Filibeli Ahmed Hilmi

Ahmed Hilmi veya daha çok bilinen ismiyle Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi (1865 - 17 Ekim 1914) tanınmış Türk mutasavvıf ve filozof. Vahdetivücud inancının sadık takipçilerinden olan Ahmed Hilmi, çağdaşı materyalist düşünürleri yoğun biçimde tenkit etmiş ve anti-materyalist eserler kaleme almıştır.

Filibe doğumlu olan Ahmed Hilmi bu nedenle Filibeli Ahmed Hilmi olarak anılmıştır. Babasının görevi (şehbender/konsolos) nedeniyle de Şehbenderzade olarak anılır. İlk eğitimini Filibe'nin müftüsünden alan Ahmed Hilmi, daha sonra ailesiyle birlikte İzmir'e taşınmıştır. Eğitimini Galatasaray Lisesi'nde tamamladıktan sonra Düyûn-ı Umûmiyye'de çalışmaya başlamış, Beyrut'a atanmıştır. Siyasi bir mesele nedeniyle Beyrut'tan Mısır'a kaçmış, 1901'de tekrar İstanbul'a dönmüş fakat Fizan'a sürülmüştür. Tasavvufa olan ilgisi büyümüş, özellikle Vahdetivücud (وحدة الوجود) düşüncesine inanmaya başlamıştır. Tasavvufi yönü fikirlerini büyük oranda etkilemiştir.

Meşrutiyetin ilanıyla 1908'de İstanbul'a dönmüştür. Burada İttihat-ı İslam adlı bir haftalık gazete çıkarmaya başlamış fakat bu gazete uzun soluklu olmamış ve sonunda başka gazetelerde yazmaya başlamıştır. 1910'da Hikmet isimli bir haftalık gazete yayımlamaya başlamış, yine aynı yıl Hikmet Matbaa-yi İslâmiyesi'ni kurmuştur.

İttihat ve Terakki Cemiyeti'ni eleştirmeye başlamıştır. Düşünceleri dönemde cemiyetin karşıtı olan görüşlerle de uyuşmadığı için birçok düşman kazanmıştır. Eleştirilerini ve görüşlerini en çok Hikmet gazetesinde yayımlamış, gazeteyi günlük çıkartmaya başlamıştır. Düşünceleri nedeniyle Hikmet gazetesi matbaası ile birlikte yasaklanıp kapatılmış, kendisi de Bursa'ya sürgüne gönderilmiştir. Fakat daha sonra sürgünden dönünce Hikmet gazetesini tekrar yayımlamaya başlamıştır. Yine de gazetesinin ömrü, yayımladığı fikirleri nedeniyle uzun olmamıştır.

Ekim 1914'te zehirlenerek ölmüştür. Zehirlenmesinin nedeni bilinememektedir. Masonlukla ve siyonizmle mücadele eden ilk kişilerdendir. Dolayısıyla ısrarla karşı çıktığı ve düşmanı olmuş masonlarca zehirlendiği söylenmiştir. Ancak masonlarca zehirlendiği iddiaları ölümünden bir süre sonra ortaya atılmıştır. Gerçek ölüm nedeni bakır zehirlenmesidir.

Hikmet gazetesi Ahmed Hilmi'nin düşünceleri açısından çok önemlidir. Bunun dışında Ahmed Hilmi'nin en ünlü eseri A'mâk-ı Hayâl (Hayalin Derinlikleri) isimli romanıdır. Eserde Vahdetivücud inancı manevi hikâyelerin yardımıyla anlatılmaktadır. Bunların dışında Coşkun Kalender isimli bir mizah gazetesi de çıkarmıştır. Yazarlığının yanı sıra Dârü'l-Fünûn'da felsefe öğretmenliği yapmıştır. Felsefi incelemelerini ve düşüncelerini kaleme aldığı eser, "Allah'ı İnkâr Etmek Mümkün Mü?" adlı kitabıdır.

