İçeriğe atla

Fay bloğu

Connecticut'ın Asılı Tepeleri (Metacomet Ridge sıradağları); üst faylanma (horst) sağdan sola görünür.
Doğrultu atımlı bir fay boyunca bloklar arasındaki yatay hareket

Fay blokları, yerkabuğundaki tektonik ve yerel gerilmeler tarafından oluşturulan, bazen yüzlerce kilometre uzunluğundaki çok büyük kaya bloklarıdır. Ana kayanın geniş alanları faylarla bloklara bölünmüştür. Bloklar görece düzgün litoloji ile karakterize edilir. Bu fay bloklarının en büyüğü kabuk blokları olarak adlandırılır. Tektonik plakalardan kopan büyük kabuk bloklarına terran denir.[1] Litosferin tam kalınlığı olan bu terranlara mikroplaka denir. Kıta büyüklüğündeki bloklara çeşitli şekillerde mikro kıtalar, kıta şeritleri, H-blokları, genişlemeli alloktonlar ve dış yükseklikler denir.[2]

Gerilmelerin çoğu hareketli plakaların tektonik etkinliğiyle ilgili olduğundan, bloklar arasındaki hareketin çoğu yataydır, yani doğrultu atımlı faylarla Dünya'nın kabuğuna paraleldir. Ancak blokların düşey hareketi çok daha dramatik sonuçlar doğurur. Yer şekilleri (dağlar, tepeler, sırtlar, göller, vadiler, vb) bazen fayların büyük bir düşey yer değiştirmesi olduğunda oluşur. Bitişik yükseltilmiş bloklar (horstlar) ve aşağı düşen bloklar (grabenler) yüksek yamaçlar oluşturabilir. Genellikle bu blokların hareketine, o noktada kabuğun sıkışması veya gerilmesi nedeniyle eğilme eşlik eder.

Fay bloğu dağları

Yükseltilmiş fay bloğu jeolojisi
Teton Range'de eğimli fay bloğu oluşumu

Fay bloğu dağları genellikle genişleme tektoniğinin bir göstergesi olan riftleşmeden kaynaklanır. Bunlar küçük olabilir veya Doğu Afrika Rift bölgesi gibi geniş yarık vadi sistemleri oluşturabilir. Kaliforniya'daki Ölüm Vadisi daha küçük bir örnektir. İki ana tip blok dağ vardır; iki fay arasındaki yükseltilmiş bloklar ve temel olarak bir fay tarafından kontrol edilen eğimli bloklar.

Yükseltilmiş tip blok dağların, her iki taraftaki sarplıkları açığa çıkaran iki dik kenarı vardır ve Yukarı Ren vadisi, iki horst arasındaki bir graben - Vosges dağları (Fransa'da) ve Kara Orman (Almanya'da) ve ayrıca Bulgaristan, Güneydoğu Avrupa'daki Rila - Rodope Masifi, Belasitsa (doğrusal horst), Rila dağı (tonozlu kubbeli horst) ve Pirin dağı - Struma ve Mesta'nın karmaşık graben vadileri arasında yer alan büyük bir antiklinal oluşturan bir horst dahil Avrupa'nın çeşitli bölgelerinde görülen horst ve graben alanlarına yol açarlar.[3][4][5]

Eğimli tip blok dağların bir tarafı hafif eğimli, diğer tarafı ise açıkta bir uçurum ile diktir ve Amerika Birleşik Devletleri'nin batısındaki Basin and Range bölgesinde yaygındır.

