Faik Paşa Camii
 Faik Paşa Camii | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Narda, Yunanistan |
| Koordinatlar | 39°09′57″K 20°58′22″D / 39.16583°K 20.97278°D |
| İnanç | Sünni İslam |
| Mimari | |
| Mimari tür | Cami |
| Mimari biçim | Osmanlı İslam |
| Tamamlanma | 15. yüzyıl |
| Özellikler | |
| Minare sayısı | 1 |
| Malzemeler | Taş ve tuğla |
Faik Paşa Camii (Yunanca: Φαΐκ Πασά Τζαμί) veya Narda İmareti (Ιμαρέτ της Άρτας), Yunanistan'ın Narda kentinde bulunan bir camidir. Cami, 15. yüzyılda Osmanlı döneminde inşa edilmiş olup adını 1449'da bölgeyi fetheden Faik Paşa'dan almaktadır. Camide tadilat çalışmaları devam etmekte olup günümüzde ibadete açık değildir.
Faik Paşa Camii, Maratovuni köyü yakınındaki antik Marati mevkiinde, Arahtos Nehri'nin sağ kıyısında ve Narda Köprüsü'nün yaklaşık 1,5 km kuzeyinde yer almaktadır.[1][2] Osmanlı döneminde yapıyı çevreleyen alan, Arta kalesinin top menzili içindeki sektör olan Top-Altı'nin genel adını taşıyordu.[3][4] Daha spesifik olarak seyyah Evliya Çelebi, Yunanca Marati toponiminin türediği[1] Müslüman köyü Karye-i İmaret'ten bahsetmektedir.[5]
Tarihçe
Osmanlı dönemi
Faik Paşa Camii'nin muhtemelen Yahya'ya adanmış eski bir Bizans kilisesinin yerine inşa edildiği düşünülmektedir.[6][7] Camiyi finansörü şehrin fetheden Osmanlı veziri Faik Paşa olduğundan caminin adı da buradan gelmektedir.[8][9] İki tarihleme hipotezi mevcuttur; Bizans Metropoliti Arta Seraphim tarafından formüle edilen ilki, binanın 1455 civarına tarihlendiğini gösteriyor. 18. yüzyılın ortalarında bir Osmanlı sakininden derlenen sözlü geleneğe göre, Faik Paşa camiye bir imam atamış ancak onun ölümü üzerine camiye bir imam atamış. Yerine layık birini bulamayan paşa, ordudan emekli olmaya ve imamlık görevini kendisi üstlenmeye karar verdi. Faik Paşa'nın 1499'daki vefatına kadar yaklaşık kırk yıl imamlık yaptığı söylenmektedir. Arta Metropoliti bu bilgiye dayanarak caminin yapımını II. Mehmed dönemine tarihlendiriyor.
İkinci hipotez ise caminin 1492-1493 yılları arasında, II. Bayezid döneminde yapıldığı yönündedir.[10][11][12] Osmanlı tarihçisi Âşıkpaşazâde'nin caminin taslak halindeki tarihini 1478 civarında belirttiği ve Faik Paşa'nın imaret ve medreseyi de içeren kurucu vakfının 1493 yılına dayandığı dikkate alındığında, bu tarih önceki varsayımdan daha makul görünmektedir.[5][11]
Kurum, gelirini, Epir'un Osmanlı yönetimi öncesinde Rodya Panaya Manastırı'na ait olan Vigla ve Marati köylerindeki tarım arazilerinin yanı sıra Selanik ve Yenice Vardar şehirleri yakınındaki mülklerden elde ediyordu.[5]
1821 yılındaki Yunan İsyanı sırasında Narda'nın kuşatılması sırasında bölge çatışmalara sahne olmuştur. Cami, 12 Kasım 1821'de Osmanlı garnizonunun saldırılarına direnen Yannis Makriyannis, Markos Boçaris ve birkaç yüz adam için bir siper kampıydı.[12][13][14] Birkaç yıl sonra burayı ziyaret eden François Pouqueville, burada İran sazlıkları, zeytin ağaçları, limon ağaçları ve portakal ağaçları bulunduğunu belirtirken[15], 1835 yılında William Martin Leake burayı fındık ağaçları açısından zengin olarak tanımlamıştır.[16]
1897 Osmanlı-Yunan Savaşı sırasında caminin çevresi, Albay Trasivulos Manos'un kuvvetleri ile Ahmed Hıfzi Paşa'nın Osmanlı kuvvetleri arasında bir kez daha savaş alanı haline geldi.[17]
Yunanistan dönemi
İstanbul Sözleşmesi'nin ardından 1881'de Narda'nın Yunanistan Krallığı tarafından ilhak edilmesinin ardından cami, kısa bir süreliğine Rus Aziz Yahya'ya adanmış bir Hristiyan kilisesine dönüştürüldü.