Yazılarında Şeyh Mihrüddin Arusi, Coşkun Kalender, Kalender Geda ve Özdemir imzalarını da kullanmıştır.

(1327) (Şeyh Mihrüddin Arusi), Yirminci Asırda Alem-i İslam ve Avrupa- Müslümanlara Rehberi Siyaset, İstanbul.

(1329) Akvam-ı Cihan, İstanbul.

(1992) Senusiler ve Abdulhamid, İstanbul.

(1914) Huzur-ı Akl-u Fende Maddiyyun meslek-i dalaleti. İstanbul

(1909) Cevaplarımız, İttihad-ı İslam, no.6.

(1909) Siyaset-i İslamiyye, İttihad-ı İslam, 5.

(1910) A'mâk-ı Hayâl

(1910) “İçtimaiyyat”: Din, Hikmet ve Fen Karşısında Feminizm Yani Kadınların Bais-i Felaketi Olan Nisaiyyun Mesleği” Hikmet (), no: 14.

(1910) “İçtimaiyyat”: Din, Hikmet ve Fen Karşısında Feminizm Yani Kadınların Bais-i Felaketi Olan Nisaiyyun Mesleği” Hikmet (), no: 6.

(1910) “Japonya’da İstikbal-i İslam ve Hacı Ömer Yamaoka Efendi’nin Fikri”, Yeni Tasvir-i Efkar, no. 70.

(1910) Meşrutiyet'te Mana-yı Müsavat, Yeni Tasviri Efkar, no. 237.

(1910) “İçtimaiyyat, İslam, Kadınlar ve Mazi, Hal ve İstikbal”, Hikmet no;13.

(1911) İstibdadın Vahşetleri yahut Bir Fedainin Ölümü, İstanbul.

(1910-1912) Tarihi İslam, İstanbul.

(1971) İslam Tarihi, İstanbul.

(1912) Mebahis-i Siyasiyye: Müfrit Adem-i Merkeziyet ve Anasır-ı Osmaniyyenin Menfaati, Hikmet, No. 25.

(1912) Bir Millet Nasıl Mahvolur, Hikmet (daily), No. 24, 24 August 1912.

(1912) Elvah-ı Hayat, Türklerin Elemli Mukadderatından Bir Yaprak, Hikmet n. 29.

(1912) Mebahis-i Siyasiye: Kavmiyet Asrı ve Bizim Nasyonalizm Cereyanları, Hikmet no; 26

(1913) Darülfünün Efendilerine Tahriri Konferans “Hangi Meslek-i Felsefeyi Kabul Etmeliyiz” İstanbul.

(1910) Hey'et-i Hikmet, İttihat ve Terakki'nin Dostu Kim, Düşmanı Kim?, Hikmet, no. 57, 3.

(1910) Pek Müşkil Bir Vaziyet: Milliyet Meselesi ve Karşısında Türkler, Y. Tasviri Efkar, No. 314.

(1912) Millet-i Hakime Düşüncesi ve Türklerin Müşkil Mevkii, Hikmet, no. 29.

(1966) Müslümanlar Uyanın, Bedir Yayınevi, İstanbul.

(1326) “İçtimaiyyat”: Din, Hikmet ve Fen Karşısında Feminizm Yani Kadınların Bais-i Felaketi Olan Nisaiyyun Mesleği” Hikmet no:6 ; 3.

• Şehbenderzâde Filibeli Ahmet Hilmi ve Spiritüalizm; Zekerriya Uludağ (Akçağ Basım)
• Aşk Defterleri, Beyaz Arif Akbaş (Yalnızgöz Yayınları)
• Şehbenderzâde Filibeli Ahmet Hilmi'de Türklük Tasavvuru, R.U.Uçar (Ötüken Yayınları)

• Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. 1 (3. bas.). İstanbul: YKY. Mart 2010. s. 30-31. ISBN 9789750805684. 

• Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü'nde Filibeli Ahmed Hilmi