İçeriğe atla

Fenotiyazin

 

Fenotiyazin
Adlandırmalar
10H-Fenotiyazin[1]
Tiyodifenilamin
Dibenzotiyazin
Dibenzoparatiyazin
10H-dibenzo-[b,e]-1,4-tiyazin
PTZ
Tanımlayıcılar
CAS numarası
3D model (JSmol)
143237
ChEBI
ChEMBL
ChemSpider
ECHA InfoCard100.001.997 Bunu Vikiveri'de düzenleyin
EC Numarası
  • 202-196-5
KEGG
RTECS numarası
  • SN5075000
UNII
CompTox Bilgi Panosu (EPA)
  • InChI=1S/C12H9NS/c1-3-7-11-9(5-1)13-10-6-2-4-8-12(10)14-11/h1-8,13H 
    Key: WJFKNYWRSNBZNX-UHFFFAOYSA-N 
  • InChI=1/C12H9NS/c1-3-7-11-9(5-1)13-10-6-2-4-8-12(10)14-11/h1-8,13H
    Key: WJFKNYWRSNBZNX-UHFFFAOYAI
  • c1ccc2c(c1)Nc3ccccc3S2
Özellikler
Kimyasal formülC12H9NS
Molekül kütlesi199,27 g mol−1
Görünüm yeşilimsi sarı yapraksı katı
Erime noktası185 °C (365 °F; 458 K)
Kaynama noktası371 °C (700 °F; 644 K)
Çözünürlük (su içinde) 0,00051 g/L (20 °C)[2]
Çözünürlük (diğer çözücüler içinde) benzen, eter, petrol eter, kloroform, sıcak asetik asit, etanol (az), mineral yağı (az)
Asitlik (pKa) DMSO'da yak. 23
−114.8·10−6 cm3/mol
Tehlikeler
GHS etiketleme sistemi:
Piktogramlar GHS07: ZararlıGHS08: Sağlığa zararlı
İşaret sözcüğü Warning
Tehlike ifadeleri H302, H317, H373, H412
Önlem ifadeleri P260, P261, P264, P270, P272, P273, P280, P301+P312, P302+P352, P314, P321, P330, P333+P313, P363, P501
NIOSH ABD maruz kalma limitleri:
PEL (izin verilen) yok[3]
REL (tavsiye edilen) TWA 5 mg/m3 [skin]
IDLH (anında tehlike) N.D.[3]
Farmakoloji
QP52AX03 (DSÖ)
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).

Fenotiyazin,S(C6H4)2NHformülüne sahip organik bir bileşik. Tiyazin sınıfına bağlıdır. Fenotiyazin türevleri oldukça biyoaktif olup yaygın kullanıma ve zengin bir geçmişe sahiptir.

Klorpromazin ve prometazin türevleri sırasıyla psikiyatri ve alerji tedavisi alanlarında kullanıldı. Başka bir türevi olan metilen mavisi, ilk sıtma karşıtı ilaçlardan biriydi ve fenotiyazin türevleri şu anda olası anti-enfektif ilaçlar olarak araştırılmaktadır.

Kullanım alanları

Fenotiyazin'in kendisi yalnızca teorik açıdan ilgi çekicidir, ancak türevlerinin psikiyatride, tıbbın diğer alanlarında ve haşere yönetiminde önemli kullanımları oldu. Gelişmiş pillerde ve yakıt hücrelerinde olası kullanım için diğer türevler üzerinde de çalışılmaktadır.[4]

Fenotiyazin türevi ilaçlar

1876'da fenotiyazin türevi olan metilen mavisi, BASF'ta Heinrich Caro tarafından sentezlendi. Yapısı 1885'te Heinrich August Bernthsen tarafından bulundu. Bernthsen 1883 yılında fenotiyazin üretti.[4] 1880'lerin ortalarında Paul Ehrlich, hücre boyama deneylerinde metilen mavisini kullanmaya başladı ve bu, farklı hücre tipleri hakkında öncü keşiflere yol açtı. Kısmen bu çalışmasına dayanarak kendisine Nobel Ödülü verildi. Sıtma patojenini içeren Plasmodiidae türü gibi bakteri ve parazitleri boyamak için kullanılmasıyla özellikle ilgilenmeye başladı ve metilen mavisi ile boyanabileceğini buldu. Metilen mavisinin sıtma tedavisinde kullanılabileceğini düşündü, klinik olarak test etti ve 1890'lı yıllara gelindiğinde metilen mavisi bu amaçla kullanılmaya başlandı.[4]

