İçeriğe atla

Fan Zhongyan

Fan Zhongyan
范仲淹
Fan Zhongyan
Song Hanedanı şansölyesi
Hükümdar Renzong
Kişisel bilgiler
Doğum 5 Eylül 989(989-09-05)
Wu, Song Hanedanı
Ölüm 19 Haziran 1052 (62 yaşında)
Xu, Song Hanedanı

Fan Zhongyan (Çince: 范仲淹; pinyin: Fàn Zhòngyān; 5 Eylül 989-19 Haziran 1052) veya onursal adıyla Xiwen, Song Hanedanı döneminde yaşamış bir Çinli şair, filozof, yazar ve devlet adamı. Fan, Çin'in dünyanın en büyük ekonomisine ve nüfusuna sahip olduğu bir dönem olan Song Hanedanı'nın (960-1279) en önde gelen isimlerinden biriydi. Fan, merkezi hükûmete onlarca yıl hizmet ettikten sonra, modern öncesi ekonomik, sosyal ve kültürel gelişiminin zirvesine yaklaşan tüm imparatorluk üzerinde şansölyeliğe yükseldi.

Fan'ın felsefi, eğitimsel ve politik mirası, Çin tarihinin akışını değiştirmiş olup günümüzde bile Çin uygarlığı üzerinde derin bir etki yaratmaya devam etmektedir ve onun felsefesi ve yazıları Çin edebi kanonunun temel bir bileşeni olmaya devam etmektedir. Fan, zamanının çoğunu Çin'i yönetirken geçirirken, "Dünyanın zorluklarına ilk katlanan ve rahatlığını en son yaşayan siz olun" sözüyle iyi temsil edilen sayısız eylemi ve öğretisi, bin yıl boyunca Çin'e Çin halkına ilham kaynağı olmuştur. Fan, Fan ailesinin en önde gelen üyelerinden biridir ve Konfüçyüs ve Mensiyüs ile birlikte Çin'in en ünlü bilginlerinden biri olarak kabul edilir.

Kaynakça

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çin</span> Doğu Asyada bir ülke

Çin, resmî adıyla Çin Halk Cumhuriyeti (Çince:

<span class="mw-page-title-main">Çince</span> Çin ve çevresinde konuşulan bir dil

Çince, Çin anakarası ve çevresinde yaşayan bir milyardan fazla kişi tarafından konuşulan Eski Çinceden türemiş dillerin oluşturduğu diller grubudur. Dünyadaki her beş kişiden birinin anadili olarak konuştuğu Çince, lehçeleriyle birlikte dünyada en çok konuşulan dildir. Çince ve lehçeleri Büyük Çin olarak adlandırılan Çin anakarası, Hong Kong, Makao, Tayvan ve Malezya, Endonezya, Tayland, Singapur, Myanmar, Vietnam, Güney Kore gibi Doğu ve Güneydoğu Asya ülkelerinde konuşulmaktadır. Çince, dünyanın en çok konuşulan dil olmasına bağlı olarak Birleşmiş Milletler'in altı resmî dilinden biridir. Aynı zamanda Çin, Tayvan, Singapur, Hong Kong ve Makao'nun resmî dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Tang Hanedanı</span> 618-907 yılları arasında Çinde hüküm sürmüş bir hanedanlık

Tang Hanedanı, Sui Hanedanı'nın ardından Çin'e hüküm sürmüş hanedandır. 618'de Li Shimin, Sui Hanedanı'nı devirerek Tang Hanedanı'nı kurdu. Li Shimin daha çok Tang Hanedanı'nın kurucusu İmparator Taizong olarak bilinir. Çin imparatorlarının en ünlülerinden biridir. Tang Hanedanı döneminde Çin'in komşularının üzerinde çok büyük etkisi vardı ve birçok komşu krallıkları vergiye bağlamıştı. Bununla birlikte Göktürk Kağanlığı 659 yılında, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı ise 744 yılında Tang Hanedanı'nın egemenliği altına girmiştir. Yaklaşık 300 yıl yönetimde kalan Tang Hanedanı zamanında Han Hanedanı'ndan bile daha parlak bir dönem yaşandı. Bu dönemde imparatorluk toprakları genişletildi; değişik ırk, kültür ve dinlerden halklarla ilişkiler kuruldu ve sonradan Batılı toplumları şaşkınlığa uğratacak bir yönetim sistemi kuruldu. Bazı kaynaklarda Tang Hanedanı'nın Çinleşmiş Türk-Tabgaç kökenli olduğu geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Han Hanedanı</span> çinde M.Ö. 206 - M.S. 220 tarihleri arasında hüküm sürmüş hanedan

Han Hanedanı, Çin'de MÖ 206 – MS 220 tarihleri arasında hüküm sürmüş hanedanıdır. Dönemin önemli klanlarından Liu tarafından kurulmuştur.

