İçeriğe atla

Fil kuşu

Fil kuşu
 
PreЄ
J
Korunma durumu
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Aves
Takım: Aepyornithiformes
Familya: Aepyornithidae
Bonaparte, 1853
Tip tür
†Aepyornis maximus
Hilaire, 1851
Cinsler
  • Aepyornis
  • Mullerornis
  • Vorombe

Fil kuşu, Kuvaterner döneminde Madagaskar'da yaşamış bir nesli tükenmiş uçamayan kuş familyasıdır. Aepyornithidae familyasının üyeleri olan bu kuşlar modern araştırmalara göre 3 cinse ayrıldılar (Aepyornis, Mullerornis, Vorombe). Bu kuşların neslinin MS 1000–1200 civarında tükendiği düşünülüyor.

Fiziksel görünüm

Bu dev kuşlar hakkındaki ilk bilimsel çalışma Madagaskar'da, Fransız zoolog Isidore Geoffroy Saint-Hilaire tarafından 19. yüzyılın ortasında yapıldı. 19. yüzyıl süresince bu kuşlar 3 cinse (Aepyornis, Mullerornis, Flacourtia) ve 13 türe ayrılacak şekilde sınıflandırıldılar ancak günümüz çalışmaları ile tür sayısı daha da azalmıştır. Flacourtia cinsi de Vorombe olarak adlandırılmıştır. Fil kuşları çok sayıda fosil kalıntısına sahiplerdir ve bu kalıntıların işaret ettiğine göre oldukça iri ve ağır kuşlardı. Konik gagalı, uçmaya elverişsiz ufak kanatları, kısa kalın bacakları ve 3 parmaklı büyük ayaklarıyla klasik bir ratit görünümündelerdir. Bazı araştırmacılar vücut yapılarından ötürü bu hayvanların yavaş birer orman yerleşimcileri olduğu fikrini ortaya atmışlardır. Fil kuşlarının Aepyornis cinsi 3 metre yüksekliğe ve 450 kg ağırlığa ulaşabilmektedir. Bu ailenin en büyük türüyse Vorombe titan'dır. 650 kg ağırlığa ve 3 metreyi aşan boya sahiptir, hatta bazı tahminlere göre 800 kg ağırlığa ulaşan türler olduğu tahmin edilebilmektedir.[1]

Giantbirds

Fil kuşlarının en önemli ve en çok bulunan kalıntılarından biri de devasa yumurtalarıdır. Schläpfer'in 2015 yılındaki 63 yumurta üzerinde yapılmış çalışmasına göre aşağıda Aepyornis cinsine ait bir yumurtanın ortalama değerleri verilmiştir. Ortalama olarak 30,6 cm uzunluğunda, 22,5 cm genişliğinde, 8,12 litre hacminde, 9,34 kg ağırlığında ve kabuk ağırlığı (darası) 1,64 kg'dır. Ortalama bir aepyornis yumurtası, ağırlıkça 6 adet deve kuşu yumurtasına ve 155 tavuk yumurtasına tekabül etmektedir.[2]

Doğal yaşam

Madagaskar gibi ada ekosistemine sahip bir yaşam alanında uzun sürede çeşitlenen bu megafauna üyelerinin insanların adaya çıkışıyla beraber kısa süre içinde yok olduğu düşünülürken; yeni araştırmalar insan yerleşimini tarihi anlamda daha geriye götürürken, bu dev kuşların insanlarla uzun süre aynı habitatı paylaştığını gösteriyor. 2016 yılında Londra Zooloji Topluluğu'ndan James Hansford ve ekibi adada yaptıkları bir saha çalışmasında insan etkisiyle oluşmuş yara izleri barındıran kemikler buldular ve bu buluntular karbon yöntemiyle yaşlandırıldılar ve 10.500 yıl öncesine tarihlendiler ki bu büyük bir devrim oldu zira, yakın zamana dek insanların Madagaskar'da 2500-3000 yıllık bir geçmişi var sanılıyordu. Uzun dönem insanlarla bir arada yaşamış bu canlılarınsa tarımsal alanların genişlemesiyle habitat kaybı, avcı baskısı veya iklim değişikliği gibi daha kompleks sorunlarla yok oluşa gittikleri var sayılmaktadır.[3]

