İçeriğe atla

Fela Kuti

Fela Anikulapo Kuti
Fela Kuti (1970)
Genel bilgiler
DoğumOlufela Olusegun Oludotun Ransome-Kuti
15 Ekim 1938
Ölüm2 Ağustos 1997 (58 yaşında)
Başladığı yerAbeokuta, Nijerya
TarzlarPop, dans-pop, R&B, blue-eyed soul
MesleklerŞarkıcı, Söz yazarı, Müzisyen
ÇalgılarVokal, saksofon, klavye, bateri, gitar
Etkin yıllar1958–1997
Müzik şirketiBarclay/PolyGram (world except US, Japan, and Nigeria)
MCA/Universal Records (US)
Celluloid Records (US)
EMI Nigeria (Nigeria)
JVC Records (Japan)
Wrasse Records (UK, US)
Shanachie (US)
Knitting Factory (US)
İlişkili hareketlerAfrica ’70
Egypt ’80
Koola Lobitos
Nigeria ’70
Ginger Baker
Tony Allen
Femi Kuti
Seun Kuti
Roy Ayers
Lester Bowie
Resmî sitefelaproject.net

Fela Anikulapo Kuti (/feˈlæ ænɪkuˈlæpo ˈkutɪ/; 15 Ekim 1938 - 2 Ağustos 1997) ya da kısaca Fela (/feˈlæ/), Nijeryalı müzisyen, albüm yapımcısı, insan hakları savunucusudur.[1]

Yaşamı

Fela, Olufela Olusegun Oludotun Ransome-Kuti adıyla orta sınıf bir ailenin çocuğu olarak Abeokuta, Ogun Eyaleti, Nijerya'da doğdu.[2] Annesi Funmilayo Ransome-Kuti, sömürgecilik anlayışına karşı çıkan feminist bir aktivistti. Baba Rahip Israel Oludotun Ransome-Kuti ise, "Nijerya Öğretmenler Birliği"nin ilk başkanıdır.[3] Kardeşleri Beko Ransome-Kuti ile Olikoye Ransome-Kuti Nijerya'nın tanınmış hekimlerinde.ndir. Fela ayrıca, Nobel Edebiyat Ödülü alan ilk Afrikalı olan Wole Soyinka'nın kuzenidir.

1958'de tıp öğrenimini sürdürmek için Cambridge Üniversitesi'ne giden Fela, bir süre sonra fikrini değiştirdi ve Trinity College of Music'e başladı. Charlie Parker ve Miles Davis'in caz müziğinden etkilenen Fela, eğitimini sürdürürken Afrika'nın ve siyahilerin durumunu kavrayarak, arınmış ve beyazlaşmış bir Batı Afrika cazı olarak tabir edilen "highlife"ı keşfetti. "Koola Lobitos" adıyla caz ve highlife türlerinde müzik yapan bir grup kurdu.[4] 1960'ta 3 çocuk (Femi, Yeni ve Sola) sahibi olacağı Remilekun (Remi) Taylor ile evlendi. 1963'te Nijerya'ya geri dönüp "Koola Lobitos"u tekrar kurdu ve Nigerian Broadcasting Corporation'da radyo yapımcılığı eğitimi aldı.[5] 1967'de Gana'ya yeni müzik türleri keşfedebilme amacıyla gitti.[3] Burada geçirdiği zamanlarda Fela Kuti ilk kez kendi yarattğı müzik olan Afrobeat ile anılmaya başlamıştır.[3] 1969'da Black Power fikriyle tanışan Fela, bundan sonra yapacağı müzik üzerinde çok fazla etkiye sahip olacak olan Kara Panter Partisi'ni keşfetti. Tekrar Afrika'ya döndükten sonra grubunun adını Africa '70 olarak değiştirdi. Şarkılarındaki duygusal temaları aşk yerine toplumsal sorunlara daha çok yer vererek değiştirdi.[4] Sonra, stüdyoda müzik kaydı yapan bir kampüs ve sosyal toplanma alanı olan Kalakuta Cumhuriyeti'nin temellerini attı. Empire Hotel'de önceleri "Afro-Spot" sonraları ise "Afrika Shrine" olarak adlandırılan bir gece kulübü kuran Fela, burada düzenli olarak akşamları sahne aldı. Fela ayrıca, ortada yer alan ismini "kesesinde ölüm taşıyan" anlamına gelen Anikulapo ismiyle değiştirdi. İngilizceyi bırakıp Afrika dillerinden özellikle Yoruba diliyle süslenmiş ve Anglosakson dilinden türemiş Pidgin diliyle şarkı söylemeye başlamasından sonra, Nijerya çevresinde ve Afrika'nın diğer kısımlarında da popüler olmaya başladı.[6] Bu sıralarda Yoruba dini ile de ilgilenen Fela'nın popülerleşmeye başlaması iktidardaki hükûmetle arasının açılmasına sebep oldu ve Kalakuta Cumhuriyeti üzerindeki baskılar artmaya başladı. 1977 yılında Fela Kuti'li Africa '70 grubu, ilk albümleri olan ve Nijeryalı askerleri mecaz anlamda zombivâri yöntemler kullandıklarını belirterek sert bir dille eleştiren Zombie'yi piyasaya sürdü. Albüm toplumda büyük ses getirirken, hükûmetten tepki aldı. Kalakuta Cumhuriyeti'ni ortadan kaldırmak için gerçekleştirilen ordu müdahalesi sırasında yaklaşık 1000 asker kampüse saldırdı. Fela saldırıdan yaralı şekilde kurtulsa da annesi askerler tarafından pencereden aşağı atılarak öldürüldü. Kalakuta Cumhuriyeti kampüsü dâhilinde olan Fela'nın stüdyosu, enstrümanları ve müzik kayıtları yakılarak imha edildi. Fela ise olayla ilgili olarak, bir subayının müdahalesi olmasa kendisinin de öldürülebileceğini belirtti.[7]

