İçeriğe atla

Fas Arapçası

Fas Arapçası
اللهجة المغربية
Ana dili olanlarFas
Konuşan sayısı31.550.000  (2014)[1]
Dil ailesi
Afro-Asyatik diller
Dil kodları
ISO 639-3ary
Glottologmoro1292[2]
Fas Arapçasının konuşulduğu bölgeler

Fas Arapçası (Arapça: اللهجة المغربية, romanize: El-Lehce El-Mağribiye) veya Derice (الدارجة), Arapçanın Fas'ta konuşulan diyalektik, yerel biçimi veya biçimleridir.[3] Fas Arapçası, diğer Mağrip lehçeleri olan Cezayir Arapçası ve Tunus Arapçası bir dereceye kadar anlaşılabilmektedir.[4] Yaklaşık 31,5 milyondan fazla kişi tarafından konuşulmakta olup ülkenin baskın konuşulan dilidir ve Fas televizyon eğlencesi, sineması ve ticari reklamcılığında güçlü bir varlığa sahiptir. Fas'ın resmi dili olan Fasih Arapça ise dini vaazlar, kitaplar, gazeteler, hükûmet haberleşmeleri, haber yayınları ve siyasi sohbet programları gibi resmi durumlarda değişen derecelerde kullanılır.

Fas Arapçasının da birçok bölgesel lehçesi ve aksanı bulunmaktadır. Ana lehçesi Kazablanka, Rabat ve Fes'te kullanılan lehçedir ve bu nedenle medyaya hakimdir ve Tanca ve Vecde'de konuşulanlar gibi diğer bölgesel lehçeleri gölgede bırakmaktadır.

Fas Sahrası'sında konuşulan Hasaniye Arapçası, genellikle bazı Berberi kelime dağarcığıyla ayrı bir Arapça çeşidi olarak kabul edilir.

Yazımı

Tarihin büyük bölümünde Fas yerel Arapçası genellikle yazılmamıştır.[5] Arapçanın diglossik yapısı nedeniyle Fas'taki okuryazar müslümanların çoğu ana dil olarak Derice konuşsalar bile Standart Arapça ile yazarlardı. Bununla beraber Standart Arapça genelde islami dini bağlamlarda öğretildiğinden, Fas Yahudileri genelde Derice veya İbrani alfabesini kullanan Yahudi Fas Arapçası'nda yazarlardı.

Kelime Bilgisi

Temel

Fas Arapçası güçlü bir Berberi ve Latin (Afrika Latincesi) temeline sahiptir.

Arap Fetihleri ardından da Berberi dilleri konuşulmaya devam etmiştir. Araplaşma süreçlerinde bazı Berberi kabileleri iki dilli yaşadılar, bu da Mağrip'in doğusundan batısına doğru giden Berberi temeli korudu ve Fas Arapçası'nı en çok etkileyen dil oldu.

Daha yakın zamanda Endülüslülerin ve İspanyolca konuşan Morisko halkının 15. ve 17. Yüzyıllardaki akını kentsel lehçelere İspanyolca alıntı kelimelerin yerleşmesine neden olmuştur.

Kelime Hazinesi

Fas Arapçasının kelime hazinesi genellikle Sami kökenlidir ve Klasik Arapçadan türetilmiştir.[6] Ayrıca kelime haznesinin %10'u ila %15'i Berberi kökenli kelimelerden oluşur. Fransızca ve İspanyolcadan alınan alıntı kelimelerde dile destek olur.

Fas Arapçası ile diğer Arap dillerinin arasında kelime farklılıkları bulunur. Bazı kelimeler Fas Arapçasına özgündür: daba ''şimdi''. Fas Arapçasının karakteristik özelliklerini ise çoğunlukla kelimede kayıplar yaşanan Mağrip Arapçası oluşturur: örnek olarak Klasik Arapçası habaṭ olan hbeṭ' ''inmek''.

Kaynakça

  1. ^ Moroccan at Ethnologue (18th ed., 2015)
  2. ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Moroccan Arabic". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History. 
  3. ^ Yabiladi.com. "Darija, a lingua franca influenced by both Arabic and Berber". en.yabiladi.com (İngilizce). 4 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2022. 
  4. ^ Ennaji, Moha (1998). Arabic Varieties in North Africa (İngilizce). Centre for Advanced Studies of African Soc. s. 6. ISBN 978-1-919799-12-4. 13 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2022. 
  5. ^ Gottreich, Emily (2020). Jewish Morocco: a history from pre-Islamic to postcolonial times. Londra: I.B. Tauris. ISBN 978-1-78076-849-6. 
  6. ^ Du Punique au Maghribi : Trajectoires d'une langue sémito-méditerranéenne (PDF). 17 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Temmuz 2024. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Fas Arapçası ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Arapça</span> Afroasya dilleri ailesinin Sami koluna mensup bir dil

