem, âlem, şube, sınıf, takım, familya, cins ve türdür. İsveçli botanikçi Carl Linnaeus, organizmaları kategorize etmek için Linnaean taksonomisi olarak bilinen sıralı bir sistem ve organizmaları adlandırmak için ikili adlandırma geliştirdiği için mevcut taksonomi sisteminin kurucusu olarak kabul edilir.

Biyolojide filogenetik çeşitli organizma grupları arasındaki evrimsel ilişkinin araştırmasıdır. Bu ilişkiler filogeni olarak adlandırılır. Filogenetik terimi Yunanca kökenlidir, "kabile, ırk" anlamına gelen file veya filon (φυλή/φῦλον) ve doğumla ilişkili anlamındaki genetikos (γενετικός) terimlerinden türetilmiştir. Organizmaların sınıflandırması ve adlandırması olan taksonomi, filogenetikten büyük miktarda etkilenmiştir ama yöntemsel ve mantıksal olarak farklıdır. Bu iki saha, "kladizm" veya "kladistik" olarak bilinen filogenetik sistematik bilim dalında örtüşürler. Filogenetik sistematikte taksonları birbirinden ayırt etmek için sadece filogenetik ağaçlar kullanılır. Evrimsel hayat ağacının araştırılması için filogenetik analiz yöntemleri vazgeçilmez hâle gelmiştir.

Oymak, familya ile cins arasında yer alan taksonomik grup. Aralarında büyük taksonomik farklar olan veya birçok türün birbirleriyle kesin çizgilerle ayrılmadığı durumlarda sınıflandırmayı kolaylaştırmak için kullanılır. Diğer taksonomik gruplarda olduğu gibi büyük harflerle başlar ve tek kelimeden oluşur ama italik yazılmaz. Eğer grup fazla büyükse alt oymak ve infra oymaklara da ayrılabilir. Oymağın bilimsel adının sonu şöyle belirlenir:

<i>Apteryx</i>

Kivi ya da Apteryx, Apterygiformes takımında ve Apterygidae familyasında sınıflandırılan Yeni Zelanda'ya endemik uçamayan kuş cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Baykuşgiller</span>

Baykuşgiller (Strigidae), tüm baykuşların sınıflandığı Strigiformes takımını oluşturan familyalardan biridir ve tipik baykuş türlerini içerir.

Uluslararası Zoolojik Adlandırma Kodu, hayvan olarak kabul edilen organizmaların resmi isimlendirme kurallarını belirleyen ve zoolojide yaygın olarak kabul edilen isimlendirme sistemidir. Kurallar temel olarak şunları düzenler;

  1. Binominal isimlendirme çerçevesinde isimlerin doğru bir şekilde nasıl belirleneceği,
  2. Çeşitli isimler arasındaki çatışmada hangi ismin kullanılacağının seçilmesi,
  3. Bilimsel literatürde hangi isimlerin kullanılacağının belirlenmesi.

Nomen dubium zoolojik bir türe bilimsel adlandırma yaparken bilinmeyen veya şüpheli bir tatbikte kullanılan terimdir. Uluslararası Terminoloji Kanunu; su yosunu, mantarlar ve bitkiler için ve Uluslararası Bakteri Terminolojisi Kanunu sistemlerinde "nomen dubium" yerine eş anlamlısı nomen ambiguum kullanılmaktadır.

Nomen nudum zoolojik veya botanik bir türe ait olmayan, kabul edilmemiş adlandırmanın tatbikinde kullanılan terimdir.

Nomen oblitum bazı sebeplerde yaygın olarak kullanılmayan zoolojik isimlendirmede kullanılan teknik bir terimdir.

Incertae sedis ilişkileri bilinmeyen ya da tanımlanmamış olan bir taksonomik grubu tanımlamak için kullanılan kavram. Bu tür gruplar sıkça "gizemli takson" olarak da adlandırılır. Belli taksonomik seviyelerdeki belirsizlikler için incertae familiae, incerti subordinis, incerti ordinis ve benzer kavramlar kullanılır.

