İçeriğe atla

Fasih Arapça

Fasih Arapça
Modern Standart Arapça
العربية الفصحى
Yeşil yerler resmî dil olduğu bölgeler, mavi olarak gösterilen yerler ise ikinci bir resmî dil olan yerlerdir.
Telaffuzal-ʻArabīyah al-Fuṣḥā
BölgeOrta Doğu, Arap yarımadası, Kuzey Afrika
EtnisiteAraplar
Konuşan sayısıAna dili olarak: 0  (2022)[1]
İkinci dil olarak: 330 milyon (2023)[1]
Dil ailesi
Afro-Asya dilleri
Yazı sistemiArap alfabesi
Resmî durumu
Resmî dil
Dil kodları
ISO 639-3arb

Fasih Arapça (العربية الفصحى), Fusha (الفصحى) veya Modern Standart Arapça (العربية القياسية الحديثة); resmi, siyasi, dini ve felsefi ve medyatik Arapça metinlerin yazıldığı, halk arasında konuşulmayan ve hiçbir zaman da konuşulmamış olan dildir. Arap halklarının her birinin kendine ait lehçeleri (Ammice) vardır. Kur'an da dahil tüm klasik Arapça metinlerde bu dil kullanılmıştır. Ayrıca Fusha, Arap ülkelerinde resmi dil olarak kabul edilir ve üniversitelerde öğretilir. Bu yüzden eğitimli Araplar birbirlerinin lehçelerini anlamasalar bile Fasih Arapça konuşarak anlaşabilirler.

Fasih Arapça tarihin çok eski dönemlerinden beri Akadca, İbranice, Yunanca, Farsça, Amharca, Kıptice, Sebece, Safaice ve Latince gibi dillerle kelime alışverişlerinde bulunmuştur. Kur'an'daki kelime varlığı da sekiz farklı dile dayanır. Kalem kelimesi Yunanca Kalamos, kılıç anlamına gelen Seyf kelimesi yine Yunanca Xiphos kelimelerinden gelir. Türkçede aynı anlamlarda kullanılan tâc ve dîn kelimelerinin kökeni ise Orta Farsça'dır. 13. yüzyıldaki Moğol akınlarından sonra 19. yüzyıla kadar Araplar siyasi hakimiyet sahibi bir ulus olamamış ve bir kültürel durgunluk dönemi yaşamışlardır. Bu dönemde Abbasi devrine kıyasla çok az kitap yazılmış, felsefi ve teknik anlamda çok az değişim yaşanmıştır. Bu durum Fasih Arapçayı neredeyse ölü bir dil haline getirmişse de Fransız Devrimini takiben ortaya çıkan milliyetçilik akımı sayesinde Fasih Arapça üzerindeki ölü toprağını atmaya başlamıştır.

Fasih Arapçanın dirilişine yol açan Arap milliyetçiliği doğal olarak Osmanlı karşıtı bir akım olarak ortaya çıkmış ve Kânûn-u Esâsî'de devletin resmi dili olarak Türkçenin ilan edilmiş olmasını olumsuz karşılamışlardır. Her ne kadar uygulamada tamamen böyle olmasa bile imparatorluğun bütün mahkemelerinde ve okullarında kanun gereği Türkçe konuşulması gerektiği ilan edildiğinden ve Suriye mahkemelerine Arapça bilmeyen görevliler atandığından bu bahanelerle Arap milliyetçileri, Arap halkını Türklere karşı kışkırtmışlardır. 1913 yılında Arapça bilmeyen görevlilerin geri çekilmesiyle beraber Arapça Arap yoğunluklu vilayetlerde yerel resmi dil olarak kabul edilmiştir.[2]

Latin Alfabesinde yalnızca M ve m bulunurken Arap alfabesinde aynı sese karşılık gelen harfin dört farklı versiyonu bulunmaktadır.