Ölümü

3 Ağustos 1997'de Kuti'nin zaten önde gelen bir AIDS aktivisti ve eski Sağlık Bakanı olan kardeşi Olikoye Ransome-Kuti, Kuti'nin AIDS'e bağlı komplikasyonlardan bir gün önce öldüğünü duyurdu. Kuti bir AIDS inkârcısıydı[8] ve dul eşi onun AIDS'ten ölmediğini iddia etti.[9][10] En küçük oğlu Seun, Kuti'nin eski grubu Egypt 80'in liderliğini üstlendi. 2020 itibarıyla, grup hala aktiftir ve Seun Kuti & Egypt 80 takma adıyla müzik yayınlamaktadır.[11]

Diskografi

Ana madde: Fela Kuti diskografisi

Filmografi

  • Fela in Concert 1981, (VIEW)
  • Music is the Weapon 1982, Stéphane Tchal-Gadjieff & Jean Jacques Flori, (Universal Music)
  • Fela Live! Fela Anikulapo-Kuti and the Egypt ’80 Band 1984, Recorded Live At Glastonbury, England (Yazoo)
  • Femi Kuti—Live at the Shrine 2005, Recorded Live At Lagos, Nigeria (Palm Pictures)

Kaynakça

  1. ^ "Seattle Weekly: Barack Obama and the Original First Black President". Seattle Weekly. 19 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2009. 
  2. ^ Hamilton, Janice. Nigeria in Pictures s. 70
  3. ^ a b c "STYLISTIC ANALYSIS OF AFROBEAT MUSIC OF FELA ANIKULAPO KUTI - Albert Oikelome" (PDF). 7 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2010. 
  4. ^ a b Olatunji, Michael (2007). "Yabis: A Phenomenon in the Contemporary Nigerian Music" (PDF). The Journal of Pan African Studies. ss. 26-46. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  5. ^ David Ryshpan. "Victor Olaiya, All Star Soul International". Exclaim!. 1 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2009. 
  6. ^ emnnews.com[]
  7. ^ Matthew McKinnon (12 Ağustos 2005). "Rebel Yells: A protest music mixtape". Canadian Broadcasting Corporation. 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2009. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2021. 
  9. ^ "Fela Did Not Die of AIDS, Widow Insists". Daily Times Nigeria. 29 Mart 2015. 3 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ See: Washington, Teresa N. (2014). The Architects of Existence: Aje in Yoruba Cosmology, Ontology, and Orature. Oya's Tornado. ss. 285n105. ISBN 978-0991073016. 
  11. ^ "Seun Kuti & Egypt 80 | Biography & History". AllMusic (İngilizce). 21 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2020. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Nijerya</span> Batı Afrikada bulunan bir ülke

Nijerya ya da resmî adı ile Nijerya Federal Cumhuriyeti, Afrika kıtasının batısında yer alan ülkedir. Ülkenin sınır komşularını Nijer, Çad, Kamerun ve Benin oluştururken, ülkenin güneyinde Gine Körfezi içerisinde yer alan Benin Körfezi yer almaktadır. Ülkenin başkenti Abuja'dır.

