İçeriğe atla

Fergana Olayları

Fergana olayları, Özbekistan'ın Fergana vadisi bölgesinde 1-5 Haziran 1989 tarihleri arasında çıkan ve yaklaşık 100 bin Ahıska Türkünün Özbekistan'dan göç etmesiyle sonuçlanan olaylardır.[1]

Tarihi

1944 yılında Sovyetler Birliği tarafından tehdit olarak algılanan Ahıska Türkleri öz vatanları olan Gürcistan'ın Mesheti bölgesinden Stalin'in emriyle çıkarılmış ve başta Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti olmak üzere Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ve Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti gibi ülkelere göç ettirilmişlerdir.[2] Zorunlu göç sonrası çoğunluğu Özbekistan'ın Fergana Vadisi bölgesinde yaşayan Ahıska Türkleri[3] burada 1-5 Haziran 1989 tarihleri arasında yaşanan olaylar sonrasında ikinci bir darbe yemiş ve sürgün edildikleri topraklardan da çevre ülkelere gitmek zorunda kalmışlardır. Olayların çıkış nedeni günümüzde hâlen tartışılmaktadır. Ancak kimliği belirlenemeyen kişiler ve gruplar tarafından Ahıska Türkleri hakkında başlatılan karalama kampanyasının, bölgenin yerli halkını ve özellikle de gençlerini oldukça etkilediği bilinmektedir. Ayrıca Türklerin Özbeklere eziyet ettikleri, Özbeklerle alay ettikleri, Özbek kadınlara tecavüz ettikleri dedikodularının bilinçli bir şekilde yayılması da Ahıska Türkleri'ni hedef haline getirmiştir.[4] Dedikoduları yayan grupların kimliği bugün hâlâ belirlenememiştir. Dönemin sovyet istihbarat örgütü KGB 'nin olayların çıkışında etkili olduğu ileri sürülen iddialar arasındadır.[5]

Sonuçları

Çıkan olaylar sonucunda yaklaşık 100.000 Ahıska Türkü Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya ve Ukrayna'ya göç etmek zorunda kalmıştır. Fergana Olayları sonrası Ahıska Türkleri'nin en fazla göç ettiği ülke Azerbaycan olmuştur. Göçler sonucunda bugün Azerbaycan'da 135.000, Kazakistan'da 105.000, Kırgısiztan'da 35.000, Rusya'da 65.000(çoğunlukla Krasnodar, Stavropol ve Rostov bölgeleri), Ukrayna'da ise 6000 kadar Ahıska Türkü bulunduğu tahmin edilmektedir.[3]

Kaynakça

  1. ^ http://www.ihlassondakika.com/detail.asp?id=172628[]
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2009. 
  3. ^ a b http://www.tbmm.gov.tr/ksykb/yayinlar/yayin073/073_00_008.pdf
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2009. 
  5. ^ http://www.dunyabulteni.net/news_detail.php?id=51318[]

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kırgızistan</span> Orta Asyada yer alan bir ülke

Kırgızistan, resmî adıyla Kırgız Cumhuriyeti, Orta Asya'daki bir ülkedir. Kırgızistan, günümüzdeki yedi bağımsız Türk devletlerinden biri olup Türk Devletleri Teşkilatı ve TÜRKSOY'un üyesidir. Denize kıyısı olmayan ülkenin komşuları kuzeyde Kazakistan; batıda Özbekistan, güneybatıda Tacikistan ve güneydoğuda Çin'dir.

<span class="mw-page-title-main">Bağımsız Devletler Topluluğu</span> bölgesel hükümetler arası organizasyon

Bağımsız Devletler Topluluğu, 8 Aralık 1991 tarihinde Rusya, Ukrayna ve Belarus arasında imzalanan anlaşma ile kurulmuş devletler topluluğudur. Anlaşma ile Sovyetler Birliği resmen yıkılmış oldu. 21 Aralık 1991 tarihinde de Estonya, Letonya, Litvanya, Ukrayna ve Gürcistan hariç tüm eski Sovyet Cumhuriyetleri bu anlaşmayı imzaladı.

