İçeriğe atla

Fanya Kaplan

Fanya Kaplan
Doğum10 Şubat 1890
Ölüm3 Eylül 1918 (28 yaşında)
Fanya Kaplan, 1918

Fanni veya Fanya Yefimovna Kaplan (Rusça: Фанни Ефимовна Каплан; 10 Şubat 1890 – 3 Eylül 1918), Bolşevik lideri Vladimir Lenin'e suikast girişiminde bulunan bir Rus sosyalist devrimci suikastçı. Çeka tarafından 1918 yılında tutuklandı ve idam edildi.

Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Kaplan, Çarlık döneminde devrimci faaliyetleri nedeniyle ağır çalışma cezasına çarptırıldı.[1][2] Sosyalist Devrimci Parti üyesi olan Kaplan, Bolşevikler tek parti yönetimine geçip partisini yasakladığında Lenin'i “devrim haini” olarak gördü. 30 Ağustos 1918'de Moskova'daki bir fabrikadan çıkmakta olan Lenin'e yaklaşarak üç el ateş etti ve Lenin'i ağır yaraladı. Çeka tarafından sorgulandığında suç ortaklarının adını vermeyi reddetti ve idam edildi. Kaplan girişimi ve Moisey Uritski suikastı, Sovyet Rusya hükûmeti tarafından Mart 1917'de Rus Geçici Hükûmeti tarafından kaldırılan idam cezasının geri getirilmesi için kullanıldı.

Gençliği

1910 yılından önce

Kaplan, Yahudi bir ailenin yedi çocuğundan birisidir. Küçük yaşta siyasetin içine girer ve Sosyalist Devrimci Parti (SR) üyesi olur. Çarlık polisi tarafından 1906 yılında Kiev'de yakalanır ve bir bombalama olayına karışmaktan dolayı ömür boyu kürek cezasına[a] çarptırılır. Sibirya'daki Nerchinsk katorgasındaki Maltsev ve Akatuy Hapishanelerinde yatar. Burada gözlerinden rahatsızlanacak ve görme yetisini neredeyse kaybedecektir (gözleri daha sonra iyileşecektir). Maltsev Hapishanesinde yoğun işkence görür. 1917 Şubat Devrimi ile Çarlık rejiminin devrilmesiyle beraber 3 Mart günü salıverilir. Gördüğü yoğun işkencelerden dolayı sürekli başağrısı ve görememe sorunları çekmektedir.

Bolşevik iktidarına muhalefet

Kaplan, SR üyesi olması nedeniyle Bolşeviklerin artan etkisinden ve özellikle Lenin'den rahatsız olur. Bolşevikler Sovyet organlarında çoğunlukta olmalarına rağmen SR'ların çoğunlukta bulunduğu Kurucu Meclisi kapatmaları onu derinden etkiler. Ocak 1918'de Kasım ayındaki seçimlerden sonra toplanan Kurucu Meclis'de SR'ların ardında ikinci parti konumuna düşen Bolşevikler Meclis'den Sovyet iktidarını tanımasını istemiş, red cevabını alınca da Meclisi kapatmıştır. 1918 yılı Mart ayında Almanya İmparatorluğu ile imzalanan Brest Litovsk Antlaşması Bolşeviklerin müttefikleri konumundaki Sol SR'ların hükûmetten çekilmelerine yol açar. Bolşevik iktidarına karşı yapılan ve Alman Elçisi Wilhelm von Mirbach'ın öldürülmesiyle başlatılan Sol SR darbe girişiminden sonra Kaplan Lenin'i öldürmeye karar verir.