Çinliler ; çoğunlukla soy, etnisite, uyrukluk, vatandaşlık veya diğer bağlılık vasıtasıyla Çin ile ilişkili çeşitli kişiler veya gruplardır.

<span class="mw-page-title-main">Yugurlar</span> Türk halkı

Yugurlar veya Sarı Uygurlar bir Türk etnik grubu ve Çin'in resmi olarak tanınan 56 etnik grubundan biridir, 2000 nüfus sayımına göre 16.719 kişilerdir. Yugurlar çoğunlukla Çin'in Kansu eyaletindeki Sünen Yugur Özerk bölgesinde yaşamaktadırlar. Çoğunlukla Tibet Budizmine inanmaktadırlar. Yugurların çoğu Türk dili, doğu eyaletlerinde ise Moğolca ve Çince konuşurlar.

<span class="mw-page-title-main">Song Hanedanı</span>

Song İmparatorluğu, Song Hanedanı ya da kısaca Song, 960'tan 1279'a kadar Çin'i yöneten hanedandır. Hanedan, Sonraki Zhou Hanedanı'nın verasetini gasp eden ve On Krallık'ın geri kalanını fetheden, Beş Hanedan On Krallık dönemini sona erdiren Taizu tarafından kuruldu. Song, kuzey Çin'deki çağdaş Liao, Batı Şia ve Kin hanedanlarıyla sık sık çatışırdı. Song, Kin Hanedanı'nın saldırılarının ardından Güney Çin'e çekildikten sonra sonunda Moğol İmparatorluğu'na bağlı Yuan Hanedanı tarafından fethedildi.

<span class="mw-page-title-main">Güney Han</span>

Güney Han Beş Hanedan On Krallık döneminde (907-960) Çin'in güney kıyılarında 917'den 971'e kadar varlığını sürdürmüş bir krallıktır. Krallık, bugün Guangzhou olarak adlandırılan başkenti Hing Wong Fu'yu (興王府) fazlasıyla genişletmişti. Diğer Çin krallıklarına ek olarak Güney Han konumu sebebiyle güneyde yaşayan Vietnam halkı ile de ilişki geliştirmişti.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Yuan Hanedanı</span>

Kuzey Yuan Hanedanı, Yuan Hanedanı'nın 1368 yılında Çin'den çıkartılarak günümüzdeki Moğolistan ve İç Moğolistan bölgelerine sürülmesi ile kurulan ve 17. yüzyılda Qing Hanedanı'nın kuruluşuna kadar varlığını sürdüren hanedan.

Tayvan tarihi, Tayvan adasının ve halkının tarihidir. Tayvan'da insan yerleşimine ait kanıtlar on binlerce yıl geriye uzanır. MÖ 3000 civarında bir tarım kültürünün aniden ortaya çıkmasının, günümüz Tayvan aborjinlerinin atalarının gelişini yansıttığına inanılır. Ada, 17. yüzyılda Hollandalılar tarafından sömürgeleştirildi. Bunu Çin anakarasının Fujian ve Guangdong bölgelerinden Tayvan Boğazı üzerinden gelen Hakka göçmenleri de dahil olmak üzere Han Çinlilerinin akını izledi. İspanyollar da kısa süreliğine kuzeyde bir yerleşim inşa ettiler, ancak 1642 yılında Hollandalılar tarafından sürüldüler. Adanın Çince adı, "臺灣" ("Tayvan"), bir aborjin terimden türemiştir. Geçmişte adaya batıda "Formosa" adı verilmiştir. 1644 yılında Çin anakarasında hakimiyetini kaybeden Ming Hanedanı'na sadık olan Koxinga, 1662 yılında Hollandalıları mağlup etti ve adada operasyonel bir üs kurdu. Zheng'in güçleri daha sonra 1683 yılında Qing Hanedanı tarafından yenilgiye uğratıldı. O zamanda itibaren, Tayvan'ın bazı kısımları Qing Hanedanı'na daha da entegre oldu. Ada, Birinci Çin-Japon Savaşı ardından 1895 yılında Penghu ile birlikte Japon İmparatorluğu'na dahil edildi. Tayvan, Japon İmparatorluğu'na ihraç edilecek pirinç ve şeker üretti. Aynı zamanda II. Dünya Savaşı sırasında Japonya'nın Güneydoğu Asya ve Pasifik'te sömürgeci genişlemesi için bir üs olarak kullanıldı. Bu dönemde Tayvan'da Japon imparatorluk eğitimi uygulandı ve birçok Tayvanlı savaş sırasında Japonya için savaştı.