Sonraki birkaç on yıl boyunca türevler üzerine yapılan araştırmalar, fenotiyazin bir böcek ilacı ve kurt düşürücü ilaç olarak pazara çıkana kadar sona erdi. 1940'larda Paris'teki Rhone-Poulenc Laboratuvarlarında (Sanofi'nin öncü şirketi) Paul Charpentier ile çalışan kimyagerler türevler üretmeye başladı. Bu çalışma, enfeksiyona neden olan organizmalara karşı hiçbir etkisi olmayan ancak güçlü bir yatıştırıcı etkisi olan iyi bir antihistaminik aktiviteye sahip olan prometazinin ortaya çıkmasına yol açtı. Alerji ve anestezi için ilaç olarak piyasaya çıktı. 2012 yılı itibarıyla hâlâ piyasadaydı.[4] 1940'ların sonunda aynı laboratuvar, daha güçlü bir sakinleştirici ve yatıştırıcı etkiye sahip olan klorpromazini üretti ve Jean Delay ve Pierre Deniker, bunu psikiyatri hastaları üzerinde kullanmaya çalıştı ve sonuçlarını 1950'lerin başında yayınladı. Buldukları güçlü etkiler, modern psikiyatri alanının kapısını açtı ve fenotiyazin türevleri üzerine yapılan çalışmaların çoğalmasına yol açtı.[4] Fenotiyazin türevlerini ve bunların aktivitelerini araştırmak için kimyagerler tarafından yürütülen sistematik araştırma, tıbbi kimyanın öncü bir örneğiydi.[4][5]

Fenotiyazin antipsikotikleri, azot üzerindeki ikame maddesine göre farklılık gösteren üç gruba ayrılır: alifatik bileşikler (asiklik gruplar taşıyan), "piperidinler" (piperidin türevi gruplar taşıyan) ve piperazin (piperazin türevi ikametaşıyan).[5]

İlaç dışı uygulamalar

Yapıyı içeren sentetik boya metilen mavisi 1876'da tanımlandı. Metilen mavisi, metilen yeşili, tiyonin ve diğerleri gibi birçok suda çözünür fenotiyazin türevi, enzimatik biyosensörlerde ve biyoyakıt hücrelerinde NADH oksidasyonu için elektrokatalizörler olarak kullanılan iletken polimerlere elektropolimerize edilebilir.[6][7][8]

Fenotiazin, akrilik asit polimerizasyonu için anaerobik bir inhibitör olarak kullanılır ve genellikle akrilik asidin saflaştırılması sırasında bir proses içi inhibitör olarak kullanılır.[9]

Eski kullanımları

Fenotiyazin eskiden bir böcek ilacı olarak ve hayvanlarda ve insanlarda parazitik solucanların neden olduğu enfeksiyonları tedavi etmek için bir ilaç (antihelmintik) olarak kullanılıyordu, ancak bu amaçlarla kullanımının yerini başka kimyasallar aldı.

Fenotiyazin, 1935 yılında DuPont tarafından bir böcek ilacı olarak tanıtıldı.[10] 1944 yılında ABD'de yaklaşık 3.500.000 pound satıldı[11] Ancak güneş ışığı ve hava tarafından bozunduğu için tarlada ne kadar kullanılacağını belirlemek zordu ve 1940'larda DDT gibi daha dayanıklı yeni pestisitlerin ortaya çıkmasıyla kullanımı azaldı.[12] :161–162

1940 yılında hayvancılıkta antihelmintik olarak tanıtıldı ve tiyabendazol ile birlikte ilk modern antihelmintik olarak kabul edildi.[13]

1940'larda insanlar için antihelmintik olarak da tanıtıldı; çoğunlukla çocuklara verildiği için ilaç genellikle çikolata içinde satılıyordu ve bu da popüler ismin "solucan çikolatası" olmasına yol açtı. 1950'lerde fenotiyazin yerini diğer ilaçlara bıraktı.[4]

Yapı ve sentez

Merkez C4SN halkası fenotiazinlerde katlanmıştır.[14]

Bileşik ilk olarak 1883'te Bernthsen tarafından difenilaminin kükürt ile reaksiyonu yoluyla hazırlandı, ancak daha yeni sentezler 2-ikameli difenil sülfürlerin siklizasyonuna dayanıyor. Bazıları öyle olsa da, fenotiyazinlerden az sayıda farmasötik açıdan önemli fenotiyazin hazırlanır.[15][16]

Fenotiazinler elektron donörleridir ve birçok alıcıyla yük transfer tuzları oluştururlar.

