İçeriğe atla

Fatma Başaran

Fatma Başaran
Fatma (Taşkıngöl) Başaran
Doğum1921
Manisa, Türkiye
VatandaşlıkTürkiye
Evliliklerİlhan Başaran
Çocuk(lar)Özden Başaran Odabaşı, Sami Başaran
Kariyeri
DalıFelsefe
Sosyoloji
Psikoloji
Sosyal psikoloji
Çalıştığı kurumlarAnkara Üniversitesi
Hopital Henri Rousselle Psikoloji Laboratuvarı
Sorbonne Üniversitesi
Sussex Üniversitesi

Fatma (Taşkıngöl) Başaran (1921, Manisa – ?) Türk bilim insanı, sosyal psikolog, akademisyen.

Tutum, sosyal değişim ve değerler konularında yaptığı çalışmaları ile tanınır[1]

Hayatı

Çocukluk ve öğrenim yılları

1921 yılında Manisa'da doğdu. Annesi Rumeli'den İstanbul'a göç etmiş bir ailenin kızı olan Sıdıka Hanım; babası Doyran'da bir köy ağasının torunu olan, medrese tahsili ve 12 yıl askerlikten sonra Manisa'ya yerleşen Hayrullah (Taşkıngöl) Bey'dir.

Ortaokulu Manisa'da, lise öğrenimi İzmir Kız Lisesi'nde tamamladı. Üniversiteye gidebilmek için lise yıllarında öğretmen vekilliği ve Özel İdare'de memurluk yaparak para biriktirdi.[2]

1940-1944 yıllarında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Felsefe bölümüne devam etti. Mehmet Emin Erişgil, Behice Boran, Niyazi Berkes 'den sosyoloji, Muzaffer Şerif Başoğlu’ndan psikoloji dersleri aldı.[3] Öğreniminin ikinci yılında sosyoloji dalına yönelmeyi seçti. O yıllarda, Behice Boran ve Niyazi Berkes öncülüğünde Amerikan sosyolojisi çerçevesinde saha çalışmaları yapılmaktaydı. Fatma Başaran, 1941 yazında Behice Boran'ın "Bir Köy Üzerinde Sosyal Yapı ve Sosyal Değişme Tetkiki başlıklı habilitasyon tezi için Manisa'nın bir ova köyü olan Tepecik köyünde yaptığı saha araştırmasına katıldı.[4] Kısa bir süre sonra Boran ile birlikte Manisa köylerinde başka bir saha araştırmasına çıktı.[4] Boran'ın Toplumsal Yapı Araştırmaları, İki Köy Çeşidinin Mukayeseli Tetkiki (1945) adlı kitabına temel olan bu çalışmalara katılmak, saha çalışmasına ilgisini arttırdı.[5]

Çalışma yaşamı

1944 yılında felsefe bölümünden mezun oldu ve aynı yıl sosyoloji bölümüne asistan olarak atandı. Sosyoloji bölümü kadrolarının 1948 yılında tasviye edilmesi üzerine hiç öğretim üyesi kalmayan bölümden ayrıldı ve doktorasını İstanbul Üniversitesi'nden Hilmi Ziya Ülken ile tamamladı[1][6] Bu sırada Siyasal Bilgiler Fakültesi öğretim elemanlarından Mehmet Karasan’ın asistanlığını yaptı.

Tezini tamamladıktan sonra Afyon Lisesi'nde felsefe grubu öğretmenliğine başladı. 1952 yılında makine mühendisi İlhan Başaran ile evlendi. Bu evlilikten Özden ve Sami adındaki iki çocuğu dünyaya geldi. Evliliğin ardından Diyarbakır Ziya Gökalp Lisesi'nde felsefe öğretmenliği yaptı. Buradaki birincil gözlemleri daha sonraları sosyal psikoloji alanında tutum ve tutum değişimleri üzerinde çalışmalar yürütmesini önemli ölçüde etkiledi[]. Diyarbakır’ da geçirdiği yıllarda da öğretmenler için konut kooperatifi girişimine öncülük etme, Ziya Gökalp'in doğduğu evi Ziya Gökalp Müzesi haline getirme, Cahit Tarancı için Tarancı Günü düzenleme, çeşitli eğlence ve sanat aktiviteleri düzenleme gibi sosyal işlerle meşgul oldu.[2]

1956-1957 yılları arasında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından İngiltere'ye gönderildi ve Londra Üniversitesi'nde lisansüstü düzeyde dersler aldı, çalışmalar yaptı. Ardından Ankara'ya lisans ve yüksek lisans döneminde bulunduğu D.T.C.F.’ye döndü; 1961 yılında girdiği sınavda başarılı olarak felsefe bölümüne yeniden asistan olarak girdi.

