İçeriğe atla

Ezan

Arapça
Arapça: ‏الأذان
Çevriyazı
al'adhan
Anlamı
çağrı
Makale serilerinden
Allah
Fıkıh
Ahkâm
Dini unvanlar

Ezan (Arapça: الأذان), İslâm dininde namaz vaktinin geldiğini insanlara bildirmek için yapılan çağrıya verilen isimdir. Ezân-ı Muhammedî olarak da adlandırılır. Ezan okuyan kişiye müezzin denir.

Arapçada "duyuru, ilan, çağrı" anlamlarına gelen "adhan" sözcüğünden Türkçeye geçmiştir. Kökeni Türkçedeki "izin" sözcüğünün de kaynağı olan Arapça "idin" (kulak verme) sözcüğüdür.[1]

Tarihçe

Ezana benzer çağrıların islam öncesinde tevhid kilisesine mensup Aksum kralı Ezana ve Adonai tapınması için kullanılan Yahudi dini çağrılarında da kullanıldığı ifade edilmektedir.[]

İlk ezan 622 yılında okundu.[] Ezandan önce Müslümanları namaza çağırmak için çeşitli yöntemler kullanılmaktaydı. Sabit bir yöntemde karar vermek üzere Muhammed'in de katıldığı istişare toplantılarında ortak bir karara varılmamış olup daha sonraları sahâbeden bazı kimselerin (Abdullah bin Zeyd) gördükleri rüyalar sonuncunda mevcut ezan kullanılmaya başlanmıştır.[2] Muhammed'in emriyle ilk ezan Bilâl-i Habeşî tarafından okunmuştur.[3]

Ezan ile ilgili Kur'an'ın Mâide, Tevbe, A‘râf ve Cum'a surelerinde çeşitli ayetler mevcuttur.

Sözleri

Ana madde: Fıkhî mezhepler

Sünni mezheplerinde ezan

Ana maddeler: Hanefîlik, Malikîlik, Şafiîlik, Hanbelîlik ve Zâhîrîlik
Tekrar Arapça Okunuşu Türkçe Anlam
4x الله أكبر Allāhü ekber Allah en büyüktür
2x أشهد أن لا إله إلا الله Eşhedü en lâ ilâhe illallah Allah'tan başka tanrı olmadığına şehâdet ederim
2x أشهد أن محمدا رسول الله Eşhedü enne Muhammeden resûlullah Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şehâdet ederim
2x حي على الصلاة Hayye ale's-salâh Haydi namaza
2x حي على الفلاح Hayye ale'l-felâh Haydi kurtuluşa
2x *الصلاة خير من النوم es-Salâtü hayrün mine'n-nevm* Namaz uykudan hayırlıdır* (Sadece Sabah namazında okunur)
2x الله أكبر Allāhü ekber Allah en büyüktür
1x لا إله إلا الله Lâ ilâhe illallah Allah'tan başka tanrı yoktur

(*) Bu kısım sadece Sabah namazı için okunur.

Şiî mezheplerinde ezan

Şiiler, ezanlara Sünni müslümanlarin okuduğuna ek olarak 2 cümle daha eklemişlerdir (Aliyyen veliyyullah). Ali Allah'ın dostudur ibaresi yukarıda adı geçen cümledir.[]

Ana madde: Şiî tarikât ve mezhepler

Zeydî ezânı

Ana madde: Zeyd’îyye
Kere Arapça Okunuşu Tercümesi[4]
4x الله أكبر Allāhü ekber Allah en büyüktür
2x أشهد أن لا إله إلا الله Eşhedü en lâ ilâhe illallah Allah'tan başka tanrı olmadığına şehâdet ederim
2x أشهد أن محمدا رسول الله Eşhedü enne Muhammeden resûlullah Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şehâdet ederim
2x حي على الصلاة Hayye ale's-salâh Haydi namaza
2x حي على الفلاح Hayye ale'l-felâh Haydi kurtuluşa
2x حي على خير العمل Hayye alâ hayri'l-amel[5]Amelin hayırlısına geliniz
2x الله أكبر Allāhü ekber Allah en büyüktür
2x لا إله إلا الله Lâ ilâhe illallah Allah'tan başka tanrı yoktur

