Feth-i Bülend sınıfı zırhlı korvet
 Feth-i Bülend Ansaldo fabrikasında tamir esnasında | |
| Gemi sınıfı | |
|---|---|
| İnşa eden: | Thames Ironworks, Tersane-i Amire |
| Kullanıcılar: |  Osmanlı İmparatorluğu |
| Önce gelen: | Avnillah sınıfı |
| Sonra gelen: | İclaliye sınıfı |
| İnşa edilme: | 1868-1874 |
| Görev dönemi: | 1870-1923 |
| Tamamlanmış: | 2 |
| Sökülen: | 2 |
| Genel karakteristik | |
| Deplasman | 2.762 ton (2.718 emperyal ton) |
| Uzunluk | 72 m (236 ft 3 in) (dikmeler arası) |
| Genişlik | 11,9 m (39 ft 1 in) |
| Su çekimi | 5,2 m (17 ft 1 in) |
| Kurulu güç | |
| İtme gücü | 1 şaft, bileşik buhar motoru |
| Hız | 13 knot (24 km/sa; 15 mph) |
| Kişi kapasitesi | 16 subay, 153 denizci |
| Silah donanımı | 4 × 229 mm (9 in) Armstrong top |
| Zırh | |
Feth-i Bülend sınıfı, 1860'larda ve 1870'lerde Osmanlı donanması için inşa edilmiş iki zırhlı savaş gemisini içeren bir gemi sınıfıdır. Sınıftaki ilk gemi Feth-i Bülend, Birleşik Krallık'ta inşa edildi ve Haliç'teki Tersane-i Amire'de inşa edilen ikinci gemi Mukaddeme-i Hayr için temel görevi gördü. Gemilerin tasarımı daha önce yine Birleşik Krallık'ta inşa edilen Avnillah sınıfına dayanıyordu. Ortadan bataryalı zırhlı korvetler Feth-i Bülend ve Mukaddeme-i Hayır ana silah olarak kazamatlarda yer alan namludan dolma dört 222 mm Armstrong top taşımaktaydı.
Her iki gemi de 1877-1878 Rus-Osmanlı Savaşı sırasında hizmet verdi ve Karadeniz'deki Rus kuvvetlerine karşı operasyon yaptı. Feth-i Bülend bir Rus gemisi ile sonuçsuz bir çatışmada yer aldı. Her iki gemi de Sohum limanına amfibi bir saldırıyı destekledi. Savaştan sonra, her iki gemi de yedeğe alındı ve Osmanlı-Yunan Savaşı'nın başlangıcında seferber edildikleri 1897'ye kadar başka bir faaliyette bulunmadı. 1897'de savaşın başlangıcında Osmanlı filosunun geri kalanı gibi her iki gemi de kötü durumdaydı ve savaşta saldırı rolü de kullanılamadı. Savaş bittikten sonra Feth-i Bülend yeniden inşa edildi ancak Mukaddeme-i Hayr modernizasyona uygun olmayacak kadar kötü durumdaydı. Feth-i Bülend, Birinci Balkan Savaşı sırasında Selanik'te görev yaptı ve Ekim 1912'de bir Yunan torpido botu tarafından batırıldı. Mukaddeme-i Hayr, önce eğitim gemisi daha sonra kışla gemisi olarak söküldüğü 1923'e kadar görevde kaldı.
