İçeriğe atla

Eynular

Eynular (ya da Äynu, Aynu, Abdal ve Ayni) Çin'in batı kesiminde yer alan Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşayan bir toplum. Nüfusları 30.000 kişidir. Çoğunlukla Taklamakan Çölü dolaylarında yaşarlar.[1]

Eynu
ئەينۇ
Toplam nüfus
30,000–50,000
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Xinjiang (Çin)
Diller
Eynuca
Din
Çoğunluk: Alevi
Azınlık: Sünni İslam

Köken

Eynuların kökeni tartışmalıdır. Bazı tarihçiler tarafından İran'dan göç ettikleri ve İran kökenli olarak belirtilmektedir.[2] Eynu dilinde Farsça kelimeler çok vardır.[3]

Dil ve kültür

Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde Eynuca'nın konuşulduğu yerler kızıl renktedir

Eynuların kendi diline Eynuca denir ve Türkçe ile Farsça çok birbirine girmiştir. Fakat çoğunlukla Türkçe kelimeler yaygındır.[1] Eynuca sadece evde konuşulur, dışarıda Uygur Türkçesi konuşurlar.

Bir alt kültür özelliklerini gösterirler.[1] Eynular kendilerini Abdal olarak da tanımlarlar.[1] Uygur Türkleri ile evlilikler yaygın değildir.[4] Buna karşılık Çin hükûmeti Eynu halkını Uygur saymaktadır.[4] Bölgedeki diğer Uygur Türkleri sünni olmasına karşın, Eynular Şii İslam'ın Alevi meşrebinden olup, Anadolu ve Balkanlara da uzanan Tarikat-ı Aleviyye aşiretindendir.[5][6][7]

Kaynakça

  1. ^ a b c d Johanson, Lars (2001). "Discoveries on the Turkic Linguistic Map" (PDF). Cilt 5. Stockholm: Swedish Research Institute in Istanbul. ss. 21-22. 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2015. 
  2. ^ Safran, William (1998). Nationalism and Ethnoregional Identities in China. Routledge. s. 77. ISBN 978-0-7146-4921-4. 
  3. ^ Matras, Yaron; Bakker, Peter (2003). The Mixed Language Debate: Theoretical and Empirical Advances. Walter de Gruyter. s. 9. ISBN 3-11-017776-5. 
  4. ^ a b Gordon, Raymond G., Jr., (Ed.) (2005). Ethnologue: Languages of the World. 15th. Dallas, Tex.: SIL International. 
  5. ^ Louie, Kam (2008). The Cambridge Companion to Modern Chinese Culture. Cambridge University Press. s. 114. ISBN 978-0521863223. 
  6. ^ Starr, S. Frederick (2004). Xinjiang: China's Muslim Borderland: China's Muslim Borderland. Routledge. s. 303. ISBN 978-0765613189. 
  7. ^ "Mummy dearest : questions of identity in modern and ancient Xinjiang Uyghur Autonomous Region". Alyssa Christine Bader Whitman College p31. 9 Mayıs 2012. 27 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2020. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Abdal, Türk tasavvufunun daha radikal formlarında karşılaşılan en üst mânevî mertebenin bir adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çince</span> Çin ve çevresinde konuşulan bir dil

Çince, Çin anakarası ve çevresinde yaşayan bir milyardan fazla kişi tarafından konuşulan Eski Çinceden türemiş dillerin oluşturduğu diller grubudur. Dünyadaki her beş kişiden birinin anadili olarak konuştuğu Çince, lehçeleriyle birlikte dünyada en çok konuşulan dildir. Çince ve lehçeleri Büyük Çin olarak adlandırılan Çin anakarası, Hong Kong, Makao, Tayvan ve Malezya, Endonezya, Tayland, Singapur, Myanmar, Vietnam, Güney Kore gibi Doğu ve Güneydoğu Asya ülkelerinde konuşulmaktadır. Çince, dünyanın en çok konuşulan dil olmasına bağlı olarak Birleşmiş Milletler'in altı resmî dilinden biridir. Aynı zamanda Çin, Tayvan, Singapur, Hong Kong ve Makao'nun resmî dilidir.

Soğdca, Soğutça veya Soğdakça, Orta Asya'da yer alan Soğdiana'da ve Çin'deki Soğd göçmen gruplarının yaşadığı bazı bölgelerde kullanılmış bir Doğu İran dili.

<span class="mw-page-title-main">Uygurlar</span> Doğu Türkistanda yaşayan Türk soylu halk ve bu halktan olan kimse

Uygurlar veya Uygur Türkleri, Orta ile Doğu Asya'dan kaynaklanan ve kültürel olarak bu bölgelerle bağlı bir Türk azınlık etnik grubudur. Uygurlar Çin'in resmî olarak tanıdığı 55 etnik azınlıktan biridir. Çin'in kuzeybatısındaki Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Uygurların memleketi olarak tanınır. Bununla birlikte, Çin Hükûmeti, Uygurları yalnızca çok kültürlü bir ulusa ait olan bölgesel bir azınlık olarak tanır ve Uygurların yerli bir halk olduğu yönündeki kavramı reddetmektedir.