<span class="mw-page-title-main">Afrika</span> kıta

Afrika, yüzölçümü ve nüfus yoğunluğu açısından dünyanın en büyük ikinci kıtasıdır. Kendisine bitişik kabul edilen adalar ile birlikte 30,8 milyon km²'lik alanı ile dünya yüzölçümünün %6'sını ve dünya üzerindeki toprakların %24,4'ünü kapsar. 1 milyar kişilik nüfusuyla dünya nüfusunun %15'ini barındırır. Afrika, kuzeyde Akdeniz, güneyde Hint Okyanusu, batıda Atlas Okyanusu, doğuda Sina Yarımadası, Kızıldeniz ve Süveyş Kanalı ile çevrelenmiştir. Madagaskar'ı ve çeşitli takımadaları bünyesinde barındırır. Kıtada 54 adet diplomatik olarak tanınmış bağımsız devlet, dokuz bölge ve 3 adet de sınırlı tanınmış devlet bulunur.

Rap, "kafiyeli ve ritmik bir şekilde sokak dili konuşmayı" içerir ve müzikal benzeri tarzlarda yapılabilmektedir. Rap'in bileşenleri "içerik", "akış" ve "sunum"dan oluşmaktadır. Rap, spoken word'den farklıdır çünkü genellikle müzik eşliğinde icra edilir. Rap, hip hop müziğinin temel bileşenlerinden biridir ve özellikle bu türle ilişkilendirilir ancak rap'in kökenleri hip hop kültüründen öncesine dayanmaktadır. Modern rap'in en eski örnekleri, Batı Afrika griot geleneğine dayanmaktadır. Rap'in "Rhytm And Poem" veya "Rhytmic African Poetry" sözcüklerinin kısaltması olduğu görüşü yaygın olsa da aslında rap kelimesi, İngilizce sözlük anlamı olarak "ağır eleştiri" anlamına gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Jay-Jay Okocha</span> Nijeryalı futbolcu

Augustine Azuka "Jay-Jay" Okocha, Nijeryalı eski millî futbolcudur.

<span class="mw-page-title-main">Wole Soyinka</span>

Akinwande Oluwole Soyinka, Nijeryalı yazardır. 1986'da "Geniş bir kültürel bakış açısı ve şairane bir sezi üslubu ile sunduğu hayatının tiyatrosu için" Nobel Edebiyat Ödülü'nü aldı. Bu ödüle layık görülen ilk Afrikalı yazar oldu. Nijerya'da, Gana'da, Birleşik Krallık'ta ve Amerika Birleşik Devletleri'nde ders verdi. Trajedi ve komedi, şiir, roman ve otobiyografik metinler yazdı. Eserlerinde Afrika ile Avrupa değerlerinden etkilenen bir burjuvazi arasında, Afrika toplumunun izlenimini serimler. 1997 yılında, kurucularından biri olduğu Uluslararası Yazarlar Parlamentosu'nun başkanı oldu. Günümüzde kendini, tehdit altındaki yazarlar için tüm dünyada barınak sağlamaya adamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Nijerya İç Savaşı</span>

Nijerya İç Savaşı, diğer adıyla Biafra Savaşı, 6 Temmuz 1967-13 Ocak 1970 tarihleri arasında süren savaş. Nijerya'nın güneydoğu illerinin Biafra Cumhuriyeti adı altında ülkede ayrılmak istemesi sebebiyle çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Nijer-Kongo dilleri</span> Sahra Altı Afrikada konuşulan en büyük dil ailesi.

