İçeriğe atla

Fazıl Önder

Fazıl Önder
Doğum1 Ocak 1926(1926-01-01)
Küçük Kaymaklı, Lefkoşa, Kıbrıs
Ölüm24 Mayıs 1958 (32 yaşında)
Lefkoşa, Kıbrıs
İkametLefkoşa
MilliyetBritanya idaresinde Kıbrıslı
VatandaşlıkBritanya Kıbrısı
MeslekGazeteci, editör

Fazıl Önder (1926 Lefkoşa - 24 Mayıs 1958 Lefkoşa), Kıbrıslı Türk gazeteci. Kıbrıs'taki iki toplum arasındaki barış çabalarıyla öne çıkmıştır.

Hayatı

Fazıl Önder, 1926 yılında Lefkoşa'ya bağlı, kuzeybatısındaki Küçük Kaymaklı beldesinde doğdu. İlkokulu tamamladı, ancak maddî sebeplerden dolayı ortaokula devam edemedi. Daha sonra kardeşi Cemal ile birlikte bir saraç dükkânında çıraklığa başladı. Dede mesleği olan saraçlıkta çıraklığının tamamlanmasından sonra, bir iş ortağı ile birlikte kendine ait bir saraç dükkânı açtı.

1948 Maden Grevi'ne katılan işçileri desteklemek amacıyla 19 Mayıs 1948 tarihinde ilk Kıbrıs Türk işçi gazetesi Emekçi günlük olarak yayımlanmaya başladı. Ancak 1949 yılı sonuna doğru yayımı durdurulmak zorunda kaldı.

1949 yılından itibaren Tüm Kıbrıs İşçi Federasyonu (PEO) dahil olmak üzere çeşitli sendikalara üye olup çalışmalar yaptı.[1] 1951 yılında Türk Edebiyat Kulübü'nde çalışmaya başladı. İngiliz eğitimi almış avukat Ayhan Hikmet, Ahmet Malyo ile birlikte Derviş Ali Kavazoğlu, Mehmet Edisoğlu ve Fazıl Önder, bu grubu kendilerini siyaset, ekonomi ve ideoloji alanlarında daha fazla eğitmek ve yayılmasını teşvik etmek için oluşturmuştu. Üyelerine ve üye olmayanlara, eylemleri aracılığıyla sosyalizm propagandası yapılmsı amaçlardan biriydi. Örgüt ayrıca, insanların Rusya'nın Sesi yayınlarını dinleyebilmeleri için bir merkez olarak hizmet etti, Türkiye'den uzakta sürün hayatı yaşayan Nâzım Hikmet'in de unutulmaması için çaba gösterdi.

Fazıl Önder daha sonra İnkılâpçı adlı bir gazete kurdu ve editörlük görevini de üstlendi. Ahmet Sadi Şaşmaz ve Derviş Ali Kavazoğlu ise gazetenin köşe yazarları arasında yerlerini aldılar. İnkılâpçı, Kıbrıslı işçi sınıfıyla ilgili makaleler yayınladı, Kıbrıs Rumları ve Kıbrıs Türklerinin birliğini savundu, ancak on beşinci sayısından sonra kapatıldı, çünkü gazete İngiliz sömürge yönetimine tehdit olarak gösterilmişti. Önder ayrıca Kıbrıs'ta Pedagoji Akademisi ve Tarım Okulu'nun kurulmasında yardımcı oldu.

Suikast

24 Mayıs 1958 tarihinde gerçekleşen bir suikast sonucunda Fazıl Önder öldürüldü. Suikastin TMT (Türk Mukavemet Teşkilatı) tarafından düzenlendiği iddia edilir. Önder'in öldürülme emrinin, birleşmiş Kıbrıs fikrini destekleyen sosyalist eğilimlerinin yanı sıra Taksim yani bölünme politikasına karşı tutumunun getirdiği tehditler nedeniyle gerçekleştirildiğine inanılıyor.

