Exotica (film)

Exotica
Exotica
	"Exotica" filminin özgün sinema afişi
Yönetmen	Atom Egoyan
Yapımcı	Atom Egoyan
Senarist	Atom Egoyan
Oyuncular	Bruce Greenwood; Don McKellar; Mia Kirshner; Elias Koteas; David Hemblen
Müzik	Mychael Danna
Görüntü yönetmeni	Paul Sarossy
Kurgu	Susan Shipton
Stüdyo	ARP; Ego Film Arts; Téléfilm Canada; Miramax Films
Dağıtıcı	Miramax Films
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Dram, erotik, psikolojik, gerilim
Renk	Renkli
Yapım yılı	1994
Çıkış tarih(ler)i	16 Mayıs 1994, Cannes Film Festivali; 18 Ağustos 1995,İstanbul (Kent, As, Fitaş Sinemaları)
Süre	103 dakika
Ülke	Kanada
Dil	İngilizce (yer yer İbranice)
Bütçe	2.000.000 Kanada doları
Hasılat	4.183.000 ABD doları (ABD'de)
Diğer adları	Exotica (Türkiye ve diğer pek çok ülkede); Exótica (İspanya)

Exotica, 1994 Kanada yapımı erotik dramatik filmdir. Film Türkiye'de 18 Ağustos 1995 tarihinde birçok ülkede olduğu gibi özgün adıyla gösterime girmiştir.^[1]

Ermeni asıllı Kanadalı yönetmen Atom Egoyan'ın senaryosunu yazıp yönettiği, aynı zamanda da yapımcılığını üstlendiği filmin başlıca rollerinde Bruce Greenwood, Don McKellar, Mia Kirshner, Elias Koteas ve Arsinée Khanjian (Atom Egoyan'ın eşidir) oynamışlardır. Bu oyuncular Egoyan'ın gedikli oyuncularıdır ve onun neredeyse her filminde yer almışlardır. Filmin özgün müziği Mychael Danna'ya aittir.

Film adını Kanada'da, göçmenlerin yoğun olarak yaşadığı kent olan Toronto'nun varoşlarındaki bir striptiz kulübünün adından alır. Bu kulüpte yine filme (ve kulübe) adını veren ve filmde sürekli olarak işitilen bir müzik türü olan "Exotica" çalınmaktadır. Kulübün lezbiyen sahibesi (Arsinée Khanjian), külüpte çalışan genç dansçı (Mia Kirshner) ve kulübün hayata küsmüş DJ (Elias Koteas)'i ile devamlı müşterilerden yalnız ve takıntılı bir adam olan vergi memuru (Bruce Greenwood), gizli bir gey olan evcil hayvan dükkânı sahibi (Don McKellar)'ın yolları ve kaderleri bu kulüpte kesişir. Bu kasvetli film ilerledikçe acı çeken bu nevrotik karakterlerin birbirleri ile olan ilişkileri daha da belirgin hale gelir, ancak sorunları çözüleceğine daha da çözümsüz bir hal alır, tıpkı Egoyan'ın birer bilmeceyi andıran öteki filmlerinde olduğu gibi.

"Exotica", 16 Mayıs 1994'te ilk gösteriminin yapıldığı Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye ödülüne aday gösterilmiş, FIPRESCI ödülü almıştı. Çeşitli yarışma ve festivallerde filme tam 13 ödül daha verilmiş, 7 ödüle de aday gösterilmişti.^[2] Bu melankolik film, sanat filmi (art-house) kategorisinde olmasına rağmen gişede 5 milyon dolar hasılat toplamıştı.