<span class="mw-page-title-main">Çang'an</span>

Çang'an, Çin tarihinde ondan fazla hanedana başkentlik yapan tarihî bir kenttir. Kentin adı klasik Çincede "ebedi barış" anlamına gelmektedir. Bugün Çang'an'ın resmî adı Xi'an'dır. Kısa ömürlü Xin Hanedanı döneminde kentin adı "sabit barış" anlamına gelen olarak değiştirildiyse de, MS 23'te bu hanedanın yıkılmasıyla eski ad kullanılmaya devam etmiştir. Ming Hanedanı döneminde kentin adı yeniden değiştirilerek, "batıdaki barış" anlamına gelen Xi'an ismi kullanılmaya başlanmıştır. Bu adlandırma hâlâ kullanılmaya devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çin tarihi</span> ulusal tarih

Çin tarihi, yazılı kaynaklara göre 3500 yıldan fazla geriye uzanmakta olup yazılı Çin tarihi ise MÖ 1500'lerde Shang Hanedanı döneminden başlamaktadır. Çin binlerce yıllık tarihi ile dünyanın en eski medeniyetlerinden biri ve uygarlığın beşiği olarak kabul edilmektedir. Çin uzun tarihi boyunca değişimli olarak birleşik bir devlet olarak veya birçok devlet halinde parçalanmış olarak varlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Çin sineması</span>

Çin sineması, Hong Kong sineması ve Tayvan sinemasıyla birlikte Çince sinemanın üç ayrı tarihi unsurlarından birini oluşturur.

Çin'de küreselleşme, Çin toplumunun benimsediği yabancı ekonomik, sosyal ve kültürel etkileri ve bu işlemin tarihiyle ilgilidir.

Dört Büyük Buluş, Çin kültüründe tarihsel önemi nedeniyle ve antik Çin'in ileri bilim ve teknolojisinin sembolü olarak kutlanan antik Çin icatlarıdır. Dört Büyük Buluş kavramı barut, kâğıt, matbaa ve pusula icatlarından oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Çin Tatarları</span>

Çin Tatarları, günümüz Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) topraklarında yaşayan Tatarlardır. ÇHC'nin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan biridir. Çin Tatarlarının %90'ından fazlası Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşamaktadır.

Shen Yue, Çinli şair, devlet adamı ve tarihçi. Liu Song Hanedanı, Güney Qi Hanedanı ve Liang Hanedanı altında imparatorlara hizmet etti.

<span class="mw-page-title-main">Shanhai Geçidi</span>

Shanhai Geçidi, Çin'in Hebei eyaletine bağlı Qinhuangdao kentinde bulunan bir geçittir. Geçit, Shanhaiguan semtinde Yan Dağları ile Liaodong Körfezi arasında Shi Nehri'nin kıyısında yer almaktadır. Ming Hanedanı Çin Seddi'nin ana geçitlerden biridir ve Liaoxi Koridoru'ndaki en dar boğaz noktasına komuta etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ouyang Xiu</span>

Ouyang Xiu veya onursal adıyla Yongshu, Song Hanedanı döneminde yaşamış bir Çinli şair, tarihçi ve yazar. Hem çağdaşları arasında hem de sonraki yüzyıllarda çok ünlü bir yazar olan Ouyang Xiu, Tang ve Song'un Sekiz Ustası'nın merkezi figürü olarak kabul edilir. Klasik Düzyazı Hareketi'ni canlandıran ve imparatorluk sınavlarında terfi ettiren, Su Shi ve Su Zhe gibi geleceğin ustalarının yolunu açmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Güney Ming</span> Nankin rejimi, toprakla geçinmek zorunda kalan ve kırsalı yağmalayan askerlerine ödeme yapacak ve tedarik edecek kaynaklardan yoksundu. Askerlerin davranışları o kadar kötü nam salmıştı ki, bu durumdaki şehirler tarafından girişleri redded

Güney Ming veya resmî adıyla Büyük Ming, Çin'de bir imparatorluk hanedanı ve 1644 Jiashen Olayı'ndan sonra ortaya çıkan Ming Hanedanı'nın bir dizi eski devletinden biriydi. Li Zicheng liderliğindeki Shun kuvvetleri Pekin'i ele geçirdi ve İmparator Chongzhen intihar etti. Ming generali Wu Sangui daha sonra Çin Seddi'nin doğu kesimindeki Shanhai Geçidi'nin kapılarını Shun güçlerini yok etmek için kullanma umuduyla Çing sancaklarına açtı. Ming müdavimleri Nankin'e kaçtılar ve burada Zhu Yousong'u İmparator Hongguang olarak tahta geçirdiler ve Güney Ming'in başlangıcını işaret ettiler. Nankin rejimi, Çing kuvvetlerinin Nankin'i ele geçirdiği ve o zamana kadar Zhu'nun idam edildiği 1645'e kadar sürdü. Daha sonraki figürler, çeşitli güney Çin şehirlerinde hanedanlıklarını ilan etse de Çing onları taklitçi olarak gördü.