Tasarım
Abdülaziz, 1861 yılında tahta çıkmasının ardından 1853-1856 yılları arasında gerçekleşen Kırım Savaşı'nda ağır kayıplar veren Osmanlı donanmasını güçlendirmek için bir gemi inşa programı başlattı. Program, Osmanlı İmparatorluğu'nun zayıf mali kaynakları ile sınırlı olması sebebiyle Birleşik Krallık ve Fransa'daki tersanelerden sipariş edilen birkaç zırhlı savaş gemisi ile sınırlı kaldı.[1] Donanma, 1867'de Thames Iron Works'e Feth-i Bülend'in siparişini verdi. Feth-i Bülend sınıfının tasarımı, daha önceki aynı tersanede inşa edilen Avnillah sınıfı tasarımına dayanıyordu. Sınıfın ikinci üyesi olan Mukaddeme-i Hayr, 1868'de Tersane-i Amire'den sipariş edildi.[2][3] 1860'larda ve 1870'lerde zırhlı gemi teknolojisindeki hızlı gelişim, silah güçlerinin artışı ve bu silahlara karşı koyacak daha modern zırh türlerinin geliştirilmesi sebebiyle bu tasarımlar hizmete girdikleri andan itibaren eskimişlerdi.[4]
Özellikleri
Feth-i Bülend, dikeyler arası 72,01 m uzunlukta, 11,99 m genişlikte ve 5,51 m su çekimindeydi. Gövde demir ile inşa edilmişti ve normal yükte 2 bin 762 metrik ton deplasmanı vardı. Mürettebatı 16 subay ve 153 denizciden oluşuyordu.[2][3]
Gemi gücünü tek pervaneyi çeviren yatay bileşik buhar motorundan alıyordu. Buhar, gemi ortasındaki tek bacayı kullanan altı adet kömür yakıtlı kutu kazan tarafından sağlanıyordu. İnşa edildiği haliyle motorun ürettiği 3 bin 250 beygir gücü (2.420 kW) gemiyi 13 deniz mili (24 km/sa) hıza ulaştırabiliyordu. 1877 yılında Feth-i Bülend sadece 10 deniz mili hıza ulaşabiliyordu. Yıllarca süren kötü bakım sebebiyle 1892 itibarıyla her iki geminin de hızı 8 deniz miline (15 km/sa) kadar düşmüştü. Feth-i Bülend sınıfı gemiler 600 ton kömür taşıyabiliyorlardı ve ilave yelken teçhizatları vardı.[2][3]
Feth-i Bülend ve Mukaddeme-i Hayr, orta kısımlarında her iki yanda ikişer adet kazamata monte edilmiş dört adet namludan dolumlu 220 mm Armstrong top taşımaktaydı. Silahların konumu, her şartta iki topun doğrudan ileri veya her bir yana direkt olarak ateş etmesine izin veriyordu. Kazamatlar kalın zırh korumasına sahipti, top bataryası 222 mm'lik demir zırha sahipti. Kazamatların üst kısmında ise 150 mm'lik daha ince bir zırh vardı. Gövdede su hattının 60 cm üstüne ve 120 cm altına uzanan tam bir zırhlı kemer vardı. Su üstü kısımda zırh 222 mm, su altında ise 150 mm kalınlığındaydı.[2][3]
Değişiklikler
1882'de Mukaddeme-i Hayr bir çift 87 mm Krupp top, iki 63,5 mm Krupp top, iki 37 mm top ve iki 25,4 mm Nordenfelt topu eklenerek biraz modernize edildi. Feth-i Bülend, 1890'da bir Nordenfelt topu hariç aynı silahlarla modernize edildi. Feth-i Bülend 1903-1907 yılları arasında Cenova'daki Ansaldo tersanelerinde çok daha geniş çapta modernize edildi. Gemi, Tersane-i Amire tarafından üretilen bir çift su borulu kazanla yeniden donatıldı ve bu sayede son hızı 9 deniz miline (17 km/sa) ulaştı. Tüm silahlar tamamı Krupp tarafından üretilen yeni, hızlı ateş eden toplarla değiştirildi. Dört 15 cm SK L/40 top kazamatlara, altı 75 mm ve altı 57 mm top üst güverteye monte edildi. Gemi mürettebatı 220 kişiye çıkarıldı.[2][3]
Gemiler
| Gemi | İnşaatçı[3] | Başlama[3] | Denize indirme[3] | Tamamlanma[3] |
|---|---|---|---|---|
| Feth-i Bülend | Thames Ironworks | Mayıs 1868 | 1869 | 1870 |