Tarzı

Neredeyse tamamı iç mekanlarda çekilmiş olan bu film klasik bir dramatik yapıdan yoksundur. Olaylar kronolojik bir bütünlük içinde anlatılmadığı gibi dramatik yapının gerektirdiği sebep sonuç ilişkileri de filmde çok net bir şekilde ortaya konmaz. Filmde Egoyan tarafından bilerek büyük boşluklar bırakılmıştır. Film bittiğinde bile seyirci karakterlerin birçok sırrına ulaşamaz. Olaylardan ve hikâye anlatımından çok karakterler üzerine oturtulmuş olan filmin başındaki bir cümlede de vurgulandığı gibi seyirciden karakterlerin yüzlerine yoğunlaşmaları ve bu yüzlerin altında yatan anlamları keşfetmeleri istenmektedir. Filmdeki yalnız ve melankolik karakterlerin öyküleri ile ilgili seyirciye bazı ipuçları verilir ama 2 saatin sonunda halâ onların sırlarının tamamını keşfetmek mümkün olmaz. Gece kulübündeki striptiz dansı sahneleri de zaten bu durumun bir metaforu gibidir: kulübün kurallarına göre müşterinin masasında yapılan bu kışkırtıcı kucak dansları sırasında dansöze dokunmak kesinlikle yasaktır, ancak müşteri hayâl gücünü istediği şekilde kullanabilir. Bütün bunlar zaten Atom Egoyan'ın bütün filmlerinde göze çarpan ortak özellikleridir.

Film sanıldığı gibi açık saçık bir film değildir. Çok çok erotik olarak nitelendirilebilecek bu filmde cinsellik ve çıplaklık seyirciyi kışkırtmak, uyarmak için değil aksine yabancılaştırma duygusunu artırmak için bilerek kullanılmıştır.

Temalar

Filmin temalarından en baskın olanı, Egoyan'ın her filminde bolca işlediği en gözde teması olan "yalnızlık ve umutsuzluk" temasıdır. Striptiz kulübünü dolduran yalnız ve umutsuz adamlar eylemsiz olarak öylece otururlar ve pasif bir şekilde gösterileri izlerler. Diğer bir tema yabancılaşmış olan insanların ilişkilerinin maddiyata indirgenmiş olmasıdır. Filmde her şey bıktırıcı bir şekilde parayla ölçülür. Diğer bir tema da röntgencilik (voyeurism) ve eşcinsellik temalarıdır.^[3]

Karakterler ve konusu

Klasik dramatik bir yapıdan uzak, kronolojik bir sıra da izlemeyen bu filmin konusunu anlatmak yerine filmin karakterlerini tanıtmak ve konuyu onların üzerinden anlamaya çalışmak daha mantıklı olacaktır. Filmde kaderleri ve yolları Exotica adlı striptiz kulübünde kesişecek olan belli başlı karakterler şunlardır:

Francis Brown (Bruce Greenwood) - Filmin bu merkezi karakteri vergi hesap kontrolörü olarak çalışmaktadır. Sürekli olarak tek çocuğunu ve arkasından da karısını kaybetmiş olmasının acısını çeker. Bunlara ilaveten önceleri küçük kızının ölümünden sorumlu tutulmuş, ancak gerçek katil yakalanınca aklanabilmiştir. Sırtındaki bu ağır yükleri hafifletebilmek için her gece Exotica adlı striptiz kulübüne gitmeyi ritüel haline getirmiştir. Her gece takıntılı bir şekilde gözde dansçısı Christina'yı masasına çağırır ve para karşılığında onun kışkırtıcı kucak dansını izler, ancak kulüp kurallarına göre dansçılara dokunmak yasaktır. Christina da konuşarak onun ızdırabını hafifletmeye çalışır. Christina daha önce ölen kızının bakıcılığını da yapmıştır. 'Liseli kız' kıyafetleriyle sahneye gelerek striptiz şovuna başlar. Francis bazı geceler tekerlekli sandalyeye mahkûm erkek kardeşi Harold (Victor Garber)'ın kızı Tracey (Sarah Polley)'i, halâ öldüğünü kabullenemediği kızına bakması için evine getirir, onun flüt ve piyano çalmasını izler karşılığında ona para öder ve tekrar evine bırakır. Tracey bu durumdan pek memnun değildir, amcasının bu isteğini biraz garip bulur ve istemeyerek yapar. Francis Gündüzleri de bir evcil hayvan dükkânının sahibi Thomas Pinto'nun hesaplarını kontrol etmektedir.
Christina (Mia Kirshner) - Exotica nın ve Francis'in gözde dansözüdür. Francis'in kızı ölmeden önce ona bakıcılık da yapmıştır. Francis'e sempati beslemektedir, bazen konuşarak onu teselli etmeye çalışır. Çocukluğundan beri girip çıktığı bu kulüpte sonradan dansözlüğe başlamıştır. Eski sevgilisi olan kulübün DJ'i Eric'e yüz vermez hattâ ondan nefret eder, çünkü Eric kulübün sahibesi Zoe ile bir sözleşme yapmıştır: Zoe gebedir ve doğacak çocuğuna isim verebilmesi için Eric'le bir nevi anlaşmalı evlilik yapmıştır. Filmde Zoe ile Christina arasında lezbiyen bir ilişkinin olduğu da ima edilir.
Zoe (Arsinée Khanjian) - Striptiz kulübünün sahibesi. Aslında pek hoşlanmadığı bu işi annesinin ölümü üzerine istemeyerek kabullenmiştir. Kulübün kadın figürü şeklideki tek yönlü aynalarla kaplı duvarlarından dansçı kadınları ve Eric'i gizlice gözetler. Gebedir ve bebeği gayrimeşru doğmasın diye DJ Eric'le bir sözleşme imzalamıştır. Filmin bir sahnesinde Zoe'nin Christina'yla öpüştüğü görülür.
Eric (Elias Koteas) - Kulübün disk jokey'i, Christina'nın eski sevgilisi, Zoe'nin anlaşmalı kocasıdır. Kulüpte tüm sahneye hakim yüksek bir platformda oturarak DJ'lik yapar. Kendine güvenen bir ses tonuyla mikrofondan yaptığı tahrik edici ve iç gıcıklayıcı anonslarla kızları müşterilerin masalarına 'pazarlar', hep aynı cümleleri kurar. Hayata küsmüş gibidir. Ancak eski sevgilisi Christina sahneye çıkınca kendine olan tüm güveni kaybolur. Christina'yı Francis'ten deli gibi kıskanmaktadır. Kulübün tuvaletinde Francis'i Christina'ya dokunması için teşvik eder, Francis kulübün kurallarını çiğneyerek Christina'ya eliyle temas edince de onu döverek kulüpten atar.
Thomas Pinto (Don McKellar) - Evcil hayvan satan bir dükkânın sahibi olan Thomas gizli bir eşçinseldir. Utangaç ve içe dönük bir kişilik yapısı olan bu adam sıklıkla gittiği yurt dışından nesli tükenmekte olan kuşların yumurtalarını getirerek yasa dışı olarak ülkeye sokar. Diğer gizli geylerle buluşmak için hiç hoşlanmadığı halde sıklıkla bale gösterilerine gider. Bilet bulmanın oldukça zor olduğu bu temsillerde diğer bir geyin önceden satın almış olduğu iki biletten birine bale binası dışında müşteri araması adeta partner bulmak için bir parola haline gelmiştir. Francis ise yumurta kaçakçılığla hayli para kazanmış olan Thomas'ın hesaplarını bizzat dükkânına gelerek incelemektedir. Haliyle gümrük görevlileri de Thomas'ın peşindedir.
Harold (Victor Garber) - Francis'in erkek kardeşi, Tracey'nin babası. Francis'e karşı biraz boynu bükük duruşunun nedeni filmin sonunda anlaşılır. Yıllarca Francis'in siyah derili eşiyle yasak aşk yaşamıştır. Francis'in karısının öldüğü trafik kazasında o da arabada olduğu için sakat kalmıştır.
Tracey (Sarah Polley) - Harold'un kızı, Francis'in yeğeni. Amcasının bir türlü öldüğünü kabullenemediği kızına eskisi gibi bakıcılık yapmaya devam etmektedir. Amcası Francis onu düzenli olarak kendi evine götürmekte, bakıcı ücretini de ödeyerek akşam götürüp babasına teslim etmektedir. Tracey bu durumu tuhaf bulmakla birlikte istemeyerek de olsa amcasının bu isteğini kabul etmeyi sürdürür.
Filmin finali: Christina'yı görmeden duramayacağını anlayan Francis kendisini tekrar kulübe kabul ettirmeye çalışsa da kurallar kesindir, Zoe onu nazikçe geri çevirir. Bunun üzerine Francis kulübe kendi yerine, üzerine telsiz mikrofon yerleştirdiği Thomas'ı gönderir (yardımları karşılığında Thomas'ın kaçakçılık ve vergi suçlarını görmezden gelip onu hapisten kurtaracağına söz vermiştir). Kulüpte Christina'nın Thomas'a da aynı yakınlığı gösterdiğini gören Eric, Francis'e yapmış olduğu gibi tuvalette onu da tuzağa düşürmeye çalışır, yani onu da Christina'ya dokunmaya zorlar. Kulüp dışındaki arabasının içinde bunları telsizden duyan Francis Eric'i öldürmeyi kafasına koyar. Thomas'ın tabancasını alarak kulüp dışında Eric'i beklemeye başlar. Ancak Eric ağlayarak Francis'e kızının cesedini arazide kendisinin bulmuş olduğunu söyleyince Francis elem duyan bu adama sarılır, öldürmekten vazgeçmiştir.

