Feldmareşal

Feldmareşal (FM olarak kısaltılır) en üst düzey askeri rütbedir ve genellikle general rütbesinden daha kıdemlidir. Genellikle bir ordudaki en yüksek rütbedir ve bu nedenle çok az kişi bu rütbeye atanır. Birçok ülkede günümüz silahlı kuvvetlerinde beş yıldızlı rütbe (OF-10) olarak kabul edilir. Birçok ülkede feldmareşal rütbesine yükselmek için tarihsel olarak bir generalin olağanüstü askeri başarı göstermesi (savaş zaferi) gerekmiştir. Bununla birlikte, bu rütbe tümen komuta rütbesi ve tugay komuta rütbesi olarak da kullanılmıştır. Rütbenin farklı kullanımlarına örnek olarak olağanüstü bir başarı için Avusturya-Macaristan, Pakistan, Prusya/Almanya, Hindistan ve Sri Lanka; tümen komutanlığı için İspanya ve Meksika (İspanyolca: mariscal de campo); ve tugay komutanlığı için Fransa, Portekiz ve Brezilya (Fransızca: maréchal de campo, Portekizce: marechal de campo) verilebilir.

Terimin kökeni Orta Çağ'ın başlarına dayanır, aslen kralın atlarının bakıcısı anlamına gelir (Eski Almanca Marh-scalc = "at hizmetçisi"), erken Frank kralları zamanında; aslen "hizmetçi" anlamına gelen kelimeler bazen "alt subay" veya benzeri anlamında kullanıldı. Alman Kutsal Roma İmparatorluğu ve Fransa Krallığı'nda 1600'lere kadar sırasıyla Feldmarschall ve Maréchal de camp adında subaylar vardı. Mareşaller tarafından kullanılan unvanların tam ifadesi değişiklik gösterir: örnekler arasında "mareşal" ve "Generalfeldmarschall" yer alır. İngiliz Milletler Topluluğu ve birçok Orta Doğu hava kuvvetlerindeki hava kuvvetleri eşdeğeri hava kuvvetleri mareşalidir (hava mareşali ile karıştırılmamalıdır). Genellikle ordular veya hava kuvvetleri tarafından kullanılan isimlendirmeyi kullanmayan donanmalar, eşdeğer rütbe için "filo amirali" veya "büyükamiral" gibi unvanlar kullanır. Bir feldmareşali ayırt eden geleneksel özellik bir asadır. Günümüzde asa tamamen süs amaçlıdır ve bu nedenle zengin bir şekilde dekore edilebilir. Bununla birlikte, nişanın bir asa olması gerekli değildir (1991 sonrası Rusya'da ve eski Sovyetler Birliği'nde olduğu gibi, mareşal yıldızı olarak adlandırılan mücevherli bir yıldız kullanılmaktadır).

Musahiban'dan Serdar Şah Vali Han (ö. 1977) ve Kral Muhammad Zahir Şah ve Başkan Muhammed Davud Han'ın amcası bir feldmareşaldi. Muhammed Fahim 2004 yılında fahri mareşal oldu. Abdürreşid Dostum 2020 yılında fahri mareşal olmuştur (bu pozisyon artık feshedilmiştir).^[1][]

Bu rütbeye ilk atanan kişi Mart 1925'te bu onuru alan Sir William Birdwood oldu. Sir Thomas Blamey bu rütbeye atanan ikinci kişiydi ve Avustralya doğumlu ve Avustralya Ordusunun ilk ve şimdiye kadar tek asli (onursal değil) feldmareşaliydi. Haziran 1950'de Avustralya Başbakanı Sir Robert Menzies'in ısrarı üzerine bu rütbeye terfi ettirildi. Mareşal asası Canberra'daki Avustralya Savaş Anıtı'ndaki İkinci Dünya Savaşı galerilerinde sergilenmektedir. Üçüncü atama ise Edinburgh Dükü Prens Philip'in 1 Nisan 1954'te bu rütbeye terfi etmesiyle gerçekleşti.

Brezilya 1822 yılında Portekiz'den bağımsızlığını kazandığında, marechal de campo rütbesi de dahil olmak üzere Portekiz rütbe sistemi Brezilya Ordusu tarafından muhafaza edildi. XIX. yüzyılın ikinci yarısında hem Portekiz'de hem de Brezilya'da marechal de campo rütbesinin yerini general de brigada (tugay generali) rütbesi aldı. Bu son rütbe bugün Brezilya Ordusunda hâlâ mevcuttur, ancak Portekiz Ordusundaki tümgeneral rütbesine karşılık gelmektedir. Günümüzde mareşal rütbesi mevcut en yüksek rütbedir ancak yalnızca savaş zamanında verilir. Brezilya Hava Kuvvetlerinde de benzer bir hava mareşali rütbesi vardır.