Bir graben örneği, Hindistan'daki Vindhya ve Satpura horstları arasındaki Narmada nehrinin havzasıdır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ A crustal block may or may not also comprise a tectonostratigraphic terrane that has a specific geologic definition. Bulter, Robert F. (1992) "Chapter 11: Applications to Regional Tectonics" Paleomagnetism: Magnetic Domains to Geologic Terranes Blackwell, pp. 205–223, page 205, archived here by Internet Archive on 26 October 2004
  2. ^ Péron-Pinvidic (2010). "From microcontinents to extensional allochthons: witnesses of how continents rift and break apart?". Petroleum Geoscience. 16 (3): 189. doi:10.1144/1354-079309-903. 
  3. ^ [Geographic Dictionary of Bulgaria] |çeviri-başlık= kullanmak için |başlık= gerekiyor (yardım) (Bulgarca). Sofya: Наука и култура (Nauka i kultura). 1980. s. 368. 
  4. ^ [Pirin National Park. Management Plan] |çeviri-başlık= kullanmak için |başlık= gerekiyor (yardım) (Bulgarca). и колектив. Sofya: Ministry of Environment and Water, Bulgarian Foundation "Biodiversity". 2004. s. 53. 
  5. ^ [Topics on Physical and Social-Economic Geography of Bulgaria] |çeviri-başlık= kullanmak için |başlık= gerekiyor (yardım) (Bulgarca). Sofya: Ciela. 2004. ss. 128-129. ISBN 954-649-717-7. 

Notlar

  • Plummer, Charles, David McGeary ve Diane Carlson. Fiziksel Jeoloji 8. baskı. McGraw-Hill, Boston, 1999.
  • Monroe, James S. ve Reed Wicander. Değişen Dünya: Jeoloji ve Evrimi Keşfetmek. 2. eğitim Belmont: Wadsworth Publishing Company, 1997.0-314-09577-2ISBN 0-314-09577-2 (s. 234,-8)

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Deprem</span> yer kabuğunda beklenmedik anda ortaya çıkan enerji atımı

Deprem, yer sarsıntısı, seizma veya zelzele, yer kabuğunda beklenmedik bir anda ortaya çıkan enerji sonucunda meydana gelen sismik dalgalanmalar ve bu dalgaların yeryüzünü sarsması olayıdır. Sismik aktivite ile kastedilen, meydana geldiği alandaki depremin frekansı, türü ve büyüklüğüdür. Depremler sismograf ile ölçülür. Bu olayları inceleyen bilim dalına da sismoloji denir. Depremin büyüklüğü Moment magnitüd ölçeği ile belirlenir. Bu ölçeğe göre 3 ve altı büyüklükteki depremler genelde hissedilmezken 7 ve üstü büyüklükteki depremler yıkıcı olabilir. Sarsıntının şiddeti Mercalli şiddet ölçeği ile ölçülür. Depremin meydana geldiği noktanın derinliği de yıkım kuvveti üzerinde etkilidir, bu sebepten yeryüzüne yakın noktalarda gerçekleşen depremler daha çok hasara neden olmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bulgaristan</span> Güneydoğu Avrupada bir ülke

Bulgaristan, resmî adıyla Bulgaristan Cumhuriyeti, Balkanlar'da yer alan ülkedir. Batıda Sırbistan ve Kuzey Makedonya, doğuda Karadeniz, kuzeyde Romanya, güneyde Yunanistan güneydoğuda Türkiye ile çevrilidir. 110.994 kilometrekarelik yüz ölçümüyle Avrupa'nın en büyük 16. ülkesidir. Balkan, Rodop ve Rila gibi dağlar yüzey şekillerini belirler. Rila Dağı üzerindeki Musala Zirvesi, Doğu Avrupa ve Balkanlar'ın en yüksek doruk noktasıdır. Kuzeydeki Tuna Ovası ve güneydeki Yukarı Trakya Ovası da Bulgaristan'ın alçak ve verimli bölgeleridir.

<span class="mw-page-title-main">Yayla</span> yüksek yerlerdeki derin akarsu vadileriyle yarılmış, deniz yüzeyinden yüksekte kalan, düz arazi şekli

Yayla veya plato, yüksek yerlerdeki derin akarsu vadileriyle yarılmış, deniz yüzeyinden yüksekte kalan, düz arazi şeklidir. Yükseklikleri beş yüz metreden birkaç bin metreye kadar çıkabilir. Örneğin Türkiye'deki Erzurum-Kars Yaylası'nın yüksekliği 2000 metre civarında olmasına rağmen Orta Asya'da bulunan Pamir Yaylası'nın yüksekliği 4000 m civarındadır.

