İçeriğe atla

Fayton

Samsun'da ücret karşılığı yolcu taşıyan bir fayton

Fayton; körüklü, dört tekerlekli, atlı binek arabası.

Etimoloji

Fayton kelimesi Türkçeye Fransızcadan geçmiştir[1] ve kökeni Yunan mitolojisindeki güneş tanrısı Helios'un oğlu Phaethon'a dayanır.[1] Hikâyeye göre Phaethon babasının güneş arabasını kullanmak için izin alır; ancak atların kontrolünü kaybederek Dünya'yı ateşe vermeye başlar. Zeus, daha fazla zarar vermesini önlemek için Phaethon'u bir şimşek ile vurur. Phaethon, sonradan Po olarak adlandırılan Eridanus Nehri'nin ağzına düşer.[2]

Tarihçe

Osmanlılar zamanında arabalara genellikle kupa adı verilirdi. Son zamanlarda talika, kinto, kâtip odası, lando denilen çeşitli tipte arabalar yapıldı. Bütün bunlarla sadece insan taşınırdı. Otomobilin icadından sonra fayton yavaş yavaş bırakıldı, büyük şehirlerde neredeyse tamamen ortadan kalktı. Anadolu kasabalarında ise sayısı azaldı. Son yıllarda özellikle turistik şekilde tekrar canlanan fayton kültürü birçok şehirde çoğaldı.

Türleri

Lando ile kupaların oturma yerleri tamamen kapalıdır. Tek veya çift atla çekilen faytonların körükleri yarı yarıya ve öne doğru kapanacak şekildedir, sürücü için ön kısımda yüksek bir yer vardır. Bir dönem İstanbul adalarında motorlu taşıt kullanma yasağı olduğu için faytonlar bu adaların özelliğini teşkil etmekteydi. 19 Haziran 2020 tarihinden itibaren Adalar'da elektrikli araç kullanılmakta.[3]

Galeri

Kaynakça

  1. ^ a b "fayton." 5 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Nişanyan sözlük.
  2. ^ "Phaethon." 18 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Britannica.com
  3. ^ "Adalar'da Yeni dönem atlı faytonların yerini alacak". Yeniçağ. 13 Haziran 2020. 19 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Helios</span> Güneşin Antik Yunan kişileştirmesi

Helios, eski Yunan dininde ve mitolojisinde Güneş Tanrısı ve Güneş'in kişileştirilmiş varlığıdır. Işık saçan bir taçla ve gökyüzünde dört atlı bir arabayla betimlenir. Yeminlerin bekçisi ve görme yetisinin de tanrısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Eminönü</span> Fatih sınırları içerisinde bir semt

Eminönü, İstanbul'un bir semtidir. İstanbul'un Tarihî yarımada olarak bilinen kısımda, Haliç'in batısında yer alır. 7 Mart 2008 tarihine kadar ilçe belediyesi olan Eminönü bu tarihte lağvedilerek kanunla Fatih ilçesine bağlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Araba</span> Dört tekerlekli kara taşıtı

Araba, yolcu ve yük taşımaya uygun tekerlekli, motorlu veya motorsuz hareket edebilen her türlü kara ulaşım taşıtı. Motorsuz olanlar hayvanlarla ya da insanlar tarafından yürütülür. Çekçekler, el arabaları insan gücüyle yürürken, kağnı, öküz ve mandayla; fayton ve benzeri arabalar at ile, otomobil, kamyon vb. motordan aldığı güçle yürütülür. Keçilerin çektiği hafif arabalar da vardır.

<span class="mw-page-title-main">Konstantinopolis</span> İstanbulda Sarayburnu ve çevresine (Fatih) tekabül eden tarihî şehir, Doğu Roma ve daha sonra Osmanlı İmparatorluğunun başkenti

Konstantinopolis veya Kostantiniyye, Roma İmparatorluğu (330–395), Bizans İmparatorluğu, Latin İmparatorluğu (1204–1261) ve Osmanlı İmparatorluğu'na (1453–1922) başkentlik yapmış tarihî bir şehir. Günümüzde şehir, Atatürk'ün inkılaplarından biri olarak 1928'de Latin harflerine geçilmesi sonrası, kentin Türkçe adının Latin harfleriyle yazılmış hali olan İstanbul olarak adlandırılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kınalıada</span> Adalar, İstanbul, Türkiyede mahalle

Kınalıada Marmara Denizi'nde Prens Adaları diye bilinen ada topluluğunun meskûn olanlarının içinde İstanbul'a en yakın ada.