11 Ağustos 2020'de Çad Devlet Başkanı Idriss Déby, Batı Afrika'da terörizme karşı gösterdiği çabalardan ötürü mareşal rütbesine terfi ettirildi. Kendisi ertesi yıl hayatını kaybetti.

Çin'deki İmparatorluk yönetimi sırasında, farklı hanedanlar generallere farklı unvanlar verdi. Çok benzer bir unvan Doğu Han Hanedanlığı'nda "司馬" (sima) olup, kelimenin tam anlamıyla "at efendisi" anlamına gelir ve daha sonra iki karakterli bir soyadı haline geldi. "司馬" Doğu Han'da ülkenin askeri işlerinden sorumlu olan Üç Ekselans'tan biridir. Daha sonraları, bir feldmareşal veya komutan için daha yaygın bir unvan (元帥 Yuanşuai) veya büyük mareşal (大元帥 da yuanşuai) oldu. Bu generallerin en ünlülerinden biri Song Hanedanı'ndan Yue Fei idi. Çin Halk Cumhuriyeti 1949 yılında kurulduğundan bu yana, hepsi 1955 yılında olmak üzere 10 askeri komutanı mareşal rütbesine terfi ettirdi ve bu rütbe 1965 yılında kaldırıldı. O zamandan beri bu rütbe kullanılmamaktadır.

8 Ocak 2022'de Genelkurmay Başkanı Birhanu Jula, feldmareşal (veya kaynağa bağlı olarak mareşal general) rütbesine terfi etti. Rütbe, bu terfi ile Etiyopya Ulusal Savunma Kuvvetlerine tanıtıldı. Feldmareşal rütbesi Etiyopya'da en son 20. yüzyılın başlarında İmparator Haile Selassie tarafından İmparatorluk Etiyopya Ordusunun başı olarak kullanılmıştı.

Carl Gustaf Emil Mannerheim 1933 yılında feldmareşalliğe terfi etti. 1942'de Finlandiya Mareşalliğine terfi etti ki bu aslında ayırt edici bir askeri rütbe değil, bir onurdur.

Ancien Régime'in Fransız Ordusunda normal tugay komutanlığı rütbesi feldmareşal (maréchal de camp) idi. 1793 yılında, Fransız Devrimi sırasında, feldmareşal rütbesinin yerini tugay generali rütbesi aldı. Feldmareşal rütbesinin nişanı iki yıldızdı (kıdemli albay rütbesi için tek yıldız kullanılıyordu). Fransız feldmareşal rütbesi, 1793 yılında tümengeneral olan korgeneralin altındaydı. Maréchal de camp ve İngilizce "field marshal" unvanlarında, Fransızca camp ile İngilizce "camp" ve "field" kelimeleri arasında etimolojik bir karışıklık vardır. Fransız feldmareşal rütbesi, 1848 yılında Fransa Mareşal Generali rütbesinin kaldırılmasından bu yana Fransız Ordusunun en yüksek rütbesi olan Fransa Mareşali rütbesi ile karıştırılmamalıdır (teoride gerçek bir rütbe olmayıp bir "devlet rütbesi"dir).

Generalfeldmarschall (general feldmareşal, feldmareşal general veya feldmareşal / dinle^ⓘ Feldmarschall olarak kısaltılır) Saksonya, Brandenburg-Prusya, Prusya, Alman İmparatorluğu ve son olarak Almanya (1918'den itibaren) dahil olmak üzere çeşitli Alman devletlerinin ordularındaki en kıdemli general subay rütbesiydi. Habsburg monarşisi, Avusturya İmparatorluğu ve Avusturya-Macaristan'da Feldmarschall rütbesi kullanılıyordu. Bu rütbe ayrıca Kutsal Roma İmparatorluğu'nun varlığı sırasında 1806'ya kadar Kutsal Roma İmparatoru tarafından Güney Alman Devletleri ve Avusturya'daki generallere de verildi.

