İçeriğe atla

Felsefeciler

Felsefeciler, Fransızca "philosophes", "filozoflar" anlamına gelse de, aslında 18. yüzyıl Aydınlanma[1] sının entelektüelleri için kullanılan bir ifadedir. Esasen "felsefeciler" arasında pek az filozof vardır, bunlar daha çok felsefe, bilim, tarih, ekonomi, siyaset ve sosyal bilimler gibi alanlarda akılcı bir yaklaşımı benimseyen aydınlardır. Çalışma konularına eleştirel bir perspektiften bakmışlar, söz konusu alanlarda geliştirilmesi, iyileştirilmesi gereken zayıflıkları ve hataları ortaya koymaya çalışmışlardır. entelektüellerin özgürce kitap ve fikir alışverişinde bulunabileceği, ulusal sınırları aşabilen bir "edebiyat cumhuriyeti" fikrini savunmuşlardır. Sayıları erkeklere göre az olmakla birlikte felsefecilerin arasında kadınlar da vardır.

Hoşgörüyü ve ilerlemeyi şiddetle savunmuşlar, hakim dini yapılara ve feodal kurumlara güvenmemişlerdir. Birçoğu Diderot'nun Ansiklopedisine katkıda bulunmuştur. Fransız Devrimi'nin 1793 yılında şiddetini arttırmasıyla birlikte kaybolup gitmişlerdir.

Tanımlama

"Philosophe" Fransız Aydınlanma düşünürlerinin kendileri için kullandıkları bir tabirdir. Hayatlarını dünyayı derinden etkileyen sorunları çözmeye adamış bu halk aydınları güncel olaylardan sanat eleştirisine birçok alanda ve konuda ve akla gelebilecek her türde yazılar yazmışlardır. Örneğin İsviçreli filozof Jean-Jacques Rousseau, politik bir broşür, eğitim üzerine bir inceleme, Polonya ve Korsika için anayasalar, tiyatronun kamu ahlakı üzerindeki etkilerinin bir analizi çok satan bir roman, bir opera ve son derece etkili otobiyografi yazmıştır. Hükümdarların ve kiliselerin çalışmalarını sansürlemek veya ortadan kaldırmak yönündeki tüm çabalarına karşı koyan "felsefeciler", ulaşabildikleri kitapçılarsa satılan her Aydınlanma kitabını hevesle okuyan eğitimli bir okur kitlesi için yazmaya devam etmişlerdir.

1740-1789 arasında, "felsefeciler" ile dini ve siyasi otoriteler arasındaki hararetli çatışmalar sürerken Aydınlanma hareketi hükûmetin üst kademelerinden destek görmeye başlamıştır. "Philosophes" Fransızca bir kelime olsa da Aydınlanma hareketi Philadelphia'dan St. Petersburg'a çok geniş bir alana yayılmıştı ve dünyanın çeşitli yerlerinden düşünürler de bu tanımın altında anılmaya başlanmıştı. Felsefeciler, kendilerini ulusal sınırların ötesine erişen bir "edebiyat cumhuriyetinin" üyeleri olarak görüyorlardı. 1784'te Alman filozof Immanuel Kant, Aydınlanma Nedir? adlı yazısında halkı "kendi aklını kullanma cesaretini göstermeye" davet ederek Aydınlanma ruhunun mottosunu ortaya koymuştur: sapere aude. Miadını doldurmuş kurumların, kavramların, yapıların reformuna engel olan bağnazlık ve dini fanatizme karşı aklı kullanan "felsefeciler" özgür düşünceye büyük önem vermişlerdir. Voltaire, dini fanatizmi ana hedefi olarak aldı: "Bir kez fanatizm bir zihni yozlaştırdığında, hastalık neredeyse tedavi edilemezdir" ve "bu salgın hastalığın tek çaresi felsefi ruhtur".[2]