Nijer-Kongo dilleri, Afrika'nın konuşur, coğrafî yayılım ve dil sayısı bakımından en büyük dil ailesidir. Ethnologue'a göre yaklaşık 1500 dili barındıran ve 700 milyon konuşuru olan aile; dünyada dil sayısı bakımından en büyük, konuşur sayısı bakımından ise 3. en büyük aile olarak sınıflandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Obafemi Awolowo</span>

Jeremiah Obafemi Awolowo, Nijeryalı iş insanı, sendikacı, avukat ve siyasetçi. Awolowo, Afrika ülkesi Nijerya'nın bağımsızlığını kazanmadığı ve İngiliz Batı Afrikası koloni sisteminin bir parçası olduğu dönemde 1954 ile 1960 yılları arasında Batı Eyaleti'nin başbakanlığını yürütmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Funmilayo Ransome-Kuti</span>

Funmilayo Ransome-Kuti 20. yüzyılın ilk yarısında ülkesi Nijerya'da kadın hakları için öncülük eden bir avukat, bir öğretmen, bir politika lideri, kadın hakları savunucusu ve feministtir. Kendi döneminin önemli liderlerinden biri olarak diğerlerinden farklı olarak hizmet etmiştir. Aynı zamanda ülkede araba kullanan ilk kadındır. Onun izlediği politika onun Nijerya'da kadın haklarının bir savunucu ve "Nijerya'nın annesi" olarak anılmasını sağladı. İlk yıllarında Nijerya'da kadınların oy hakkı için avukatlık eden güçlü bir bir kişiydi, 1947'de West African Pilot tarafından Egba halkının kadınlarına öncülük ettiği için "Lisabi aslanı" lakabını aldı.

<span class="mw-page-title-main">Afrika halkları</span> Vikimedya liste maddesi

Afrika'daki etnik gruplar her biri kendi dilini ve kültürü olan binlerce kişiyi oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Femi Kuti</span> Nijeryalı müzisyen

Olufela Olufemi Anikulapo Kuti, bilinen adıyla Femi Kuti, Nijeryalı müzisyen, aktivist ve insan hakları savunucusu. Afrobeat'ın öncüsü Fela Kuti'nin en büyük oğlu ve siyasi kampanyacı, kadın hakları aktivisti ve Nijerya geleneksel aristokratı olan Funmilayo Ransome Kuti'nin torunudur.

<span class="mw-page-title-main">Yvonne Chaka Chaka</span>

Yvonne Chaka Chaka ya da doğum ismiyle Yvonne Machaka, uluslararası alanda tanınan bir Güney Afrikalı şarkıcı, söz yazarı, oyuncu, girişimci, insani ve öğretmendir. "Afrika Prensesi" olarak adlandırılan Chaka Chaka, 27 yıldır Güney Afrika müziğinin ön saflarında yer alıyor ve Zimbabve, Kenya, Gabon, Sierra Leone ve Fildişi Sahili'nde popülerdir. "I'm Burning Up ", " Thank You Mr Dj", " I Cry For Freedom ", "Motherland" ve her daim popüler olan " Umqombothi " şarkıları Yvonne'a ün sağladı. "Umqombothi" şarkısı, 2004 yapımı Hotel Ruanda'nın açılış sahnesinde yer aldı.

<span class="mw-page-title-main">Nijerya-Türkiye ilişkileri</span>

Yasal düzeyde diplomatik ilişkiler 1958 yılında kuruldu ve daha sonra 1960'ta büyükelçi rütbesine yükseldi. Türkiye, 1962'de Nijerya'nın başkenti Lagos'ta bir büyükelçilik açtı. Türkiye Büyükelçiliği, Nijerya'nın Abuja'yı yeni başkent ilan etmesinden sonra 2001 yılında Abuja'ya taşındı.

<span class="mw-page-title-main">CKay</span> Nijeryalı şarkıcı-söz yazarı ve plak yapımcısıdır

Chukwuka Ekweani, daha çok sahne adı olan Ckay olarak bilinir, Warner Music Güney Afrika ile anlaşmalı Nijeryalı şarkıcı-söz yazarı ve plak yapımcısıdır. Daha önce Warner Music Group bağımsız etiket hizmetleri ADA'nın bir üyesi olan Chocolate City ile sözleşme imzaladı. "Love Nwantiti " olarak da bilinen uluslararası hit single'ı "Love Nwantiti", 2019 yılında Chocolate City tarafından piyasaya sürüldü.

<span class="mw-page-title-main">Nnamdi Azikiwe</span> Nijeryanın ilk devlet başkanı

Nnamdi Benjamin Azikiwe, genellikle "Zik " olarak anılır, 1963'ten 1966'ya kadar Nijerya'nın ilk Cumhurbaşkanı olarak görev yapan Nijeryalı bir devlet adamı ve siyasi liderdi. Ulusun bağımsızlığının arkasındaki itici güç olarak kabul edildi ve " Nijerya Milliyetçiliğinin babası" olarak bilindi.