Suikast

Sovyet sanatçı Vladimir Pçelin'in Lenin'in vurulma anını resmeden 1927 tarihli çalışması
Ana madde: Lenin'in vurulması

Resmî raporlara göre 30 Ağustos 1918 günü Moskova'daki Orak Çekiç adındaki fabrikada yaptığı konuşmasını tamamlayan Lenin fabrikadan ayrılıp arabasına girmeden önce Kaplan tarafından üç kez ateş edilerek vurulur. Bir kurşun hedefini bulmazken kurşunlardan ikisi Lenin'i, sol omzundan ve çenesinden vurur. Lenin derhal Kremlin'deki odasına götürülür. Suikast girişiminin örgütlü olmasından şüphelenildiği için tedavi için hastaneye gidilmez ve Kremlin'de tedavi altına alınır. Doktorlar Kremlin'e gelseler de hastane ortamı olmaksızın kurşunları çıkartamayacaklarını söyleyerek Lenin'i hastaneye yatırırlar. Lenin ağır yaralanmasına karşın kurtulur. Buna rağmen Lenin hiçbir zaman tam olarak iyileşemeyecektir, son dönemlerindeki rahatsızlıkları da bu suikaste bağlanmaktadır.

Yargılanışı

Kaplan derhal gözaltına alınır ve Çeka tarafından sorgulanır. Sadece aşağıdaki açıklamaları yapar:

“ Benim adım Fanya Kaplan. Bugün Lenin’i vurdum. Bunu tek başıma gerçekleştirdim. Silahı kimden temin ettiğimi söylemeyeceğim. Hiçbir ayrıntıyı söylemeyeceğim. Lenin’i öldürmeye çoktandır karar vermiştim. Bence o devrime ihanet etmiştir. Kiev’de Çarlık yöneticisine suikast girişiminden ötürü Akatui’ye sürgüne gönderilmiştim. Burada 11 yıl kürek mahkûmu oldum. Devrimden sonra serbest kaldım. Kurucu Meclis’den yanaydım ve hala da öyleyim. „

— Fanya Kaplan

Kaplan, Bolşeviklerin artan otoriterliğine değinerek, kaybettikleri seçimler olan Ocak 1918'de Kurucu Meclis'in zorla kapatılmasına değindi. Kaplan'ın herhangi bir suç ortağını ele vermeyeceği netleşince Alexander Bahçesi'nde idam edildi. Emir, Kremlin komutanı eski Baltık denizcisi P. D. Malkov ve bir grup Letonyalı Bolşevik[3] tarafından 3 Eylül 1918'de ensesine sıkılan kurşunla yerine getirildi. Cesedi bir fıçıya konuldu ve ateşe verildi. Emir, yalnızca altı hafta önce Çar ve ailesinin öldürülmesi emrini veren Yakov Sverdlov'dan geldi.[4]

Sonuçları

Resmî açıklamalarda Kaplan'dan SR üyesi olarak bahsedilir. Lenin'in vurulduğu gün Sankt-Peterburg Çeka şefi ve Sovnarkom İçişleri Halk Komiseri Moisei Uritski öldürülecektir. İki silahlı saldırı arasında doğrudan bağ bulunmasa da Bolşevik iktidarına karşı sertleşen iç savaş koşullarında Sovyet iktidarına yönetlik tehdit önemsenir. Bolşevikler, Kızıl Terör olarak adlandırılacak bu dönemde rejim muhalifleri tutuklanacak ve devrim düşmanlarına karşı şiddetli tedbirlere başvurulacaktır[b] Tarihçiler tarafından Stalin dönemindeki Büyük Temizlik adı verilen tasfiyelerle Lenin dönemindeki Kızıl Terör arasında benzerlik kurulmaya çalışılsa da iki süreç de farklı koşullarda ve farklı amaçlarla gerçekleştirilmiştir.

Geleneği

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Kaplan'ın kişilik haklarının iade edilmesi ve suçundan dolayı affedilmesi yönündeki talep Rusya Federasyonu mahkemelerince reddedilmiştir.

Notlar

  1. ^ Katorga
  2. ^ Bu dönemde özellikle monarşi yanlılarına karşı çok sayıda yargısız infaz gerçekleştirilecektir.