Çinliler ; çoğunlukla soy, etnisite, uyrukluk, vatandaşlık veya diğer bağlılık vasıtasıyla Çin ile ilişkili çeşitli kişiler veya gruplardır.

<span class="mw-page-title-main">Eynuca</span> Çinin batısında konuşulan Türk dili

Eynuca göçmen bir Türk halkı olan Eynular tarafından konuşulur. Bu halk batı Çin'de yaşar. Karışık bir dildir. Bir Türk dili olduğunun ispatı olarak grameri Türkçedir; ancak kelime haznesi çoğunlukla Farsça sözcüklerden oluşur. 6.570 konuşanı olduğu bilinmektedir. Bu dilin Aynuca ile uzaktan yakından alakası yoktur.

<span class="mw-page-title-main">Kaşgar Yenişehir İlçesi</span>

Kaşgar Yenişehir İlçesi, Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzeybatısında, Kaşgar İli'inde bir ilçedir.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Türkistan</span> Orta Asyada tarihî bir bölge

Doğu Türkistan veya Uyguristan, bağlam ve kullanıma bağlı olarak birden çok anlamı olan bir terimdir. Doğu Türkistan, Orta Asya'nın orta bölümünde yer alan Büyük Türkistan'ın doğu kesimidir. "Doğu Türkistan" kavramının coğrafî kapsamı, farklı zamanlarda ve farklı belgelerde hep farklılık göstermiştir; kimi kaynaklara göre Tarım Havzası bölgesini – yani günümüz Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'nin güney ve batı kesimlerini – kimi kaynaklara göre Xinjiang'ın tümünü kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Çin'de konuşulan diller</span>

Ethnologue verilerine göre Çin'de toplam 298 yaşayan dil konuşulmaktadır. Bu dillerin birçoğu, Çin'deki tanınmış etnik gruplar tarafından konuşulur. Çin'deki en yaygın dil yedi ana lehçe grubuna bölünür ve Hanyu olarak bilinir. Çin'de bu dille ilgili çalışmalar, kendine özgü bir akademik disiplin olarak düşünülmektedir. Hanyu kapsamına giren lehçe grupları, birbirinden hem morfolojik hem de fonetik açıdan o kadar çok farklılık gösterir ki farklı bölgelerde konuşulan lehçeler karşılıklı olarak anlaşılmaz. Çince, Moğolca, Tibetçe, Uygurca ve Zhuangca, Çin'de en çok öğrenilen ve hükûmetten en çok destek gören dillerdir.

<span class="mw-page-title-main">Çin'de İslam</span>

Çin'de İslam, Çin toplumuyla sürekli etkileşimle vardır. Halihazırda Müslümanlar Çin'de büyük bir azınlık grubu oluşturmaktadır. Çin'deki Müslümanların çoğunu Huiler oluşturur, ancak Müslümanların en yoğun olduğu bölge, büyük bir Uygur nüfusuna sahip Sincan Uygur Özerk Bölgesi'dir. Ningksia, Gansu ve Çinghay bölgelerinde daha az yoğunlukta olsa da yine büyük Müslüman nüfusları vardır. Çeşitli kaynakların ileri sürdüğü tahminlerce Çin nüfusunun %1,5-4'ü arası İslam dinine mensuptur. Çin'in resmi olarak tanıdığı 56 halk arasında çoğunlukla Müslümanlardan oluşan 10 tane azınlık grubu var: Hui, Uygur, Kazak, Donşian, Kırgız, Özbek, Salar, Tacik, Bonan ve Tatar.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Seferi</span>

Kuzey Seferi, 1926-1928 yılları arasında Çan Kay Şek önderliğindeki Kuomintang'ın kuzeydeki Beiyang Hükûmeti ve savaş ağalarına karşı düzenlediği harekâttır.

<span class="mw-page-title-main">Uygur mutfağı</span>

Uygur mutfağı, Sincan dışında da tüketilen Uygur halkının yemekleri bütünüdür. Ağırlıklı olarak kullanılan malzemeler arasında kavrulmuş koyun eti, kebaplar ve pirinç bulunur. Müslüman nüfus nedeniyle, yiyecekler ağırlıklı olarak helaldir.