Apala, Nijerya'nın Britanya İmparatorluğu'nun bir kolonisi olduğu dönemde Yoruba halkı tarafından geliştirilen bir müzik türüdür. Geç 1930'larda ortaya çıkan bu tür, vurmalı çalgılara dayalı bir tarzdır. Apala'nın ritimleri zamanla daha karmaşık hale gelmiştir ve Küba müziği gibi tarzlara etki etmiştir, aynı zamanda Nijerya'da popülerlik kazanmıştır. Zaman içerisinde daha az dini odaklı hale evrilmiştir.

Jùjú, geleneksel Yoruba vurmalı çalgı kaynaklı bir halk müziği tarzıdır. "Jùjú" adı, Yoruba dilinde "atma" veya "bir şeyin atılması" anlamına gelen "juju" veya "jiju" kelimesinden gelir. Juju müziği, Batı Afrika, Haiti, Küba ve diğer Güney Amerika ülkelerinde yaygın olan bir tür sihir ve sihirli nesnelerin kullanımı olan juju'dan adını almamıştır. Bu tarz, 1900'lerde ülkelerin kent içi kulüplerinde evrim geçirmiştir ve Ababababaa Babatunde King olarak bilinen, yaygın olarak Tunde King olarak bilinen birisi tarafından yaratıldığına inanılmaktadır. İlk jùjú kayıtları, King ve Ojoge Daniel tarafından 1920'lerde yapılmıştır, King bu tarzda öncü olmuştur. Jùjú'nun başlıca enstrümanı ve öncü enstrümanı Iya Ilu adlı konuşan davuldur.

<span class="mw-page-title-main">Afrika popüler müziği</span>

Afrika popüler müziği, Afrika geleneksel müziği gibi çok geniş ve çeşitlidir. Çoğu çağdaş Afrika popüler müziği türü, Batı popüler müziğinin birleşimi üzerine kuruludur. Birçok popüler müzik türü gibi blues, cass, salsa, zouk ve rumba gibi türler, Afrika'dan Amerika'ya köle olarak götürülen Afrikalılar tarafından getirilen müzik geleneklerine dayanır. Bu ritimler ve sesler daha sonra rock ve ritim ve blues gibi yeni türlere uyarlanmıştır. Benzer şekilde, Afrika popüler müziği, özellikle Batı müzik endüstrisinin enstrümanlarını ve kayıt stüdyosu tekniklerini benimsemiştir. Terim belirli bir tarz veya sese atıfta bulunmaz, ancak genel olarak Afrika popüler müziği için genel bir terim olarak kullanılır.

Fújì, popüler bir Yoruba müzikal türüdür. Bu, Ramazan orucu sırasında Müslümanları şafak vakti uyandırmak için yapılan, ajísari olarak da bilinen, iyimser bir müzik türü olan wéré müziğinden ortaya çıktı. Alhaji Sikiru Ayinde Barrister, 1950'ler ve 60'larda wéré müziğini popüler hale getirdi ve "fújì" terimini alışılmadık bir şekilde ortaya attı. Barrister'a göre, "Japonya'nın en yüksek zirvesi olan Fuji Dağı'nı tanıtan bir posteri bir havaalanında gördüğümde aklıma geldi." Fújì, eğlence veya keyif anlamına gelen Yoruba kelimeleri "fuja" veya "faaji" ile karıştırılmamalıdır.

Sakara müziği, Nijerya'nın Yoruba müziği geleneklerine dayanan bir popüler müzik türüdür. Çoğunlukla geleneksel Yoruba enstrümanlarını kullanan güzelleme şarkıları şeklindedir. Bu enstrümanlar arasında kolayca fark edilebilir ve ayrıştırılabilir bir sese sahip olan goje kemanı ve bir baget ile çalınan, tamburine benzeyen küçük yuvarlak sakara davulu bulunur. Sakara müziği, Doğu Afrika ve Arap tarzı nazalize ve melizmatik vokalleri geleneksel perküsyon enstrümanları ile birlikte kullanır. Müziğin oluşturduğu ortam, insanı genellikle düşünceli ve felsefi bir ruh haline yönlendirir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.