İçeriğe atla

Eyüp oyuncakçılığı

Eyüp Oyuncakçılığı Eyüpsultan semtinde gelişen ve 1950'lere kadar süren, atık malzemelerden oyuncak üretimi geleneği.

Tarihi Oyuncakçılar Çarşısı'nda bulunan haritalı tabela

Tarihçe

İstanbul'un dinsel amaçlı bir ziyaret mekanı olan Eyüp, özellikle sünnet merasimi nedeniyle ziyaret edildiğinden, çocuk müşterilere ulaşma imkânı sayesinde 17. yüzyıldan itibaren oyuncak üretiminin merkezi haline gelmiştir.[1]

Eyüp Sultan Türbesi'ne giderken İskele Caddesi üzerinde bulunan Oyuncakçı Çıkmazı denilen sokakta karşılıklı iki sıralı dükkanlarda yüzyıllarca oyuncak üretilmiş ve satılmıştır.[2] Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'ne göre 1635'te Eyüp Oyuncakçılar Çarşısı'ndaki 100 dükkânda 105 oyuncakçı çalışmaktaydı.[1] Kimi kaynaklarda ise Eyüp'te oyuncakçılığın ilk defa 18. yüzyılda Dökümcü Hasan Usta tarafından başlatıldığı yazılıdır.[1][2] Sonrasında Gümüşsuyulu Darbukacı Halil Efendi, Küçük İsmail Efendi oyuncakçı dükkanları açarak bu sanatın yayılmasına hizmet etmişlerdir.[2]

Ustalar, dükkânlarının arka tarafındaki atölyelerde ürettikleri oyuncakları ön tarafta satmaktaydılar. Eyüp'ü çevreleyen diğer semt ve bölgelerin yan ve atık malzemeleri Oyuncakçılar Çarşısı'nda üretilen oyuncakların hammaddesini oluşturmakta ve buradaki oyuncakçılığın üretim bağlamında sürdürülebilir olmasını sağlamaktaydı.[3] Temel malzemeler Tahtakale'nin tahta atıkları, sobacıların atık tenekeleri, Sütlüce Mezbahası'ndan atılan deri ve bağırsak fazlası, Kağıthane ve Alibeyköy derelerinin biriktirdiği kilin kullanılmasından oluşmaktaydı. Bezeme olarak toprak boya ile ve sarı yaldızla, çocuklara hitap edecek dikkat çekici renkler (kırmızı, mavi, yeşil, beyaz) kullanılır, stilize, fazla karmaşık olmayan, yumuşak dalgalı şeritler, benek bezemeler, ışınsal ve basit çizgilerle yüzeylerin hareketlenmesi sağlanırdı. Eyüp oyuncakçıları, ahşap topaçlar, kaynana zırıltıları, kursak düdükleri, darbuka ve davullar, fırıldaklar, hacıyatmazlar, ahşap araba ve sandallar, beşikler, tahta kılıçlar, tefler gibi oyuncaklar üretirdi.[2]

Eyüp'te üretilen oyuncaklar, öncelikli olarak çeşitli etkinlikler için semte gelen halk tarafından tüketilmekteydi. Bunun yanında seyyar oyuncak satıcıları, buradaki oyuncakçılardan toptan olarak aldıkları oyuncakları küfeler içerisinde şehrin ve o zaman için imparatorluğun diğer bölgelerinde satmaktaydı. Bu şekilde merkezi bir üretim ağına sahip olan oyuncaklar kısıtlı ama etkin bir dağıtım ağı sayesinde farklı yerlere dağılabilmekteydi.[3]

Eyüp oyuncakçılığı, 19. yüzyılda Pera'da açılan mağazalardaki oyuncaklarla rekabet edememiş, bu dönemde oyuncakçıların sayısı otuza kadar düşmüştür. 1957'de Eyüp Bulvarı'nın açılmasıyla Oyuncakçılar Çarşısı ortadan kalkmış ve Eyüp Oyuncakçılığı yok olmuştur.[3] Kalan 28 parça Eyüp oyuncağı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi koleksiyonundadır, günümüzde sergilenmemektedir.[2]

