İçeriğe atla

Fars alfabesi

Nestâlik, Fars alfabesini genel olarak bu yazı türü ile yazılır.

Fars alfabesi, Farsçanın İran ve Afganistan'da kullanılan yazı sistemidir. Kökeni Arap alfabesine dayanır, bu alfabeye Arapçada bulunmayıp Farsçada bulunan ژ,چ,پ ve گ harflerinin eklenmesiyle oluşturulmuştur. Osmanlı alfabesi büyük ölçüde bu alfabeden uyarlanmıştır.

Harfler

İsim ALA-LC'ye göre Latin harfi
karşılığı (İngilizce için) 		IPA Kelime içindeki yerlerine göre
Sonda Ortada Başta Yalnız
elifā / ʾ[ɒ], [ʔ]ﺎﺎآ / اﺍ
beb[b]ﺐﺒﺑب
pep[p]ﭗﭙﭙپ
tet[t]ﺖﺘﺗﺕ
s̱e (peltek)s̱[s]ﺚﺜﺛﺙ
cimj[dʒ]ﺞﺠﺟﺝ
çimch[tʃ]ﭻﭽﭼﭺ
ḥāḥ[h]ﺢﺤﺣﺡ
ḫakh[x]ﺦﺨﺧﺥ
dāld[d]ﺪﺪﺩﺩ
ẕelẕ[z]ﺬﺬﺫﺫ
rer[ɾ]ﺮﺮﺭﺭ
zez[z]ﺰﺰﺯﺯ
jejh [ʒ]ﮋﮋژژ
sīns[s]ﺲﺴﺳﺱ
şīnsh[ʃ]ﺶﺸﺷﺵ
ṣādṣ[s]ﺺﺼﺻﺹ
z̤ād / ḍādz̤[z]ﺾﻀﺿﺽ
ṭā (tı)ṭ[t]ﻂﻄﻃﻁ
ẓā (zı)ẓ[z]ﻆﻈﻇﻅ
ʻaynʻ[ʔ]ﻊﻌﻋﻉ
ğayngh[ɣ] / [ɢ]ﻎﻐﻏﻍ
fef[f]ﻒﻔﻓﻑ
kāfq[k] / [ɣ] / [q] (bazı ağızlarda) ﻖﻘﻗﻕ
kefk[k]ﮏﮑﮐک
gefg[ɡ]ﮓﮕﮔگ
lāml[l]ﻞﻠﻟﻝ
mīmm[m]ﻢﻤﻣﻡ
nūnn[n]ﻦﻨﻧﻥ
vāvv / ū / ow[v] / [uː] / [o] / [ow] / [oː] (Darice'de) ﻮﻮوو
heh[h]ﻪﻬﻫﻩ
yey / ī / á[j] / [i] / [ɒː] / [eː] (Darice'de) ﯽﻴﻳﻯ