Kaynakça

  1. ^ Shrayer, Maxim D. (26 Mart 2015). An Anthology of Jewish-Russian Literature: Two Centuries of Dual Identity in Prose and Poetry (İngilizce). Routledge. s. 210. ISBN 978-1-317-47696-2. 30 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2024. 
  2. ^ Engelstein, Laura (2018). Russia in Flames: War, Revolution, Civil War, 1914-1921 (İngilizce). Oxford University Press. s. 273. ISBN 978-0-19-979421-8. 30 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2024. 
  3. ^ Malkov P. Notes of the Kremlin commandant. – M.: Molodaya gvardiya, 1968.S. 148–9149. 
  4. ^ Slezkine, Yuri, The house of government : a saga of the Russian Revolution, s. 158, ISBN 978-1-5384-7835-6, OCLC 1003859221 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bolşevizm</span> Devrimci Marksist ideoloji

Bolşevik, çoğunluktan yana anlamına gelen Rusça kelime, 1903 yılında düzenlenen Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin İkinci Kongresi'nde Vladimir Lenin ve Julius Martov arasında yeni kurulmakta olan partinin üyelik tanımı üzerine başlayan görüş ayrılığı sonucu yaşanan ayrışmadaki taraflardan Lenin yanlısı grup. Kongrede Lenin yanlıları çoğunlukta olduğu için Rusça çoğunluk anlamına gelen Bolşevik olarak, azınlıktaki Martov yanlıları da Menşevik olarak adlandırılacaktır.

<span class="mw-page-title-main">Ekim Devrimi</span> Sovyetler Birliğinin kurulmasının yolunu açan, Lenin ve diğer devrimcilerin önderliğinde gerçekleştirilen devrim

Ekim Devrimi, Bolşevik Devrimi, Rus Devrimi ya da Büyük Ekim Sosyalist Devrimi, ayrıca bilinen adı ile Ekim Ayaklanması, Rusya’da Jülyen takvimine göre 25 Ekim 1917’de, Petrograd’daki geçici hükûmetin devrilerek iktidarın Lenin önderliğindeki Bolşeviklere geçmesini sağlayan ve Sovyetler Birliği’nin kurulmasına yol açan olaydır.

<span class="mw-page-title-main">Menşevik</span> SSCB öncesi Rusyada bir siyasi grup

Menşevikler Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisinin 1903 yılında yapılan 2. Konferansında Lenin ile Julius Martov arasında yaşanan fikir ayrılıkları sonucu partinin bölünmesi sonucu ortaya çıkan iki gruptan birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Aleksandr Kerenski</span> Rus siyasetçi

Aleksandr Fyodoroviç Kerenski, Rus siyasetçi. 1917 Şubat Devriminden sonra Rus hükûmetinin üyesi, Temmuz ayından itibaren de Geçici Hükûmetin Başbakanı. Sosyalist Devrimci Parti (SR) üyesi.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği Komünist Partisi</span> Sovyetler Birliğini yöneten parti

Sovyetler Birliği Komünist Partisi, Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin Bolşevik kanadınca kurulan ve 1917 Büyük Ekim Sosyalist Devrimi'nden sonra 1991 yılına dek Sovyetler Birliği'ni yöneten parti. Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi olarak iktidara gelen parti 1918 yılında Komünist Parti adını aldı.