Moğol yıkımından sonra Fasih Arapçanın durgunlaşmasının en önemli sebeplerinden biri de matbuata elverişsiz olmasıdır. İtalya'da ortaya çıkan en eski matbaa tekniği tipo baskı adıyla anılıyor ve her harfin birden çok metal kalıbının elde bulunmasını gerektiriyordu. Latin harfleri söz konusu olduğunda her harfin büyük ve küçük iki şekli vardı ve bunlar kelime içinde şekil değiştirmiyordu. Arap alfabesindeki harfler ise izole biçimlerine ek olarak kelimenin başında, ortasında ve sonunda farklı biçimlere girebilmekteydi. Üstelik Arap alfabesi sesli harf içermediğinden sesleri göstermek için oluşturulan ve hareke adı verilen sembollerin tipo baskı ile gösterilmesi de büyük bir külfetti. Bu yüzden tipo baskı çağında Arap alfabesi kullanan milletler matbaayı neredeyse hiç kullanamadılar. Öte yandan 1798 yılında icat edilen taş baskı yöntemi her harf ile tek tek uğraşma problemini ortadan kaldırdı. Ancak taş baskı, bir hattatın yazmış olduğu metnin defalarca kopyalanmasına dayanıyor, dolayısıyla standart font kullanımına imkan tanımıyordu. 19. yüzyılda icat edilen Arap harfli daktilolar standart font ile belge üretimini mümkün kılmışsa da gazete ve kitap yayımı faaliyeti için kullanılmaları söz konusu değildi. Bu yüzden standart harflerin kullanılabildiği ilk Arap harfli yayınlar için 20. yüzyılın beklenmesi gerekti. 21. yüzyılın başlarında bile dijital dünyadaki Arap harfleri basit ve yetersizdi. Thomas Milo ve kurucusu olduğu Decotype öncülüğünde özellikle Bulak Matbaasının mirası esas alınarak geliştirilen fontlar yardımıyla standart Arapça fontları sanal dünyada yer buldu.[3]

İslam'dan hemen önceki dönemde biri Doğu Roma'ya diğeri Sasani İmparatorluğuna bağlı olan Gassani ve Lahmi devletlerinin kralları, şiir yarışmalarını teşvik ederek Fasih Arapçanın standart kabullerinin yerleşmesini sağlamışlardır. Bu dönemde Fasih Arapça, şiir ve kehanet dili olarak etkili olmuş ve bir iktidar aracına dönüşmüştür. Günlük konuşmalarını yerel lehçelerle yapan Araplar, Fasih Arapça ile dile getirilen şiir ve kehanetleri sırf bu dille söylendikleri için doğru kabul etmiş ve dili iyi kullananların cinler ve tanrılarla iletişim içinde bulunduğuna inanmışlardır. Düşman kabileler savaştıklarında galipler mağlupların şairlerinin dillerini kestirmişlerdir. Arap kültüründe dil daima kılıçtan daha tehlikeli görülmüştür. Bir adamı öldürmek yerine onu iyi bir şekilde hicvetmek o kişinin nesiller boyunca alay konusu olmasına yol açtığından bu büsbütün haksız bir görüş de değildir.

Modern Standart Arapça dilbilgisi kuralları bakımından Fasih Arapçadan farklı olmamakla beraber gelişen teknolojiye bağlı olarak kelime haznesine eklemeler yapılmıştır. Örnek olarak telefon anlamına gelen hâtif (هاتف), tren anlamına gelen kıtâr (قطار), uçak anlamına gelen tâira (طائرة) verilebilir.

Günümüzde özellikle sosyal medya araçları ve yerel televizyon kanallarının çoğalması yerel lehçelerin kullanımını arttırmıştır. Devlet adamları da yaptıkları açıklamaları, kendi ülkelerinin insanlarına hitap etmek istediklerinde yerel lehçelerle yaparken bütün Araplara hitap etmek istediklerinde Fasih Arapça kullanarak yapmaktadırlar.