<span class="mw-page-title-main">Seyfeddin Azizi</span>

Saifuddin Azizi, Seypidin Azizi, Saif al-Dīn ʿAzīz, Saifuding Aizezi ve Saifuding olarak da bilinir, Çin Halk Cumhuriyeti'nin Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin ilk başkanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Timur Bey</span>

Timur Bey, Uygur asker ve siyasetçi. 1933 Kaşgar Muharebesi'ne katıldı ve daha önce Turfan İsyanı'na (1932) katıldı. Türk milliyetçisi Genç Kaşgar Partisi ile anıldı ve kendisini "Timur Şah" olarak atadı. Timur Bey, Buğra kardeşler gibi diğer Uygurlar ile birlikte Çin'den ayrılmak istedi. Ağustos 1933'te askerleri, General Ma Zhancang komutasındaki Ulusal Devrimci Ordusu'nun Çinli Müslüman 36. Tümeni tarafından saldırıya uğradı. Timur, Kaşgar'da vurularak öldürüldü.

Birinci Kaşgar Muharebesi, 1933 yılında Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'ne bağlı Uygur ve Kırgız savaşçılar ile Çin merkezi hükûmetinin Çinli Müslüman 36. Tümeni arasında bir muharebeydi. General Ma Zhancang, Kaşgar daotaisi Ma Shaowu ile gizli bir anlaşma imzaladı ve Çinli Müslüman birlikleri, Kaşgar'daki yamen içindeki Han Çin garnizonuna katıldı ve Abdullah Buğra liderliğindeki Uygur ve Kırgız saldırılarını püskürtmelerine yardımcı oldu. Timur Bey liderliğindeki Uygur ve Kırgız güçleri, Çinli Müslüman köylerine saldırıyor ve talan ediyordu. Çatışmalar sırasında Timur Bey, Ma Zhancang'ın güçleri tarafından vuruldu ve sonra başı kesilerek Iydgâh Camii'nde sergilendi. Daha fazla Çinli Müslüman asker geldiğinde, Kaşgar'daki Çin garnizonunu takviye ettiler. Kırgız asi Osman Ali, yamene saldırmaya çalıştıysa da ağır kayıplarla geri püskürtüldü. Daha sonra şehri yağmalamaya başladı.

İkinci Kaşgar Muharebesi, Ocak-Şubat 1934 tarihleri arasında Kaşgar'da meydana gelen bir muharebedir. Emir Abdullah Buğra komutasındaki Türk Müslüman Uygur ve Kırgız savaşçılar ve diğer Türk ayrılıkçıları, General Ma Zhancang komutasındaki Hui ve Han Çin askerlerine altı günlük bir süre boyunca dört ayrı saldırı başlatarak onları Kaşgar'ın içine hapsettiler. Hoca Niyaz, 13 Ocak'ta Kaşgar surlarında beliren ve Çinli Müslümanlar tarafından sürüldüğü Aksu'dan 480 km bir yürüyüşün ardından saldırıya kendi Kumul Uygur savaşçılarıyla katıldı. Çinli Müslüman ve Çinli kuvvetler, Türk savaşçıları püskürterek ağır kayıplar verdiler.

<span class="mw-page-title-main">Jin Shuren</span>

Jin Shuren, 1928-1933 yılları arasında Sincan valisi olarak görev yapan bir Çinli savaş ağası. Yaklaşık beş yıl süren egemenliği, yolsuzluk, baskı ve aksamadan kaynaklanan istikrarsızlık ile karakterize edildi. Etnik ve dini çatışmalar yoğunlaştı ve rejimine karşı sayısız isyanla ve nihayetinde çöküşüyle sonuçlandı.

Altışehir, ayrıca Kaşgarya olarak da bilinir, Tarım Havzası bölgesi için 18. ve 19. yüzyıllarda kullanılan tarihi bir isimdir. Terim, günümüzde Çin'in Güney Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde bulunan Kaşgar da dahil olmak üzere Tarım'ın kenarı boyunca kurulmuş olan vaha kasabalarına atıfta bulunur ve Türk dillerinde 'altı şehir' anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Sincan Uygur Özerk Bölgesi tarihi</span>

Sincan tarihsel olarak farklı tarihsel isimlere sahip iki ana coğrafi, tarihsel ve etnik olarak farklı bölgeden oluşuyordu: Tanrı Dağları'nın kuzeyindeki Çungarya; ve günümüzde çoğunlukla Uygurların yaşadığı Tanrı Dağları'nın güneyindeki Tarım Havzası. Her iki bölge de Dungan Ayaklanması'ndan (1862-1877) sonra Çin Çing hanedanı tarafından yeniden ele geçirildiğinde, 1884'te "yeni sınır" anlamına gelen Sincan olarak yeniden adlandırıldı.

Çungarların Altışehir'i ele geçirmesi, 1678-1680 yılları arasında arasında Çungar Hanlığı'nın Çağatay Hanlığı'nın son toprağı olan Altışehir'i işgalidir. Çungar Hanlığı'nın Altışehir'i ele geçirmesiyle Çağatay Hanlığı Çungar Hanlığı egemenliği altına girdi.