<i>Systema Naturae</i> Carolus Linnaeusun başlıca eseri

Systema Naturae (Latince) İsveçli botanikçi, zoolog ve doktor Carolus Linnaeus'un (1707–1778) en önemli eserlerinden biridir ve Linnaeus Taksonomisini öne sürer. Günümüzde ikili adlandırma olarak bilinen bu sistem aslında Linnaeus'tan 200 yıl önce Gaspard ve Johann Bauhin kardeşler tarafından kısmen geliştirilmiş olsa da Linnaeus kitabında bu sistemi tutarlı olarak kullanan ilk kişidir. Kitabın ilk basımı 1735 yılında yapılmıştır. En önemli baskı sayılan kitabın 1758 yılında yapılan 10. baskısının tam adı Latince Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locistir ve Türkçeye şöyle çevrilir: "Sınıflara, takımlara, cinslere ve türlere göre; mizaçları, farklılıkları, sinonimleri ve yerleri ile birlikte; doğanın üç âlemi içinde doğanın sistematiği".

<i>Systema Naturae</i>nin 10. baskısı

Systema Naturae'nin 10. baskısı, Carl Linnaeus tarafından yazılan ve 1758 ila 1759 yıllarında yayımlanan, zoolojik sınıflandırmanın başlangıç noktası olarak kabul edilen bir kitaptır. Bu kitapta Linnaeus hayvanlar için ikili adlandırma yöntemini sunmaktadır. Linnaeus bitkiler için sınıflandırma yöntemini 1753 yılında yayımladığı Species Plantarum adlı eserinde yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tip tür</span>

Tip tür, zoolojik adlandırmada, ait olduğu cinsin sınıflandırmada gözlemlenen önemli, belirleyici özelliklerin atfedilen türde birebir gözlemlenmesi durumudur. Benzer bir kavram, tip cins adı verilen suprajenerik gruplar için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Tür kompleksi</span> resmî olmayan takson gruplandırması

Tür kompleksi biyolojide görünüş olarak birbirine çok benzeyen ve aralarında ayrım yapılmasının oldukça güç olduğu ve bu ayrımların tam olarak ne olduğu belirli olmayan birbirleriyle yakın akraba türlerden oluşan bir grubu anlatmak için kullanılan terimdir.

Biyolojik sınıflandırma sisteminde taksonomik seviye takson adı verilen bir grup canlının taksonomik hiyerarşi için göreceli olarak bulundukları sıradır. Taksonomik seviyeye örnek olarak tür, cins, familya, takım, sınıf, şube, âlem ve üst âlem verilebilir.

Zooloji terminolojisinde, bir taksonun geçerli adı, Uluslararası Zooloji Nomenklatürü Kanunu (ICZN) kurallarına göre o takson için kullanılacak olan zoolojik isimdir. Başka bir deyişle: geçerli bir ad, bir taksonun doğru zoolojik adıdır.

<span class="mw-page-title-main">International Commission on Zoological Nomenclature</span>

International Commission on Zoological Nomenclature (ICZN) ya da Türkçe çevirisiyle Uluslararası Zooloji İsimlendirme Komisyonu hayvanların düzenli bir şekilde bilimsel adlandırılması için kurulmuş uluslararası bir organizasyondur. 1895 yılında kurulmuş komisyon 18 ülkeden 24 komisyon üyesi tarafından yönetilmektedir. Uluslararası Zoolojik Adlandırma Kodu olarak adlandırılan isimlendirme sistemini düzenler.

<span class="mw-page-title-main">Algler, mantarlar ve bitkiler için Uluslararası İsimlendirme Kodu</span>

"Geleneksel olarak yosun, mantar veya bitki olarak muamele edilen" tüm Algler, mantarlar ve bitkiler için Uluslararası İsimlendirme Kodu (ICN) bitkilere, mantarlara ve diğer birkaç organizma grubuna verilen resmi botanik isimlerle ilgili kurallar ve tavsiyeler bütünüdür. Daha önce Uluslararası Botanik Adlandırma Kodu (ICBN) olarak adlandırılıyordu; Adı, 2005 Viyana Yasası'nın yerini alan Melbourne Yasası'nın parçası olarak Temmuz 2011'de Melbourne'deki Uluslararası Botanik Kongresi'nde değiştirildi.