Fırat ve Dicle Sorunu

Fırat ve Dicle Sorunu, Türkiye sınırları içinde doğan Fırat ve Dicle nehirlerinin bu nehirlerin içinden geçtiği Suriye ve Irak'la paylaşımı konusunda yaşanan sorunlardır. Bu nehirler hem Suriye ve Irak, hem de Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi için çok önemli su kaynaklarıdır.

Su paylaşımı

Nehirlerin sularının paylaşımı konusunda ortaya çıkan en büyük sorunlar Türkiye'yle Suriye arasında yaşanmıştır. Her ne kadar su sorunu gündeme getirildiğinde Fırat ve Dicle nehirleri akla gelmekteyse de Türkiye ile Suriye arasında sınır aşan suların sayısı aslında yaklaşık 10 tanedir.^[1] Bu nehirler arasında Türkiye'de doğan ve Irak'ta Basra Körfezi dökülen Fırat ve Dicle nehirleri olduğu gibi, Lübnan'dan doğup Suriye'den geçerek Türkiye'de denize dökülen Asi Nehri de vardır.

Türkiye’nin Fırat üzerinde 1973 yılında devreye soktuğu Keban Barajı ve 1987 yılında tamamladığı Karakaya Barajı Suriye'de Fırat'ın Suriye'ye akan sularında azalmaya neden olacağı endişesini uyandırmıştır. Türkiye'nin Aşağı Fırat Projesi’ni geliştirerek 1976 yılında Güneydoğu Anadolu Projesine dönüştürmesi Suriye ile olan gerginliği daha da tırmandırdı.

Siyasi sorunlar

Su sorunu yüzünden Suriye ile Türkiye arasında ortaya çıkan gerilimler iki ülke arasında zaman zaman siyasi ve askeri çekişmelere yol açmıştır. Suriye uzun yıllar boyunca Türkiye'ye karşı koz olarak kullanmak için ASALA ve PKK gibi Türkiye'ye karşı çalışan silahlı terör örgütlerinin Suriye'de örgütlenmesine izin verdi, onlara maddi ve lojistik destek sağladı; bu nedenle de Türkiye'den ters tepkilerle karşılaştı. 1998 yılında Türkiye'nin sert notası karşısında geri adım atmak zorunda kalan Suriye PKK lideri Abdullah Öcalan'ı Suriye'den sınır dışı etti.

Kaynakça

Su Faktörü31 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Su Raporu (Ankara Ticaret Odası)
Su Sorunu Uluslararası Hukuk ve Türkiye, Vefa Toklu, Turhan Kitabevi, 1999, ISBN 975-6809-12-4.
Dicle-Fırat ve Su Sorunu, Kerim Yıldız, Senfoni Müzik Yayınevi, 2002, ISBN 975-403-308-0.
Fırat-Dicle Meselesi ve Türkiye-Suriye İlişkilerine Etkisi, Timuçin Kodaman, Asil Yayın Dağıtım, Ankara, Nisan 2007, ISBN 978-9944-1-3522-1.

Notlar

^ "Su Faktörü". İnsani Yardım Vakfı. 31 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2007.

İlgili Araştırma Makaleleri

Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Güneydoğu Torosların güneyinden Suriye sınırına kadar olan yerleri kaplar. Bölge doğu ve kuzeyden Doğu Anadolu Bölgesi, batıdan Akdeniz Bölgesi, güneyden Suriye ve kısa bir sınırla da Irak ile çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Güneydoğu Anadolu Projesi</span>

Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), Fırat ve Dicle nehirleri üzerinde yapımı öngörülen barajlar, hidroelektrik santralleri ve sulama tesislerinin yanı sıra kentsel ve kırsal altyapı, ulaştırma, sanayi, eğitim, sağlık ve diğer sektörlerin gelişmesini ve hizmetlerini kapsayan entegre projedir. Projenin toplam maliyeti 32 milyar dolardır.

Mezopotamya, Orta Doğu'da, Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan bölge. Mezopotamya günümüzde Irak, kuzeydoğu Suriye, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve güneybatı İran topraklarından oluşmaktadır. Büyük bölümü bugünkü Irak'ın sınırları içinde kalan bölge, tarihte birçok medeniyetin beşiği olmuştur. Mezopotamya'da yer alan şehirler günümüzde sürekli gelişmektedir. Ayrıca bu bölgede bol miktarda petrol bulunmaktadır.