Yunancada "Ordunun Hükümdarı" anlamına gelen Stratarches (Yunanca: Στρατάρχης), "başkomutan" anlamında klasik antik döneme kadar uzanan üst düzey askeri komutanlar için kullanılan bir unvandır. Modern Yunanca kullanımında, feldmareşal rütbesini tercüme etmek için kullanıldı. Bu anlamda rütbe 1939'dan bu yana Yunanistan kralları tarafından taşınmış ve modern Yunan tarihinde sadece bir kez profesyonel bir subaya verilmiştir: II. Dünya Savaşı'nda Faşist İtalya'ya ve Yunan İç Savaşı'nda komünist güçlere karşı kazanılan Yunan zaferindeki liderliği nedeniyle 1949 yılında Aleksandros Papagos'a verildi. Bu rütbe mevcut (1974'ten beri) Üçüncü Helen Cumhuriyeti tarafından muhafaza edilmemektedir.

Feldmareşal, Hindistan Ordusunda ulaşılabilecek en yüksek rütbedir. Törensel / savaş zamanı bir rütbedir. Bugüne kadar iki Hint feldmareşali oldu. Sam Manekshaw, 1971 Hindistan-Pakistan Savaşı'nda Hindistan Ordusunun zafere ulaşmasında oynadığı rol nedeniyle 1973 yılında bu rütbeye terfi ettirildi. K. M. Cariappa ise emekli olduktan uzun bir süre sonra, 1986 yılında Hindistan Ordusunun ilk Hint Başkomutanı olarak yaptığı hizmetlerden dolayı terfi ettirildi.^[2]

Halife Hafter, Libya'da bu rütbeyi ilk kez 2016 yılında Hızlı Şimşek Operasyonu'nda petrol limanlarının kurtarılmasının ardından Temsilciler Meclisinden aldı.^[3]

Malezya Feldmareşali, Malezya Ordusundaki en yüksek rütbe olan ve Majesteleri Malezya Kralı için ayrılmış olan Birleşik Devletler ordusunun generaline eşdeğerdir, ancak bu rütbeye sahip olan birkaç kral olmayan kişi vardır.

Eyüp Han (1907-1974) Pakistan tarihindeki tek feldmareşaldi. Pakistan'ın ikinci cumhurbaşkanı ve ordunun ilk yerli başkomutanıydı.

ABD Ordusu Generali Douglas MacArthur, Filipin Ordusu tarihindeki ilk ve tek feldmareşaldi ve bu görevinin yanı sıra tümgeneral rütbesiyle Filipinler Milletler Topluluğu Hükûmetinin Askeri Danışmanı olarak da görev yapıyordu. Başkan Quezon tarafından 24 Ağustos 1936'da feldmareşal rütbesi verilen MacArthur'un görevleri arasında Filipinler ulus-devletinin kuruluşunun denetlenmesi de yer alıyordu.

Portekiz Ordusunda marechal de campo rütbesi 1762 yılında en kıdemsiz general subay rütbesi olarak ihdas edildi. Hiyerarşik olarak tenente-general (korgeneral) rütbesi ile brigadeiro (tuğgeneral) rütbesi arasında yer alıyordu ve bu sonuncusu bir general rütbesi olarak değil, bir tür kıdemli albay olarak kabul ediliyordu.

Portekiz'de marechal-general (mareşal-general) ve marechal do Exército (ordu mareşali) ya da sadece marechal rütbeleri de mevcuttu. Marechal de campo rütbesinden farklı olarak, marechal-general ve marechal rütbeleri Portekiz Ordusundaki en yüksek rütbelerdi ve genellikle ordunun başkomutanlarına ayrılmıştı. Sonraları, marechal-general rütbesi sadece onursal bir paye olarak hükümdara ayrılmıştı.

Mareșal, Romanya Silahlı Kuvvetlerindeki en yüksek rütbedir. Mareșal rütbesi sadece bir general veya amirale savaş zamanında istisnai askeri başarıları nedeniyle Romanya cumhurbaşkanı tarafından verilebilir ve Ulusal Savunma Yüksek Konseyi tarafından onaylanabilir.

İmparatorluk Rusyası uzun bir süre boyunca feldmareşal rütbesini korudu. Bu rütbe 1917 Rus Devrimi'ne kadar aktifti. Bolşevikler yönetimi ele geçirdiklerinde, 1935 yılına kadar askeri rütbeleri kısa süreliğine terk ettiler. Yeniden kurulduğunda, Rus İmparatorluk Ordusu Feldmareşali yerine eşdeğer bir rütbe olan Sovyetler Birliği Mareşali getirildi. Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından bu rütbenin yerini Rusya Federasyonu Mareşali aldı. Bununla birlikte, 2023 itibarıyla, Rusya Federasyonu'nun yalnızca bir mareşali vardır.