Oyuncu kadrosu

Oyuncu	Rolü
Bruce Greenwood	Francis Brown
Don McKellar	Thomas Pinto
Elias Koteas	Eric
Mia Kirshner	Christina
Arsinée Khanjian	Zoe
Calvin Green	Gümrük Memuru
David Hemblen	Gümrük Müfettişi
Peter Krantz	Taksideki Adam
Sarah Polley	Tracey Brown
Victor Garber	Harold Brown

Filmin müziği

Filmde kullanılan bazı müzik parçaları şunlardır:^[4]

"Everybody Knows" - Seslendiren: Leonard Cohen Beste: Leonard Cohen ve Sharon Robinson
"Flame of Desire" - Seslendiren: Studebaker John ve The Hawks, Beste: John Grimaldi
"Real Love" - Seslendiren: Studebaker John and The Hawks, Beste: John Grimaldi
"Fresh Has Jus B'Gun" - Seslendiren: MVP, Beste: Courtney Cunningham, Franz Malvoism, Kevin Coleey ve Philip Cole
"Fresh Has Jus B'Gun Remix" - Seslendiren: MVP, Beste: Courtney Cunningham, Franz Malvoism, Kevin Coleey and Philip Cole
"Ave Generosa" - Seslendiren: The Toronto Consort. "Full Well She Sang" albümünden
"Je vous pri" - Seslendiren: The Toronto Consort. "Full Well She Sang" albümünden
"A chantar" - Seslendiren: The Toronto Consort. "Full Well She Sang" albümünden
"Impromptu, Op. 90 No. 4" Seslendiren: Eve Egoyan, Beste: Franz Schubert
"Montagueler ve Capuletler"in giriş bölümü - "Romeo ve Juliet" balesinden, Beste: Sergei Prokofiev

14 Şubat 1995 tarihinde filmin bir soundtrack albümü "Varese Sarabande" etiketiyle CD ve kaset formatlarında piyasaya verilmiştir. Albümde yer alan ve tamamı Mychael Danna tarafından bestelenmiş olan parçalar şunlardır (albümden örnekler dinlemek için 3 Nisan 2002 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.):

Exotica
Something Hidden
Dilko Tamay Huay
Field 1. Field 2
Pagan Song
Kiss
Inside Me
My Angel
Little Touch
Field 3
Snake Dance
Field 4
Mujay Yaad
Ride Home

Tepkiler

Gişe geliri

Film, Toronto'daki açılış haftasında 32.856 $ hasılat elde etti.^[5] Filmin sınırlı gösterimdeki ilk gişe performansı, dağıtımcılar tarafından "çok büyük" olarak kabul edildi.^[6] Mart 1995'te ABD'li eleştirmen Roger Ebert, Exotica'nın Kanada'da gişe rekorları kırdığını bildirdi.^[7] 1995'e gelindiğinde, Exotica Kanada'da 1,75 milyon dolar hasılat elde etmişti, bu İngiliz-Kanada sineması için önemli bir meblağdı.^[8] Film, Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada'da 5.13 milyon$ hasılat elde ettikten sonra yayınına son verdi.^[9] Exotica, Egoyan'ın en büyük finansal başarısıydı^[10] ve onun gişe rekortmeni olarak anılmaktadır.^[11]

Ödüller

1994 Cannes Film Festivali'nde Exotica, FIPRESCI Ödülü'nü kazandı,^[12] ilk kez bir İngiliz Kanada filmi bu ödülü kazandı.^[13] 1994 Genie Ödülleri'nde film, Egoyan için En İyi Film ve En İyi Yönetmen ile birlikte En İyi Orijinal Senaryo da dahil olmak üzere sekiz ödül kazandı.