Fırat, Güneybatı Asya'nın en uzun ırmağıdır.

Doğan Güreş Türk asker ve siyasetçi. Türk Silahlı Kuvvetlerinin 21. Genelkurmay Başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Keban Barajı ve Hidroelektrik Santrali</span> Elazığda bir baraj

Keban Barajı, Elazığ ilinin Keban ilçesinde, Fırat üzerinde, 1965-1975 yılları arasında inşa edilmiş olan elektrik enerjisi üretimi amaçlı barajdır. Beton ağırlık ve kaya dolgu tipi olan barajın gövde hacmi 16.679.000 m³, akarsu yatağından yüksekliği 210,00 m, normal su kotunda göl hacmi 31.000,00 hm³ normal su kotunda göl alanı 675,00 km²'dir. Barajın tamamlanmasıyla Türkiye'nin en büyük dördüncü gölü olan Keban Baraj Gölü oluşmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Dicle</span> Türkiyeden Iraka akan ırmak

Dicle ırmağı, Fırat ırmağı ile birlikte Mezopotamya'yı oluşturan iki büyük nehirden en doğuda olanıdır. Türkiye'de bulunan Elazığ ilinin Sivrice ilçesinden doğan nehir, Irak boyunca akar ve Fırat'la birleşerek Şattülarap'ta Basra körfezine dökülür.

Ilısu Barajı ve Hidroelektrik Santrali; yaygın adıyla Veysel Eroğlu Ilısu Barajı, Güneydoğu Anadolu Projesi kapsamında, enerji üretimi amacıyla Dicle Nehri üzerinde inşa edilen santraldir.

<span class="mw-page-title-main">Karkamış Barajı ve Hidroelektrik Santrali</span>

Karkamış Barajı ve Hidroelektrik Santrali, Fırat üzerinde, Suriye-Türkiye sınırına 4,5 km mesafede yer alan, beton ağırlık ve toprak dolgu tipinde bir barajdır. Güneydoğu Anadolu Projesi'nin bir bölümünü teşkil eden baraj, sınır Fırat Projesi'nin ikinci ünitesidir. Türkiye'de nehir santrali tanımıyla gerçekleştirilen ilk uygulamadır.

<span class="mw-page-title-main">Suriye-Türkiye ilişkileri</span>

Suriye-Türkiye ilişkileri, coğrafi ve tarihsel ortaklıkları bulunan Suriye Arap Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti'nin uluslararası ikili ilişkileri ve politikaları ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Habur Çayı</span>

Habur Çayı, Habur Suyu olarak da bilinir, Doğu Anadolu Bölgesi'nde, Dicle Irmağı'nın kollarından biri. Güneydoğu Toroslar'ın en yüksek kütlesi olan Hakkâri Dağları'ndan çıkan küçük akarsuların birleşmesiyle oluşur. Genellikle kuzey-güney doğrultusunda akarak Şırnak ilinin Uludere ilçesinden Irak topraklarına geçer. Burada önce güneybatıya, sonra da batıya yönelir. Zaho'nun batısında kuzeydoğudan Hezil Çayı (Nizil) kolunu alır. Bundan sonra yaklaşık 20 km boyunca doğu-batı doğrultusunda Türkiye-Irak sınırını çizer. Şırnak'a bağlı Silopi ilçesinin güneyinde, Türkiye-Suriye-Irak sınırlarının birleştiği noktada doğudan Dicle Irmağına karışır.

İsrail–Ürdün Barış Antlaşması, iki ülke arasında devam eden çeşitli sorunları ve toprak anlaşmazlıkları çözmek amacıyla 1994 yılında imzalanan barış antlaşmadır. İki ülke arasında yaşanan sorunlardan dolayı toplamda 18.3 milyar dolarlık bir kayıp meydana gelmişti. Bu barış antlaşması İsrail ile Filistin Ulusal Yönetimi arasında devam eden Ortadoğu Barış Süreci'nin bir kolu olmuştur. Antlaşma, 26 Ekim'de Arava Vadisi'nin güney sınırlarında imzalanmıştır. Bu antlaşmayla Ürdün, Mısır'dan sonra İsrail ile ilişkilerini normalleştiren 2. Arap ülkesi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Suriye-Türkiye sınırı</span> uluslararası sınır

Suriye-Türkiye sınırı, Suriye ile Türkiye arasındaki 877 km'lik kara sınırıdır. Batıda Akdeniz'den başlar ve doğuda Irak sınırıyla kesişen noktada sona erer. İki ülke sınırı hem Suriye'nin hem de Türkiye'nin en uzun sınırıdır.