<span class="mw-page-title-main">Dağ</span> çevresindeki karasal alanlardan daha yüksek olan kara kütlelerine verilen ad

Dağ, çevresindeki karasal alanlardan daha yüksek olan kara kütlelerine verilen addır. "Dağlık" sıfatı, dağlarla ilişkili ve kaplı alanları tanımlamak için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Orojenez</span> sıradağların oluşumunu açıklayan yerbilimsel terim

Orojenez, İç kuvvetlerin ortaya çıkma şekillerinden birini ifade eden orojenez terimi dağ oluşumu anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Tendürek Dağı</span> Türkiyede bir volkanik dağ

Tendürek Dağı (Ermenice:Թոնդրակ) Ağrı ve Van illerinin arasında İran sınırının yakınında bulunan bir stratovolkandır. Nuh'un Gemisi'nin muhtemel konumu yakınlarında olmasıyla bilinen bu yanardağ oldukça büyüktür; kurumuş lav akıntıları düz bir arazi üzerinde yaklaşık 650 km²'lik bir alanı kaplar. Dağın iki ana yapısı, zirve krateri olan Büyük Tendürek ve ana kraterin doğusunda bulunan Küçük Tendürek'tir. Yamaçları çok yumuşak olup, ismini aldığı kalkanı andırır. Tendürek Dağı'nın, Hawaii adasındaki volkanlar gibi akışkan lav püskürttüğü bilinmektedir.

Türkiye Alp-Himalaya Orojenez kuşağında yer alan dağlık bir ülkedir. Ortalama yükseltisi 1.132 m’dir. 1.500 m’nin üzerindeki dağlık alanlar geniş alan kaplar. Ülkenin 2/3’ünü kaplayan dağlar araziye dengeli dağılmıştır. Dağlar ülke topoğrafyasının engebeli olmasının temel nedenidir. Türkiye’de üç farklı şekilde oluşmuş dağlar bulunur: Kırılma (faylanma), kıvrılma ve volkanizma.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Anadolu Dağları</span>

Kuzey Anadolu Dağları ya da Pontus Alpleri, Anadolu'nun kuzeyini kıyıya paralel, birkaç sıra halinde kuşatan sıradağlarıdır. Orojenez sonucu oluşan bu kıvrım dağları batıdan doğuya şöyle sıralanır: Köroğlu Dağları, Ilgaz Dağları, Küre Dağları, Canik Dağları, Köse Dağları, Giresun Dağları, Doğu Karadeniz Dağları, Mescit Dağı, Yalnızçam Dağları, Tecer, Mercan, Allahuekber Dağları. Erzurum-Kars yaylasında Palandöken Dağları ile Doğu Anadolu Dağları birleşir.

<span class="mw-page-title-main">Vadi</span> coğrafyada tepeler arasındaki alçak alan

Vadi ya da koyak, akarsuyun içinde aktığı, kaynaktan ağıza doğru sürekli inişi bulunan ve birkaç kilometre ile binlerce kilometre arasında olabilen coğrafi alandır. Kısaca vadi, iki dağın arasında zamanla oluşan çukurluktur. Vadiler, akarsuların yaptığı aşınmayla yanlamasına, derinlemesine gelişir. Genellikle dağ ya da tepelerle çevrelenirler.

<span class="mw-page-title-main">Madra Dağları</span>

Madra Dağları ya da Madra Dağı, Ege Bölgesi’nin Asıl Ege Bölümü ile Marmara Bölgesi’nin Güney Marmara Bölümü’nün sınırlarında yer alır. Madra Dağı, Balıkesir ilinin İvrindi, Havran, Burhaniye, Gömeç ve Ayvalık ilçeleri ile İzmir ilinin Bergama ilçesi topraklarında yer almaktadır.

Kıvrılma, jeolojide yer kabuğunun içten gelen etkenlerle dalgalı bir biçim almasına verilen ad. Kıvrılma, başlıca "kıvrım dağları"nın oluşmasında etkilidir.

<span class="mw-page-title-main">Bartın Çayı</span> Karadenize dökülen akarsu

Bartın Çayı, Antik Partenios, MÖ yıllarda Parthenios adı ile anılan ve kente adını veren Bartın Irmağı'dır.Kastamonu ve Karabük'te bulunan Ilgaz Dağları'nda doğar, kuzeye doğru akar, şehir merkezinde Gazhane Burnu'nda birleşen Kocaçay ve Kocanazçay'ının oluşturduğu ırmak, 15 Km. akarak Boğaz mevkiinde Karadeniz'e ulaşır.