Aydınlanma yazarları belki örgütlü dine her zaman karşı çıkmamışlardır ama dini hoşgörüsüzlükle çetin bir mücadeleye girdikleri söylenebilir. Dinin dogmaları yerine aklın rehberliğini benimseyen bir toplum yaratmanın mümkün olduğuna, eğitimle insanların düşünce yapılarının değiştirilebileceğine, sosyal sorunların eleştirel, bilimsel bir perspektiften çözümlenebileceğine inanıyorlardı. İnsanların bilgiye erişimi arttığında, tahıl ticaretinden ceza sistemine kadar hayatın her alanında reformların birbirini izleyeceğini düşünüyorlardı. Özgür düşünce ise bu reformların başında geliyordu. Felsefeciler, " doğal hukuk " tarafından güvence altına alınan "doğal haklar" olarak gördükleri basın ve din özgürlüğünü istiyorlardı. Onlara göre ilerleme bu özgürlüklere bağlıydı.[3]

Önemli felsefeciler

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Aydınlanma". 2022. 13 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2022. 
  2. ^ "Fanatisme". Dictionnaire philosophique (Fransızca). 1764. Il n’est d’autre remède à cette maladie épidémique que l’esprit philosophique [...] Lorsqu’une fois le fanatisme a gangrené un cerveau, la maladie est presque incurable. 
  3. ^ L. Hunt, "The Making of the West" Volume C, Bedford St. Martins, 2008, p. 556

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Denis Diderot</span> Fransız Aydınlanma filozofu ve ansiklopedist

Denis Diderot, Fransız yazar ve filozof.

<span class="mw-page-title-main">Akılcılık</span> Ussun temel bilgi kaynağı olması gerektiğini savunan felsefi görüş

Akılcılık; usçuluk veya rasyonalizm olarak da adlandırılan, bilginin doğruluğunun duyum ve deneyimde değil, düşüncede ve zihinde temellendirilebileceğini öne süren felsefi görüş.

<span class="mw-page-title-main">Immanuel Kant</span> Alman filozof

Immanuel Kant, Prusya kökenli Alman filozof. Alman felsefesinin kurucu isimlerinden biri olmuş, Aydınlanma Çağı ve felsefe tarihinin kendisinden sonraki dönemini belirgin olarak etkilemiştir. Bugün Rusya topraklarında bulunan Königsberg'de doğan Kant'ın epistemoloji, metafizik, etik ve estetik alanlarındaki kapsamlı ve sistematik çalışmaları, onu modern Batı felsefesinin en etkili isimlerinden biri hâline getirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Voltaire</span> Fransız yazar, tarihçi ve filozof

François Marie Arouet ya da Voltaire takma adıyla tanınan Fransız yazar ve filozof. Fransız Aydınlanması'nın en önemli filozoflarının başına gelir hatta Aydınlanma hareketinin babası sayılabilir. Zamanının toplumsal, dinî, politik ve kültürel konularını radikal bir biçimde eleştirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Jean-Jacques Rousseau</span> Cenevreli filozof ve yazar

Jean-Jacques Rousseau, Cenevreli filozof, yazar ve besteciydi. Onun siyaset felsefesi, Avrupa'da Aydınlanma Çağı'nın ilerlemesinin yanı sıra Fransız Devrimi'nin yönlerini ve modern siyasi, ekonomik ve eğitim düşüncesinin gelişimini etkiledi.

