İçeriğe atla

Fenerli Rumlar

Fenerli Aleksander Moruzi

Fenerli Rumlar ya da Fenerliler[1] (YunancaΦαναριώτες Fanariyotes), Osmanlı döneminde İstanbul'un Fener semtinde oturan nüfuz sahibi veya zengin Rum ailelere verilen isimdi. Özellikle 18. yüzyılda Fenerli Rumların gücü çok arttı. Osmanlı Devleti'nin Avrupa ülkeleriyle olan ilişkilerinde tercümanlık görevini üstlendiler. Ayrıca Osmanlı Devleti 18. yüzyıl boyunca Eflak ve Boğdan eyaletlerinin voyvodalarını Fenerli Rumların arasından seçti.

Türk kıyafetleri giyen Nikola Mavroyeni'nin Bükreş'den kaçması

Fenerlilerin başlangıcı

1453 yılında Fatih Sultan Mehmet İstanbul'u fethettiği zaman Rum Ortodoks Patrikhanesinin sadece çalışmalarına devam etmesine izin vermekle kalmamış patrikhaneyi koruma altına almış ve Osmanlı İmparatorluğu'ndaki bütün Ortodoks Hristiyanların ruhani merkezi olarak ilan etmişti. Zamanla eski Bizans İmparatorluğunun önde gelen aileleri ve İstanbul'un ticaret yoluyla zengin olmuş Rumları Fener semtinde yoğunlaştılar. Zengin Rumlar gösterişli evler inşa ettiler. Böylece İstanbul'un Fener semti Osmanlı İmparatorluğu'nda Rum kültürü ve etkinliğinin merkezi haline geldi. Başlangıçta Fenerli Rumlar Müslüman olmamaları nedeniyle Osmanlı yönetiminden uzak kaldılar. Ancak Fenerli Rum ailelerin çocuklarını Avrupa şehirlerinde öğrenim yapmak için göndermeleri ve Fenerli Rumların dinsel yakınlık nedeniyle İstanbul'daki Avrupalılarla yakın ilişkiler girmeleri sonucu Avrupa dillerini Müslüman Osmanlılardan daha iyi bilir duruma gelmelerine yol açtı. Müslümanlar genellikle Arapça ve Farsça gibi yabancı dilleri öğrenmekteyken Rumlar daha çok Latince, Fransızca, İtalyanca, Almanca gibi dilleri biliyorlardı. Bu dilleri bilmeleri Osmanlı Devleti'nin Avrupa ülkeleriyle olan dış ilişkilerinde önem kazandı ve özellikle 17. yüzyılda Fenerli Rumlar tercüman olarak Osmanlı Devleti'nin hizmetine girdiler.

Osmanlı İmparatorluğu'nun Gerileme dönemine denk gelen bu dönemde Fenerli Rumların tercümanlık rolü çok daha önem kazandı çünkü Osmanlıların bu dönemde imzaladığı antlaşmalarda genel olarak toprak kaybı söz konusuydu ve antlaşma müzakerelerinde Avrupa dillerini iyi bilmek çok daha fazla önem taşıyordu. Fenerli Rumlar Avrupa dillerini iyi bildikleri için bu göreve en uygun Osmanlı vatandaşlarıydılar.

Fenerli Rumların en güçlü dönemi

Fenerli Rum Konstantin Moruzi.

Köprülü Fazıl Ahmed Paşa'nın 1671 yılında baş tercüman olarak göreve getirdiği Aleksandros Mavrokordatos Osmanlı tarihindeki ilk en yüksek göreve getirilen Fenerli Rum olarak bilinmektedir. Aleksandros Mavrokordatos Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sırasında da görevine devam etti ancak II. Viyana Kuşatmasının başarısızlığa uğraması sonucu gözden düşerek görevden alındı. Bir süre saraydan uzak kalmasına rağmen Aleksandros Mavrokordatos sonunda tekrar saraya döndü. Aleksandros Mavrokordatos'un yıldızı özellikle 1699 yılında imzalanan Karlofça Antlaşması'nın müzakereleri sırasında parladı. Her ne kadar bu antlaşma toprak kaybıyla sonuçlanmışsa da antlaşmanın müzakereleri sırasında gösterdiği başarı takdirle karşılandı ve emekliye ayrıldığında oğlu onun yerine Nikolaye Mavrokordato baş tercüman yapıldı.

17. yüzyılın sonlarına kadar Osmanlı Devleti Eflak ve Boğdan vilayetlerinin beylerini yerli asillerden seçmekteydi. Bazen bu vilayetlerin beylerinin oğulları Osmanlı Devletine isyan etmelerini önlemek için İstanbul'da rehin tutulurlardı. Bu geleneğe uygun olarak rehin tutulan Dimitri Kantemiroğlu'nun ülkesine Boğdan beyi olarak geri döndükten sonra Rusya ile birleşip Osmanlı Devletine isyan etmesi Osmanlıların yerli asillere olan güvenlerini kaybetmelerine sebep oldu. Bu sırada baş tercüman olan ve sarayın güvenine sahip olan Nikolaye Mavrokordato 1711 yılında sadrazam Baltacı Mehmed Paşa tarafından Boğdan beyliğine atandı. Bu tarihten sonra 18. yüzyıl boyunca Osmanlı Devleti'nin baş tercümanları, Eflak ve Boğdan beyleri hep (Mavrokordato ailesi dahil) Fenerli Rum ailelerinin arasından seçildi.

