İçeriğe atla

Ferik Polatbekov

Ferik Polatbekov
Doğum01 Ocak 1897(1897-01-01)
İrkutsk Oblastı, Rus İmparatorluğu
Ölüm17 Kasım 1918 (21 yaşında)
MilliyetSovyet Kürdü
Diğer ad(lar)ıFyodor Lıtkin
VatandaşlıkRus İmparatorluğu
MeslekSiyasetçi, şair, gazeteci, hatip, devrimci
Etkin yıllar1915-1918
Önemli eser(ler)
  • Gençlik Türküsü (şiir kitabı)
  • Êskan (uzun öykü)
DinYezîdî
Partner(ler)Olga
Ebeveyn(ler)
  • Babası Egit Polatbekov,
  • annesi Anna Lıtkin

Ferik Polatbekov veya Fyodor Lıtkin (1897, İrkutsk Oblastı, Rus İmparatorluğu - Kasım 1918), Bolşevik Sovyet Kürdü siyasetçi, şair, gazeteci, hatip, devrimcidir.

Hayatı

Kars'ın Digor ilçesinin Harabe Digor (bugünkü Uzunkaya) köyünde doğan Ferik Polatbekov, Kars'ın ilk bolşevik devrimcisi olarak bilinir. Anna Kartaşeva adlı bir Rus annenin ve Egit adlı Yezîdî Kürt bir babanın çocuğu olarak, babasının sürgünde olduğu İrkutsk Oblastı'nda doğdu. Ancak 1907 yılında, o dönem Rus İmparatorluğu toprağı olan babasının memleketi Kars Oblastı'ndaki Digor'a ailece dönerek orada hayatına devam etti. Baso adlı bir erkek, Nurê ve Marusya adlı iki kızkardeşi vardı.

Anne ve babasının ayrılmasıyla annesi Anna Ferik ve kardeşi Marusya'yı alarak kendi memleketi Sibirya'ya döner. Ferik İrkutsk Gimnazyumu'nda şiir ve sosyalizm ile tanışır. Annesinin öldüğü 1915 yılında yayınlattığı ilk şiir kitabı Pesnya Yunosti (Gençlik Türküsü)'yi annesine adar.

Rus belgelerinde ismi Fyodor Lıtkin olarak geçer. Litkin, annesinin ilk eşinin soyadıdır. Fyodor da annesinin verdiği isimdir.

Digor'a kızkardeşini götüren Polatbekov, 1917 yılının Temmuz sonunda Sibirya'ya döner ve Olga adlı kadınla birlikte Tomsk şehrine yerleşirler. Burada Tomsk Üniversitesi Filoloji Fakültesi'ne kaydolur. Eylül ayında Bolşeviklerin gazetesi olan Znamya Revolyutsii (Devrim Bayrağı) gazetesinde yazıları yayınlanmaya başladı.

Tomsk Sovyeti seçimlerinde en büyük parti seçilen Bolşeviklere karşı SR'ler, Menşevikler ve Demokrat Kadetler) gibi tüm diğer partiler birleşip, Sovyet karşıtı kendi iktidar ortaklıklarını kurdular. 1917 Ekim Devrimi'nin ardından Tomsk'ta Bolşevikler Sovyet iktidarını kurmak için mücadele etmektedirler. Bolşevizm karşıtları 15 Aralık 1917 tarihinde Tomsk Sovyeti toplantısını kundaklarlar. Ferik yangından zor kurtulur.

Henüz 21 yaşındayken Sibirya'da Sovyet Hükûmeti'nde İçişleri Bakanı ve Sibirya Merkez Yürütme Kurulu (Tsentrosibir) üyesi olarak görev yaptı.

1918 yılının 17 ile 22 Kasım tarihleri arasında Beyaz Ordu ve Çekoslovak Karşı devrimci savaş esirleri tarafından öldürüldü.[1]

Eserleri

Gazete yazılarının dışında iki yüzün üzerinde şiiri ve birkaç öyküsü vardır. Bunların arasında ilk şiir kitabının adı Gençlik Türküsü, uzun öykülerinden birinin adı da Êskandır.

Etkileri

Ferik Polatbekov'un kişiliği ve edebi yapıtları 1970'li yıllarda Erivan'da Kürt çocukları için hazırlanan Kürt Dili ve Edebiyatı kitaplarında da yer almaktaydı.[2] Kürt folklor uzmanı Heciyê Cindî 1967 yılında yazdığı Hewari (Çağrı) adlı bekgesel tarhi romanında ailesinin yaşamını anlatmıştır.[3]

Adı verilen köy

Ermenistan'ın Armavir İdari Bölgesi'ne bağlı, çoğunluğunu Yezîdîlerin oluşturduğu Ferik köyünün ismi onun anısına verilmiştir.[4] Köyün önceki adı Kurekend'dir.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b Badem, Candan; Alakom, Rohat (Ekim-Kasım 2012). "Ferik Polatbekov (1897-1918): Karslı Bir Kürdün Digor'dan Sibirya'ya Uzanan Öyküsü". Kürt Tarihi, 3. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2017. 
  2. ^ Celil, Ordixane (1975). Zmane kurdi. Erivan: Miroê Esed. ss. 76-78. 
  3. ^ Cindi, Heciye (1967). Hewari. Erivan, Moskova: Sov. Pisatel. 
  4. ^ Kiesling, Brady (Haziran 2000). "Rediscovering Armenia" (PDF) (İngilizce). Erivan/Washington, DC: US embassy to Armenia's website. s. 36. 26 Haziran 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2017. Ferik, named in honor of the revolutionary and poet Ferik Polatbekov 