| Mukaddeme-i Hayr | Tersane-i Amire | 1870 | 28 Ekim 1872 | 1874 |
Hizmet geçmişi
Feth-i Bülend hizmete girdikten sonra, 1866-1869 Girit İsyanı sonrasında adanın yatıştırılmasına yardım etmesi için Girit'e gönderildi ancak Hobart Paşa komutası altındaki Osmanlı filosu, bu dönemde büyük ölçüde pasif kalmıştır.[5] Feth-i Bülend ve Mukaddeme-i Hayr, 1877-1878 Rus-Türk Savaşı sırasında, Karadeniz'deki Rus kuvvetlerine karşı yoğun faaliyet gösterdi. Özellikle Kafkasya'daki Osmanlı ordusunu desteklemek üzere Rus kıyı pozisyonlarını birçok kez bombaladılar. Ayrıca Mayıs 1877'de Sohum limanına yapılan bir amfibi saldırıyı desteklediler. 23 Temmuz'da Feth-i Bülend, Rus silahlı vapur Vesta'yla, her iki geminin de hafif hasar aldığı ve Vesta'nın kaçtığı sonuçsuz bir çatışmaya girdi.[6] Bu esnada Mukaddeme-i Hayr, limanın savunulmasına yardımcı olmak için Tuna'nın ağzındaki Sulina'ya transfer edilmişti. Kasım ayında Mukaddeme-i Hayr ve diğer birçok demir zırhlı, Rusların dış limanı mayınlama girişimine engel oldu.[7]
Savaştan sonra her iki gemi de İstanbul'a gelerek Haliç'te demirledi. 1880'lerin başında biraz modernize edildiler.[3] Şubat 1897'de Osmanlı-Yunan Savaşı'nın başlangıcında Osmanlı filosunda yapılan bir teftiş, her iki Feth-i Bülend sınıfı gemi de dahil olmak üzere donanmadaki gemilerin neredeyse hiçbirinin Yunan donanmasına karşı mücadeleye uygun olmadığını ortaya çıkardı.[8] Yunanistan ile savaşın sona ermesinin ardından hükûmet bir donanma yeniden yapılanma programı başlatmaya karar verdi. Feth-i Bülend 1903-1907 yılları arasında Cenova'da Ansaldo Tersanesi tarafından yeniden inşa edildi; ancak Mukaddeme-i Hayr ise yeniden inşa edilmedi.[9] Feth-i Bülend, 1911-1912 yıllarındaki Trablusgarp Savaşı ve 1912'deki Birinci Balkan Savaşı sırasında Selanik'te bir koruma gemisi olarak görev yaptı. Balkan Savaşı sırasında topları, limanın savunmasını güçlendirmek için çıkarılarak karadaki mevzilere yerleştirildi. Feth-i Bülend 31 Ekim 1912'de bir Yunan torpido botu tarafından batırıldı.[10] Mukaddeme-i Hayr, 1911'den itibaren eğitim gemisi; 1914'ten sonra ise kışla gemisi olarak ikincil rollerde kullanıldı. 1923 yılında görevden alınarak hurdaya ayrıldı.[3]
Kaynakça
- Özel
- ^ Gardiner 1979, ss. 388-389.
- ^ a b c d e Gardiner 1979, s. 390.
- ^ a b c d e f g h i j k Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 138.
- ^ Sondhaus 2001, ss. 108-109.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 3,5.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 6.
- ^ Wilson 1896, ss. 296-297.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 8-9.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 10, 11, 138.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 20.
- Genel
- Gardiner, Robert, (Ed.) (1979). Conway's All the World's Fighting Ships: 1860–1905. Londra: Conway Maritime Press. ISBN 0-85177-133-5.
- Langensiepen, Bernd; Güleryüz, Ahmet (1995). The Ottoman Steam Navy 1828–1923. Londra: Conway Maritime Press. ISBN 978-0-85177-610-1.
- Sondhaus, Lawrence (2001). Naval Warfare, 1815–1914. New York: Routledge. ISBN 0-415-21478-5.
- Wilson, Herbert Wrigley (1896). Ironclads in Action: A Sketch of Naval Warfare from 1855 to 1895. Londra: S. Low, Marston and Company. OCLC 1111061.