Kaynakça

  1. ^ "elephant bird | Summary & Facts | Britannica.com". web.archive.org. 17 Nisan 2019. 17 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021. 
  2. ^ Schläpfer, Kurt. "Aepyornis eggs: History, characteristics and market" (PDF). www.natureier.com. Natureier. 26 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2020. 
  3. ^ Lawler, Andrew. "New find clears Madagascar's first settlers of wiping out world's largest bird". Sciencemag. 12 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Mastodon</span>

Mastodon veya Mammut, Geç Miyosen devrinden Pleyistosen sonuna kadar yaşamış olan hortumlular (Proboscidea) ailesine mensup bir hayvan cinsidir. Bu cinsin çok sayıda türü mevcuttur. bilimsel olarak mammut olarak adlandırılır; ancak gayriresmî olarak mastodon olarak isimlendirilmiştir. Mastodon adı Yunanca μαστός "meme ucu" ve ὀδούς "diş" kelimelerinden gelir ve bu familyaları diğer familyalardan ayıran özelliği tanımlar.

<span class="mw-page-title-main">Habeş kurdu</span>

Habeş kurdu, Etiyopya kurdu ya da Habeş çakalı olarak da bilinir, köpekgiller (Canidae) familyasından en nadir rastlanan Canis türü. Eskiden "Habeş tilkisi" olarak da adlandırılmıştır, ama uzun bacakları yüzünden "tilki" ismi artık uygun bulunmamaktadır.

<i>Paranthropus</i> soyu tükenmiş hominid cinsi

Paranthropus veya Zinjanthropus, yaklaşık 2.6 ila 0.6 milyon yıl önce, Pliyosen sonundan Orta Pleistosen'e kadar yaşamış bir hominin cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Dev panda</span> memeli hayvan türü

Dev panda veya sadece panda, ayıgiller familyasından, beyaz postu üzerinde bölge bölge siyah büyük benekleri olan, iri, nesli tehlikede olan bir ayı türü. Küçük pandadan ayrıt edebilinmesi için büyük panda veya sadece bambu ile beslendiğine dikkati çekmek için bambu ayısı da denilir. Çin'in dev pandaları dünyada en çok soyu tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan hayvan türlerinden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Sibirya kaplanı</span> Kuzeydoğu Asyaya özgü kaplan alt türü

Sibirya kaplanı ya da bilinen diğer ismiyle Amur kaplanı, kedigiller (Felidae) familyasından Sibirya'da yaşayan bir kaplan alt türü.

<i>Crocodylus niloticus</i>

Crocodylus niloticus, timsahgiller (Crocodylidae) familyasından sürüngen türüdür. Afrika'daki 3 timsah türünün en büyüğüdür. Ayrıca tuzlu su timsahının ardından dünyanın ikinci en büyük timsahıdır. Uzunluğu ortalama 5 m'dir. Hatta 6,1 m uzunluğu erişebilen bir timsah kaydedilmiştir. Yetişkin bir erkeğin ağırlığı 500 kg civarındadır. Fakat 900 kg ağırlığa ulaşabilen devler de vardır. Dişiler erkeklerden yaklaşık % 30 oranında daha küçüktür. Bazı yerliler 7 metre uzunluğunda ve ağırlığı 1 tonu geçen timsahların olduğunu söylemektedir. Nil timsahlarının ağızlarını bir bantla bile kapalı tutabilirsiniz. Çünkü ağzını açmasına yarayan kaslar çok zayıftır. Fakat ağzını çok hızlı kapatır ve size çok güçlü bir ısırık verebilir. 5 cm'lik dişleri cm²'ye binlerce kg'lık basınç uygulayabilir. Nil timsahları soğukkanlı hayvanlardır. Gündüz güneş altında enerji depolarlar. Fakat eninde sonunda suya girmelidirler çünkü vücutları sürekli ısınarak onları ölüme sürükleyebilir.