Raporlara göre, Önder'in ilk olarak vurulduğu sırada, yarası ölümcül değildi ve katillerden biriyle mücadelesi sırasında diğer suikastçinin onu sırtından bıçaklaması sonucunda ölümcül darbeyi almıştı. Karısı Zehra ve kızı Ayşe'nin cenazesinde bulunmasına izin verilmedi; sadece kız kardeşi ve diğer iki akrabasının katılmasına izin verildi. Küçük Kaymaklı mezarlığına defnedildi ama akrabaları, Önder'in aslında isminin altındaki mezarda gömülen kişi olup olmadığını hâlâ doğrulayamamaktadır.[2]

Suikastten üç gün sonra TMT bir bildiri yayımlayarak, cinayetin kendileri tarafından işlendiğini açıklamış ve Kıbrıs Rumları ile aynı örgütlerde yer alan bütün Türklerin aynı şekilde temizleneceği tehdidinde bulunmuştu. Nitekim izleyen günlerde, TEK Yönetim Kurulu üyelerinden berber Ahmet Yahya 29 Mayıs'ta Lefkoşa'da, yine berber olan Ahmet İbrahim ise 30 Haziran'da Limasol'da öldürülmüştü. İnşaat İşçileri Sendikası Yönetim Kurulu üyesi Hasan Ali 5 Haziran'da, Arif Hulusi Barudi de 3 Temmuz'da uğradıkları saldırılardan yaralı olarak kurtulabilmişlerdi. Yıllar sonra, 15 Ekim 1965 tarihli Zafer gazetesi, bu tedhiş olaylarını “1958’de solcu Türklerin temizlenmesi harekâtı” olarak değerlendirecekti.[3]

Ölümünün ardından uzun yıllar geçmesine rağmen zaman zaman tepki gösterilmeye, makaleler yazılmaya ve söyleşiler yapılmaya devam edilmiştir.[4]

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ International Centre for Trade Union Rights (ICTUR); ve diğerleri., (Ed.) (2005). Trade Unions of the World (İngilizce) (6. bas.). London, UK: John Harper Publishing. ISBN 0-9543811-5-7. 
  2. ^ Kamalı, E. (2011). "Fazıl Önder'in biyografisi". 14 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2019. 
  3. ^ An, Ahmet. "Katledilen bir ilerici: Fazıl Önder; Kapatılan bir gazete: İnkılapçı". Yeniçağ. 
  4. ^ Levent, Şener; Okut, Yalçın; Adamoğlu, Aydın; Gazioğlu, Buğra; İpçiler, Cemre; Uludağ, Sevgül; Zeytincioğlu, Ayşe. "Fazıl Önder hakkında". 12 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2019. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Rauf Denktaş</span> Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinin ilk cumhurbaşkanı

Rauf Raif Denktaş, Kıbrıs Türkü siyasetçi ve yazardır. Denktaş, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanıdır. 1983'ten 2005'e kadar toplamda 21 yıl 5 ay 9 gün cumhurbaşkanlığı yapmıştır.

Nikos Sampson, EOKA-B isimli örgütün komutanıdır. Karpaz'ın Vasili (Gelincik) köyünde doğmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Fazıl Küçük</span> Kıbrıs Türklerinin önderi ve Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Yardımcısı

Fazıl Küçük, Kıbrıs Türkü siyasetçi, gazeteci ve köşe yazarı. 1959 sonunda Kıbrıs Türkleri ile Kıbrıs Rumlarının ortak kurduğu Kıbrıs Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı yardımcısı. Kıbrıs Türklerinin, Rauf Denktaş'tan önceki önderi.

<span class="mw-page-title-main">Türk Mukavemet Teşkilatı</span> EOKA örgütüne karşı mücadele etmek için kurulan silahlı örgüt

Türk Mukavemet Teşkilatı ya da Türk Direniş Örgütü, Kıbrıs Türk toplumunun taksim hedefini gerçekleştirmek için faaliyet gösteren silahlı örgüttür. Kıbrıslı Rumların EOKA örgütüne karşı faaliyet göstermek üzere 1957'de kurulan TMT, 1958'de fiilî olarak faaliyet göstermeye başladı. Daha sonraları Millî Muhafız Ordusu, Akritas örgütü ve EOKA-B ile mücadele etti. 1 Ağustos 1976 tarihinde Kıbrıs Türk Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı'na dönüştürüldü. Üyelerine "mücahit" denmekteydi. Kıbrıs Harekâtı'nın başladığı 20 Temmuz 1974 tarihinde TMT üyesi 17.151 mücahit bulunuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Küçük Kaymaklı TSK</span>

Küçük Kaymaklı, merkezi Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Lefkoşa şehrinde bulunan spor kulübüdür. 1951 yılında kurulan kulüp Kuzey Kıbrıs Süper Ligi'nde mücadele etmektedir.