Onikicilik i'tikadında ezan

Ana maddeler: İsnâ‘aşer’îyye, Onikicilik ve Câferîyye
Tekrar Arapça Okunuşu Türkçe Anlam
4x الله أكبر Allāhü ekber Allah en büyüktür
2x أشهد أن لا إله إلا الله Eşhedü en lâ ilâhe illallah Allah'tan başka tanrı olmadığına şehâdet ederim
2x أشهد أن محمدا رسول الله Eşhedü enne Muhammeden resûlullah Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şehâdet ederim
2x اشهد ان علی ان ولی الله Eşhedü enne Aliyyen veliyyullah*** Ali'nin Allah'ın dostu olduğuna şehâdet ederim
2x حي على الصلاة Hayye ale's-salâh Haydi namaza
2x حي على الفلاح Hayye ale'l-felâh Haydi kurtuluşa
2x حي علی خير العمل Hayye alâ hayri'l-amel[5]Amelin hayırlısına geliniz
2x الله أكبر Allāhü ekber Allah en büyüktür
2x لا إله إلا الله Lâ ilâhe illallah Allah'tan başka tanrı yoktur

(***) "Ali’nin Allah’ın dostu olduğuna şehâdet ederim" gibi ifadeler Şîa'nın meşhur ve sahih rivayetlerinde yer almaz ve ezanın sözlerinden sayılmaz. Bununla birlikte bu cümlelerin okunması Şiî âlimleri arasında fiilî bir tasvip görmüş ve yaygınlık kazanmıştır.[]

Fâtımî-İsmâ‘ilî ezânı

Ana maddeler: İsmâ‘îl’îyye, Yedicilik, Mustâ‘lî’îyye ve Tâyyîb’îyye
Kere Arapça Okunuşu Tercümesi[4]
4x الله أكبر Allāhü ekber Allah en büyüktür
2x أشهد أن لا إله إلا الله Eşhedü en lâ ilâhe illallah Allah'tan başka tanrı olmadığına şehâdet ederim
2x أشهد أن محمدا رسول الله Eşhedü enne Muhammeden resûlullah Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna şehâdet ederim
2x اشهد ان مولانا عليا ولي الله Eş-hedu enne Aliya Veli-ul-LāhAli'nin Allah'ın vekili olduğuna tanıklık ederim
2x حي على الصلاة Hayye ale's-salâh Haydi namaza
2x حي على الفلاح Hayye ale'l-felâh Haydi kurtuluşa
2x حي على خير العمل Hayye alâ hayri'l-amel[5]Amelin hayırlısına geliniz
2x محمد و علي خير البشر و عطرة هما خير عطر Muhammedun -ve- Ali-un Khayr-ul- beşer ve itrât-u- huma khayr-ul-itar[6]Muhammed ve Ali en yüce insanlar ve onların soyları da en yücelerdendir
2x الله أكبر Allāhü ekber Allah en büyüktür
2x لا إله إلا الله Lâ ilâhe illallah Allah'tan başka tanrı yoktur

Fâtımî/İsmâ‘îlî/Davudî Bohra'ya göre Eş-hedu enne Mevlânâ Aliyen Veli ul-Lâh ("Ali'nin Allâh-u Zülcelâl-i vel-İkrâm'ın Vekili olduğuna tanıklık ederim") cümlesi ezânda söylenir ama ikâmede yer almaz ve "Eşhedü enne Muhammeden resûlullah" şeklinde ikişer defa tekrarlanır.

Ayrıca "Muhammedun -ve- Ali-un Khayr-ul-beşer ve itrât-u- humâ Khayr-ul-itâr" (Muhammed ve Ali en yüce insanlar ve onların soyları da en yücelerdendir.) denir. Yedinci kısımdaki "Hayye alâ hayri’l-amel" ifadesinden den sonra Eimmet Fatimiyyîn'den beri "İki" kez tekrarlanır. (İkâmede ise bunun yerine yine İki defa "Kad kamatis Salât" denir).

Bundan başka, Muhammed'in ölümünden sonra ezandan çıkarılan "Hayye alâ hayri’l-amel" de yüksek sesle, onun sünnetine uygun şekilde iki kez söylenir.

Okunuşu

Ezan okuyan bir imam.

İslam dininde genel kabule göre ezan okurken kıbleye yönelinir. Müezzin, Hayya ales-salah derken sağ tarafa, hayya alel-felah derken sol tarafa döner. Ezanda sesin yükselmesine yardımcı olsun diye iki parmağın uçları ile iki kulağın tıkandığı gözlenir. Ezanda, her cümle arasında bir bekleme yapılır. İkinci cümlelerde ses biraz daha yükseltilir. Buna teressül, irtisal denilir.