<span class="mw-page-title-main">Graben</span>

Graben, Jeoloji graben kavramını paralel faylar ile çevrili depresif bloklar olarak tanımlamaktadır. Graben kelimesinin Almancadaki karşılığı hendek veya siper anlamına gelir. İç kuvvetlerden orojenez kırılma sonucu oluşmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Transform fay</span>

Bir transform fay veya transform fay sınırı, hareketin ağırlıklı olarak yatay olduğu bir plaka sınırı boyunca süregelen bir faydır. Başka bir plaka sınırına, bir dönüşüme, yayılma sırtına veya bir batma bölgesine bağlandığı yerde aniden sona erer.

<span class="mw-page-title-main">Geyve Boğazı</span>

Geyve Boğazı, Sakarya Nehri'nin Samanlı Dağlarını parçalayarak oluşturduğu boğaz vadi. Boğaz Sakarya ili, Geyve ilçesi sınırlarında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Uzaklaşan levha sınırı</span>

Uzaklaşan levha sınırı, levha tektoniğinde farklı sınır ya da farklı plaka sınırları birbirinden uzaklaşmakta olan iki tektonik plaka arasında var olan doğrusal bir alandır. Okyanus tabanlarında okyanus ortası sırtı, karaların iç kısımlarında Büyük Rift Vadisi gibi kıta içi rift kuşakları oluştururlar.

Doğu Karadeniz Dağları, Türkiye'nin kuzeydoğusunda Karadeniz kıyılarına paralel uzanan sıradağlardır. Dağlar denizden hemen sonra yükselir. Arazide derin uçurum ve vadiler güçlü bir rölyef izlenimi verir. Dağların üzeri yoğun tropikal benzeri ormanlar ile kaplıdır. Sıradağlar, Çoruh Nehri ağzından, Melet Irmağı vadisine kadar 400 km boy ve 50–60 km genişliğe sahiptir. 3500 metreyi aşan fazlaca zirve vardır. Bu dağ sırasına Pontidler adı da verilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Dom (yerbilim)</span>

Dom, geniş ölçekte yer kabuğu yaylanmaları ve oynamaları sonucu bir bölgenin kubbeye benzer şekilde kabarması, kubbeleşme. iç basınçlar sonucu yeryüzünde oluşan kubbemsi yapılara denir. Dom, geniş anlamda tabakaların duruşu değişmeden epirojenik hareketler ile kubbeleşmesi ile oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Baykal Rift Bölgesi</span>

Baykal Rift Bölgesi, güneydoğu Rusya'da Baykal Gölü'nün altında uzanan bir dizi kıtasal yarıktır. Yarıklardaki mevcut gerilme bir dizi kesme hareketi genişleme eğilimindedir. Bölge boyunca 2.000 kilometre (1.200 mi) uzunluğunda bir dizi havza oluşur ve bir rift vadisi meydana gelir. Batıda Avrasya levhası ile doğuda Amur levhası arasında yarıklar oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Bregalnica Muharebesi</span> Bulgaristan Krallığı ile Sırbistan Krallığı arasında geçmiş olan muharebe

Bregalnica Muharebesi, Bulgaristan Krallığı ordusu ve Sırbistan Krallığı Karadağ Krallığı ordusu arasında 30 Haziran -9 Temmuz 1913 arasında gerçekleştirilen İkinci Balkan Savaşı sırasında yapılan muharebedir. İkinci Balkan Savaşının en büyük katılımlı muharebesidir. Bu muharebe Bulgarların Delçevo'ya çekilmesi ile sonuçlanmıştır. Makedonya'nın kaderi Bulgar mı yoksa Sırbistan toprağı olarak kalacağı bu muharebe ile şekillenmiş ve Makedonya Sırbistan Krallığı toprağı olarak kalmıştır. "Bregalnica Muharebesi" terimi esas olarak Yugoslav ve Sırp tarihçiliğinde kullanılmaktadır. Bulgar tarih kitaplarında bu olaylar çoğunlukla bir muharebe olarak değil, savaşın başlangıcında Bulgar 4. Ordusunun bir dizi muharebesi olarak kabul edilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.