İçeriğe atla

Fünye

2 ms gecikmeli bir fünye

Fünye bir patlayıcı aygıtı tetiklemek için kullanılan araçtır. Kimyasal, mekanik ya da elektriksel yolla tetiklenebilirler. Çoğunlukla TNT, dinamit ve plastik patlayıcıları harekete geçirmek amacıyla kullanılmaktadırlar.

Fünye yapımında tetril veya RDX kullanılır. Genelde tetrilin yerini RDX almıştır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">C-4</span> Plastik patlayıcı

C4, yüksek kaliteli ve çok yüksek patlama hızına sahip askerî bir plastik patlayıcıdır.

<span class="mw-page-title-main">Patlayıcı madde</span> patlamaya neden olabilecek büyük miktarda potansiyel enerji içeren reaktif madde

Patlayıcı madde, hararet veya şok tesiri ile kimyasal değişikliğe uğrayan, yüksek derecede ısı, çok hacimde gaz meydana getiren, katı, sıvı veya gaz hâlindeki kimyasal maddelerdir.

<span class="mw-page-title-main">RDX</span>

RDX, gerçek adı siklotrimetilen-trinitramin olup saf RDX 204 °C'de eriyen ve 1.816 g/cm³ yoğunlukta olan bir patlayıcıdır. Bu patlayıcı için kullanılan RDX kısaltması, İngiliz menşeli olduğundan Royal Demolition Explosive kelimelerini ifade etmektedir. Patlayıcıların kısaltma halindeki isimleri genellikle kimyasal içeriklerinin kısaltması veya baş harfleri kullanılarak oluşturulmakla birlikte, II. Dünya Savaşı'nda patlayıcının kompozisyonunun Almanlar tarafından deşifre edilememesi için İngilizler tarafından bu şekilde kısaltılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Anti personel mayını</span>

Anti-personel mayını kara mayını sınıfı içerisinde tanksavar mayınları gibi taşıtlara karşı kullanılan türün dışındaki insan hedeflerine karşı geliştirilmiş bir mayın türüdür.

<span class="mw-page-title-main">TM-83 mayını</span>

TM-83 is a Rusya yapımı off-route türünde bir tanksavar mayınıdır. İlk olarak 1993 yılında halkın görüşüne çıkmıştır. Mayın Misznay Schardin etkisi ile çalışan savaş başlığı ile kızılötesi ve sismik alıcılarla çalışan fünyeler bulunmaktadır.

M7 ABD tarafından geliştirilen ve II. Dünya Savaşı sırasında kullanılan küçük metal kasalı bir [[tanksavar mayını|basınçlı tanksavra mayınıdır. Mayının geliştirilmesinde İngiltere yapımı Hawkins el bombasından yararlanılmıştır. Toplamda 2.5 milyon adet üretilmiştir. ABD Ordusunun kullanımından kaldırılmış olan mayın Angola, Burma, Kamboçya, Çat, Eritre, Etiyopya, Kore, Lübnan, Myanmar, Somali, Tayland ve Zambiya tarafından kullanılmıştır.

MATS/2 serpme şeklinde döşenebilen İtalyan yapımı dairesel plastik kasalı az metalli patlamaya dayanıklı basınçlı tanksavar mayınıdır. Havalı ateşleme fünyesi sayesinde mayın basınç veya infilakla patlatılamaz. Aynı fünye TS-50 modelinde de kullanılmıştır. Mayının plastik kasası suya karşı dirençli olup, ayrıca saatte 200 km/s hızla giden helikopterden Tecnovar DAT dağıtma sistemi kullanılarak serpme yöntemi ile istenilen hedeflere döşenebilir. Üzerinde bulunan ikincil tuzaklama fünyeleri mayının elle temizlenmesini engellemek için takılmıştır.