Araplardan farklı olarak Türklerde ezan her vakit farklı bir makamda okunur. Buna göre;

Sabah Ezanı: Sabâ makamında,

Öğle Ezanı: Rast makamında,

İkindi Ezanı: Hicaz makamında,

Akşam Ezanı: Segah makamında,

Yatsı Ezanı: Uşşak makamında okunur.

Cuma namazından önce verilen salâ da Hüseynî makamından söylenir.

Ülkelerine göre Ezan

Türkiye'de Ezan

Türkçe ezan

1932-1950 arasında okunan Türkçe ezan

Tanrı uludur (x4)
Şüphesiz bilirim bildiririm Tanrı'dan başka yoktur tapacak (x2)
Şüphesiz bilirim bildiririm Tanrı'nın elçisidir Muhammed (x2)
Haydi namaza (x2)
Haydi felaha (x2)
Namaz uykudan hayırlıdır* (x2)
Tanrı uludur (x2)
Tanrı'dan başka yoktur tapacak

*Sadece sabah ezanında söylenir.

ile ilgili metin bulabilirsiniz.
Ana madde: Türkçe ezan

İlk Türkçe ezan 3 Şubat 1932'de Hafız Rıfat Bey tarafından Fatih Camii'nde okunmuştur. Diyanet İşleri Başkanlığı'nın 18 Temmuz 1932 tarihli bir genelgesi ile de ezanın sadece Türkçe okunmasına karar verilmiştir. Uygulama 16 Haziran 1950 tarihinde kabul edilen kanuna kadar sürmüş olup bu kanun ile ezanın okunmasında kullanılacak dil serbest bırakılmıştır.

İstiklâl Marşı

Türkiye millî marşının 8. kıtasında ezanın sürekliliği için dua yapılır. Bu kıta şu şekildedir:

Rûhumun senden, ilâhi, şudur ancak emeli;

Değmesin mabedimin göğsüne namahrem eli!

Bu ezanlar ki şehadetleri dinin temeli,

Ebedi yurdumun üstünde benim inlemeli.

Tartışmalar ve eleştiriler

Ezanın hoparlör kullanılarak okunması bazı dini yorumlarda uygunsuz karşılanır.[] Türkiye'de ise Diyanet İşleri Başkanlığı ezanın hoparlör ile okunmasının dinen sorun teşkil etmeyeceğini açıklamıştır.[7]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Genel

Özel

  1. ^ "ezan." 27 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Nişanyan Sözlük. Erişim: 24 Eylül 2013
  2. ^ Ebû Dâvud, Salât 27, (498)
  3. ^ Ebû Dâvud, Salât 28, (505-507)
  4. ^ a b Alıntı: Adhan and Iqamah 20 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  5. ^ a b c Muhammed'in ölümünden sonra atıldığı iddia edilen kısım.
  6. ^ Fâtımîler Hâlifeliği Devri'nde eklenen kısım.
  7. ^ "Hoparlörle ezan okumak caiz midir?". Diyanet İşleri Başkanlığı. 7 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Namaz</span> İslamda farz olan günlük ibadet

Namaz, İslâm'ın şartlarından biri olarak kabul edilen bir ibadettir. Kur'an'da günün belli vakitlerinde abdestle birlikte duaya kalkılması ifadesi bulunur. Kur'an'a göre namaz Allah'ı anarak teslimiyetin gösterildiği bir arınma biçimi ve İbrâhim peygambere öğretilen bir ibadet şeklidir.

<span class="mw-page-title-main">Cami</span> Müslümanların ibadet mekânı

Cami, İslam dininin ibadet mekanıdır. Genellikle minaresiz küçük camilere veya bazı kurum ve kuruluşlarda ibadet için ayrılmış ufak mekanlara ise mescit denir.

<span class="mw-page-title-main">Ali</span> İslam Devletinin dördüncü halifesi ve Şiilerin birinci imamı

Ali bin Ebu Talib, İslam Devleti'nin 656-661 yılları arasındaki halifesi. İslam peygamberi Muhammed'in damadı ve amcası Ebu Talib'in oğlu olan Ali, Muhammed'in İslam'a davetini kabul eden ilk erkek kişidir. Sünni İslam'a göre Ali, dört halifenin sonuncusu, Şii İslam'a göre ise imamların ilki ve Muhammed'in hak vârisidir. Şii ve Sünni İslam arasındaki farklılaşmanın ana nedeni Muhammed'in gerçek vârisinin kim olduğu konusundaki görüş farklılığından ileri gelmektedir.

Cuma namazı, İslâm dininde cuma günü öğle vakti cemaatle kılınması farz olan iki rekatlık bir namazdır.