Kaynakça

  1. ^ "Front Matter". Nomenclature of Organic Chemistry: IUPAC Recommendations and Preferred Names 2013 (Blue Book). Cambridge: The Royal Society of Chemistry. 2014. s. 216. doi:10.1039/9781849733069-FP001. ISBN 978-0-85404-182-4. 
  2. ^ "Sigma-Aldrich catalog of Phenothiazine". 23 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2022. 
  3. ^ a b NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0494". National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH). 
  4. ^ a b c d e f g M. J. Ohlow; B. Moosmann (2011). "Phenothiazine: the seven lives of pharmacology's first lead structure". Drug Discov. Today. 16 (3–4): 119-31. doi:10.1016/j.drudis.2011.01.001. PMID 21237283. 
  5. ^ a b Jaszczyszyn, A; ve diğerleri. (2012). "Chemical structure of phenothiazines and their biological activity" (PDF). Pharmacol. Rep. 64 (1): 16-23. doi:10.1016/s1734-1140(12)70726-0. PMID 22580516. 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Temmuz 2024. 
  6. ^ Chi, Qijin; Dong, Shaojun (20 Ocak 1994). "Electrocatalytic oxidation of reduced nicotinamide coenzymes at Methylene Green-modified electrodes and fabrication of amperometric alcohol biosensors". Analytica Chimica Acta. 285 (1–2): 125-133. doi:10.1016/0003-2670(94)85016-X. 
  7. ^ Karyakin, Arkady A.; Karyakina, Elena E.; Schuhmann, Wolfgang; Schmidt, Hanns-Ludwig (1999). "Electropolymerized Azines: Part II. In a Search of the Best Electrocatalyst of NADH Oxidation". Electroanalysis. 11 (8): 553-557. doi:10.1002/(SICI)1521-4109(199906)11:8<553::AID-ELAN553>3.0.CO;2-6. 
  8. ^ Sokic-Lazic, Daria; Minteer, Shelley D. (December 2008). "Citric acid cycle biomimic on a carbon electrode". Biosensors and Bioelectronics. 24 (4): 939-944. doi:10.1016/j.bios.2008.07.043. PMID 18774285. 
  9. ^ Levy, Leon B. (30 Mart 1992). "Inhibition of acrylic acid polymerization by phenothiazine and p-methoxyphenol. II. Catalytic inhibition by phenothiazine". Journal of Polymer Science Part A: Polymer Chemistry (İngilizce). 30 (4): 569-576. doi:10.1002/pola.1992.080300407. 
  10. ^ History of Insecticides and Control Equipment 22 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Clemson University Pesticide Information Program.
  11. ^ Robert Lee Metcalf.
  12. ^ G. Matolcsy, M. Nádasy, V. Andriska.
  13. ^ Nielsen, MK; ve diğerleri. (Jul 2014). "Anthelmintic resistance in equine parasites--current evidence and knowledge gaps". Vet Parasitol. 204 (1–2): 55-63. doi:10.1016/j.vetpar.2013.11.030. PMID 24433852. 
  14. ^ J. J. H. McDowell (1976). "The crystal and molecular structure of phenothiazine". Acta Crystallographica Section B. 32 (1): 5. doi:10.1107/S0567740876002215. 
  15. ^ Gérard Taurand, "Phenothiazine and Derivatives" in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, Wiley-VCH, Weinheim, 2005.DOI:10.1002/14356007.a19_387
  16. ^ T. Kahl, K.-W.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Antibiyotik</span> bakteriyel enfeksiyonların tedavisinde ve önlenmesinde kullanılan ilaç

Antibiyotik, bakterilere karşı aktif olan bir tür antimikrobiyal maddedir. Bakteriyel enfeksiyonlarla savaşmak için en önemli antibakteriyel ajan türüdür ve antibiyotik ilaçlar bu tür enfeksiyonların tedavisinde ve önlenmesinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bakterileri öldürebilir ya da büyümelerini engelleyebilirler. Sınırlı sayıda antibiyotik de antiprotozoal aktiviteye sahiptir. Antibiyotikler soğuk algınlığı veya gribe neden olan virüsler gibi virüslere karşı etkili değildir; virüslerin büyümesini engelleyen ilaçlar antibiyotik yerine antiviral ilaçlar veya antiviraller olarak adlandırılır. Mantarlara karşı da etkili değildirler; mantarların büyümesini engelleyen ilaçlara antifungal ilaçlar denir.

Antipsikotik ya da nöroleptik ilaçlar başta şizofreni olmak üzere psikozların tedavisinde kullanılan ilaçlardır.