Kanlı Noel, 20 Aralık 1963'ü 21 Aralık'a bağlayan gece Kıbrıs adasında Kıbrıs Rumları'nın Kıbrıs Türkleri'ne karşı başlattığı çatışmalardır. Saldırılar Akritas Planı doğrultusunda gerçekleşti ve Türklerin adadan silinmesi hedeflendi. Olaylarda toplam 364 Kıbrıs Türk'ü ile 174 Kıbrıs Rum'u ölmüştür. 1963-64 yıllarındaki çatışmalar, çeşitli aralıklarla 10 Ağustos 1964 tarihine kadar devam etse de "Kanlı Noel" adıyla tasvir edilen ilk çatışmalar; 27 Aralık 1963 tarihinde imzalanan ateşkes ve 30 Aralık 1963 tarihinde imzalanan Yeşil Hat Anlaşması'yla sonuçlandı.

"Ya Taksim, Ya Ölüm", 1950'li yılların sonunda Türkiye'de ve Kıbrıs'ta, Kıbrıs adasının tamamının Türkiye'ye bağlanması ve Yunanistan ile Rumlara karşı yapılan mitingler. Bu mitingler, gösterilerde söylenen "Ya Taksim, Ya Ölüm" siyasi sloganı ile telaffuz edilmiş ve Türkiye'nin Taksim politikasına yönelik bir isimlendirme olarak anılmıştır.

İşçinin Yolu Şaşmaz, ilk Kıbrıslı Türk solcu yayın organı olan dergidir. Ekim ve Kasım 1947 tarihlerinde iki sayısı yayınlandı.

Derviş Ali Kavazoğlu, AKEL üyesi Kıbrıslı Türk siyasetçidir. Silahlı Türk Mukavemet Teşkilatı örgütü tarafından Kostas Mişaulis ile birlikte öldürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Lefkoşa Mevlevihanesi</span> Kuzey Lefkoşada yer alan bir müze

Lefkoşa Mevlevihanesi veya Mevlevi Tekkesi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin başkenti Kuzey Lefkoşa'da 1593 yılında Kıbrıs fatihlerinden Arap Ahmet Paşa tarafından kurulan mevlevihanedir. Semahane ve türbe kısmı günümüze kadar gelebilmiştir ve Mevlevi-Tekke Kültürü müzesi olarak kullanılmaktadır. Girne Kapısı yakınlarındaki Mevlevihane, Kıbrıs'ın Osmanlı döneminde en önemli yapılarından birisidir. Tarihi boyunca gemi ile hacca gidenlerin uğrak yeri olan mevlevihane, yetiştirdiği insanlar ve verdiği hizmetlerle Kıbrıs Türk tarihinin önemli kurumlardan birisi olmuştur. Dânişî ve İlmî mahlaslarıyla şiirleri olan Dânişî Ali Dede, Siyahi Mustafa Dede, Hızır Handi Dede, Siyahi Mustafa Dede'nin oğlu Arif Dede, Sadri Dede, Danişi Ali Dede'nin oğlu Muhammed Mukim Dede, Talib Dede, Nesib Dede, Müneccimbaşı Ahmed Dede, Derviş Lebib Lefkoşa Mevlevihanesi'nde yetişmiş şairler arasındadır. 17. yüzyılda bina bakımsızlıktan harap olunca Rumeli Beylerbeyi Ferhad Paşa Mevlevihane'yi yeniden inşa ettirmiş ve tekke kendi adıyla anılmıştır.

Faiz Kaymak, Kıbrıs Türkü siyasetçi, gazeteci, eğitimci ve köşe yazarı. Kıbrıs Türk millî örgütlenmesinin ilk dönemlerinde Fazıl Küçük ile birlikte toplum lideri konumundaydı.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Muzaffer Gürkan ve Ayhan Hikmet cinayetleri</span>

Kıbrıs'ta yayımlanan Cumhuriyet gazetesini çıkaran, Kıbrıs Türk Halk Partisinin kurucuları olan Ahmet Muzaffer Gürkan ve Ayhan Hikmet, 23 Nisan 1962'yi 24 Nisan'a bağlayan gece faili meçhul cinayetlere kurban gittiler. İki gazeteci de evlerinde öldürüldü, Hikmet'in cinayeti yatağında, karısının gözü önünde gerçekleşti. Bu cinayetler, Cumhuriyet gazetesinin 23 Nisan 1962 tarihli nüshasında, Bayraktar Camii'nin bombalanması olayıyla ilgili açıklamaların yapılmasının hemen sonrasında yaşandı.