1938 yılında bina, kraliyet kararnamesi ile korunan tarihi bir anıt ilan edildi.[18] 1994 yılında yapılan kazılarda sundurmanın çeşitli mimari bölümleri keşfedildi ve restorasyon çalışmaları taş döşeli zemini ortaya çıkardı.[19] 2019 yılı sonu itibarıyla anıtın genel restorasyonuna yönelik çalışmalar Merkezi Arkeoloji Konseyi tarafından onaylandı[20] ve eser nihayet 2022 yazında müzayedeye sunuldu.[21] Cami, günümüzde Yunanistan Kültür ve Spor Bakanlığı'na bağlı 8. Bizans Eski Eserler Dairesi'nin sorumluluğu altındadır.[8]
Mimarisi
Faik Paşa Camii, dış boyutları 11,5 m olan, kasnağı "Türk üçgenleri" ile süslenmiş[22] bir kubbe[2] ile örtülü, kare şeklinde bir ibadethaneden oluşmaktadır. Kuzeye bakan ana cephede bir zamanlar kalıntıları günümüzde hala görülebilen bir revak bulunuyordu. Bölmeli bir aparat olarak inşa edilen duvar işçiliği[23], antik Nikopolis kentindeki Panaya Paregoretissa Bizans kilisesinin[16][24] yanı sıra Ambracia kentindeki çeşitli antik yapılardan alınan bazı malzemeleri içermektedir.[25] Şimdi çökmüş olan verandanın malzemeleri, 13. yüzyılın ortalarında II. Mihail Dukas tarafından kurulan yakınlardaki Panaya Pantanassa manastırından gelmiştir.[26] Kuzeybatı köşesinde, şerefeye kadar korunmuş,[2] muhtemelen 19. yüzyılda son kez yeniden inşa edilmiş, tuğladan yapılmış silindirik minare yer almaktadır. İçeride anıt, hem cami hem de kilise olarak ikili kullanımının izlerini taşımaktadır. Mihrap güney duvarının ortasında yer alırken, ikonostasisin kalıntıları doğu duvarında görülebiliyor.[27]
Cami dışında birkaç düzine metre kuzeybatıda yer alan hamam kalıntıları, Faik Paşa'nın anıtsal külliyesinden günümüze ulaşan tek izdir.[27]
Galeri
Batıdan caminin uzaktan görünümü.
Kuzeybatıdan caminin iç görünümü.
1970'lerde Machiel Kiel tarafından fotoğrafı.
Kuzeybatı köşesinde minare.
İthaf yazıtının detayı.
Kaynakça
- ^ a b Lowry 2009, ss. 18-19.
- ^ a b c Afendra Moutzali (2011). "Άρτα: Οι μεταμορφώσεις του αστικού τοπίου". Archéologie et Arts. Cilt 112. ss. 73-81. ISSN 1108-2402. 6 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2023.
- ^ Veikou, Myrto (2012). Byzantine Epirus: A Topography of Transformation. Settlements of the Seventh-Twelfth Centuries in Southern Epirus and Aetoloacarnania, Greece. Brill Publications. s. 409. ISBN 978-90-04-22151-2. 6 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2023.
- ^ Seraphim of Byzantium 1884, s. 378.
- ^ a b c Eyice 1995, s. 103.
- ^ Seraphim of Byzantium 1884, s. 147.
- ^ Papadopoulou & Tsiara 2008, s. 61.
- ^ a b Mikropoulos 2008, s. 446.
- ^ Eyice 1995, s. 102.
- ^ Ameen 2017, s. 22.
- ^ a b Lowry 2009, ss. 17-18.
- ^ a b Kiel, Machiel (2001). "Karlı-ili. Batı Yunanistan'da bir Osmanlı sancağı". Karlı-ili. 24. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. ss. 499-502. 6 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2023.
- ^ Kitromilides, Paschalis M.; Tsoukalas, Constantinos (2021). The Greek Revolution: A Critical Dictionary. Cambridge: Harvard University Press. s. 212. ISBN 978-0-674-25931-7.
- ^ Detsikas, Kostas (2005). Καραϊσκάκης. Ο στρατάρχης (Yunanca). Atina: Heliotrópio. ss. 174-175. ISBN 9789603423706.
- ^ Pouqueville 1824, s. 308.
- ^ a b Leake 1835, s. 218.
- ^ von Strantz 1898, s. 224.