<span class="mw-page-title-main">William Godwin</span> İngiliz düşünür ve yazar

William Godwin İngiliz gazeteci, politik filozof ve yazardır. Faydacılığın ilk taraftarlarından ve felsefi anarşizmin ilk modern destekçilerinden biri olarak kabul edilir. Godwin en çok bir yıl arayla yazdığı iki kitabıyla ünlüdür: Politik kuramlara bir saldırı olan Politik Adalet Üzerine Bir İnceleme ve aristokratik ayrıcalıklara karşı çıkan Oldukları Gibi Şeyler ya da Caleb Williams'ın Maceraları. Bu iki kitabının başarısı üzerine Godwin 1790’lerde Londra’daki radikal çevrelerde önemli biri hâline geldi. Daha sonraki yıllarda Godwin İngiliz radikalizmine karşı ortaya çıkan muhafazakâr tepkilerin hedefi hâline geldi. Bu tepkiler kısmen öncü feminist yazar Mary Wollstonecraft ile olan evliliğinden (1979) ve onun ölümünden sonra yazdığı dürüst biyografisinden kaynaklanıyordu. Çocukları Mary Goldman Frankenstein’ı yazdı ve şair Percy Bysshe Shelley ile evlendi. Godwin hayatı boyunca çeşitli türde romanlar; tarih ve demografi üzerine kitaplar yazdı. Mary Jane Clairmont ile yaptığı ikinci evliliğinden itibaren Shakespeare’den Hikâyeler ile birlikte yayımladığı çocuklar için İncil'e ve klasik tarihe giriş kitapları yazdı. Godwin’in İngiliz edebiyatına ve edebiyat kültürüne de önemli etkileri oldu.

Fransız edebiyatı, Fransızca kullanılarak ortaya çıkan edebiyat ürünlerini kapsar. Dünyanın en zengin ve en etkileyici edebiyatlarından biridir. Fransız yazarlar başta epik şiir, lirik şiir, drama ve kurgu olmak üzere edebi yazınların tümüne katkıda bulunmuşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Philosophe</span>

Philosophes 18. yüzyıl Aydınlanma hareketinin mensubu bir grup Fransız entelektüeline verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">John Locke</span> İngiliz filozof ve fizikçi (1632–1704)

John Locke, Aydınlanma Çağı düşünürlerinin en etkililerinden biri olarak kabul edilen ve genellikle “liberalizmin babası” olarak bilinen bir İngiliz filozof ve doktordu. Francis Bacon geleneğini takip eden İngiliz deneycilerinden ilklerinden biri olarak kabul edilen Locke, toplumsal sözleşme teorisi için de aynı derecede önemlidir. Çalışmaları epistemoloji ve siyaset felsefesinin gelişimini büyük ölçüde etkiledi. Yazıları Voltaire ve Jean-Jacques Rousseau'nun yanı sıra birçok İskoç Aydınlanma düşünürünü ve Amerikan Devrimcilerini etkiledi. Klasik cumhuriyetçiliğe ve liberal teoriye katkıları, Amerikan Bağımsızlık Bildirisi'nde yer almaktadır. Uluslararası alanda Locke'un siyasi-hukuki ilkeleri, sınırlı temsili hükûmet teorisi ve uygulaması ile hukukun üstünlüğü altında temel hak ve özgürlüklerin korunması üzerinde derin bir etkiye sahip olmaya devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Marquis de Condorcet</span> Fransız filozof, matematikçi ve siyasetçi (1743-1794)

Marie Jean Antoine Nicolas de Caritat, Marquis de Condorcet,, Nicolas de Condorcet olarak da bilinen Fransız filozof ve matematikçi. Liberal ekonomi, anayasal hükûmet, parasız ve eşit kamu eğitimi, kadınlar ve tüm ırklardan insanlar için eşit hakları destekleyen düşünceleriyle Aydınlanma Çağı ve Aydınlanma rasyonalizminin ideallerini somutlaştırmıştır. Condorcet, Fransız Devrimi'nin yetkililerinden bir süre kaçtıktan sonra yakalandı ve hapishanede öldü.

<span class="mw-page-title-main">Aydınlanma Çağı</span> aydınlanma felsefesinin oluştuğu çağ

Aydınlanma Çağı olarak adlandırılan tarihsel dönem, aydınlanma felsefesinin 18. yüzyılda doğup benimsenmeye başladığı dönemdir. Batı toplumunda 17. ve 18. yüzyıllarda gelişen, akılcı düşünceyi eski, geleneksel, değişmez kabul edilen varsayımlardan, önyargılardan ve ideolojilerden özgürleştirmeyi ve yeni bilgiye yönelik kabulü geliştirmeyi amaçlayan düşünsel gelişimi kapsayan dönemi tanımlar. Aynı zamanda Arapça eserlerin Latinceye çevirilmesi, Aydınlanma Çağı'na zemin hazırlamıştır.