Arapça, Afroasya dilleri ailesinin Sami koluna mensup bir dildir. Batıda Atlantik Okyanusu'ndan doğuda Umman Denizi'ne, kuzeyde Akdeniz'den güneydoğuda Afrika Boynuzu ve Hint Okyanusuna uzanan geniş bir coğrafyada konuşulmaktadır. Tüm lehçeleri ile birlikte 420 milyonu aşkın kişi tarafından konuşulduğu olduğu tahmin edilmektedir. Arap Birliği'ne üye 22 ülke ile Çad ve Mali dâhil olmak üzere 24 ülkede resmî dildir. Aynı zamanda kısmî olarak tanınan Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti, Somaliland ile Tanzanya'da (Zanzibar) resmî dil statüsündedir. Arap Birliği'nin ve Birleşmiş Milletler'in kabul edilen altı resmî dilinden biridir. Nijer, Senegal ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nde ulusal/azınlık dili olarak tanınmıştır. Arapça İran, İsrail, Pakistan, Filipinler ve Güney Afrika Cumhuriyeti anayasalarında özel dil statüsüne sahiptir.

Yahudi İspanyolcası veya Ladino, Hint-Avrupa dil ailesinin Latin koluna bağlı Eski İspanyolca kökenli bir dildir. Yahudiler tarafından konuşulduğu için "Judeo- (Yahudi)" öntakısını almış olan dil, bazı filologlarca Standart İspanyolcanın tarihi bir varyantı olarak da değerlendirilmektedir.

Aramca veya Aramice, Sâmî (Semitik) dil ailesinin Kuzeybatı grubundan bir dil. Suriye ülkesinin eski adı olan Aram sözcüğüne izafeten adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Maltaca</span> Maltanın resmî dili

Maltaca (Malti), Maltalılar tarafından kullanılan, Malta ve Avrupa Birliği'nin resmî dillerinden birini oluşturan Latinleşmiş Sami dili. Latin alfabesi kullanılarak yazılan dilin kökenleri tarihi Sicilya Arapçasına dayanmakta olup, tarih boyunca Latin dilleri ve İngilizceden yoğun ödünçlemeler almıştır. İlk olarak 15. yüzyılda yazılmaya başlanmış dil, 1934'te Malta'nın resmî dili olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Mağrip</span> Kuzey Afrikada coğrafi bölge; Arap dünyasının batı yarısı

Mağrip, Arap dünyasının batı kısmıdır. Bölge, Cezayir, Libya, Moritanya, Fas ve Tunus dahil olmak üzere Batı ve Orta Kuzey Afrika'yı kapsar. Mağrip ayrıca Batı Sahra'nın tartışmalı bölgesini de içerir. 2018 itibarıyla bölgenin nüfusu 100 milyondan fazlaydı.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi Arapçası</span>

Yahudi Arapçası, Arap Birliği topraklarında yaşamış veya yaşayan Yahudiler tarafından konuşulan Arapçanın bir lehçesidir. Geçmişte Arap Yarımadası'ndaki Yahudi kabileler tarafından da konuşulmuştur. Konuşulan dilin yanı sıra İbrani Alfabesi ile yazılmış Arapça metinlere de Yahudi Arapçası denir. Arapçada olduğu gibi Yahudi Arapçası'nda da yöreden yöreye göre değişen lehçe farklılıkları vardır. İstanbul Ladino'su ile Balkan Ladino'su arasında nasıl bir fark varsa Libya'daki Yahudi Arapçasıyla Irak'taki Yahudi Arapçası arasında da aynı şekilde benzerlikler ve ufak farklılıklar bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi Berbericesi</span>

Yahudi Berbericesi zamanında orta ve güney Fas'ta Yahudi cemaatlerinin konuştukları Berber diline verilen addır. Bölgede konuşulan Tamazight diline çok yakındır ve bu dili bilen biri tarafından kolayca anlaşılabilir. Fas'ta konuşulan Yahudi Arapçası gibi bu dile de İbraniceden birçok kelime girmiştir ve "ş" sesi "s" olarak telaffuz edilir.

Yahudi Fasçası eskiden Fas'ta yaşamış Yahudiler'in konuştuğu bir Arapça şeklidir. Fas'ta bu dili konuşabilenler sadece yaşlılardır.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi Bağdat Arapçası</span>

Bağdat Yahudi Arapçası Bağdat ve diğer Güney Irak'taki şehirlerde Yahudilerin konuştuğu Arapça lehçesidir. Bu lehçe Musul ve Anah gibi Kuzey Irak'taki Yahudilerin konuştukları Arap lehçelerinden farklıdır. Bağdat ve Kuzey lehçeleri Yahudi Irak Arapçası'nın alt kolu olarak görülebilir.