Türkçe ezan, Türkiye'de bir dönem resmî olarak ezan okumak için Türkçenin kullanılmasıydı. Arapça kullanımı 1932 yılında Mustafa Kemal Atatürk'ün emriyle Diyanet tarafından yasaklandı ve 18 yıl sonra 16 Haziran 1950'de yasak kaldırıldı.

<span class="mw-page-title-main">I. Muâviye</span> İslam Devletinin Aliden sonraki halifesi ve Emevi Hanedanının kurucusu

Muaviye bin Ebu Süfyan, İslam Devleti'nin Hasan'dan sonraki halifesi ve Emevi Hanedanı'nın kurucusudur.

Gülbank, gülbenk, gulvang, gulbang ya da gulweng Farsça gül + ses anlamına gelen bang'tan "gül sesi" anlamındadır. Abdülbaki Gölpınarlı ayrıca bülbül sesi biçiminde Türkçeleştirilmiştir. Terim olarak ise Mevlevilik, Bektaşilik, Halvetilik, Kadirilik, Rufailik gibi tarikatlarda hep bir ağızdan yüksek sesle söylenen alkış, dua içerikli sözlü edebiyat ürünü anlamı taşır. En eski örnekleri Mir’âtü’l-Mekâsıd fî Def’i’l-Mefâsid'de kayıtlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kurban Bayramı</span> Ay takvimine göre Zilhicce ayının onunda başlayıp dört gün süren ve kurban kesilen dinî bayram

Kurban Bayramı, Müslümanlar tarafından Hicrî takvime göre Zilhicce ayının 10. gününden itibaren dört gün boyunca kutlanan dinî bir bayramdır. Zilhicce ayının onuncu, on birinci, on ikinci ve on üçüncü günlerine 'Eyyâm-ı nahr' ve bir önceki gün olan Zilhicce ayının dokuzuncu gününe Arefe denir. Kurban Bayramı, aynı zamanda İslam âleminin her yıl Mekke'de hac farizasını ifa ettikleri vakittir.

Tekbir, Arapça Allahu ekber şeklinde ifade edilen İslamî kavram. Allah'ın her şeyden üstün, yüce ve ulu olduğunu ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Şura</span> "Danışma" kelimesinin Arapçası

Şura "danışma" için kullanılan Arapça bir kelimedir. Kuran, Müslümanları işlerini birbirleriyle istişare ederek karar vermeye teşvik eder. Şura ilkesi örneğin bir konsey veya referandum şeklini alabilir.

<span class="mw-page-title-main">Bilâl-i Habeşî</span> İslam’ın ilk müezzini

Bilal-i Habeşî, İslam peygamberi Muhammed'in sahabesi ve ilk müezzini. Habeşistanlı köle bir ailenin çocuğu olarak Mekke'de dünyaya geldi. Annesinin adı Hamâme, babasının adı Rebah'tır.

Gerdanlık Olayı veya İfk Olayı, 627 yılının ilk günlerinde Arabistan'da gerçekleşen bir olaydır. İslam peygamberi Muhammed'in eşlerinden Aişe'nin, bir sefer dönüşü sırasında Muhammed'i genç bir Müslüman asker olan Safvan bin Muattal ile aldattığı iddiası ve sonrasında yaşanan gelişmeleri içerir.

<span class="mw-page-title-main">Erzurum Ulu Camii</span>

Erzurum Ulu Cami, Türkiye'de Erzurum ili, Yakutiye ilçesinde bulunan ve şehrin en eski, en büyük camisi olma özelliğini taşıyan camidir.

Alevîler'in dinî i'tikadı Siyâseten İslâmiyet’in “İmamiye-i İsnâ‘aşer’îyye / Onikicilik” fıkhî mezhebinden olan Alevîler, i’tikaden Horasan Melametîliği’nden köken alan Hoca Ahmed Yesevî’in kurduğu “Sünnîliğin Tasavvufî–Yesev’îyye Tarikâtı” ile Fâtımîler Halifeliği devrinde Orta Asya ve Türkistan’da çok önemli fa’aliyetlerde bulunan Muin’ed-Dîn Nâsır-ı Hüsrev’in kurucusu olduğu Pamir Alevîliği’nin de altyapısını oluşturan “Şiîliğin Bâtınî–İsmâilîyye” fıkhî mezhebinin şiddetli etkisi altında gelişimini tamamlayarak ortaya çıkan “Tasavvufî-Bâtın’îyye” i’tikadî mezhebi mensûplarıdır. Alevîlik içerisinde Kızılbaş, Dazalak, Kalender’îyye, Bedr’îyye, Bektâş’îyye, Câm’îyye, Şems’îyye, Edhem’îyye gibi farklı birçok bâtınî tarîkat (yol) yer almaktadır. 13. asırda Babâîlik’ten ve 14. asrın sonlarından itibaren de yoğun olarak Hurûfîlik’ten etkilenen Anadolu kaynaklı Bektaşilik Tarikatı bunların içlerinde en meşhur olanıdır. 14. ve 15. asırlarda “Fadl’Allah Ester-Âbâdî” tarafından Şiîlikten ayrılarak zuhur eden “Hurûfîlik” mezhebinin tesirleri altında kendisini yeniden yapılandırmış olan Bektâşîlik, Alevîliğin içinde yer aldığı varsayılan bir tarîkat (yol) olması itibarıyla Anadolu Alevîliği’nin tamamını tanımlamamaktadır.