Farsçanın Latinizasyonu

Ana madde: Arapçanın romanizasyonu
Farsça Latinizasyon
Arapça: يArapça: وArapça: هArapça: نArapça: مArapça: لArapça: ݢArapça: ݣArapça: كArapça: قArapça: فArapça: غArapça: عArapça: ظArapça: طArapça: ضArapça: صArapça: شArapça: سArapça: ژArapça: زArapça: رArapça: ذArapça: دArapça: خArapça: حArapça: چ‎Arapça: جArapça: ثArapça: تArapça: پArapça: بArapça: اArapça: ء
YWHNMLGŇKQFĢ ĂŻṪḊṠŞSJZRŽDX ḨÇCŠTPBA, EÄ,U, İ
  • Š=Ť ve Ž=Ď harfleri Peltek seslerdir; dil ucu ile dişlerin arasından çıkar.
  • Alfabede Arapçada yer almayan ancak Farsçada bulunan üç noktalı harflere de yer verilmiştir.
  • خ: Hı sesi boğazın gırtlağa yakın bölümünden boğazı hırıldatmak suretiyle çıkarılan bir sestir (X). Türkçedeki Xalı (Halı), Xala (Hala), Xoroz (Horoz) sözcüklerinin bu harfle yazılması doğru ses değerlerine örnek teşkil eder. Normal H sesinden biraz daha sert ve hırıltılıdır. Standart H sesi hiçbir engele takılmadan çıkarken, bu ses boğazın üst kısmında titreşir. Örneğin: Bakmak sözcüğü İran Azericesinde, Azerbaycanda ve ayrıca İç ve Doğu Anadoluda Baḥmaḥ şeklinde telaffuz edilir ancak kelimenin içindeki h harfleri gırtlaktan ve hırıltılı olarak çıkartılır. Çaxmax (Çaḥmaḥ; Çakmak), Yanmax (Yanmaḥ; Yanmak) gibi...
  • ق: Anadolu Türkçesindeki gırtlağa yakın olarak çıkarılan kalın K harfini gösterir. Örneğin: Qomşu (Komşu)... Bazı Türki dillerde ise yine kalın K sesine yakın olarak gırtlaktan çıkarılan kalın bir G sesini karşılar. İç Anadolu ve Doğu Anadolu ağızlarında yaygın olarak kullanılır. Azeri Türkçesinin resmi harflerinden birisidir. Örneğin: Qadın (Kadın) sözcüğünün okunuşu "Gadın" şeklindedir. Baştaki G sesi gırtlaktan ve kalın bir tonla söylenir. (Kimi lehçelerde ise ve bu sese oldukça yakın olan kalın gırtlaksı bir K sesi olarak okunur ve söylenir.)
  • و: Arapçada açık bir V harfidir. Klasik V sesinden kesinlikle farklıdır. V harfinde dudaklar birbirine değerken, bu seste (W harfinde) tıpkı U sesinde olduğu gibi dudakların birbirine değmesi söz konusu değildir. Batı dillerindeki w harfi yine bu sesi karşılar. Örneğin: Dawul (Davul), Hawlu (Havlu),Yawaş (Yavaş). Ancak Farsçada normal V harfi ile bu fark ortadan kalkmıştır.

Fars alfabesi ile yazılan diller

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türk alfabesi</span> Türkçenin yazımında kullanılan alfabe

Türk alfabesi, Türkçenin yazımında kullanılan Latin alfabesi temelli alfabedir. 1 Kasım 1928 tarihli ve 1353 sayılı yasayla tespit ve kabul edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Arap harfleri</span> Arap alfabesini temel alan yazı sistemi

Arap harfleri, 7. yüzyılın üçüncü çeyreğinden itibaren Emevi ve Abbasi imparatorlukları aracılığıyla Orta Doğu merkezli geniş bir alana yayılma olanağı bulmuş İslam dininin benimsendiği coğrafyalarda kabul gören, kökeni Arap alfabesine dayalı, ünsüz alfabesi türünde bir yazı sistemidir. Dünyada Latin alfabesinden sonra en çok kullanılan yazı sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Latin harfleri</span> Antik Roma tarafından Latince yazmak için kullanılan yazı sistemi

Latin veya Romen harfleri, kökeni antik Roma tarafından Eski Latinceyi yazmak için kullanılan Latin alfabesine dayanan bir yazı sistemidir. ISO tarafından belirlenmiş standart modern Latin alfabesinde 26 harf bulunur. Latin harfleri şu anda dünyada en yaygın kullanılan yazı sistemidir.

Türk dilleri alfabeleri veya çağdaş Türk yazı dilleri alfabeleri çağdaş dönem Türk yazı dilleri için kullanılan çeşitli alfabelerdir. Uzun tarihî dönemler içinde kullanılmış olan Türk yazı sistemlerinin sonrasında, bazılarının terki, bazılarının devamı ile günümüzde kullanımda olmuşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Kiril alfabesi</span> Slav dillerinin kullanımında rol oynayan bir alfabe

Kiril alfabesi, Avrasya'da çeşitli dillerin yazımı için kullanılan alfabedir. Çeşitli Slav, Kafkas, Moğol, Ural, ve İranî dillerinin resmî alfabesidir. En eski Slav kitaplarının yazıldığı iki alfabeden biri olan Kiril yazısı, Aziz Kiril ve kardeşi Metodius tarafından 9. yüzyılın ilk çeyreğinde oluşturulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Uygurca</span> Uygur Türkçesi

Uygurca veya Yeni Uygurca, Uygurlar tarafından konuşulan, Türk dillerinin Uygur grubunda yer alan bir dil.