<span class="mw-page-title-main">Levant Arapçası</span> Levant bölgesinde konuşulan Arapça çeşidi

Levant Arapçası, Levanten Arapça veya Suriye-Lübnan Lehçeler Grubu, Lübnan, Ürdün, Suriye, Filistin, İsrail ve Türkiye'nin bir bölümünü kapsayan Levant bölgesinde konuşulan dildir. Levant Arapçası 54 milyonun üzerinde konuşanı ile, Mısır Arapçası ile birlikte Arap dünyasında her yerde anlaşılabilen, en prestijli iki Arapça ana lehçesinden biri kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Arapçanın lehçeleri</span> Dil çeşitleri ailesi

Arapçanın lehçeleri İslam'dan önce kelimeler, kalıplar ve tamlamalar konusunda farklılık gösteriyordu. Ve yazılı eserler içinde ortak bir dil kullanılıyordu. Antere bin Şeddad'ın şiirleri üzerinden 1500 sene geçmesine rağmen anlaşılabilmektedir. Bu ortak lehçe İslam'ın ortaya çıkışından sonra da devam etmiştir.

Hasaniye Arapçası, Batı Sahra'da konuşulan bir Mağrip Arapçası lehçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Arapça dilbilgisi</span> Arapça dil kuralları

Arapça dilbilgisi Arap dilinin yapısını inceler. Arapça bir Sami dili olmakla birlikte diğer Sami dillerin dilbilgisi kurallarıyla benzerlik göstermektedir.

Kuloğlu Türkleri, Osmanlı'nın Berberi sahilindeki batı ve orta kıyı bölgelerinde yaşayan, Türk erkek ve Berberi kadınlardan doğan insanları tanımlamak için kullanılmış bir terimdir. Bu terim Osmanlı Cezayiri, Osmanlı Libyası ve Osmanlı Tunus'unda yaygın olarak kullanılırken, Mısır'daki Mısır Türkleri için kullanılmamıştır. Bugün, Kuloğullarının torunları bağımsızlıktan sonra büyük ölçüde yerel toplumların arasında entegre oldular, ancak yine de bazı kültürel geleneklerini koruyorlar; ayrıca Hanefi mezhebini yaşamaya devam ederler ve Türk kökenli soyadlarını hala kullanmaya devam ederler.

Arapça, Suriye'nin resmi dilidir ve ülkede en çok konuşulan dildir. Günlük yaşamda, özellikle batıda Levanten ve kuzeydoğuda Mezopotamya olmak üzere birçok modern Arap lehçesi kullanılmaktadır. Arap Dili ve Dilbilin Ansiklopedisine göre, ülkede Arapça'ya ek olarak, konuşmacı sayısına göre şu diller konuşulmaktadır: Kürtçe, Türkçe, Aramice, Çerkesçe, Çeçence, Ermenice ve Yunanca. Bu dillerin hiçbiri resmi statüye sahip değildir.

<span class="mw-page-title-main">Tunus Arapçası</span>

Tunus Arapçası, Arapçanın Tunus'ta konuşulan bir lehçesidir. Tunus Arapçası çoğunlukla doğu Cezayir Arapçasına ve batı Libya Arapçasına benzemektedir. Yaklaşık 11 milyondan fazla kişi tarafından konuşulmakta olup Tunus'un resmi dili olan Fasih Arapçadan ayırmak için "gündelik dil" olarak bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Mağrip Arapçası</span>

Mağrip Arapçası veya Batı Arapçası, Arapçanın Mağrip'te konuşulan bir lehçesidir. Mağrip Arapçası, Fas, Cezayir, Tunus, Libya ve Hasaniye Arapçası lehçelerini içermektedir.

Arap-Berberi, Arap dünyasının batı kesiminde Akdeniz ve Atlantik Okyanusu boyunca uzanan geniş bir Kuzey Afrika bölgesi olan Mağrip'in etnolinguistik bir grubudur. Arap-Berberiler, yaklaşık 16 ile 25 milyonu çeşitli Berberi dilleri konuşsa da çoğu ana dili olarak Mağrip Arapçasının bir çeşidini konuşan karışık Arap ve Berberi kökenli insanlardır. Birçok Arap-Berberi, kendilerini öncelikle Arap ve ikincil olarak Berberi olarak tanımlar.

Cezayir Arapçası, Arapçanın Cezayir'de konuşulan bir lehçesidir. Cezayir Arapçası, diğer Mağrip lehçeleri olan Fas Arapçası ve Tunus Arapçası bir dereceye kadar anlaşılabilmektedir. Yaklaşık 42 milyondan fazla kişi tarafından konuşulmakta olup ülkenin günlük iletişim ve eğlence dilidir. Cezayir'in resmi dili olan Fasih Arapça ise genellikle resmi kullanım ve eğitim için ayrılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Libya Arapçası</span>

Libya Arapçası, Arapçanın Libya'da konuşulan bir lehçesidir. Libya Arapçası, Bingazi ve Bayda merkezli doğu ve Trablusgarp ve Mısrata merkezli batı olmak üzere iki lehçeye ayrılmaktadır. Libya Arapçasındaki kelime dağarcığının çoğu, genellikle değiştirilmiş bir ünsüzler arası sesli harf yapısına sahip Klasik Arapça kökenlidir. Türkçe, Berberice, İtalyanca, İspanyolca ve İngilizceden de çok sayıda alıntı söze sahiptir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.