Dînî ibadet, Alevîler, Muhammed’in son Peygamber olduğuna, Ali bin Ebu Talib’nin ise Veliliğine (ya da İmamlığına) inanırlar. Alevîler, ibâdetlerini Cemevi’nde yaparlar. Kadir Gecesi’yle bağlantılı olarak üç gün ve Muharrem ayında ise on iki gün oruç tutarlar. Muharrem’den sonra da üç gün Hızır Orucu tutarlar. Muharrem orucundan evvel üç gün Masumu Paklar orucunu tutarlar.

<span class="mw-page-title-main">Mustali fıkhı</span>

Mustâ'li fıkhı ya da Tâyyîb'îyye; Mustâ‘lî Mezhebi'nin fıkıh sistematiğidir. İmâmet Et-Tâyyîb Ebû’l-Kâsım ile sona ermiştir. Bu görev "Dâ'î el-Mutlaklar" aracılığıyla icra edilmektedir. Tâyyîb, Davudî İsmailîlik, Süleymânî, Kutbî ve Alavî Buhralarca "Gizlenen son imâm" olarak bilinir. İsnâ‘aşer’îyye'deki Muhammed Mehdi'nin rôlünü üstlenen İmâmdır.

<span class="mw-page-title-main">Ramazan</span> Hicrî takvimin 9. ayı, Müslümanların oruç tuttuğu ay

Ramazan, hicrî takvime göre 9. ay ve İslam inancına göre Muhammed'e Kur'an ayetlerinin inmeye başladığı, aynı zamanda Müslümanlarca oruç tutulmaya ve terâvih namazının kılınmaya başlandığı aydır. Bu ayda oruç tutmak, İslam'ın beş temel şartından biridir. Ramazan, Ay'ın hilâl görünümünün ilk görülüşünden itibaren 29 veya 30 gün boyunca sürmektedir.

İslami dini lider, bir cemaat, grup veya toplum içerisinde liderlik eden entelektüel, geleneksel, memuri, idari veya itikadi önder olan kişilerdir. İster Müslüman nüfus yoğunluklu ister gayrimüslim nüfus yoğunluklu olsun, Müslüman cemaatin bulunduğu ülkelerde ve toplumlarda lider olan bu kişiler, dini düzene sahip ülkelerde, laik düzene sahip Türkiye gibi ülkelerde olduğundan çok daha fazla geleneksel silsile ve düzen içerisinde bir liderlik görevi üstlenmektedirler.

<span class="mw-page-title-main">Havkale</span>

Havkale, Lâ havle ve lâ kuvvete illâ billâh için kullanılan Arapça söz. "Her türlü değişim ve gücün kaynağı sadece Allah'tır." anlamına gelmektedir. Bu ifade, bir Müslüman tarafından bir felaket anında ya da kendi iradesi dışında meydana gelen olaylarda söylenmektedir. Kelime, havle ila kuvvete sözcüklerinin birleşimiyle meydana gelmiştir.

Bu sayfada İslam diniyle ilgili tüm maddelerin dizin halinde gösterilmesi amaçlanmıştır. Bu madde içeriğinde İslam'a ait tüm ilmi terimler, İslam dinine ait olmayıp İslam'daki bakış açısını anlatan terimler, diğer dinlere ait terimlerin İslam'a göre bakış açısını gösteren maddeler listelenmiştir. Kişi adlarını buraya eklemek dizini aşırı kalabalıklaştıracağı için; İslam'da çok önemli yeri olan kişiler haricinde diğer isimler için Vikipedi'de listesi bulunan listelere bakınız.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.