- ^ "Διαρκής Κατάλογος των Κηρυγμένων Αρχαιολογικών Χώρων και Μνημείων της Ελλάδας". www.listedmonuments.culture.gr (Yunanca). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.
- ^ Archaiologikē Hetaireia 1994, s. 51.
- ^ "The study for the restoration of the Imaret Mosque of Arta has been approved". archaeology.wiki. 18 Kasım 2019. 7 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.
- ^ Váso Górou (28 Haziran 2022). "Άρτα: Δημοπρατείται η αποκατάσταση του Ιμαρέτ". www.ertnews.gr (Yunanca). 6 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.
- ^ Kiel 1972, s. 326.
- ^ Kontogiannis 2014, s. 54.
- ^ Moutzali 2008, s. 184.
- ^ "Δήμος Αρταίων". www.arta.artinoi.gr (Yunanca). 20 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.
- ^ Archaiologikē Hetaireia 1994, s. 121.
- ^ a b Kontogiannis 2014, ss. 58-59.
Bibliyografi
- Ameen, Ahmed (2017). Islamic architecture in Greece: Mosques. Alexandria: Center for Islamic Civilization studies, Bibliotheca Alexandrina.
- Archaiologikē Hetaireia (1994). To Ergon tes Archaiologikēs Hetaireias (Yunanca). 149. Archaiologikē Hetaireia.
- Büktel, Yılmaz (Kasım 2016). "Arta – Narda Osmanlı Hatıraları". Taş, Ela; Işık Yayla, Rumeysa; Alkan, Murat (Ed.). Proceedings of the XXth International Symposium of the Medieval and Turkish Era Excavations and Art History Researches. ISBN 978-605-4735-93-8.
- Değerli, Ayşe (2019). "Fatih Devri Vezirlerinden Faik Paşa'nın Vakfiyesi". Cilt 2. Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi. ISSN 2651-4605.
- Eyice, Semavi (1995). "Fâik Paşa Camii". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12.
- Eyice, Semavi (1968). Yunanistan'da Unutulmuş bir Türk Eseri: Narda'da Faik Paşa Camii. 5. Belgelerle Türk Tarih Dergisi. ISSN 0041-4247.
- Lowry, Heath W. (2009). Ottoman Architecture in Greece. A Review Article With Addendum & Corrigendum. İstanbul: Bahçeflehir University Press. ISBN 978-975-6437-88-9.
- Kiel, Machiel (1 Ocak 1972). "Yenice Vardar (Vardar Yenicesi-Giannitsa)". Studia Byzantina Et Neohellenica Neerlandica. Brill publications. ISBN 978-90-04-03552-2.
- Kontogiannis, Evangelos (2014). Ιμαρέτ: Στη σκιά του ρολογιού. Ιμαρέτ-Φεϋζούλ: Επαρμηνεύοντας τα τεμένη της Άρτας (Yunanca).
- Leake, William Martin (1835). Travels in Northern Greece. I. Londra: J. Rodwell.
- Mikropulos, Tasos (2008). Elevating and Safeguarding Culture Using Tools of the Information Society: Dusty traces of the Muslim culture. Yanya: Earthlab. ISBN 978-960-233-187-3.
- Moutzali, Afendra (2008). Faik Pasha Mosque (or Imaret) in Ottoman architecture in Greece. Elizabeth Key Fowden for Greek tarafından çevrildi. Atina: Kültür ve Spor Bakanlığı. ISBN 978-960-214-792-4.
- Papadopoulou, Varvara; Tsiara, Aglaia (2008). Εικονες της Αρτας: η εκκλησιαστικη ζωγραφικη στην περιοχη της Αρτας κατα τους Βυζαντινους και μεταβυζαντινους χρονους (Yunanca). Metropolis of Arta. ISBN 978-960-98053-0-8.
- Pouqueville, François (1824). Firmin Didot (Ed.). Histoire de la régénération de la Grèce : comprenant le précis des évènements depuis 1740 jusqu'en 1824 (Fransızca). III. Paris.
- Seraphim of Byzantium (1884). Δοκίμιον ιστορικής τινος περιλήψεως τής ποτε αρχαίας και εγκρίτου Ηπειρωτικής πόλεως Άρτης και της ωσαύτως νεωτέρας πόλεως Πρεβέζης (Yunanca). Atina: Kállous.
- von Strantz, Viktor (1898). The Greco-Turkish War of 1897: From Official Sources. Londra: Swan Sonnenschein.
| Batı Trakya |  | |
|---|---|---|
| Ege Adaları |
| |
| Epir | ||
| Girit | ||
| Makedonya |
| |
| Mora Yarımadası |
| |
| Orta Yunanistan | ||
| Teselya | ||
| Otorite kontrolü |
|
|---|