Dış bağlantılar

  • Can, Hüseyin (Nisan 2013). Kürtler ve Stalin (PDF) (Birinci bas.). İşçi Kolektifi Yayınları. ss. 31-36. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Kasım 2017. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Nikolay Buharin</span> Bolşevik devrimci ve entelektüel, Sovyet siyasetçi

Nikolay İvanoviç Buharin, Bolşevik devrimci ve entelektüel, Sovyet siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ya da kısaca Ermenistan SSC, Sovyetler Birliğini oluşturan Sovyet cumhuriyetlerinden biriydi. Bu dönemden önce bağımsız Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti bazen "Birinci Ermeni Cumhuriyeti" olarak adlandırıldığı için Ermenistan SSC bazen "İkinci Ermeni Cumhuriyeti" olarak adlandırılır. 37 rayondan oluşan ve başkenti Erivan olan Ermenistan SSC, Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin Ermenistan kolu olan Ermenistan Komünist Partisi tarafından yönetiliyordu.

Drastamat Kanayan, daha çok "Dro" lakâbı ile tanınan Ermeni isyancı, eşkıyâ; daha sonra asker ve siyâsetçi.

<span class="mw-page-title-main">Rus İç Savaşı</span> 1917den 1922ye kadar süren bir iç savaş

Rus İç Savaşı, 1917 Ekim Devrimi'nden sonra 1918-1922 yılları arasında Bolşeviklerle muhalifleri arasında yaşanan savaştır. Savaş Beyaz Ordu birliklerinin 1918 baharında Beyaz Terör saldırılarıyla başladı. Ana muharebe Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Bolşevik Kızıl Ordusuyla komünizm karşıtlarının Beyaz Ordusu arasında geçti. Ancak savaşa Beyaz Ordu'ya finansal destek ile silah ve asker yardımında bulunan ABD, İngiltere, Fransa, Polonya ve Japonya da müdahil oldu. 1921 yılında Bolşevikler Beyaz Terör'ü ve destekçilerini yenerek tüm ülkeye hâkim oldular. 1922 yılında da Sovyetler Birliği kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Kuban Halk Cumhuriyeti</span>

Kuban Halk Cumhuriyeti, Rus İç Savaşı sırasında bugün Rusya'ya bağlı Kuban toprakları üzerinde kurulmuş Bolşevik karşıtı bir devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Kars Oblastı</span>

Kars Oblastı 1878 yılında Kars Sancağı'nın yerine kurulan Rus İmparatorluğu oblastı. Merkezi Kars il merkezidir. Kars, bugün Türkiye'ye bağlı bir ildir.

<span class="mw-page-title-main">Bolşeviklere karşı sol ayaklanmalar</span> bir dizi askerî karışıklıklar

Bolşeviklere karşı sol ayaklanmalar, Ekim Devrimi'ni izleyen dönemde Sovyetler Birliği henüz resmen kurulmamışken SRlar, Sol SRlar, Menşevikler ve anarşistlerce iktidardaki Bolşeviklere yönelik planlanan ve yürütülen bir dizi ayaklanma eylemidir. Bu ayaklanmaların bazıları sürmekte olan Rus İç Savaşında Bolşevik iktidarına karşı oluşturulan Beyaz Orduyu desteklerken bazıları bağımsız hareketlerdir. Bu ayaklanmalar 1918 yılında başlayacak ve 1922 yılına kadar sürecektir. Bu ayaklanmalar sonucunda o döneme kadar diğer sol grupları da iktidara dahil etmek isteyen Bolşevikler bu çabaları bir kenara bırakarak ayaklanmaları askeri kuvvetle bastırma yoluna gitmiştir. Bazı çevreler tarafından gündeme getirilen sol ve devrimci partilerin koalisyon olarak iktidarı gerçekleşmeyecek Bolşevikler tek başlarına iktidarlarını sürdüreceklerdir.

<span class="mw-page-title-main">Sibirya Müdahalesi</span>

Sibirya Müdahalesi, 1918-1922 yılları arasında İtilaf Devletlerinin Rus İç Savaşına Bolşeviklere karşı müdahil olarak Rusya’nın Doğu sahillerini işgal ederek Beyaz Ordu'yu destekleme harekâtları. Bu harekâta özellikle Japonya İmparatorluğu yoğun bir askerî güç verecek ve 1920 yılında diğer İtilaf Devletleri çekilirken Sibirya bölgesini işgal etmeye devam edecektir.