Alman felsefesi, 18. yüzyıl sonu ve 19. yüzyıl başlarından itibaren belirgin bir ağırlık kazanan, bir bakıma felsefenin yurdu hâline gelen Alman felsefe geleneğini ya da başka bir açıdan farklı felsefi eğilimlere sahip olan Alman felsefecilerinin bütünlüğünü ifade etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sylvain Maréchal</span> Fransız filozof ve yazar (1750 – 1803)

Sylvain Maréchal, Fransız şair, filozof ve devrimcidir. Maréchal Takvimi'nin yaratıcısıdır. Maréchal Révolutions de Paris adlı gazetede yazarlık yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Cesare Beccaria</span>

Cesare Beccaria Bonesana İtalyan hukukçu, filozof, ekonomist ve edebiyatçı, Aydınlanma Çağı'nın önemli isimlerinden. "Suçlar ve Cezalar Hakkında" adlı kitabı ile mevcut çağdaş ceza hukukunu kurmuş ve ölüm cezası karşıtlığını da -ilk savunanlardan birisi olarak- aynı eserde gerekçelendirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kıta felsefesi</span>

Kıta felsefesi, Avrupa'daki 19. ve 20. yüzyıl felsefe geleneklerini tanımlamakta kullanılan terim. 20. yüzyılın ikinci yarısında anadili İngilizce olan filozoflar tarafından, analitik felsefenin dışında kalan görüş ve düşünceler için kullanılmaya başlanmıştır. Kıta felsefesi, şu akımları içinde barındırır: Alman idealizmi, fenomenoloji, varoluşçuluk, yorumsama, yapısalcılık, postyapısalcı felsefe, Fransız feminizmi, Frankfurt Okulu'nun eleştirel teorisi ve Batı Marksizmi ile psikoanalitik teorinin ilgili alanları.

Apateizm ya da tanrıumursamazlık, tanrının veya tanrıların varlığı veya yokluğu konusunda ilgisiz, kayıtsız kalma durumudur. Bir apateist, tanrının veya tanrıların var olduğu veya olmadığı yönündeki iddiaları kabul etmek veya reddetmekle ilgilenmez. Bir inanç, iddia veya bir inanç sisteminden ziyade bir tutum olarak nitelendirilir.

Filozofların yaşadığı dönemlerin kronolojik sıralaması aşağıdaki gibidir.

<span class="mw-page-title-main">Sarah Kofman</span> Fransız filozof (1934 – 1994)

Sarah Kofman Paris doğumlu, Fransız filozof.

<span class="mw-page-title-main">Joseph de Maistre</span>

Joseph de Maistre, Fransız Devrimi'nden hemen sonraki dönemde, sosyal hiyerarşi ve monarşiyi savunan Savoylu filozof, yazar, hukukçu ve diplomat. Fransa ile olan yakın kişisel ve entelektüel bağlarına rağmen Maistre, tüm hayatı boyunca, Savoy Senatosu üyeliği (1787-1792), Rusya büyükelçiliği (1803-1817) ve devlet bakanlığı (1817-1821) yaptığı Sardinya Krallığı'nın tebaası olarak yaşadı.

Hristiyanlık eleştirisinin, Hristiyanlığın Roma'da ortaya çıkışına kadar uzanan geniş bir tarihi vardır. Hristiyanlık eleştirmenleri, Haçlı Seferleri ve Modern Terörizmin yanı sıra Hristiyan İnançları ve eylemlerine de meydan okumuşlardır. Argümanlar arasında Hristiyanlığın; Yolsuzluk, Batıl İnanç, Politeizm, Homofobi ve Önyargı ile ilişkili olduğu ve Kadın Haklarını Suiistimal eden-Mezhepçi bir yapıda olduğu iddiaları bulunmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.