Fenerli Rumların etkilerinin azalması

Fenerli Rumlar zamanla Eflak ve Boğdan eyaletlerinde güçlendiler ve kendilerine olan güvenleri arttı. 1789 yılında gerçekleşen Fransız Devriminden etkilenerek Osmanlı Devleti'nden bağımsız olma düşünceleri gütmeğe başladılar. 19. yüzyılın başlarında Osmanlı Devletinin Boğdan eyaletine bey olarak atadığı Konstantin İpsilantis'in olan Aleksandros İpsilantis, Filiki Eterya Derneğinin başına geçerek Yunan Bağımsızlık Savaşını başlattı. 1829 yılında Yunanistan'ın bağımsızlığının tanınmasından sonra birçok Fenerli Rum yeni kurulan Yunanistan Krallığında yüksek kademelerde görevlere getirildiler. Hatta bazı Fenerli Rumlar Yunanistan'ın elçisi olarak İstanbul'a geri bile gönderildiler. Bu tarihten sonra Osmanlılar eskiden çok güven besledikleri Fenerli Rumlara kendi ülkelerine ihanet etmiş gözüyle baktılar. Bir daha Fenerli Rumlara devletin yüksek kademelerinde görev verilmedi. Böylece Fenerli Rumların Osmanlı Devletindeki etkileri büyük ölçüde azaldı.

İpsilanti galerisi

Bazı ünlü Fenerli Rum aileleri

Yuan Gika arması

Kaynakça

  1. ^ Fenerliler (Ana Yayıncılık bas.). AnaBritannica - 8. Cilt. s. 506. 

1. Constantinople City of the World's Desire, 1453-1924, Philip Mansel, St. Martin's Press, New York, 1996.

2. Wikipedia'dan Mavrokordatos ailesi, Moruzi ailesi ve İpsilantis ailesi

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Mavrokordat ailesi</span> Soylu familya

Mavrokordat, Mavro Kordato ya da Mavrokordato ailesi, Osmanlı İmparatorluğu, Eflak, Boğdan ve Yunanistan tarihinde önemli roller oynamış bir Fenerli Rum ailesidir.

<span class="mw-page-title-main">İskerletzâde İskender</span>

İskerletzâde Aleksandros ya da İskerletoğlu İskender, Osmanlı padişahı IV. Mehmet zamanında sarayda baş tercümanlık yapmış İstanbul'un nüfuzlu bir Fenerli Rum ailesi olan Mavrokordat ailesinin üyesi Osmanlı vatandaşı bir Rumdu.

<span class="mw-page-title-main">Nikolaye Mavrokordato</span> Eflak Prensi, Bâb-ı Âli tercümanı

Nikolaye Mavrokordato İstanbul'daki Fenerli Rum Mavrokordat ailesinin üyesi, Osmanlı Devletinin baş tercümanı, Osmanlılar tarafından tayin edilmiş Eflak ve Boğdan voyvodasıydı.

<span class="mw-page-title-main">İpsilanti ailesi</span>

İpsilantizade veya İpsilanti ailesi, Osmanlı, Eflak, Boğdan ve Yunanistan tarihinde önemli roller oynamış bir Fenerli Rum ailesidir. Aile aslen Karadeniz'deki Pontus bölgesindendi. 1655 yılında Antiyohus İpsilanti Trabzon'dan ayrılarak Kostantiniyye'ye (İstanbul'a) yerleşti.

<span class="mw-page-title-main">Aleksandır Karatodori Paşa</span> Osmanlı devlet adamı

Aleksandır Karatodori Paşa, Fenerli Rum kökenli Osmanlı devlet adamı ve diplomat. Muhtelif ülkelerde Osmanlı İmparatorluğu adına elçi olarak bulunmasının yanında; Hariciye ve Nâfia nazırı, Sisam beyi ve Girit valisi olarak da görev yaptı. Hariciye nazırlığı yapmış ilk gayrimüslim Osmanlı vatandaşıdır.

<span class="mw-page-title-main">Aleksandro İpsilanti</span> Yunan bir komutan ve Yunanistanın ulusal kahramanı (1792-1828)

Aleksandro İpsilanti Fenerli Rum İpsilanti ailesi'nin üyesi Yunan bir komutan ve Yunanistan'ın ulusal kahramanıdır. 1725-1805 yılları arasında yaşamış olan aynı isimli dedesiyle karıştırılmamalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Fener, Fatih</span> İstanbul Fatihte bulunan tarihi semt

Fener, İstanbul ilinin Haliç kıyısındaki tarihi semtlerinden biridir. "Fener" adı, Orta Çağ Yunancası'ndaki "fanarion" sözcüğünden türemiştir. Bu ad ise Bizans döneminde burada bulunan bir fenerden gelmektedir.