<span class="mw-page-title-main">Çeka</span> Sovyet Gizli Polis Birimi

Çeka, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin ilk istihbarat ve güvenlik teşkilatı. Resmî ismi Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Halk Komiserleri Konseyine bağlı Tüm Rusya Karşı-Devrim ve Sabotajla Mücadele Olağanüstü Komisyonu şeklindedir. 1917 Ekim Devrimi'nden sonra 20 Aralık 1917 tarihinde Vladimir Lenin ve daha sonra Feliks Dzerjinski tarafından yayınlanan bir kararname ile kuruldu. 1922'den sonra Çeka birçok kez yeniden yapılanmaya uğradı. Sovyet rejiminin karşı-devrimci faaliyetlerin saldırılarına karşı ayakta kalması için hayati önem arz eden bir siyasi-askerî kuvvet hâline geldi. 1921 yılında Çeka'nın bir parçası olan Cumhuriyetin İç Savunması için Birlikler adıyla kurulan örgüt 200.000 kişiden oluşmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Feliks Dzerjinski</span> Sovyet devrimci ve bürokrat, Cheka ve OGPU örgütlerinin ve Kızıl Terörün mimarlarındandır

Feliks Edmundoviç Dzerjinskiy, , Demir Feliks lakabıyla bilinen Sovyetler Birliği'nin ilk istihbarat ve gizli servisi Çeka'nın kurucusu ve ilk önderi. Bolşevik devrimci ve Rusya Komünist Partisi (Bolşevik) Merkez Komitesi üyesi (1917-1926). RKP (B) Politbüro üyesi (1924-1926).

Mejrayontsi Rusça kelime anlamı olarak bölge birliği olarak çevrilebilir, Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi Menşevik grubuna bağlı Enternasyonalistler grubudur. 1913-1917 yılları arasında parti içindeki Sankt-Peterburg merkezli küçük bir siyasi gruptur, 1917 Ekim Devrimi sürecinde Bolşeviklerle birleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Aleksey Rıkov</span>

Aleksey İvanoviç Rıkov, Ekim Devrimi'nin ardından 1930'lu yıllara kadar önemli politik görevlerde bulunan Bolşevik devrimcidir. 1920'lerin sonunda Josef Stalin'e muhalefet eden önde gelen isimlerden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Bolşeviklere karşı sol ayaklanmalar</span> bir dizi askerî karışıklıklar

Bolşeviklere karşı sol ayaklanmalar, Ekim Devrimi'ni izleyen dönemde Sovyetler Birliği henüz resmen kurulmamışken SRlar, Sol SRlar, Menşevikler ve anarşistlerce iktidardaki Bolşeviklere yönelik planlanan ve yürütülen bir dizi ayaklanma eylemidir. Bu ayaklanmaların bazıları sürmekte olan Rus İç Savaşında Bolşevik iktidarına karşı oluşturulan Beyaz Orduyu desteklerken bazıları bağımsız hareketlerdir. Bu ayaklanmalar 1918 yılında başlayacak ve 1922 yılına kadar sürecektir. Bu ayaklanmalar sonucunda o döneme kadar diğer sol grupları da iktidara dahil etmek isteyen Bolşevikler bu çabaları bir kenara bırakarak ayaklanmaları askeri kuvvetle bastırma yoluna gitmiştir. Bazı çevreler tarafından gündeme getirilen sol ve devrimci partilerin koalisyon olarak iktidarı gerçekleşmeyecek Bolşevikler tek başlarına iktidarlarını sürdüreceklerdir.

<span class="mw-page-title-main">Sol SR</span>

Sol SR’lar, 1917 yılından itibaren Sosyalist Devrimci Partiden ayrılarak Bolşeviklerden yana tavır alan siyasi grup.

<span class="mw-page-title-main">Mariya Spiridonova</span>

Maria Aleksandrovna Spiridonova, Rus devrimci. Ekim Devrimi döneminde Sol SR'ların lideri konumundaydı.

<span class="mw-page-title-main">Viktor Çernov</span> Rus Politikacı

Viktor Mihailoviç Çernov Rus devrimci, SR partisinin kurucularından. Partinin teorik hattının oluşturulmasında önemli rol oynamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Komuç</span>

Kurucu Meclis Üyeleri Komitesi veya Komuç, Ekim Devrimi ile Bolşeviklerin iktidarı almasının ardından Bolşevik iktidarını tanımadığı için kapatılan Kurucu Meclis vekillerinin Bolşeviklere karşı başlatılan Rus İç Savaşı sırasında Samara kentinde 8 Haziran 1918 günü oluşturdukları iktidar organı.