1963-1964 yılları arasında Fransız Hükümeti tarafından verilen “Şeref Bursu” ile Paris'te Hopital Henri Rousselle Psikoloji Laboratuvarı ve Sorbonne Üniversitesi'nde çalıştı. “Diyarbakır köylerinde tutum değişimleri” isimli alan çalışması ile sosyal psikoloji alanında doçent unvanını alan Fatma Başaran, 1968-1969 yılları arasında İngiltere'De Sussex Üniversitesi'nde çalıştı; Prof. Marie Jahoda ile tanıştı, sosyal psikoloji laboratuvar çalışmalarını izledi.

"7-11 yaş çocuklarında psikososyal gelişim" adındaki deneysel araştırması ile 1974 yılında profesör unvanı alan Başaran, 1972-1988 yılları arasında D.T.C.F Psikoloi bölümü başkanlığını sürdürdü. Başkanlık dönemi süresinde henüz felsefe kürsüsünün içinde bir bölüm olan psikoloji bölümünü önce ayrı bir kürsü, ardından da ayrı bir bölüm olması için çalıştı. 1982 yılında Psikoloji Bölümü ayrı bir bölüm haline geldi. 1988 yılında emekli oldu.

Akademik çalışmalarının yanı sıra 1972-1984 yılları arasında UNESCO Türkiye Milli Komisyonu üyesi olarak görev yaptı ve "İnsan ve Toplumbilim Komitesi" yürütücülüğünü üstlenmiştir.

Kişisel çalışmalarının dışında İlber Ortaylı ile birlikte Seha L. Meray’ın “Toplumbilim Üzerine” adlı kitabını oluşturan sosyoloji notlarını derleyerek yayına hazırlamak, John Dewey'in “Tecrübe ve Eğitim” adlı eserini Fatma Varış ile birlikte Türkçeye çevirmek gibi ortak çalışmaları vardır.

Türkiye'de sosyal bilimlerin gelişmesi için TÜBİTAK'a paralel bir Türkiye Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Kurumu'nun kurulması yönünde büyük çaba harcamıştır.[] Ülke sorunlarına ilişkin olarak özellikle cinsiyet ayrımcılığı, aile ve laiklik gibi konularda radyo programlarına katılarak konuşmalar yapmıştır.[2]

Ödüller

  • Psikolojiye Katkı Şilti, Türk Psikologlar Derneği
  • Öğretim Üyeliği Onur Belgesi, Ankara Üniversitesi
  • 52.Kuruluş Yıldönümü Onur Ödülü, Sosyoloji Derneği
  • Katkıya Teşekkür Plaketi, Türk-İngiliz Kültür Derneği
  • UNESCO Çalışmalarına ilişkin katkı plaketi, Anadolu Basın Birliği[2]

Kaynakça

  1. ^ a b Yılmaz,B., Gökçe, G. "Amkara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Psikoloji Bölümü Tarihçesi" (PDF). Ankara Üniversitesi Psikoloji Bölümü. 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2020. 
  2. ^ a b c d Akfırat, Serap (2004). Prof.Dr. Fatma Başaran'la Hayatı Üzerine Kısa Bir Söyleşi (1. bas.). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları. ss. 353-369. 
  3. ^ Balkaya, Feza (1995). ""Prof.Dr.Fatma Başaran ile Bir Söyleşi"". Türk Psikoloji Bülteni. 2 (2). ss. 82-86. 
  4. ^ a b Tekeli, İlhan. "Sosyal Bilimci ve Siyasetçi olarak Behice Boran". Sosyoloji Dergisi, Sayı 23-24, Yıl 2011. 10 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2020. 
  5. ^ Durdu, Zafer (Mayıs 2017). "1940'lı Yıllar Türkiye'sinde Behice Boran'ın Sosyoloji Anlayışında Toplumsal Yapı ve Değişme". SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 40. 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2020. 
  6. ^ Çelebi, Nilgün (1999). "Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesinin Dünü Bugünü" (PDF). Sosyoloji Dergisi. 1 (2). ss. 1-16. 15 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Temmuz 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sosyoloji</span> toplumun oluşum, işleyiş ve gelişim yasalarını inceleyen bilim dalı

Sosyoloji veya toplum bilimi, toplum ve insanın etkileşimi üzerinde çalışan bir bilim dalıdır. Toplumsal (sosyolojik) araştırmalar sokakta karşılaşan farklı bireyler arasındaki ilişkilerden küresel sosyal işleyişlere kadar geniş bir alana yayılmıştır. Bu disiplin insanların neden ve nasıl bir toplum içinde düzenli yaşadıkları kadar bireylerin veya birlik, grup ya da kurum üyelerinin nasıl yaşadığına da odaklanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Niyazi Berkes</span> Kıbrıslı Türk sosyolog

Niyazi Berkes, Kıbrıslı Türk sosyolog ve bilim insanı.