İkibinli yıllarda İstanbul'da ev kadınlarına oyuncak yapımını öğreterek Eyüp Oyuncakçılığını canlandırma girişimleri vardır.[4][5][6][7]

2021 yılında Somut olmayan kültürel miras Türkiye ulusal envanterine girmiştir.[8]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c Akbulut, Dilek (2009). "Günümüzde Geleneksel Oyuncaklar". Milli Folklor. 21 (84). ss. 182-191. 28 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2017. 
  2. ^ a b c d e Araz, Yahya. "Osmanlı İstanbul'unda Çocuk Olmak (Büyük İstanbul Tarihi Cilt IV)". www.academia.edu. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi. 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2017. 
  3. ^ a b c Gürpınar, Avşar. "Küreselleşen Kentte Oyuncak: İstanbul'da Bölgesel Bir Oyuncakçı Kümelenmesi Üzerine". Galatasary Üniversitesi İletişim Dergisi, Özel Sayı: 2 (Aynalı Labirent: Küreselleşen Kentte Tüketim). ss. 133-145. 27 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2017. 
  4. ^ "Eyüp oyuncakları Çin'e karşı". www.ntv.com.tr. NTV.com.tr sitesi 16 Ocak 2009. 27 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2017. 
  5. ^ "Eyüp Oyuncakları uzun bir aradan sonra Eyüplü ev kadınları tarafından tekrar hayata geçirildi". 34sanathaber.com/. 34sanathaber.com 7 Eylül 2015. 25 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2017. 
  6. ^ Irmak, Hüseyin. "Modern zamanlara yenilen oyuncak sanayimizin ilk markası: Eyüp Oyuncakları". www.sanayicidergisi.com. Sanayici Dergisi 4 ayıs 2013. 20 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2017. 
  7. ^ Durukan, Ayşe. "Kadınlardan Bizde Çocuktuk Sergisi". bianet.org/. Bianet 19 Ekim 2005. 7 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2017. 
  8. ^ "Eyüpsultan'ın iki değeri Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ne girdi". www.ntv.com.tr. 26 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Hale Soygazi,, Türk oyuncu ve eski manken.

<span class="mw-page-title-main">Eyüpsultan</span> İstanbul ilçesi (Avrupa Yakası)

Eyüpsultan ya da eski adıyla Eyüp, İstanbul ilinin Avrupa yakasında yer alan bir ilçesidir. 1936'da Fatih, Beyoğlu ve Sarıyer ilçelerinin bir bölümüyle kurulan Eyüpsultan ilçesinin yüzölçümü 242 km²'dir. 29 mahallesi

<span class="mw-page-title-main">Eyüpspor</span> Türk spor kulübü

Eyüpspor Kulübü, 1919 yılında Eyüpsultan'da kurulan ve Süper Lig'de mücadele eden Türk spor kulübüdür. Kulüp, Eyüp İdman Yurdu adıyla kurulmuştur. Takımın renkleri eflatun ve sarıdır. Futbol karşılaşmalarını 2.500 kişilik Eyüp Stadyumu'nda oynamaktadır. Seksenli yılların sonunda bir ara Emlakbank Eyüpspor adı altında da mücadele etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Eyüp Sultan Camii</span> Tarihî cami

Eyüp Sultan Camii, İstanbul'un Konstantinopolis Surları dışındaki, Haliç kıyısında yer alan ilçesi Eyüpsultan'daki bir camidir. Külliyede, İslam peygamberi Muhammed'in sancaktarı ve sahabesi Ebu Eyyûb el-Ensarî'nin gömüldüğü türbe de yer almaktadır. Çok daha eski bir alanda bulunan mevcut yapı 19. yüzyılın başlarından kalmadır.

<i>Origami</i>

Origami, Japonca "ori" (katlamak) ve "gami" (kâğıt) sözcüklerinin birleşiminden meydana gelmiş olup kâğıt katlama sanatına verilen addır. İsmi Japonca olsa da Çin kaynaklı bir sanat olduğunu iddia eden kaynaklar da vardır. Genellikle kare kâğıt parçalarını kesmeden ve yapıştırıcı kullanmadan, sadece katlayarak, çeşitli canlı ve cansız figürler oluşturarak yapılmakla birlikte, dikdörtgen kâğıtlardan, hatta kâğıt paralardan yapılan modeller de oldukça fazladır. Kesme işleminin de kullanıldığı türe kirigami denir.

Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Oyuncak Müzesi, Türkiye'nin ilk oyuncak müzesidir.

<i>Sihirli Oyuncakçı</i> film

Mr. Magorium's Wonder Emporium yönetmeni Zach Helm olan 2007 yapımı film. Zach Helm’in ilk yönetmenlik deneyimi olan filmin yapımcılığını Richard Gladstein ile James Garavente üstlendi. Filmin müziklerini, Alexandre Desplat ile Aaron Zigman yaptı. Film, Türkiye'de 1 Şubat 2008'de vizyona girmiştir. 243 yaşındaki Bay Edward Magorium’u Haluk Bilginer, asistanı Molly Mahoney’i Özgü Namal seslendirmiştir.

Yüksel Arslan, Türk ressam. Kendi geliştirdiği teknikle çeşitli doğal malzemeleri kullanarak ürettiği ve arture adını verdiği resimlerle, özellikle Karl Marx'ın Kapital eserinin etkisiyle çizdiği Kapital serisiyle bilinir. Türkiye'de ve ülke dışında birçok kişisel ve karma sergi açmıştır.

Eyüp Stadyumu, İstanbul'un Eyüpsultan ilçesinde bulunan 2.414 koltuk kapasiteli stat. Eyüpspor'un iç saha maçlarına ev sahipliği yapan stat 2017 yılında depreme dayanıksız olması nedeniyle kapatılarak bakıma alınmış olup 18 Ocak 2020 tarihinde UEFA standartlarına sahip olarak tekrar açılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Oyuncak bebek</span>

Bebek, bir insanı model alarak yapılan çocuk oyuncağı.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu'nda kadının toplumdaki yeri</span>

Osmanlı İmparatorluğu'nda kadının toplumdaki yeri geleneksel ve dinsel birçok nedenden dolayı kısıtlıdır. Bu tutum Tanzimat Dönemi'ne kadar devam etmiş olup Tanzimat döneminin getirdiği eşitlik anlayışı kadın ile erkek arasındaki eşitsizliklere de yansımıştır. Tanzimat döneminde kâğıt üzerinde eşitlik sağlansa bile uygulamada önceki tutum devam etmiştir. Osmanlı'da hukuk kurallarının İslami kaynaklarca belirlenmesi kadın hakları üzerinde de etkisini göstermiştir. Ayrıca Türklerin Orta Asya kökenli olmasından dolayı İslamiyet öncesi dönemlerdeki Türk kültürü, Osmanlı döneminde kadınların sahip oldukları hakların kısıtlı olmasına neden olmuştur. Teokratik ve monarşik rejimli Osmanlı İmparatorluğu'nda şeriat hükümlerinin etkili olması kadınları ev yaşamına itmiştir. Osmanlı'da miras konusunda da kadınların erkeklere oranla daha az miras payına sahip olduğu gözlenmiştir. Osmanlı Mahkemelerinde 2 kadın ancak bir erkeğe denk tutulmuş, dini eğitimde ise kız-erkek ayrımı yapılmayıp kız çocukları sıbyan mekteplerinde eğitim görmüşlerdir. Köydeki kadınlar ise erkekler gibi tarlalarda çalışarak evini yönetip, halı ve kilim dokumasına karşın asla erkekler ile eşit haklara sahip olmamışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Pertev Paşa Türbesi</span>