TM-62 Rus yapımı serisi bir tanksavar mayınıdır. Mayın sahip olduğu 7.5 kg ana patlayıcı ve merkezi fünyesi ile basit bir yapısı olmasına rağmen incelendiğinde çok müthiş bir mayındır. Elle yerleştirilebildiği gibi PMR-1, PMR-2 model çekili tekerlekli ve GMZ model paletli mayın döşeyiciler ile yerleştirilebilir. Aynı zamanda VMR-2 model helikopter mayın döşeme sistemi ile havadan serpme usulü ile istenilen bölgeler mayınlanabilir.

<span class="mw-page-title-main">TM-65 mayını</span> Fin yapımı dairesel şekilli metalsiz tahripli tanksavar mayını

TM-65 Fin yapımı dairesel şekilli metalsiz tahripli tanksavar mayınıdır. Yapım aşamasında Rus yapımı TM-62 mayınından yararlanılmıştır. Mayının kasasında ince bir zar kalınlığında cam elyafı kullanılmıştır. Bu kasanın içerisinde ana patlayıcı,ateşleyici fünye ve bunun üzerinde baskı tapası bulunmaktadır. İlk üretilen TM-65ler üzerinde SM-65 anti personel mayınında da kullanılan US-65 model fünye bulunmaktadır. Daha sonra üretilen TM-65/77 modelinde ise Rus yapımı MV-5 fünye kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">TM-57</span>

TM-57, dairesel metal kutulu Rusya tarafından geliştirilen bir tanksavar mayınıdır. Mayın hem baskı plakalı hem de uzatma çubuklu fünye ile ateşlenebilir. TM-46 mayınının geliştirilmiş modelidir. Günümüzde Afrika, Orta Doğu ve Güney Asya da kullanılmaktadır.

M5 ABD tarafından geliştirilen ve II. Dünya Savaşı sırasında kullanılan metalsiz plastik kasalı tanksavar mayınıdır. Mayın dış kısmında koruyucu kasa ve içerisinde cam veya porselen iç yapıdan oluşmaktaydı. Mayında kimyasal yanında mekanik fünyede kullanılmıştır.

PRB M3 ve PRB M3A1 Belçika yapımı plastik kasalı metalsiz tanksavar mayınıdır. Mayın kare şekilli kasası ve onun üzerinde yükseklen dairesel fünyeden oluşur. PRB M3A1 modelinde iki adet ikincil fünye bulunur. Genel olarak takılan M30 model fünye tuzaklama amaçlı olup fünyenin yerinden kaldırılması durumunda patlamaya ayarlıdır. Her iki model de suya dayanıklı olup sahil kesimlerinde kullanılabilir. Mayın tipik olarak zeytin yeşili veya kum kahvesi rengine boyanır.

Type 72 metalsiz mayın Çin yapımı dairesel şekilli plastik gövdeli metalsiz bir tahripli tanksavar mayınıdır.

FMK-3 cam elyafı kasaya sahip Arjantin yapımı bir tür basınçlı tanksavar mayınıdır. Mayın Direccion General de Fabricaciones Militares tarafından üretilmiştir. Mayında aslında FMK-1 anti personel mayınına ait fünye kullanılmıştır. FMK-1 modelinde bulunun fünyenin baskı tapası değiştirilmiş ve daha yüksek basınçta çalışır hale getirilmiştir. Arjantin depolarında bulunan FMK-1 anti personel mayınları 2003 yılında geliştirilerek mayının üst kısmında bulunan plastik baskı tapası kaynakla mayına tutturulmuştur. Mayın bu sayede metalsiz mayınlar grubuna girer. İstenilen durumlarda mayın tarayıcılar tarafından bulunması için metal bir daire eklenebilir.

<span class="mw-page-title-main">FFV 028 mayını</span>

FFV 028 çelik kasalı İsveç yapımı elektronik fünyeye sahip bir tür tanksavar mayınıdır. Dairesel şekilli kutusunun altı kısmı ucu kesik bir huniyi andırmaktadır. Bu huni kesim içerisinde ise Misznay Schardin etkisi ile çalışan savaş başlığı bulunmaktadır. Huni içerisinde patlayıcıdan geriye kalan boşlukta ise fünye ve elektronik alıcılar bulunmaktadır. 1970'li yıllarda tasarlanan mayının manyetik etkili fünyesi sayesinde üzerinden geçmekte olan zırhlı araçları alt zırhından vurmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">MN-121 mayını</span>

MN-121 Polonya yapımı serpme yöntmi ile döşenebilen bir tür tanksavar mayınıdır. Görüntü ve özellikleri bakımından Alman AT-2 mayınına tıpatıp benzemektedir. Silindir şeklindeki mayının 10 tane örümcek ayağı sayesinden dik vaziyette durur. Sahip olduğu manyetik fünye üzerinden ağır zırhlı bir araç geçişi esnasında mayını patlatır. Ayrıca üzerinde takılan tuzaklama düzeneği sayesinde yerinden oynatılması durumunda infilak eder. Mayın 700 gram ağırlığında RDX patlayıcı bulunan ve Misznay Schardin etkisi ile çalışan bir savaş başlığına sahiptir. Mayın üreticisi firma silahın yarım metre mesafeden 60 mmlik zırhı delebildiğini beyan etmiştir.

Mle 1951 veya MI AP ID 51 Fransa yapımı küçük kahverengi renkli silindir plastic mayın kasasına sahip minimum metalli bir tür tahripli anti personel mayınıdır. Mayında çok hassas bir fünye kullanılmıştır. Fünye cam tüp içerisindeki Kırmızı Fosfordan oluşuyordu. Mayın bünyesinde etkisiz hale getirmeyi önlemek amacıyla tuzaklama düzeneyi bulunmaktaydı..

P-25 plastik kasalı İtalyan yapımı bir tür kazıklı anti personel mayınıdır. 1970'li yıllarda Misar SpA tarafından daha büyük P-40 mayını ile beraber geliştirilmiş ve 1978 yılında ordu kullanımına girmiştir. Mayın plastik silindir üzerinde çıkıntılı bir fünyeye sahiptir. Her ne kadara kazığa monteli olarak üretilmiş ise de istendiğinde gömülebilir. Tuzaklama kablosu ile fünye içerisindeki tilt hareket ederek patlayıcı düzeneği ateşler.

<span class="mw-page-title-main">Pentaeritritol tetranitrat</span>

PENT, PENTA, TEN, korpent veya pentirit olarak da bilinen Pentaeritritol tetranitrat veya yaygın kısaltılışıyla PETN, oldukça güçlü bir patlayıcı maddedir. Pentaeritritolün nitrat esteridir ve yapısal olarak nitrogliserine çok benzer. Penta, neopentan iskeletinin beş karbon atomunu ifade eder. PETN rölatif etkinlik faktörü 1.66 olan güçlü bir patlayıcı maddedir. Plastikleştirici ile karıştırıldığında, PETN bir plastik patlayıcı oluşturur. RDX ile birlikte Semtex'in ana bileşenidir.

<span class="mw-page-title-main">Tetril</span> kimyasal bileşik

Tetril veya 2,4,6-trinitrofenil-N-metilnitramin formülü C7H5N5O8 olan güçlendirici olarak kullanılan kuvvetli bir ikincil patlayıcıdır. Tetril çevrede kendiliğinden bulunmayan, kokusuz sarı kristal biçiminde bir maddedir. I. ve II. Dünya Savaşları sırasında bomba ve mayın yapımında kullanılmıştır ayrıca patlama güçlendirici olarak ve fünye yapımında kullanılmıştır. Patlamalarda fünyenin yanına yerleştirilip patlamayı ana patlayıcı malzemeye yaymak için kullanılır. Günümüzde yerini büyük ölçüde RDX'e bırakmıştır.