Sırpçada feldmareşal, Бојни Маршал, Bojni Maršal olarak çevrilebilir. Generalfeldmarschall, Fransa Mareşali ve Feldmareşal (Birleşik Krallık) ile karşılaştırıldığında bazı benzerlikleri olan Voyvoda (Sırbistan ve Yugoslavya) rütbesine benziyordu, ancak terfi şekli, süresi ve tarzı bakımından da farklılık gösteriyordu. İkinci Dünya Savaşı'na kadar Sırbistan Krallığı ve Yugoslavya Krallığı ordusundaki en yüksek rütbeydi. İlk olarak 1901 yılında Sırbistan Krallığı Ordusu Teşkilat Kanunu'nun kabul edilmesiyle oluşturuldu. Yasa, o dönemde savunma bakanı olan Yarbay (daha sonra Tümgeneral) Miloš Vasić'in önerisi üzerine kabul edildi. Bu rütbe sadece savaş sırasında üst düzey generallerin özel askeri katkıları için ve onurlu bir unvan olarak verildi. Yugoslav Halk Ordusunda mareşal rütbesi sadece Josip Broz Tito tarafından başkomutan olarak kullanıldı, daha fazla ayrıntı için bkz. Yugoslavya Mareşali.

Güney Afrikalı devlet adamı ve başbakan Jan Smuts, 24 Mayıs 1941'de İngiliz Ordusuna feldmareşal olarak atandı.^[4]

2010'lu yıllarda Güney Kore hükûmeti Paik Sun-yup'u feldmareşal rütbesine yükseltmeye çalıştı. Ancak, Mançukuo İmparatorluk Ordusundaki geçmiş hizmeti nedeniyle bu girişim başarısız oldu.^[5]

Feldmareşal, Sri Lanka Ordusundaki en yüksek rütbedir. Törensel bir rütbedir. Sarath Fonseka bu rütbeye sahip olan ilk ve tek Sri Lankalı subaydır. Bu göreve 22 Mart 2015 tarihinde terfi etti.^[6]

İsveç'te 1609'dan 1824'e kadar toplam 75 feldmareşal atandı. 1972'den beri İsveç'te bu rütbe kullanılmamaktadır ve uzun süredir sadece savaş zamanında kullanılmasına karar verilmiştir.

Bu unvan, ordunun atlı kısmının komutanını ifade ediyordu. Otuz Yıl Savaşı sırasında feldmareşal, ülkenin korgeneraline bağlıydı. İsveç Ordusunda feldmareşal sınırsız askeri ve önemli ölçüde siyasi yetkiye sahipti. Ancak feldmareşal İsveç Yüksek Emniyet Müdürüne (Riksmärsken) bağlıydı ve en yakın adamı da rikstygmästaren [sv]'di.^[7]

Başlangıçta feldmareşal süvari birliklerinin komutanıydı ve özellikle Jakob Pontusson de la Gardie'nin bu rütbeyi almasından sonra 17. yüzyılın başlarında İsveç'te en önde gelen askeri rütbe haline geldi.

Müşir (Arapça: فريق), Suriye Ordusunun en yüksek rütbesi olup törensel ve onursal bir askeri rütbedir; bugüne kadar bu rütbeye sahip olan tek kişi albay rütbesinden terfi eden görevdeki Devlet Başkanı Beşşar Esad'dır.^[8] Müşir rütbesine sahip Arap ordularının çoğunda olduğu gibi Arap devletleri arasında benzersiz bir rütbedir, rütbelerin üzerinde ulusal arma ya da taç, altında sarı yapraklarla çevrili iki çapraz sopa ya da kılıç bulunur, Suriye'nin müşir rütbesi general rütbesine fazladan bir yıldız ekler, yani armanın altındaki çapraz kılıçların üzerinde üç yıldız bulunur.

Tayland Kraliyet Ordusunda Chom Phon (Tayca: จอมพล, จอมพลทหารบก) rütbesi 1888 yılında Kral Chulalongkorn tarafından batı çizgisindeki diğer tüm askeri rütbelerle birlikte oluşturuldu. Rütbe, 1910 yılındaki ilk atamaya kadar yalnızca hükümdar için ayrılmıştı. Günümüzde bu rütbe yürürlükten kaldırılmıştır.