<span class="mw-page-title-main">Türkistan</span> Orta Asyada tarihî ve coğrafi bölge

Türkistan, Orta Asya'da batıda Hazar Denizi ve Aşağı İdil'den başlamak üzere doğuda Moğolistan'daki Altay Dağları'na, güneyde Kopet-Hindukuş-Kunlun dağlarına, kuzeyde Aral ve Balkaş göllerinin ötesinde Kırgız bozkırına kadar uzanan yüzölçümü 6.000.000 km²'den geniş coğrafî ve tarihî bölge. Nüfusu 2001 yılı itibarıyla 43.210.802'dur.

<span class="mw-page-title-main">Ahıska Türkleri</span> Türk dilli etnik grup

Ahıska Türkleri, Gürcistan'ın güneybatı ucunda, merkezi Ahıska (Ahaltsihe) olan Mesheti bölgesinde yaşayan Müslüman nüfusa 20. yüzyılın ikinci yarısında verilen addır. Bölgenin adından dolayı Meshet Türkleri ya da Mesket Türkleri ve Türkçede bölgenin adının Misketya biçiminde yanlış yazılmasından dolayı Misket Türkleri olarak da adlandırılmaktadır. Bu farklı adlandırmalar "Ahıska Türk'ü" teriminin yeni olmasından ve tarihsel kaynaklarda yer almamasından kaynaklanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Fergana (il)</span>

Fergana Eyaleti Özbekistan'ın 12 ilinden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span> Sovyetler Birliğine bağlı özerk devlet

Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, diğer ismiyle Özbekistan SSC, 1917 Ekim Devrimi ile kurulan Sovyetler Birliği'ni oluşturan 15 cumhuriyetten biriydi. Cumhuriyet, 1924 yılında kuruldu. 1991 yılında Özbekistan Cumhuriyeti adıyla bağımsızlığını ilan ederek Sovyetler Birliği'nden ayrıldı.

<span class="mw-page-title-main">Oş</span>

Oş, Fergana Vadisi'nin güneyinde bulunan ve "güneyin başkenti" olarak adlandırılan, Kırgızistan'ın en büyük ikinci şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Kırgızlar</span> Orta Asyada yaşayan bir Türk halkı

Kırgızlar, çoğunluğu Kırgızistan'da yaşayan Türk halkı. Türklerin bilinen en eski yazılı belgeleri olan Yenisey ve Orhon Yazıtları'nda Kırgızlar, tarihleri çok eskiye dayanan Türk kavimleri arasında zikredilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kırgızistan coğrafyası</span>

Kırgızistan, Orta Asya'da, Çin'in batısında karayla çevrili bir ülkedir. Orta Asya'nın yeni bağımsız ülkelerinin en küçüğü olan Kırgızistan, yaklaşık 198,500 kilometrekarelik yüzölçümüyle Türkiye Cumhuriyeti'nin Doğu Anadolu Bölgesi ile hemen hemen aynı büyüklüktedir. Millî toprakları yaklaşık olarak doğudan batıya 900 kilometre, kuzeyden güneye 410 kilometre halinde erişmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan tarihi</span>

Özbekistan tarihi güçlü olduğu denli çeşitli hanedan ve imparatorlukların yükseliş ve çöküşleri nedeniyle ülkenin iskânında değişiklik yaratan önemli göçlere tanık olmuştur. Özbekistan, Orta Asya'nın merkezinde, bozkırların, çöllerin ve dağların arasında, büyük ulaşım ve ticaret yollarının kavşağında yer alıyor. Özbekler bu göç zincirinin son halkasındandır. Hâlihazırda, bölgenin en yoğun nüfuslu bağımsız ülkesi olan Özbekistan, süper güçler safında yer almak ve oluşturmakta olduğu öz kimliğini sağlamlaştırmaya çalışmaktadır.

Eski Sovyet ülkeleri ya da Rus politik tabiriyle Yakın çevre, Sovyetler Birliği'nin Aralık 1991 tarihinde dağılması sonucu ortaya çıkan 15 bağımsız ülkedir. Bunlardan en büyüğü olan Rusya, Sovyetler Birliği'nin ardılı olarak kabul edilir. İlk olarak 11 Mart 1990 tarihinde Litvanya bağımsızlığını ilan etmiş olup bunu daha sonra Ağustos 1991'de Estonya ve Letonya takip etti. Geriye kalan 12 cumhuriyet sonradan ayrıldı. 12 devlet Bağımsız Devletler Topluluğu'nu kurdu ve çoğunluğu KGAÖ'ye katılmış olup Baltık ülkeleri ise NATO ve Avrupa Birliği'ne katıldı.

Dedehan Hasan,, Sovyet Özbek şair, gazeteci, sanatçı, ozan, besteci, kanaat önderi ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Kazakistan-Kırgızistan sınırı</span> Kırgızistan ve Kazakistan Bölgerini Ayırır

Kazakistan–Kırgızistan sınırı 1.212 kilometredir. Özbekistan ile olan üçlü sınır noktasından Çin ile olan üçlü sınır noktasına kadardır. Kırgızistan'ın başkenti Bişkek, bu sınırın 16 km (10m) güneyinde, Almatı ise sadece 29 km (18.4m) kuzeyinde kalmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ahıska Türkleri Sürgünü</span>

Ahıska Türkleri sürgünü Sovyet hükûmetinin Ahıska Türklerine karşı gerçekleştirdiği zorunlu tehcir. 14 Kasım 1944 tarihinde gerçekleşen tehcirde 212 köyde yaşayan 92.307 ila 94.955 Ahıska Türkü zorla Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Mesheti bölgesinden Orta Asya'ya sürgün edilmiştir. Sığır vagonlarına doldurulan Ahıska Türklerinin çoğu Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne gönderilmiştir. Operasyon sırasında Kürtler, Hemşinliler ve Lazlar da dahil olmak üzere toplamda yaklaşık 115.000 kişi sürgün edilmiştir. Sürgün edilenler zorla çalıştırılmak üzere görevlendirildikleri özel birimlere yerleştirildiler. Sürgün ve sert koşullar, en az 12.589 ila 14.895 arasında insanın ölümüne sebep oldu.

<span class="mw-page-title-main">Kırgızistan-Özbekistan sınırı</span>

Kırgızistan-Özbekistan sınırı 1.314 km uzunluğundadır ve Kazakistan sınırından Tacikistan sınırına kadar uzanır. Kırgızistan'ın komşuları ile olan sınırları içinde en uzun olan sınırıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sovyet Orta Asyası</span> orta Asyadaki Sovyet Cumhuriyetleri

Sovyet Orta Asyası, Orta Asya'nın bir dönem Sovyetler Birliği tarafından kontrol edilen bölümünü ve Sovyet yönetiminin kontrol sağladığı zaman aralığını ifade eder (1918-1991). Orta Asya Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri (SSC) 1991'de bağımsızlıklarını ilan etti. Bölgesel kullanım açısından, bölgenin adı Rus İmparatorluğu sırasında kullanılan Rus Türkistanı ile neredeyse eş anlamlıdır. Sovyet Orta Asyası, mevcut sınırlar 1920'lerde ve 1930'larda oluşturulmadan önce birçok bölgesel bölünmeden geçti.

Eski Sovyetler Birliği'ndeki Türkler küçük bir azınlıktı. Ancak binlerce Türk'ün anavatanlarından sınır dışı edilmesi nedeniyle Türkoloji için önemli kabul edilmektedir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde, Samtshe-Cavaheti, Gürcistan'ın güneybatı bölgesinde bir Türk etnisitesi üreterek yoğun bir şekilde İslamlaştırıldı. Kasım 1944'te bu Türklerden 120.000 kadarı Joseph Stalin'in yönetimi altında Orta Asya'ya sürüldü.

Orta Asya Ermenileri Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan'a çeşitli nedenlerle genelde Sovyet döneminde göçmüş bir topluluktur.

Rusya'daki Türkler Rusya'da yaşayan Türklerdir. Topluluk büyük ölçüde Ahıska Türklerinden ve Türkiye'den giden göçmenlerin yanı sıra karışık etnik kökenlerin çocuklarından oluşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kazakistan'ın etnik demografisi</span>

Kazakistan, nüfusun çoğunluğunu yerli etnik grup olan Kazakların oluşturduğu çok uluslu bir ülkedir. 2022 itibarıyla etnik Kazaklar nüfusun yaklaşık %70'ini, Ruslar ise yaklaşık %18'ini oluşturmaktadır. Kazaklar ve Ruslar dışında, Ukraynalılar, Özbekler, Almanlar, Tatarlar, Uygurlar, Koreliler ve Ahıska Türkleri de dahil olmak üzere çok çeşitli etnik grup yaşamaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.