Pertev Paşa Türbesi, Eyüpsultan, semtindedir. Eyüp Camii'nin Haliç yönünde, Beybaba Sokağı üzerindedir. Kanûnî ve II. Selim dönemi vezirlerinden Pertev Paşa vefat etmeden evvel Mimar Sinan’a inşa ettirilmiştir. Dikdörtgen planlıdır. Evliya Çelebi, Türbenin süslü bir kubbeye sahip olduğunu zikreder. Evliya Çelebinin bahsettiği kubbenin olup olmadığını bilmediğimiz ahşap kubbesi 1930’lu yıllarda yıkılmıştır. Günümüzde üstü hala açıktır. Klasik demir parmaklıklı pencereleri vardır. Kıble yönünde bir mihrapçığı bulunur. Kemerli kapısı üzerinde sülüs hatla dört satır halinde yazılmış altı beyitlik mermer kitâbe yer almaktadır. Şair Nihâdî’ye ait olan bu kitâbe de Pertev Paşa’nın vefatı detaylarına kadar verilmiştir. Kitabe bu yönüyle belge özelliği taşımaktadır. Yapıda 1570-1600 yıllarına ait oldukları kabul edilen on beş adet mezar bulunmaktadır. Bunların Pertev Paşa’nın çocukları ve diğer aile fertlerine ait olduğu tahmin edilmektedir. Sandukalar kabartma rozetler, bitki ve çiçek kabartmaları ile süslenmiştir. Bazı sandukaların mermer malzemeden ayakları zarif oymalıdır. Kavuklar adeta birer heykeli anımsatır derece iyi işlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">ESTAM</span>

Eyüp Sultan Tarihi Merkez (ESTAM) projesi, Eyüpsultan Belediyesi tarafından 2016 yılında; Eyüp Sultan Tarihi Merkezinin kurumsal bir kimliğe sahip olmasını, yerli ve yabancı turistlere daha iyi hizmet verebilmek ve tarihi ögelerin sürdürülebilirliğini sağlamak için oluşturulmuş projedir. Projenin asıl amacı ise ilçenin (Huzur Başkenti Eyüpsultan'ın) tarihini gelecek nesillere aktarmaktır. Projede İstanbul Büyükşehir Belediyesi, üniversiteler ve sivil toplum kuruluşları da destek vermekte, projenin yürütme aşamasında etkin rol oynamaktadırlar. Eyüpsultan Belediyesi bu proje ile iki adet ödül kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Eyüpsultan İskelesi</span>

Eyüpsultan İskelesi, İstanbul'un Eyüpsultan ilçesinde Haliç üzerinde bir iskeledir. Pierre Loti Tepesi'nin güneyinde yer almaktadır. Şehir Hatları tarafından işletilen iskeleden Üsküdar, Kadıköy, Kabataş ve Beşiktaş'a seferler düzenlenmektedir. İlçedeki tek faal vapur iskelesidir.

Dönüşüm Müzesi, Samsun'un İlkadım ilçesinde yer alan müze. Yüksek mimar Ali Kural'ın tasarımı üzerine 2014'te projelendirilen müze aynı yıl 230 m² alan üzerinde hizmete açılmış olup günde 750 ton katı atığın işlendiği Samsun Büyükşehir Belediyesi Katı Atık Düzenli Depolama ve Bertaraf Tesisi içerisinde yer almaktadır.

Şah Sultan, Osmanlı Padişahı III. Mustafa'nın kızı, III. Selim'in üvey kız kardeşiydi.

<span class="mw-page-title-main">Deniz Köken</span> Türk siyasetçi

Deniz Köken, Türk siyasetçi ve Eyüpsultan eski Belediye Başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Eyüpsultan Meydanı</span> İstanbul, Eyüpsultandaki bir meydan

Eyüpsultan Meydanı veya Eyüp Sultan Camii Meydanı, İstanbul'un Eyüpsultan ilçesinin meydanıdır. Meydanda Eyüp Sultan Camii, Eyüp Sultan Türbesi, güvercin yemcisi ve çeşitli dükkanlar bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hrvatsko Zagorje bölgesinin ahşap oyuncakları</span>

Hrvatsko Zagorje'nin ahşap oyuncakları Hırvatistan'ın Zagorje bölgesinde yapılan geleneksel ahşap oyuncaklardır. Ham ağaçtan başlayarak boyanın son işlem uygulamalarına kadar uzanan üretim yöntemi, nesilden nesile aktarılmıştır. Aileler geleneksel teknikleri modern zamanlarda bile kullanmaya devam etmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Oyuncak Müzesi (Çamlıdere)</span>

Oyuncak Müzesi, Ankara'nın Çamlıdere ilçesinde bulunan müzedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.