<span class="mw-page-title-main">Barış Kararnamesi</span>

Barış Kararnamesi, Bolşevik lider Lenin tarafından yazılan ve Ekim Devrimi ile iktidarın alınmasından sonra 26 Ekim 1917 günü 2. Tüm-Rusya Sovyetleri Kongresi tarafından onaylanan kararname. Kararname 9 Kasım 1917 [E.U. 27 Ekim 1917] tarihli ve 208 numaralı İzvestiya gazetesinde yayınlanmıştır. Karara göre Rusya I. Dünya Savaşından derhal çekilmektedir.

Tüm Rusya Kurucu Meclisi, Rusya’da 1917 Ekim Devriminden sonra toplanan ve demokratik seçimlerle seçilmiş olan yasama organı. 5-6 Ocak 1918 günlerinde sadece 13 saat toplanabilmiştir. Sovyet iktidarını tanımayı reddettiği için Bolşevikler tarafından lağvedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tosine Reşid</span>

Tosine Reşid çağdaş Sovyet Kürdü Yezîdî yazar, şair ve oyun yazarı.

Beyaz Terör, Rusya'da 1917-1922 yılları arasında gerçekleşen Rus İç Savaşı sırasında Çarlık yanlısı Beyaz Orduların Kızıllara ve kendilerine destek vermeyen sivil halka yönelik şiddet ve katliam hareketlerine verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Geçici Sibirya Hükûmeti (Vladivostok)</span>

Geçici Sibirya Hükûmeti, Sibirya'da Beyaz Ordu tarafından oluşturulmuş kısa ömürlü hükûmet.

<span class="mw-page-title-main">Heciyê Cindî</span>

Heciyê Cindî veya Hajiye Jndi, Sovyet Kürdü yazar, araştırmacı ve filologdur.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgâli</span>

Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgâli veya Ermenistan'ın Sovyetleştirilmesi, Rus-Ermeni savaşı, Sovyet Rusya'nın 11. Ordusunun, Eylül ayından başlayarak 4 Aralık 1920 tarihine kadar geçen sürede, eski Rus İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu toprakları üzerinde kurulmuş olan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nde yeni Sovyet hükûmeti kurmak için gerçekleştirdiği askerî seferdir. Müdahale, Ermeni Bolşeviklerin başkent Erivan ve diğer şehirlerde çıkardıkları ayaklanma ile de eş zamanlıdır. Müdahale, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin varlığının sona ermesine ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulmasına neden olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nde Kürtler</span>

Sovyetler Birliği'nde Kürtler, Sovyetler Birliği sınırları içerisinde içinde yaşayan Kürt kişi veya grupları betimler.

Emînê Evdal veya Emin Abdal, Sovyet Kürdü yazar, dilbilimci ve şair. Sovyetler Birliği'ndeki Kürtleri konu alarak Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde çok sayıda çalışma üretti. O zamanlar Rus İmparatırluğu kontrolü altında olan Kars Oblastı yakınlarındaki Yaman çayır köyünde bir Yezidi ailesinde doğdu. Türk-Ermeni çatışması sırasında köyü yıkılmış, annesi, babası ve erkek kardeşini kaybetmiştir. 1924 yılında Tiflis'teki işçi okuluna gitti ve 1926'da Alagyaz Dağı yakınlarındaki Yezidi köylerinde ders vermeye başladı. 1931'de Erivan Üniversitesi filoloji bölümüne girdi ve aynı dönemde Kürt gazetesi Riya Teze'de çalışmaya başladı. İlk kitabını 1933 yılında Kürtçenin Kurmanci lehçesi ile yayınladı. 1933'ten 1937'ye kadar Kurmanci dil eğitiminde birçok ders kitabı yayınladı. Doktorasını 1944 yılında Yazidoloji alanında aldı ve tezi geleneksel ailede Kürt kadını olarak adlandırıldı. Mezun olduktan sonra Ermeni Tarih Enstitüsü'nde Yazidoloji alanında çalıştı ve 1959'da Ermeni Bilimler Akademisi Doğu Araştırmaları Bölümü tarafından işe alındı. 1960 yılında Ermenistan Parlamentosu tarafından En İyi Emekli Öğretmen unvanını aldı.

<span class="mw-page-title-main">Casimê Celîl</span>

Casimê Celîl, Sovyet Kürdü şair ve yazar.

<i>Sovyet Kürdistanı</i> (belgesel)

Sovyet Kürdistanı, 1938 tarihinde gösterime giren Azerbaycan Kürtleriyle birlikte genel olarak Sovyetler Birliği'nde yaşayan Kürtlerin Ekim Devrimi ile birlikte değişen toplumsal yaşantısını konu alan Sovyetler Birliği yapımı belgesel film. Belgesel filmde ağırlı olarak Kelbecer ve Laçın'de yaşayan Kürtleri konu almıştır.

Büyük Sibirya Buz Yürüyüşü Ekim Devrimi'nin ardından Bolşeviklere karşı örgütlenen Beyaz Ordu komutanlarından Aleksandr Kolçak komutasındaki birliklerin Rus İç Savaşı'nın sona yaklaştığı dönemde yaşadıkları askerî mağlubiyetin ardından Kasım 1919-Mart 1920 döneminde Omsk'dan Çita'ya çekilişini anlatır.