<span class="mw-page-title-main">Aynakgiller</span>

Aynakgiller (Threskiornithidae), Pelecaniformes takımına ait, karada ve sulak alanlarda yaşayan kuşları kapsayan bir familya. Familya içinde 36 tür sınıflandırılmaktadır.Bunlardan Threskiornis solitarius türünün soyu tükenmiştir. Geleneksel olarak iki altfamilya olarak sınıflandırılır: Aynaklardan oluşan Threskiornithinae ve kaşıkçılardan oluşan Plataleinae. Ancak yakın dönemde yapılan genetik araştırmalar bu geleneksel sınıflandırmanın düzeltilmesi gerektiğini ve kaşıkçıların Eski Dünya aynakları ile sınıflandırılması gerektiğini ve Yeni Dünya aynaklarının ise daha erken zamanda ortak atadan ayrıldığını göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Timsahlar</span>

Timsahlar, sıcak bölgelerde bataklıklar ve su kenarlarında yaşayan vücudu kemiksi pullarla örtülü sürüngenleri içeren bir grup. Bu takımın familyaları Alligatoridae (Aligatorgiller), Crocodylidae (Timsahgiller) ve Gavialidae'dir (Gavyaller).

<span class="mw-page-title-main">Gaur</span> sığır türü

Gaur, boynuzlugiller (Bovidae) familyasından bugün en büyük popülasyonu Hindistan'da olan bir sığır türüdür. Yerli halk tarafından seladang, gayal veya mithun diye de çağrılır. Bazen Hint bizonu olarak isimlendirilebilir.

<i>Troodon</i>

Troodon, Geç Kretase döneminde Kuzey Batı Amerika'da yaşamış, muhtemelen hepçil bir teropod dinozor cinsi.

<i>Apatosaurus</i> sauropod dinozor cinsi

Apatosaurus, Geç Jura döneminde Kuzey Amerika'da yaşamış sauropod dinozor cinsi. En tanınmış sauropodlardan biridir. Apatosaurus, ortalama 21–23 metre uzunluğunda ve 16.4–22.4 ton ağırlığındaydı.

<i>Yünlü mamut</i> tüylü mamut

Yünlü mamut veya kıllı mamut, Pleistosen'de Avrasya ile Kuzey Amerika'da yaşamış ve Holosen'de soyu tükenmiş bir mamut türü.

<span class="mw-page-title-main">Kuvaterner yok oluşu</span>

Kuaterner döneminde Pleistosen'den Holosene geçiş sırasında özellikle megafaunal türlerde birçok yok oluş olayı görülmüştür. Ancak, yok olma dalgası Pleistosen'in sonunda durmamış özellikle izole adalarda Holosen yok olmaları olarak devam etmiştir. Paleontologlar tarafından ortaya atılan hipotezlere göre yok olma olaylarının başlıca nedenleri olarak Orta-Geç Pleistosen ve Holosen sırasında dünyanın birçok bölgesine yapılan göçler, doğal iklim değişiklikleri ve insanlar tarafından yapılan avcılık faaliyetleri gösterilmektedir. Avcılığın diğer bir varyantı ise ikinci dereceden avlanmadır ve insan olmayan avcılardan kaynaklanan üstün rekabetten dolaylı gerçekleşen yok olmalar üzerine odaklanılmaktadır. Hastalıkların yayılması da olası bir neden olarak ele alınmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Pelagornis sandersi</span> Soyu tükenmiş kuş türü

Pelagornis sandersi, geç Oligosen döneminde yaşamış ve dünyada var olmuş en büyük uçan kuş türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Haast kartalı</span>

Haast kartalı dünya üzerinde yaşamış en büyük yırtıcı kuş türüdür. Yeni Zelanda'nın güney adasında bulunmuş bu canlının yaklaşık olarak günümüzden 500 sene önce (Holosen) soyu tükenmiştir.