<span class="mw-page-title-main">Başkurtça</span> Kıpçak grubundan, Başkurdistanın resmi dili

Başkurtça veya Başkırca, çağdaş Türk yazı dillerinden biridir ve Kıpçak grubuna bağlıdır. Çoğunluğu Başkurdistan'da yaşayan Başkurtlarca konuşulur.

Xx Türk alfabesinde kullanılmayan bir Roma harfidir. IPA'daki değeri damağın arkasından gelen bir H sesidir. Türkçedeki ıxlamur (ıhlamur) sözcüğünün bu harfle yazılması doğru ses değerlerine örnek teşkil eder. Bazı dillerde normal H sesinden biraz daha sert ve hırıltılıdır. Yunanca, Kürtçe, Lazca ve Azerbaycan Türkçesinde de tıpkı Arapçadaki Hı (خ) gibi bir art damak sesini çıkarmak için kullanılır. Kiril Alfabesindeki Х harfi ile aynı ses değerine sahiptir.

Elif (ا), Arap alfabesinin birinci harfi. İbranice muadili alef harfidir. Ebced hesabındaki değeri 1'dir. Kamerî harflerdendir.

Hı (خ), Arap alfabesinin yedinci harfi. Bu harfin Yunanca benzeri Χ, χ harfidir. Ebced hesabındaki değeri 600'dür. Kamerî harflerdendir.

Ha (ح), Arap alfabesinin altıncı harfi. İbranice muadili het harfidir. Ebced hesabındaki değeri 8'dir. Kamerî harflerdendir.

Kaf veya Gaf (ق), Arap alfabesinin yirmi birinci harfi. İbranice muadili Kuf harfidir.

Latinizasyon (Romanizasyon) tabiri genel olarak Latin alfabesi dışındaki ses sistemlerinin Latin alfabesine çevrilmesini ifade eder. Arapçanın Latin alfabesine çevirisi yapılırken bu uygulamaların hiçbirinde (fonetik alfabeler hariç) ortak bir uygulama geliştirilememiştir. Çünkü her ülke kendi harflerini esas alan bir çeviri sistemi benimsemiştir. Fakat yine de ana hatlarıyla genel kabul görmüş bazı sesler ve simgeler tercih edilmeye başlanmıştır. Ortak Türkçe alfabesi esas alınarak yapılan bir işaret sistemi büyük oranda geliştirilmiş durumdadır. Fakat yine de çeşitli ülkelerin, sesleri simgelerken kullandıkları harflerin değişik olması nedeniyle farklılıklar ortaya çıkmaktadır.

Ⱪⱪ Türkî Kiril Alfabelerinde yer alan Қ harfinin Latin alfabesine çevrilmesinde kullanılan bir ses değeridir.

Қ Türki, Tacikçe, Kazakça, Tatarca, Abhazca, Özbekçe ve Osetçe Kiril Alfabelerinde yer alan bir ses değeridir. Latin alfabesinde bu sesi çevirebilmek için Ⱪ harfi kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Ķ</span>

Ķ Letoncada İnce K sesidir. Letonca kj olarak izah edilir; Kiril alfabelerindeki Ќ harfine denk düşer.

Ҡ Kiril alfabesinde bulunan bir harftir.

Çengel işareti, dil biliminde ve çoğu dilde kullanılan bir diyakritik işarettir. Türkçede yalnız sessiz harflerde kullanılan ve harflerin ses değerlerini değiştiren bir göstergedir.

Zaza alfabesi, Zazacanın yazımında kullanılan Latin alfabesi temelli alfabedir. 32 harften oluşur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.