Kaynakça

  1. ^ a b "Arabic, Standard 25 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", 24th Edition, Ethnologue.
  2. ^ ARAP MİLLİYETCİLİĞİNİN DOĞUŞU: İTTİHAT VE TERAKKİ DÖNEMİNDE TÜRK-ARAP İLİŞKİLERİ (1908-1916) (PDF). 22 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Nisan 2024. 
  3. ^ Mansour, Ahmed; Hassan, Mohamed (15 Aralık 2020). "Digitizing historical Arabic typography: Bulaq Press contributions". Égypte/Monde arabe (İngilizce) (22): 32-39. doi:10.4000/ema.13151. ISSN 1110-5097. 30 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türk alfabesi</span> Türkçenin yazımında kullanılan alfabe

Türk alfabesi, Türkçenin yazımında kullanılan Latin alfabesi temelli alfabedir. 1 Kasım 1928 tarihli ve 1353 sayılı yasayla tespit ve kabul edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Türkçe</span> Türk halkının Oğuz Türkçesi dili

Türkçe ya da Türk dili, Güneydoğu Avrupa ve Batı Asya'da konuşulan, Türk dilleri dil ailesine ait sondan eklemeli bir dildir. Türk dilleri ailesinin Oğuz dilleri grubundan bir Batı Oğuz dili olan Osmanlı Türkçesinin devamını oluşturur. Dil, başta Türkiye olmak üzere Balkanlar, Ege Adaları, Kıbrıs ve Orta Doğu'yu kapsayan eski Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasında konuşulur. Ethnologue'a göre Türkçe, yaklaşık 90 milyon konuşanı ile dünyada en çok konuşulan 18. dildir. Türkçe, Türkiye, Kuzey Kıbrıs ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nde ulusal resmî dil statüsüne sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Farsça</span> Bir batı İran dili

Farsça ya da Persçe, Hint-Avrupa dillerinin İran dilleri koluna ait bir batı İran dilidir. Başta İran olmak üzere, kuzeyde Rusya ve Azerbaycan, doğuda Afganistan ve Tacikistan, Orta Asya'da Özbekistan ve Basra Körfezi üzerinde Kuveyt ve Irak gibi ülkelerde 100 milyonun üzerinde kişi tarafından konuşulmaktadır. Antik Pers halkının konuştuğu dilden türemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Arap harfleri</span> Arap alfabesini temel alan yazı sistemi

Arap harfleri, 7. yüzyılın üçüncü çeyreğinden itibaren Emevi ve Abbasi imparatorlukları aracılığıyla Orta Doğu merkezli geniş bir alana yayılma olanağı bulmuş İslam dininin benimsendiği coğrafyalarda kabul gören, kökeni Arap alfabesine dayalı, ünsüz alfabesi türünde bir yazı sistemidir. Dünyada Latin alfabesinden sonra en çok kullanılan yazı sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Arapça</span> Afroasya dilleri ailesinin Sami koluna mensup bir dil

Arapça, Afroasya dilleri ailesinin Sami koluna mensup bir dildir. Batıda Atlantik Okyanusu'ndan doğuda Umman Denizi'ne, kuzeyde Akdeniz'den güneydoğuda Afrika Boynuzu ve Hint Okyanusuna uzanan geniş bir coğrafyada konuşulmaktadır. Tüm lehçeleri ile birlikte 420 milyonu aşkın kişi tarafından konuşulduğu olduğu tahmin edilmektedir. Arap Birliği'ne üye 22 ülke ile Çad ve Mali dâhil olmak üzere 24 ülkede resmî dildir. Aynı zamanda kısmî olarak tanınan Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti, Somaliland ile Tanzanya'da (Zanzibar) resmî dil statüsündedir. Arap Birliği'nin ve Birleşmiş Milletler'in kabul edilen altı resmî dilinden biridir. Nijer, Senegal ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nde ulusal/azınlık dili olarak tanınmıştır. Arapça İran, İsrail, Pakistan, Filipinler ve Güney Afrika Cumhuriyeti anayasalarında özel dil statüsüne sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Rusça</span> Doğu Slav dili