Türk Silahlı Kuvvetlerinde feldmareşale karşılık gelen rütbe "mareşal"dir. Kökenleri Osmanlı İmparatorluğu'na ve "müşir"^[9] olarak adlandırıldığı ve hüküm süren sultanın emriyle üst düzey komutanlara verildiği İran ordusuna kadar uzanmaktadır. Mareşal rütbesi sadece Millet Meclisi tarafından verilebilir ve sadece bir orduyu, donanmayı veya hava kuvvetlerini aynı anda üç muharebede veya çeşitli cephelerde başarıyla yöneten ve düşmana karşı zafer kazanan bir generale verilir. Bu rütbe sadece iki kişiye verilmiştir: Modern Türkiye'nin kurucusu Kemal Atatürk ve onun Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak, her ikisi de Türk Kurtuluş Savaşı'ndaki başarılarından dolayı bu rütbeleri aldılar.

Feldmareşal İdi Amin 1971-1979 yılları arasında Uganda'nın askeri diktatörü ve üçüncü devlet başkanıydı. Amin, 1946 yılında İngiliz sömürge alayı Kralın Afrika Tüfeklerine katılarak Somali ve Kenya'da görev yaptı. Nihayetinde Amin, sömürge sonrası Uganda Ordusunda tümgeneral rütbesine yükseldi ve Ocak 1971'de Milton Obote'yi deviren askeri darbeyle iktidarı ele geçirmeden önce ordunun komutanı oldu. Daha sonra devlet başkanıyken kendisini feldmareşalliğe terfi ettirdi.

1. Wellington Dükü Arthur Wellesley, 1813 yılında feldmareşal (birden fazla ordunun komutanı) rütbesine terfi etti. Kendisine ait dokuz mareşal batonu Apsley House'da sergilenmektedir.

Amerika Birleşik Devletleri Silahlı Kuvvetlerinin hiçbir kolu feldmareşal rütbesini kullanmamıştır. 14 Aralık 1944'te Kongre, diğer ülkelerdeki feldmareşal rütbesine eşdeğer beş yıldızlı bir rütbe olan "ordu generali" rütbesini oluşturdu. İki gün sonra George Marshall bu rütbeye terfi ederek Amerikan tarihinin ilk beş yıldızlı generali oldu. Beş yıldızlı bir subay için "mareşal" unvanının kabul edilmediği, çünkü aksi takdirde George Marshall'a "Mareşal Marshall" olarak hitap edileceği ve bunun da onur kırıcı bir davranış olarak kabul edildiği öne sürülmüştür.^{[10][11][12][13][14]} Bu nedenle Douglas MacArthur, kendisine Filipinler hükûmeti tarafından verilen mareşal rütbesini alan tek ABD subayıdır.

• Abdurabbu Mansur el-Hadi, Yemen eski cumhurbaşkanı ve Yemen Silahlı Kuvvetleri feldmareşali
• Yemen Yüksek Siyasi Konseyi Başkanı ve Feldmareşal Mehdi el-Maşat^[15]

17 Haziran 1983 tarihinde Mobutu Sese Seko kendisini feldmareşal rütbesine yükseltti. Emir General Likulia Bolongo tarafından imzalandı.

• 
  (Avustralya Ordusu)^[16]
• 
  Malayca: Fil marsyal
  (Brunei Kraliyet Kara Kuvvetleri)^[17]
• 
  Amharca: የፊልድ ማርሻል ጄኔራል, romanize: Yefīlidi marishali jēnērali
  (Etiyopya Kara Kuvvetleri)^[18]
• 
  (Gana Ordusu)^[19]
• 
  Hintçe: फ़ील्ड मार्शल, romanize: pheeld maarshal
  (Hindistan Kara Kuvvetleri)^[20]
• 
  Malayca: Fil marsyal
  (Malezya Ordusu)^[21]
• 
  (Yeni Zelanda Ordusu)^[22]
• 
  (Nijerya Ordusu)^[23]
• 
  Urduca: فیلڈ مارشل, romanize: field marchell
  (Pakistan Ordusu)^[24]
• 
  (Sri Lanka Ordusu)^[25]
• 
  (Britanya Ordusu)^[26]

• Feldmarschall (Avusturya-Macaristan monarşisi)
• Stožerni general (Hırvatistan)
• İmparatorluk Mareşali (Birinci Fransız İmparatorluğu)
• Stratarches (Yunanistan)
• İtalya Mareşali
• Wonsu (Kuzey ve Güney Kore)
• Müşir (Osmanlı İmparatorluğu, Orta Doğu ve Kuzey Afrika)
• Peru Mareşali
• Polonya Mareşali
• Rusya Federasyonu Mareşali
• Sovyetler Birliği Mareşali
• Fältmarskalk (İsveç)

• Generalissimo
• Mareşal
• Büyükamiral

• Wikimedia Commons'ta Feldmareşal ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur