Eşmepınar, Çıldır
| Eşmepınar | |
|---|---|
 | |
 Köyden bir görünüm | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Eşmepınar Eşmepınar'ın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Çıldır |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 1889 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 296 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75110 |
Eşmepınar, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Eşmepınar'ın bilinen en eski adı Prut ya da Pruti'dir. Bununla birlikte, Gürcüce iki farklı biçimde (ფრუტი: "prut'i" ya da ფრუთი: "pruti") yazılan bu yer adının kökeni ve anlamı konusunda kesin bilgi yoktur. I. Dünya Savaşı sırasında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli, Pruti adının Türkçe ve Ermenice olmamasından hareketle Gürcüce eğri anlamına gelen “brude” (ბრუდე) kelimesinden geliyor olabileceğini ileri sürmüştür.[3]
Pruti, erken dönem Osmanlı kayıtlarından biri olan 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan’da ve daha geç tarihli Osmanlı tahriri Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır’da Purud (پورود) olarak geçer.[4][5] 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda bölgeyi ele geçiren Ruslar ise köyün adını Purut/Prut (Пурут/Прут) biçiminde kaydetmişlerdir.[6]
Osmanlı dönemi sonrasında da köyün adı Purut olarak yazılmıştır. Nitekim 1928 tarihli Osmanlıca Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı yayında köyün adı Purut (پوروت) olarak geçer.[7] İçişleri Bakanlığı'nın 1968 tarihli Köylerimiz adlı yayınında ise, köyün yeni adı Eşmepınar, eski adı da Purut olarak verilmiştir.[8] Bu kayıtlardan da anlaşılacağı gibi Pruti olan köyün adı zaman içinde Purud ve Purut olarak değişikliğe uğramış, "yabancı kökten geldiği" gerekçesiyle de Eşmepınar olarak değiştirilmiştir.
Tarihsel Tao-Klarceti bölgesinin Çrdili kesiminde yer alan Pruti'nin eski bir yerleşme olduğu, Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği toprakların tahririni içeren 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan'da kayıtlı olmasından da anlaşılmaktadır. Pruti, erken Orta Çağ'da Gürcü Krallığı sınırları içinde kalan bölgede yer alıyordu. 11. yüzyılın son çeyreğinde Büyük Selçuklu egemenliğine giren bölge, daha sonra Samtshe-Saatabago (1268-1625) sınırları içinde kaldı. 16. yüzyılın sonlarına doğru Samtshe-Saatabago topraklarının büyük kısmını ele geçiren Osmanlılar burada Çıldır Eyaleti’ni kurdu ve Pruti de bu eyaletin içinde yer aldı.
1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre köyün nüfusu 16 haneden oluşuyordu. Bu tarihte köyde Gürcü soyadlarıyla birlikte Piraziz, Leona, Maharebel, Şedoşa, Papuna, Davita, Elisa, Manase gibi adlar taşıyan erkekler vergi yükümlüsü olarak kaydedilmiştir. Köy yıllık 11.000 akçe vergi ödüyordu. Bu tarihte köy Çıldır livasının Canbaz nahiyesine bağlıydı.[9] Pruti, 18. yüzyılın başlarında da aynı idari konuma sahipti.[10] Osmanlı döneminde Pruti bu eyalet sınırları içinde keten tarımı yapılan yerlerden biriydi.[11]
Uzun süre Osmanlı yönetimi altında kalan Pruti, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rusya İmparatorluğu’nun eline geçti. Savaşın hemen sonrasında, 1878 yılında köyde 27 hane yaşıyordu.[12] 1886 tarihli Rus nüfus kayıtlarına göre köyde 245 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Türklerden oluşuyordu.[6] I. Dünya Savaşı sırasında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli'nin verdiği bilgiye göre ise, o tarihte Pruti’de 29 hanede 400 Müslüman Gürcü yaşıyordu.[3]
I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Pruti bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti kuvvetleri de Ardahan ve Artvin bölgeleri ile geçici olarak Batum'u fiilen sınırlarına kattı. 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Pruti’nin de içinde yer aldığı Ardahan ve Artvin bölgeleri Türkiye’ye bırakıldı.[13]
Pruti köyünde günümüze ulaşmış önemli bir tarihsel yapı bulunmamaktadır. Bugünkü köyün merkezinde yapım tarihi bilinmeyen bir kilise varlığı bilinmektedir. Tek nefli bir yapı olan bu kiliseden geriye sadece yıkıntılar kalmıştır.[14]
Coğrafya
Eşmepınar köyü, Ardahan il merkezine 44 km, Çıldır ilçe merkezine ise 2 km uzaklıktadır.[15]
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 296[2] |
| 2021 | 305[2] |
| 2020 | 311[2] |
| 2019 | 318[2] |
| 2018 | 314[2] |
| 2017 | 325[2] |
| 2016 | 329[2] |
| 2015 | 331[2] |
| 2014 | 330[2] |
| 2013 | 336[2] |
| 2012 | 346[2] |
| 2011 | 349[2] |
| 2010 | 357[2] |
| 2009 | 362[2] |
| 2008 | 381[2] |
| 2007 | 396[2] |
| 2000 | 412[15] |
| 1990 | 643[16] |
| 1985 | 846[17] |
Kaynakça
- ^ "Esmepinar, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 4 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Çıldır Eşmepınar Köy Nüfusu". Nufusune.com. 10 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b Konstantine Martvileli, “Ardahan Bölgesinde”, Sakartvelo gazetesi, 3 Ekim 1917, sayı. 216.
- ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), yayımlayan: Sergi Cikia, Tiflis, 1958, 3. cilt, s. 390.
- ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 300.
- ^ a b ""Çıldır kazası" (Rusça)". 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2019.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 763.
- ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 743.
- ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. Cilt (1958), s. 390, II. (1941), s. 264.
- ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 116.
- ^ "Yüzyılda Çıldır, Posof ve Büyük Ardahan Sancaklarında Zeyrek Tarımı" Yazar: Doğukan Özcan". 16 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2019.
- ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. Cilt (1958), s. 390.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 216, ISBN 9789941478178.
- ^ a b "Eşmepınar Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