<span class="mw-page-title-main">Bâb-ı Âli</span> Osmanlı Devletinde sadrazam sarayı

Bâb-ı Âlî ya da basitleştirilmiş şekli ile Bâbıâlî, Osmanlı Devleti döneminde sadrâzam sarayına verilen isimdir. Onsekizinci yüzyıl sonlarına yakın bir zamana kadar Paşa sarayı, Paşa kapısı, Bâb-ı Âsafî gibi adlarla da anılan sadrazam sarayına I. Abdülhamid zamanından itibaren Bâb-ı Âlî denilmeye başlanmıştır. Günümüzde İstanbul Valiliği valilik konağı olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mahşerin Dört Atlısı</span> Sosyolojik-dini kavram

Mahşerin Dört Atlısı, Hristiyanlıkta Kıyamet alameti olarak ortaya çıkacağına inanılan dört atlı. Yeni Ahit'teki -Vahiy Kitabı olarak da bilinen- Apokalips bölümüne göre, Kıyamet felaketlerini getirecek olan yedi mührün açılması ile birlikte ortaya çıkacaklardır. Bazı akademisyenlere göre beyaz at ve binicisi İsa'yı, kızıl at ve binicisi kan ve savaşı, siyah at ve binicisi kıtlığı, soluk renkli at ve binicisi ise salgın hastalıkları ve ölümü sembolize eder.

<span class="mw-page-title-main">Eridanus (takımyıldız)</span>

Eridanus ya da Irmak takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Eridanus, günümüzde, Nil de dahil olmak üzere pek çok ırmakla özdeşleştirilmektedir. Ancak pek çok kişi, Eridanus'un Kuzey İtalya'daki Po nehri olduğu üzerinde birleşiyor. En eski takımyıldızlardan biri olan Irmak, Avcı'nın ayağından güney gökküredeki Küçüksuyılanı takımyıldızı'na kadar uzanır. Bu haliyle, Suyılanı'ndan sonra gökyüzündeki en uzun takımyıldızdır. Irmak takımyıldızı'nın bir diğer özelliği ise: Gökyüzünde en büyük alanı kaplayan takımyıldızdır.

<i>Robinson Crusoe</i> İngiliz yazar Daniel Defoenin 1719 yılında yayımlanan kült romanı

Robinson Crusoe, Daniel Defoe'nun 1719 yılında ilk basımı yapılan ve bazılarınca ilk İngilizce roman olarak nitelendirilen kitabıdır. Kitap İngiltere'de yaşayan Alman asıllı orta hâlli bir ailenin en küçük oğlu olan Robinson Crusoe'nun babasının tüm itirazlarına rağmen, dünyayı gezme hayalleri ile çıktığı yolculukları ve bu sırada karşılaştığı olayları anlatır. Bu yolculuklar içinde ıssız bir adada 28 senesini son üç yılı hariç yalnız geçirir.

<span class="mw-page-title-main">Burgazada</span>

Burgaz Adası, Burgazada ya da Antigoni, İstanbul'daki Prens Adaları'nın büyüklük olarak üçüncüsü, aynı zamanda Adalar ilçesinin bir mahallesi. Yuvarlak biçimdedir ve genişliği yaklaşık 2 kilometredir. Ada üzerindeki tek tepe Bayrak Tepe'dir. Ada bir kızılçam ormanıyla kaplıdır. Adanın 5 metre yakınında, adaya deniz altından kayalarla bağlı olan Kumbaros adı verilen bir adacık da yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Adalar</span> İstanbulun ilçesi ve Marmara Denizinde takımada

Adalar, Prens Adaları, İstanbul Adaları ya da Kızıl Adalar, İstanbul'un Anadolu Yakası'nın güney kıyılarının açıklarında, Marmara Denizi'nin kuzeydoğu kesiminde yer alan, ilin en az nüfuslu ilçesi ve takımadadır.

<span class="mw-page-title-main">Yunanistan tarihi</span>

Yunanistan'ın ilk sakinlerine sıklıkla Pelasgi, yani "deniz halkı" denirdi. Yarımadanın bu sakinleri kuzeyden göçen işgalcilerin etkisi ile güneye kaçtılar. Birbiri ardı sıra gelen işgallerle güney kıyılarına ve Ege Adaları'na yayıldılar. MÖ 3200 civarında bölgeye yeni gelenler birlikte zamanla Yunancaya dönüşen bir Hint-Avrupa dili getirdiler.

<span class="mw-page-title-main">Sipahi</span> askeri sınıf

Sipahi, Osmanlı ordusunun ağır süvari sınıfı askeri. Tımar sahibi olan tımarlı sipahiler ve Kapıkulu Ocağı'na bağlı kapıkulu sipahileri olmak üzere ikiye ayrılır. "

<span class="mw-page-title-main">Büyükada</span> Marmara, Türkiyede yerleşim yeri

Büyükada, Prens Adaları olarak da bilinen İstanbul açıklarındaki adaların en büyüğüdür.