Rusça, Hint-Avrupa dil ailesinin Slav dilleri koluna bağlı bir dil. Rusça, Belarus ve Ukrayna dilleri ile yaşayan üç Doğu Slav dilinden biridir. Yaklaşık 260 milyon konuşanı olan Rusça dünyanın en çok konuşulan dillerinden biri olup Rusya, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova (Gagavuzya) ile kısmî olarak tanınan Abhazya, Güney Osetya, Transdinyester'de resmî dil statüsündedir. Aynı zamanda Birleşmiş Milletler'in altı resmî dilinden biri ve Uluslararası Uzay İstasyonu'nun İngilizce ile birlikte kullanılan iki dilinden biridir. Orta Asya, Kafkasya, Ukrayna ve kısmen Baltık devletlerinde lingua franca olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kiril alfabesi</span> Slav dillerinin kullanımında rol oynayan bir alfabe

Kiril alfabesi, Avrasya'da çeşitli dillerin yazımı için kullanılan alfabedir. Çeşitli Slav, Kafkas, Moğol, Ural, ve İranî dillerinin resmî alfabesidir. En eski Slav kitaplarının yazıldığı iki alfabeden biri olan Kiril yazısı, Aziz Kiril ve kardeşi Metodius tarafından 9. yüzyılın ilk çeyreğinde oluşturulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Ebced hesabı</span>

Ebced, İslamiyet'in kabulünden ve Arabistan'da Hint rakamları kullanılmaya başlanmadan önce hesap yapabilmek için harflerin rakam olarak kullanıldığı bir sayı sistemidir. Çağdaş ondalık sayı sistemi olan Hint sayıları çıktıktan sonra hesap yapmak için uygun olmayan ebced terk edilmiştir. Ebced rakamları kullanılarak ebced hesabı yapılabilir.

K-k, Türk alfabesinin 14. harfidir. Türkçede bu harfin işaret ettiği ses ke denilerek isimlendirilir. Sıklıkla, harfin işaret ettiği ses ka denilerek isimlendirilir, ancak TDK'ye göre bu isimlendirme yanlıştır. Bu durumda sesin ince ve kalın şekilleri vardır. Fonetik bakımdan kalın seslilerle birlikte art damak, ince seslilerle birlikte ön damaktan çıkarılan süreksiz ve sert bir sessiz harf olduğundan sesli-sessiz uyumunu gerektirir. Türkçe kelimelerde bu harfin kullanım sıklığı % 4,71'dir. Arap alfabesine dayalı Göktürk, Uygur ve Osmanlı alfabelerinde iki ayrı harf ve ses olarak kaf ve kef yerine bugünkü Türkçede k kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Karaçay-Balkarca</span>

Karaçay-Balkarca, Karaçay-Malkarca ya da Davluca, Kuzey Kafkasya'da yaşayan Karaçaylar ve Balkarların konuştukları dil. İki halkın dilleri birbirine çok yakın olduğu için ortak bir adla adlandırılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlıca</span> Osmanlı İmparatorluğunda kullanılan dil

Osmanlıca veya Osmanlı Türkçesi, Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk anayasası olan 1876 tarihli Kânûn-ı Esâsî'de geçtiği hâliyle Türkçe, 13 ile 20. yüzyıllar arasında Anadolu'da ve Osmanlı Devleti'nin yayıldığı bütün ülkelerde kullanılmış olan, Arapça ve Farsçanın etkisi altında kalan Türk dili. Alfabe olarak çoğunlukla Arap alfabesinin Farsça ve Türkçe için uyarlanmış bir biçimi kullanılmıştır. Halk arasında bazen bu dil dönemi için "Eski Türkçe" de kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Fars alfabesi</span> Arap alfabesinden uyarlama bir alfabe

Fars alfabesi, Farsçanın İran ve Afganistan'da kullanılan yazı sistemidir. Kökeni Arap alfabesine dayanır, bu alfabeye Arapçada bulunmayıp Farsçada bulunan ژ,چ,پ ve گ harflerinin eklenmesiyle oluşturulmuştur. Osmanlı alfabesi büyük ölçüde bu alfabeden uyarlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi Bağdat Arapçası</span>

Bağdat Yahudi Arapçası Bağdat ve diğer Güney Irak'taki şehirlerde Yahudilerin konuştuğu Arapça lehçesidir. Bu lehçe Musul ve Anah gibi Kuzey Irak'taki Yahudilerin konuştukları Arap lehçelerinden farklıdır. Bağdat ve Kuzey lehçeleri Yahudi Irak Arapçası'nın alt kolu olarak görülebilir.