Irak-Türkiye sınırı veya IKBY - Türkiye sınırı 378 kilometre olup Ankara Antlaşması (1926) ile günümüze kadar gelmiş Türkiye'nin en uzun üçüncü kara sınırıdır. Türkiye sınırı resmi olarak Irak devleti ile birleşik olsa da fiili ve hukuki olarak Irak'a bağlı Kürdistan Bölgesel Yönetimi Irak ve Türkiye'yi ayırmaktadır. Türkiye sınırları içinde doğan Fırat ve Dicle nehirlerinin suları Suriye ve Irak'tan geçmektedir. Türkiye'den karayolu ile Irak geçişin olduğu tek ana yol 'dır. İki ülke arasındaki ticari ilişkileri geliştirmeye paralel olarak Türkiye-Irak doğrudan demiryolu bağlantısı için çalışmalar devam etmektedir. Yine 1990'larda PKK'ya karşı mücadele için Saddam Hüseyin rejiminin rızasıyla Irak sınırları içerisinde ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi başta olmak üzere birçok nokta Türk askeri üsleri vardır.

Sacır Çayı Türkiye'de Gaziantep il sınırları içerisinde doğan ve Suriye'de Türkmenköy'ün içinden geçtikten sonra Menbic'in kuzeyinden geçerek Avşariye'den Fırat Nehri'ne karışan 108 kilometre uzunluğunda bir çaydır. 60 kilometrelik ilk kesimi Türkiye'de, 48 kilometrelik kısmı ise Suriye sınırları içinde yer almaktadır.

Sınıraşan sular, bir ülkeden doğan başka ülke ile sınır oluşturan veya başka ülkeye akan sınıraşan sulardır. Ülke sınırlarında doğup, yine sınırlar içinde sona eren akarsulara milli/ulusal akarsu denilmektedir.

Aşağı Mezopotamya, Irak'ın tarihi bir bölgesidir. Orta Çağ'da sadece güney alüvyon ovasını kesin bir şekilde ifade eden Sawad ve "Irak-ı Acem" olan Cibal'in aksine el-Irak el-Arabi olarak da biliniyordu. Aşağı Mezopotamya, Sümer ve Babil'e ev sahipliği yapmıştır.

Arap Birliği-Türkiye ilişkileri, 1945'te kurulan 22 üyesi ve dört gözlemci üyesi olan Arap Birliği ile Türkiye'nin diplomatik ilişkileridir. 2006 yılından itibaren Türkiye daimi gözlemci statüsünde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Dicle-Fırat havzası</span>

Dicle-Fırat havzası Batı Asya'da Basra Körfezi'ne dökülen büyük bir nehir sistemidir. Başlıca nehirleri, daha küçük kolları ile birlikte Dicle ve Fırat'tır.

Suriye, Batı Asya'da, Arap Yarımadası'nın kuzeyinde, Akdeniz'in doğu ucunda yer almaktadır. Kuzeyde Türkiye, batı ve güneybatıda Lübnan ve İsrail, doğuda Irak ve güneyde Ürdün ile komşudur. Batıda sıradağlardan ve iç kesimlerde sarp bir alandan oluşur. Doğuda Suriye Çölü, güneyde ise Cebel el-Dürzi Sıradağları yer almaktadır. İlk bölge Fırat Vadisi tarafından ikiye bölünür. Fırat üzerinde 1973 yılında inşa edilen bir baraj, Suriye'nin en büyük gölü olan Esad Gölü adında bir rezervuar oluşturur. Suriye'nin en yüksek noktası Lübnan sınırındaki 2,814 metre yüksekliğindeki Hermon Dağı'dır. Nemli Akdeniz kıyısı ile kurak çöl bölgeleri arasında, ülkenin dörtte üçüne yayılan ve çöl boyunca esen sıcak ve kuru rüzgarları alan yarı kurak sarp bir bölge yer alır. Suriye'de toprakların yüzde 28'i ekilebilir, yüzde 4'ü kalıcı ürünlere ayrılmış, yüzde 46'sı çayır ve mera olarak kullanılırken sadece yüzde 3'ü orman ve ağaçlıktır.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.