<span class="mw-page-title-main">Moisey Uritski</span> suikast kurbanı Çeka şefi

Moisei Solomonoviç Uritski Rus Bolşevik lider. Bolşeviklere karşı sol ayaklanmalar kapsamında cinayet sonucu öldürülmüştür. Aynı gün Bolşeviklerin lideri Lenin de suikaste uğramış ve ağır yaralanmıştır. Bu saldırıların ardından Bolşevikler tarafından Kızıl Terör uygulamaları başlatılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl Terör</span>

Kızıl Terör, Ekim Devrimi ile Beyaz Terör'ün başlamasıyla beraber SSCB istihbarat ve güvenlik teşkilatı Çeka tarafından başlatılan toplu tutuklama, yargısız infaz gibi eylemlerin tümü. Devrimci terör uygulamalarının bir türü olarak kabul edilir. Tüm Rus İç Savaşı dönemi (1918-1922) boyunca iç savaş koşulları ülkede hakim olsa da Kızıl Terör dönemi 2 Eylül 1918 tarihinde Yakov Sverdlov tarafından yapılan resmî açıklamayla başlamış, Ekim 1918’de sona ermiştir. Kızıl Terör deyimi ise Fransız Devrimi sırasında Robespierre iktidarının sona erdiği 28 Temmuz 1794 tarihinden önceki altı haftalık terör döneminden gelir.

<span class="mw-page-title-main">Petrograd Sovyeti</span>

Petrograd Sovyeti veya tam adıyla Petrograd İşçi ve Asker Vekilleri Sovyeti, Sankt-Peterburg şehrinde 1917 Şubat Devrimi ile Çarlık Rusyasının dağılmasından sonra şehirde işçi ve cephedeki askerler tarafından kurulan temsil organı. Geçici Hükûmet ile sürekli rekabet hâlinde olmuş, Temmuz Günleri'nden sonra bastırılmış, Ekim Devrimi ile birlikte iktidar organı hâline gelmiştir.

Tüm Rusya Kurucu Meclisi, Rusya’da 1917 Ekim Devriminden sonra toplanan ve demokratik seçimlerle seçilmiş olan yasama organı. 5-6 Ocak 1918 günlerinde sadece 13 saat toplanabilmiştir. Sovyet iktidarını tanımayı reddettiği için Bolşevikler tarafından lağvedilmiştir.

Lenin'in vurulması veya Lenin suikastı, 30 Ağustos 1918 günü Bolşevik lider Vladimir Lenin'e yapılan suikast girişimi. Olay günü Lenin, Moskova'da bulunan "Orak-Çekiç" adındaki bir silah fabrikasında Ekim Devrimi hakkında konuşma yapmaktaydı. Konuşmasının ardından fabrikadan ayrılıp arabasına binerken Fanya Kaplan tarafından üç kez ateş edilerek vuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Sol SR Ayaklanması</span>

Sol SR ayaklanması, Ekim Devrimi ile Rus İmparatorluğunda iktidarı alan Bolşeviklere karşı 1918 yılı Temmuz ayında Sol SRlar tarafından başlatılan silahlı ayaklanmadır. 6 Temmuz 1918 günü başlatılan ayaklanmanın amacı Brest Litovsk Antlaşması ile barış yapılan Almanya İmparatorluğu ile savaşın yeniden başlatılmasıydı. Ayaklanma Rus İç Savaşı sırasında Bolşeviklere karşı sol ayaklanmaların en önemlilerindendir. Ayaklanma bastırılmış ve ülkede Sol SR faaliyetleri yasaklanmıştır ancak yıkıcı faaliyetlerin şiddetine rağmen yaptırımlar görece hafifletilmiş şekilde uygulanmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.