<span class="mw-page-title-main">Landon Donovan</span> Amerikalı futbolcu

Landon Timothy Donovan, Amerikalı eski profesyonel futbolcudur. USL Championship ligi San Diego Loyal SC'nin yöneticisi, kurucu ortağı ve futbol operasyonlarının başkan yardımcısı ve ayrıca Lincoln City için stratejik danışman olarak hizmet vermektedir. ESPN tarafından yapılan bir ankette tüm zamanların en iyi ABD futbolcusu seçildi ve Major League Soccer, Donovan'ı tüm zamanların en büyük Amerikan futbolcusu olarak seçti.

<span class="mw-page-title-main">Tahkimat</span> savunma savaşı ve üsler için tasarlanan savunma yapıları

Tahkimat veya istihkâm, savaşlarda kullanılmak üzere savunma amaçlı inşa edilmiş askerî yapılar ve binaları tanımlar. İnsanoğlu binlerce yıllık uygarlık tarihinde çok çeşitli şekillerde savunma amaçlı yapı inşa etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Savaş arabası</span>

Savaş arabası, hızlı hareket gücü sağlamak için genellikle atların kullanıldığı, bir savaş arabacısı tarafından sürülen bir araba türüdür. Bilinen en eski savaş arabaları, günümüz Rusya'sının Çelyabinsk Oblastı'nda bulunan ve MÖ 1950-1880 yıllarına tarihlenen Sintaşta kültürüne ait mezarlarda bulunmuş ve Orta Anadolu'da Kültepe'de bulunan ve MÖ 1900 yıllarına tarihlenen silindir mühürlerde tasvir edilmiştir. Hafif, atlı savaş arabalarının yapımını mümkün kılan en önemli buluş dişli tekerlektir.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul'da fayton</span>

İstanbul'da fayton kültürü devri Osmani'den kalan bir ulaşım sistemidir ve kentte 1950'lere kadar kullanıldığı görülmüştür. Cumhuriyet devrinden sonra, gelişen yeni teknolojik ulaşım sistemlerinin de etkisiyle kentte fayton kullanımında azalma olmuş ve "tematik" bir görünüm alarak ağırlıkla Adalar'da turistlere hitap eder olmuştu. Ulaşımda fayton ve benzeri araçlarının kullanımı Osmanlı'da elit çevre arasında ortaya çıktı. Sultan Abdülaziz devrinde de kira faytonları kullanılmaya başlandı. ‘‘Lando’’ ‘‘Kupa’’ tarzı faytonlar kapalı faytonlardı. II. Mahmud devrinin hâkim paradigması olan modernleşmeyle de atlı araba/fayton kullanımı arttı ve 1826'daki bir nizamname ile faytoncular esnaf topluluğu haline geldiler. Ülke içinde haremlik-selamlık fikriyatı olduğundan kadın ve erkeklerin beraber faytona binmeleri yaygın olmayan bir biçemdi ve II. Abdülhamid devrinde yasak edilmişti. Faytocnuların müşteri bekleme yerleri Eminönü Meydanı, Sirkeci, Sultanahmet Meydanı, Fatih, Edirnekapı, Beyoğlu Tünel önü ve Galatasaray, Taksim Meydanı, Harbiye ve Karaköy'dü. Beşiktaş, Sarıyer, Beykoz, Üsküdar, Bakırköy, Yeşilköy, Kadıköy, Erenköy, Kartal, Maltepe, Pendik ve Büyükada ise faytonu çok olan semtlerdi.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Tramvayı</span> İstanbul, Türkiyedeki tramvay ağı

İstanbul Tramvayı, İstanbul'da hizmet veren modern tramvay ağıdır. Sistem, Avrupa Yakası'nda hizmet veren T1 Tramvay Hattı, T4 Tramvay Hattı ve T5 Tramvay Hattı'ndan oluşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hackney arabası</span>

Kısaca Hackney veya Hackney Vagonu da denilen, ayrıca Siyah Taksi ya da Londra taksisi olarak da adlandırılan arabaların genel adı. Birleşik Krallık ve Londra kentinin simgelerinden olan siyah taksiler, Birleşik Krallık sokaklarında sıkça görülür. Hackney arabaları, müşteri almaya müsait olduklarını belirtmek için geceleri aydınlatılabilen TAXI yazılı bir ışıklı tavan lambasına sahiptirler.