<i>Titanis</i>

Titanis, erken Pliyosen ile erken Pleyistosen dönemleri arasında Güney Amerika ve Kuzey Amerika'da yaşamış, Phorusrhacidae ailesine mensup büyük ve etçil kuş cinsi.

<span class="mw-page-title-main">Dinornis robustus</span>

Güney Adası dev moası ya da Dinornis robustus, soyu tükenmiş Dinornis cinsinin iki türünden biridir. 3.5 metreyi aşan boylarıyla tüm kuşlar içinde en uzun boylulardandır. Koşucu kuşlar alt sınıfı içindeki bu tür uçamaz ancak atalarının adaya uçarak geldiğine inanılmaktadır. İnsanların adaya gelişinden kısa süre sonra av baskısı nedeniyle soyları tükenmiştir. Yeni Zelanda'nın Kuzey adasındaki Yakın akrabası Kuzey Adası dev moası ile aynı cinsin üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Vorombe titan</span> Nesli tükenmiş kuş cinsi

Vorombe titan, dünyada yaşamış bilinen en büyük kuş türüdür. 1200 yıl önce Madagaskar'da yaşayan kuş 3 metre boyunda ve 800 kilogram ağırlığındadır. Bitki, meyve ve tohum yiyerek beslenirdi. İsminin anlamı Malgaşça'da "büyük kuş"dur.

Pachystruthio dmanisensis deve kuşu benzeri soyu tükenmiş bir koşucu kuş türüdür. Struthionidae familyası içindeki Pachystruthio cinsi içinde yer alır ve bayağı deve kuşu ile akrabadır. 450 kiloya ulaşan kütlesi ve 3.5 metrelik uzunluğu ile kuzey yarımkürede yaşamış en büyük kuş türlerindendir. Doğu Avrupa ve Kafkasya'da yaşadı. Oldukça büyük bir vücuda sahip olmasına rağmen iyi bir koşucuydu bu sayede etoburların bulunduğu bölgelerde yaşayabildi. Pleistosen dönemde Karadeniz'in kuzeyinde, Pliyosen dönemde ise Anadolu ve Gürcistan'da yaşamıştır. Kırım'da bulunan ilk fosilden elde edilen bilgilere göre Homo erectus ve modern insan arasındaki bir tür olan Homo georgicus ile aynı dönemde yaşadığı için H. georgicus tarafından bir et kaynağı olarak avlanmış olabilir. Hatta bu türün neslinin tükenmesinde ilkel insanların etkisi olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Rokh Kuşu</span>

Roc, Rokh, Rukh, Ruh, Orta Doğu'nun popüler mitolojisinde yer alan dev boyutlardaki mitolojik efsanevi bir yırtıcı kuştur. Arap coğrafyalarında ve doğa tarihinde yer alan Roc kuşu, Arap masallarında ve denizcilerin folklorunda popüler hale gelmiştir.Binbir Gece Masalları'nda sık sık geçer. Denizci Sinbad'ın ikinci ve beşinci seyahatlerinde ortaya çıkar. Alaaddin'in Sihirli Lambası'nın bazı versiyonlarında Roc kuşunun yumurtası cinlerin efendisi olarak geçer. İbn Battuta, Çin Denizleri üzerinde havada süzülen bir dağdan söz eder. Binbir Gece Masallarının çoğu Türkçe çevirisinde Anka ile karıştırılır ve öyle anılır. Oysa Anka'dan farklı özelliklere sahiptir. Yeniden doğan Anka güneş ve ateşle bağlantılı olup herhangi bir boyutta olabilir. Rokh'un tek önemli özelliği devasa boyutu olup, bulutlar gibi güneşi gölgeleyebilecek kudur uzun kanatları ve av olarak filleri ve dev yılanları yakalayabilen ve iri kayalar fırlatabilen dev pençeleridir.