<span class="mw-page-title-main">Etanol</span> kimyasal bileşik

Etanol ya da etil alkol, renksiz, hoş kokulu ve yanıcı, hafif bir sıvıdır. Alkollü içeceklerde kullanılan tek alkol türüdür. Ayrıca çözücü olarak da kullanılır. Kimyasal formülü C2H5OH olup kısaca EtOH olarak da yazılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Enzim</span> biyomoleküller

Enzimler, kataliz yapan biyomoleküllerdir. Neredeyse tüm enzimler protein yapılıdır. Enzim tepkimelerinde, bu sürece giren moleküllere substrat denir ve enzim bunları farklı moleküllere, ürünlere dönüştürür. Bir canlı hücredeki tepkimelerin neredeyse tamamı yeterince hızlı olabilmek için enzimlere gerek duyar. Enzimler substratları için son derece seçici oldukları için ve pek çok olası tepkimeden sadece birkaçını hızlandırdıklarından dolayı, bir hücredeki enzimlerin kümesi o hücrede hangi metabolik yolakların bulunduğunu belirler.

Trişinoz esas olarak domuzların enfeksiyon kaynağı olduğu zoonoz bir hastalık. Çiğ ve az pişmiş domuz veya vahşi hayvan etlerinin yenmesiyle bulaşır. Etken genellikle Trichinella spiralistir. Ateş, miyozit, periorbital ödem ve eozinofili başlıca bulgulardır. Tanısı için nonspesifik serolojik testler yanında gastroknemius kası biyopsisi önerilmektedir. Eozinofilik miyalji sendromu ile ayırıcı tanısı yapılmalıdır. Tedavi için benzimidazol türevleri, antihelmintik ilaçlar kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Alkaloid</span>

Alkaloidler, yapılarında en az bir azot atomu içeren, doğal olarak meydana gelen ve bazik özellikteki bir organik kimyasal bileşikler sınıfıdır. Ancak bu sınıf içerisinde nötr ve hatta zayıf asidik özellikler gösteren bileşikler de yer almaktadır. Benzer yapıdaki bazı sentetik bileşikler de alkaloid olarak adlandırılabilir. Karbon, hidrojen ve azota ek olarak alkaloidler oksijen ve kükürt de ihtiva edebilirler. Daha nadir olmakla birlikte yapısında fosfor, klor ve brom taşıyanlarına da rastlanabilir.

<span class="mw-page-title-main">Bisfenol A</span> Kimyasal Bileşik

Bisfenol A (BPA), öncelikle çeşitli plastiklerin üretiminde kullanılan bir kimyasal bileşiktir. En yaygın olarak organik çözücülerde çözünen, fakat suda da çok zayıf çözünürlüğe sahip renksiz bir katıdır. BPA, fenol ve asetonun yoğunlaştırılmasıyla endüstriyel ölçekte üretilir ve 2022'de 10 milyon tona ulaşması beklenen küresel bir üretim ölçeğine sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Enzim inhibitörü</span>

Enzim inhibitörü, bir enzime bağlanan ve onun etkinliğini azaltan bir moleküldür. Bir enzimin aktivitesini engellemek, bir patojeni öldürebildiği veya bir metabolik dengesizliği düzeltebildiği için, çoğu ilaç aslında birer enzim inhibitörüdür. Ayrıca herbisit ve pestisit olarak da kullanılırlar. Enzimlere bağlanan her molekül inhibitör değildir; enzim aktivatörleri enzimlere bağlanıp onların enzim aktivitesini artırırlar.

<span class="mw-page-title-main">François Jacob</span> Fransız biyokimyager (1920-2013)

François Jacob, Fransız biyolog. 1965 yılında Jacques Monod ve André Lwoff ile birlikte Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">George H. Hitchings</span> 1988 yılında Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi Amerikalı hekim

George Herbert Hitchings Amerikalı hekim. 1988 yılında Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülünü James W. Black ve Gertrude Elion ile birlikte "ilaç tedavisine ilişkin önemli ilkeleri keşifleri için" kazanmıştır. Hitchings özellikle kemoterapi çalışmalarıyla bu ödüle hak kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Arieh Warshel</span>

Arieh Warshel,, Bir İsrail-Amerikalı asıllı biyokimyacı ve biyofizikçidir. Kendisi Biyolojik moleküller ile ilgilenmeye başlamıştır. Güney Kaliforniya Üniversitesi'nde okumuş ve 2013 yılında Nobel ödülü kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Retinal</span> kimyasal bileşik

Retinal, retinaldehit olarak da bilinir. Başlangıçta retinen olarak adlandırılmıştı ve A vitamini aldehiti olduğu keşfedildikten sonra yeniden adlandırıldı. Retinal, A vitamininin birçok vitamerinden biridir. Retinal, opsin olarak adlandırılan proteinlere bağlanan ve hayvanlarda görme olayının kimyasal temeli olan bir polien kromoforudur. Retinal bazı mikroorganizmalarda ışığın metabolik enerjiye dönüşmesini sağlar.