Romanya tarihi bugünkü Romanya Devleti topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

Moldova tarihi bugünkü Moldova topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar. Günümüzde Moldova adıyla anılan topraklar Prut ve Dinyester nehirlerinin arasında tarihi adı Besarabya olan bölgedir. Bu bölge 1812 yılına kadar Boğdan adıyla anılan devletin doğu kısmını oluşturuyordu. 1812 yılından sonra Rusya'nın eline geçti. Boğdan'ın geri kalan kısmı ise etnik bakımdan kardeş olan Eflak'la birleşerek günümüzdeki Romanya Devleti'ni oluşturdu. Moldova halkı Romanya halkıyla aynı dili konuşmaktadır, etnik bakımdan kardeş uluslardır. Dolayısıyla Moldova tarihi Romanya tarihi'yle iç içe geçmiş bir tarihtir.

<span class="mw-page-title-main">Bâb-ı Âli tercümanı</span> Osmanlı hükûmetinin kıdemli tercümanı ve fiili dışişleri bakan yardımcısı

Bâb-ı Âli tercümanı, Dîvân-ı Hümâyun tercümanı, büyük tercüman ya da tercümanbaşı, Osmanlı hükûmetinin kıdemli tercümanı ve fiili dışişleri bakan yardımcısına verilen addır. Makam, 1661'de oluşturulmasından 1821'de Yunan İsyanı'nın patlak vermesine kadar büyük ölçüde Fenerli Rumlar tarafından yönetildi ve Osmanlı İmparatorluğu'ndaki gayrimüslimlerin erişmiş olduğu en yüksek kamu göreviydi.

Yenaki Mavrokordato 2 Aralık 1716 ve 23 Şubat 1719 yılları arasında Boğdan kaymakamı ve Eflak Prensi'ydi. Fenerli Rumların önde gelen Mavrokordatos ailesinin bir üyesiydi.

<span class="mw-page-title-main">Moruzi ailesi</span> Soylu bir Fenerli Rum ailesi

Morozbeyzade veya Moruziler, varlığı ilk defa Trabzon İmparatorluğu'nda bahsedilmiş bir soylu ailedir.

Konstantin Moruzi, Bâb-ı Âli'nin baştercümanı olarak görev yapmış bir Fenerli Rumdur. Moruzi ailesinden gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Suço ailesi</span> Soylu bir Fenerli Rum ailesi

Suço veya Sucos ailesi, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde hospodarlık ve Bâb-ı Âli için baştercümanlık makamlarında görev yapmış, önde gelen Fenerli Rum ailelerinden birisidir. Üstelik Eflak Beyliği ve Boğdan Beyliği için hükümdarlık yapmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Drakozade Aleko Bey</span> Boğdan Prensi, Bâb-ı Âli tercümanı

Drakozade Aleko Bey, Fenerli Rumlardan gelen Boğdan Beyliği'nin bir dönem prensi ve dört dönem Eflak Beyliği prensidir.

Aleksandros M. Suço, Suço ailesine mensup, Osmanlı'da Bâb-ı Âli için çalışan bir Fenerli Rum tercümandı.

<span class="mw-page-title-main">Yoan Karaca</span> Eflak Prensi, Bâb-ı Âli tercümanı

Yoan Corc Karaca, 1812 ve 1818 arasında hüküm süren bir Fenerli Rum bir Eflak Prensi idi.

Dimitraşko Morozbeyzade veya Dimitri Moruzi Fenerli Rumlar'dam Moruzi ailesinin bir üyesidir. Osmanlı İmparatorluğu için Bâb-ı Âli tercümanı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Aleksandros İpsilantis (Eflak ve Boğdan prensi)</span> Eflak ve Boğdan prensi

Aleksandros İpsilanti Eflak ve Boğdan Prensliği yapmış bir Fenerli Rum idi. Yunan Bağımsızlık Savaşı kahramanı olan torunu ile aynı ismi taşımaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Aleksandır Morozi</span> Prens ve tercüman

Aleksandır Morozi Bey Boğdan voyvodası (Prens) ve Eflak prensi olarak görev yapan Osmanlı İmparatorluğu'nun Büyük Tercümanı. Aydınlanma fikirlerine açık olan ve hidroloji mühendisliğine olan ilgisiyle dikkat çeken Morozi, Osman Pazvantoğlu'nun asi birliklerinin müdahaleleriyle uğraşmak zorunda kaldı. Dönemi için ender bir jestle, Eflak'taki tahttan feragat etti ve Boğdan'daki ikinci dönemı, Fransız diplomat Horace Sébastiani'nin entrikaları tarafından yarıda kesildi. Moruzi ailesi, önde gelen Fenerli Rumlardan (Fenerliler) idi.