Kıbrıs Postası, Kıbrıs'ta İsmet Kotak'ın yönetiminde yayımlanmış olan gazete. Kotak, gazetenin isim hakkını 1968 yılında tescil ettirdi. Gazete yayınlarına 25 Ekim 1982'de başladı. Renkli yayın yapan ilk Kıbrıs Türk gazetesi olan Kıbrıs Postası, 1980'lerde Kuzey Kıbrıs'ta tirajı en yüksek gazete oldu. 1991 itibarıyla tirajı günlük 4.500 seviyesindeydi. Partilere karşı ilk başlarda mesafeli bir tavır takındı ve dolayısıyla "tarafsız" kabul edildi. Sonraları Kotak'ın Demokratik Halk Partisinin yayın organı kimliğine büründü. Daha yeni bir teknolojiye sahip olarak yayına başlayan Asil Nadir'in Kıbrıs gazetesiyle rekabet edemedi ve 1 Ocak 1993'te yayın hayatı sonlandı.

<span class="mw-page-title-main">Derviş Paşa Konağı</span> Lefkoşada konak ve müze

Derviş Paşa Konağı, Lefkoşa'nın Arabahmet Mahallesi'ndeki tarihi bir konak ve etnografya müzesidir. Günümüzde Kuzey Lefkoşa'da yer alan konak, Beliğ Paşa Caddesi üzerinde bulunmaktadır ve iki katlıdır. Kıbrıs'taki Osmanlı mimarisinin en güzel örneklerinden biri olarak kabul edilmektedir.

Ayhan Hikmet, Kıbrıslı Türk avukat, gazeteci, siyasetçi. Londra'da eğitim görmüş bir avukattı ve haftalık Kıbrıs Türk gazetesi Cumhuriyet gazetesinde editör idi. Türk paramiliter grup TMT tarafından katledildiği iddia edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Haşmet Muzaffer Gürkan</span>

Haşmet Muzaffer Gürkan, Kıbrıs Türkü gazeteci, yazar ve araştırmacıdır.

<span class="mw-page-title-main">Dr. Fazıl Küçük Müzesi</span> Kuzey Lefkoşada yer alan bir müze

Dr. Fazıl Küçük Müzesi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin başkenti Kuzey Lefkoşa'da yer alan ve Kıbrıs Türkleri ile Kıbrıs Rumlarının ortak kurduğu Kıbrıs Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı yardımcısı seçilen Fazıl Küçük anısına kurulan müzedir. Müzede, Küçük'ün tarihi belge ve eşyaları sergilenmektedir. 1925 yılında kesme sarı taştan inşa edilen ev, Fazıl Küçük'ün ailesine satın alma yoluyla geçmiştir. Binanın zemin katı 1939 yılın­dan itibaren hasta muayene odası, 1940-1958 yılları arasında klinik, üst katı da konut olarak kullanılmıştır. 1958 yılında Türk Mukavemet Teşkilatı (TMT) kurulana kadar Türk halkının direniş karargâhı ve 1942 yılından Küçük'ün ölümüne kadar Halkın Sesi gazetesinin de idare yeri olarak da kullanılmıştır. 14 Mart 1997 tarihinde müze olarak düzenlemiştir. 16 Ekim 2002 tarihinde devlet tarafından kamulaştırılmıştır. Müze, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde ilk özel müze olma özelliğini taşımak­tadır. 2015 yılı ortasında başlayan yeniden tadilat nedeniyle yaklaşık sekiz ay hizmet vermeyen müze, 21 Nisan 2016 tarihinde yeniden konukların ziyaretine açılmıştır. Müzenin iç ve dış restorasyonu için yaklaşık 300 bin TL harcanmıştır.

İnkılâpçı Kıbrıs'ta Eylül-Aralık 1955 arasında yayımlanan haftalık bir gazeteydi.

PEO, Tüm Kıbrıs İşçi Federasyonu Kıbrıs Cumhuriyet'indeki sendikaları kapsayan bir şemsiye örgüttür. Tüm Kıbrıs Sendikalar Komitesi'nin devamı olarak kurulmuştur. 1948'de Kıbrıs Maden Şirketi'nin madenlerinde yapılan grevlerde etkili olmuş ve AKEL'le yakın ilişki içerisinde olmuştur.

Ahmet Sadi Erkut, Kıbrıslı Türk gazeteci, yazar, sendikacı ve politikacı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.