<span class="mw-page-title-main">Ziya Gökalp</span> Türk yazar ve toplum bilimci

Ziya Gökalp, Türk yazar, toplum bilimci, şair ve siyasetçidir. Meclis-i Mebûsanda ve Türkiye Büyük Millet Meclisinde milletvekilliği yapmıştır. "Türk milliyetçiliğinin babası" olarak da anılır.

<span class="mw-page-title-main">Hilmi Ziya Ülken</span>

Mehmet Hilmi Ziya Ülken, Türk düşünce yaşamında ve Türkiye'de bir felsefe geleneğinin oluşmasında büyük etkisi olmuş bir filozof ve sosyologdur.

<span class="mw-page-title-main">Dicle Üniversitesi</span> Diyarbakırda kurulu devlet üniversitesi

Dicle Üniversitesi, Diyarbakır'da bulunan, 1973 yılında kurulmuş bir devlet üniversitesidir.

<span class="mw-page-title-main">Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi</span> Ankara Üniversitesinin bir fakültesi

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Atatürk'ün adını koyduğu bir bilim merkezidir.

Cavit Orhan Tütengil, Türk sosyolog ve akademisyen.

<span class="mw-page-title-main">Behice Boran</span> Türk siyasetçi ve sosyolog

Behice Sadık Boran, Türkiye İşçi Partisinin son Genel Başkanı, siyasetçi, akademisyen ve sosyolog.

<span class="mw-page-title-main">Anthony Giddens</span> İngiliz Sosyolog, Toplumbilimci

Anthony Giddens, İngiliz toplumbilimcidir.

<span class="mw-page-title-main">Çankırı Karatekin Üniversitesi</span> Çankırıda kurulu devlet üniversitesi

Çankırı Karatekin Üniversitesi Çankırı ilinde 2007 yılında kurulan bir devlet üniversitesidir. Kurucu rektörü Gazi Üniversitesi eski rektörü Prof. Dr. Kadri Yamaç'tır.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Emin Erişirgil</span>

Emin Erişirgil, Türk eğitimci, felsefeci, yazar ve siyasetçi, eski Türkiye içişleri bakanı.

DTCF Olayları, 1948 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesindeki dört öğretim üyesinin komünist oldukları gerekçesiyle görevlerinden tasfiye edilmesi sonucu başlayan olaylardır.

Hikmet Tanyu Türk akademisyen, şair ve yazar. Türkiye'nin önde gelen dinler tarihi uzmanıdır. Yaptığı çalışmalar ve yetiştirdiği öğrencileriyle bu tarih dalına ilgi duyulmasını sağlamış ve dinler tarihi hakkinda cumhuriyet tarihindeki ilk seçkin eserleri vermiştir.

Nihat Nirun (1 Ocak 1925, İzmir - 6 Şubat 2007, Ankara), Türk sosyoloji profesörü. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde uzun yıllar öğretim üyesi olarak görev yapan Nirun, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde Sosyoloji Bölümü'nü kurarak başkanlığını üstlenmiş ve ayrıca Edebiyat Fakültesi'nın dekanlığını da üstlenmiştir.

Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Türk sosyolog, akademisyen ve fikir adamı.

Nuri Bilgin, Türk sosyal psikoloji profesörü ve akademisyen.

Karadeniz Teknik Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 28 Nisan 2010 tarih ve 27565 sayılı resmi gazetede yayınlanan, KTÜ Fen Edebiyat Fakültesi'nin Fen ve Edebiyat Fakülteleri olarak ayrılması kararıyla birlikte kurulma çalışmalarına başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi</span> müze evi

Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi, Diyarbakır'ın Sur ilçesinde yer alan bir müzedir. Diyarbakır doğumlu şair Cahit Sıtkı Tarancı'nın doğup büyüdüğü evdir. Ev, 1733 yılında inşa edilmiştir.

Muzaffer Şerif Başoğlu, Türk-Amerikalı sosyal psikolog. Sosyal Yargı Kuramının ve Gerçekçi Çatışma Teorisinin geliştirilmesine yardımcı olmuştur. Sosyal psikolojinin kurucu öncüleri arasında yer almış ve özellikle sosyal çatışma ve sosyal normlar gibi sosyal süreçleri anlamak için bazı benzersiz ve güçlü teknikler geliştirmiştir.

Mediha Esenel, Türk sosyolog, yazar ve gazeteci. Solcu akademisyenlere yönelik tasfiyeler sırasında öğretmenlik görevinden istifa ettiği 1947'ye kadar Ankara Üniversitesi'nde öğretim üyesi olarak görev yaptı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.