Latinizasyon (Romanizasyon) tabiri genel olarak Latin alfabesi dışındaki ses sistemlerinin Latin alfabesine çevrilmesini ifade eder. Arapçanın Latin alfabesine çevirisi yapılırken bu uygulamaların hiçbirinde (fonetik alfabeler hariç) ortak bir uygulama geliştirilememiştir. Çünkü her ülke kendi harflerini esas alan bir çeviri sistemi benimsemiştir. Fakat yine de ana hatlarıyla genel kabul görmüş bazı sesler ve simgeler tercih edilmeye başlanmıştır. Ortak Türkçe alfabesi esas alınarak yapılan bir işaret sistemi büyük oranda geliştirilmiş durumdadır. Fakat yine de çeşitli ülkelerin, sesleri simgelerken kullandıkları harflerin değişik olması nedeniyle farklılıklar ortaya çıkmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Arapçanın lehçeleri</span> Dil çeşitleri ailesi

Arapçanın lehçeleri İslam'dan önce kelimeler, kalıplar ve tamlamalar konusunda farklılık gösteriyordu. Ve yazılı eserler içinde ortak bir dil kullanılıyordu. Antere bin Şeddad'ın şiirleri üzerinden 1500 sene geçmesine rağmen anlaşılabilmektedir. Bu ortak lehçe İslam'ın ortaya çıkışından sonra da devam etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Arapça dilbilgisi</span> Arapça dil kuralları

Arapça dilbilgisi Arap dilinin yapısını inceler. Arapça bir Sami dili olmakla birlikte diğer Sami dillerin dilbilgisi kurallarıyla benzerlik göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Belarus Arap alfabesi</span>

Belarus Arap alfabesi veya Arabitsa Arap alfabesine dayanıyordu ve 16. yüzyılda geliştirildi. Arapçada bulunmayan Belarusça sesbirimleri temsil etmek için birkaç ekleme de dahil olmak üzere yirmi sekiz grafemden oluşuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Tunus Arapçası</span>

Tunus Arapçası, Arapçanın Tunus'ta konuşulan bir lehçesidir. Tunus Arapçası çoğunlukla doğu Cezayir Arapçasına ve batı Libya Arapçasına benzemektedir. Yaklaşık 11 milyondan fazla kişi tarafından konuşulmakta olup Tunus'un resmi dili olan Fasih Arapçadan ayırmak için "gündelik dil" olarak bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Fas Arapçası</span>

Fas Arapçası veya Derice (الدارجة), Arapçanın Fas'ta konuşulan diyalektik, yerel biçimi veya biçimleridir. Fas Arapçası, diğer Mağrip lehçeleri olan Cezayir Arapçası ve Tunus Arapçası bir dereceye kadar anlaşılabilmektedir. Yaklaşık 31,5 milyondan fazla kişi tarafından konuşulmakta olup ülkenin baskın konuşulan dilidir ve Fas televizyon eğlencesi, sineması ve ticari reklamcılığında güçlü bir varlığa sahiptir. Fas'ın resmi dili olan Fasih Arapça ise dini vaazlar, kitaplar, gazeteler, hükûmet haberleşmeleri, haber yayınları ve siyasi sohbet programları gibi resmi durumlarda değişen derecelerde kullanılır.

Arap alfabesinin, Fenike alfabesinden türeyen Arami-Nabatî varyasyonunun bir türevi olduğu ve diğerlerinin yanı sıra İbrani alfabesi ve Yunan alfabesinin de ortaya çıkmasına neden olduğu düşünülmektedir.