<span class="mw-page-title-main">Osteokalsin</span>

Osteokalsin, başka bir adla kemik gama-karboksiglutamik asit içeren protein (BGLAP), kemik ve dentinde bulunan ve ilk olarak civciv kemiğinde kalsiyum bağlayıcı protein olarak tanımlanan küçük (49-amino-asit) kollajenöz olmayan protein yapılı bir hormonudur.

<span class="mw-page-title-main">Giemsa boyası</span>

Giemsa boyası, adını Alman kimyager ve bakteriyolog Gustav Giemsa'dan alan, sıtma ve diğer parazitlerin histopatolojik tanısında ve sitogenetikte kullanılan bir nükleik asit boyasıdır.

Biyosensör biyolojik bir bileşeni fizikokimyasal bir detektörle birleştiren, kimyasal bir maddenin saptanması için kullanılan analitik bir cihazdır. Hassas biyolojik element örneğin doku, mikroorganizmalar, organeller, hücre reseptörleri, enzimler, antikorlar, nükleik asitler, vb. incelenen analit ile etkileşime giren, bağlanan veya onu tanıyan biyolojik olarak türetilmiş bir malzeme veya biyomimetik bileşendir. Biyolojik olarak hassas elementler biyolojik mühendislik ile de oluşturulabilir. Bir sinyali diğerine dönüştüren <i id="mwGA">dönüştürücü</i> veya detektör elemanı analitin biyolojik elementle etkileşiminden kaynaklanan optik, piezoelektrik, elektrokimyasal, elektrokemilüminesans vb. gibi fizikokimyasal şekilde çalışır ve ölçmek için kullanılır. Biyosensör okuyucu cihazı sonuçların kullanıcı dostu bir şekilde görüntülenmesinden öncelikli olarak sorumlu olan ilgili elektronik veya sinyal işlemcilerle bağlantı kurar. Bu bazen sensör cihazının en pahalı kısmıdır ancak dönüştürücü ve hassas eleman içeren kullanıcı dostu bir ekran yapılabilir. Okuyucular genellikle özel olarak tasarlanmış ve biyosensörlerin farklı çalışma prensiplerine uyacak şekilde üretilmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Perfenazin</span>

Perfenazin tipik antipsikotik bir ilaçtır. Kimyasal olarak piperazinil fenotiyazin olarak sınıflandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Asepromazin</span>

Asepromazin, bir fenotiyazin türevi antipsikotik ilaçtır. 1950'lerde insanlarda antipsikotik olarak kullanılırken şimdi neredeyse sadece hayvanlarda yatıştırıcı ve antiemetik olarak kullanılmaktadır. Yakın akrabası olan klorpromazin, insanlarda hala bir antipsikotik olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kristal viyole</span>

Kristal viyole veya jansiyen moru; heksametil pararosanilin klorür veya metil viyole 10B olarak da bilinen histolojik bir boya ve Gram boyama yönteminde bakterileri sınıflandırmak için kullanılan bir triarilmetan boyadır. Kristal viyole antibakteriyel, antifungal ve antelmintik (vermisit) özelliklere sahiptir ve eskiden topikal bir antiseptik olarak kullanılmaktaydı. Tıbbi kullanımının yerini büyük ölçüde daha modern ilaçlar almıştır ancak halen Dünya Sağlık Örgütü tarafından listelenmektedir.

Prometazin, alerjileri, uykusuzluğu ve mide bulantısını tedavi etmek için kullanılan birinci nesil bir antihistaminik ve antiemetiktir. Ayrıca, soğuk algınlığı ile ilişkili bazı semptomlara yardımcı olabilir ve ajite veya endişeli insanları yatıştırmak için de kullanılabilir; bu etki, bazı eğlence amaçlı kullanıma yol açmıştır. Prometazin, şurup veya tablet dozaj formlarında, rektal fitil olarak veya kas içine enjeksiyonla ağızdan temin edilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Henri Laborit</span> Fransız kimyager (1914-1995)

Henri Laborit Fransız cerrah, nörobiyolog, yazar ve filozoftur. 1952'de Laborit, klorpromazin ilacının geliştirilmesinde etkili oldu, bulgularını yayınladı ve üç psikiyatristi, bir hasta üzerinde ilacı test etmeye ikna etti. Çalışmalarıyla tanınan Laborit, anestezi arayan bir cerrah olarak, kendi keşiflerini yapan ve iddiaları yarışan psikiyatrlarla anlaşmazlığa düştü.