Ödül	Tören tarihi	Kategori	Kazanan	Sonuç	Ref.
AVN Ödülleri	1996	En iyi Alternatif Yetişkin Film	Atom Egoyan	Kazandı	^[14]
Belçika Film Eleştirmenleri Birliği	1995	Grand Prix	Atom Egoyan	Kazandı	^[15]
Kanada Görüntü Yönetmenleri Derneği	1994	En iyi Sinematografi	Paul Sarossy	Kazandı	^[16]
Cannes Film Festivali	12–23 Mayıs 1994	FIPRESCI Prize	Atom Egoyan	Kazandı	^[12]
Uluslararası Film Eleştirmenleri Federasyonu	1996	En İyi Film		Adaylık	^[17]
Uluslararası Film Eleştirmenleri Federasyonu	1996	En iyi Senaryo		Adaylık	^[17]
Fransız Sinema Eleştirmenleri Sendikası	1995	En iyi Yabancı Film		Kazandı	^[18]
Genie Ödülleri	1994	En iyi film	Atom Egoyan and Camelia Frieberg	Kazandı	^[18]^[19]
		En iyi Yönetmen	Atom Egoyan	Kazandı
		En iyi Erkek Oyuncu	Elias Koteas	Adaylık
		En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu	Don McKellar	Kazandı
		En İyi Orijinal Senaryo	Atom Egoyan	Kazandı
		En iyi Sanat Yönetmeni	Richard Paris ve Linda Del Rosario	Kazandı
		En iyi Sinematografi	Paul Sarossy	Kazandı
		En İyi Kostüm Tasarımı	Linda Muir	Kazandı
		En iyi Düzenleme	Susan Shipton	Adaylık
		En iyi Ses	Daniel Pellerin, Keith Elliott, Peter Kelly ve Ross Redfern	Adaylık
		En iyi Ses Düzenleme	Sue Conley, Andy Malcolm, Paul Shikata, Peter Winninger ve Steve Munro	Adaylık
		En iyi Müzik	Mychael Danna	Kazandı
Bağımsız Ruh Ödülleri	23 Mart 1996	En iyi Yabancı Film	Atom Egoyan	Adaylık	^[20]
Toronto Uluslararası Film Festivali	8–17 Eylül 1994	En iyi Kanada Filmi	Atom Egoyan	Kazandı	^[21]

Kaynakça

^ "Milliyet Gazetesi Arşivi". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2010.
^ "Exotica/awards" (İngilizce). IMDb. 18 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2010.
^ "Exotica/What brought this man to this place?" (İngilizce). epinions.com. 25 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2010.
^ "Exotica (1994)/soundtrack" (İngilizce). IMDb. 7 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2010.
^ Klady, Leonard (3 Ekim 1994). "'Cop' tops; 'Terminal' OK; 'Wood' strong". Variety (İngilizce). s. 14.
^ Naficy 2001, s. 57.
^ Ebert, Roger (6 Mart 1995). "'Exotica' Pleases Filmmaker In US". Rogerebert.com. 4 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2016.
^ Wise, Wyndham (1995). "The True Meaning of Exotica". Take One. s. 56 ~dil=İngilizce.
^ Wilson 2009, s. xi.
^ Beard 2007, s. 123.
^ "The 20 Best Canadian Films of All Time". Take One. Bahar 1998. s. 22.
^ ^a ^b "Festival de Cannes: Exotica". festival-cannes.com. 22 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2009.
^ Magder 2013, s. 164.
^ Egoyan, Atom (Yaz 2004). "Dr. Gonad". Granta #86 (İngilizce). 2 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2021.
^ Burwell 2007, s. 368.
^ "Cinematographer Paul Sarossy Returns to York to Mentor Students". York University. 23 Eylül 2008. 21 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2021.
^ Gire, Dann (15 Ocak 1996). "Chicago critics stand own ground with film nominations". The Daily Herald. s. 36.
^ ^a ^b Tschofen 2006, s. 368.
^ Playback Staff (7 Kasım 1994). "The 1994 Genie nominees". Playback. 25 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2021.
^ Maslin, Janet (24 Mart 1996). "Oscar's Roster: A Mostly Motley Crew". The New York Times. 17 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2021.
^ "Awards". Toronto International Film Festival. 9 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2021.

Bibliyografya

Beard, William (2007). "Atom Egoyan: Unnatural Relations". Great Canadian Film Directors. Edmonton: The University of Alberta Press. ISBN 978-0888644794.
Burwell, Jennifer; Tschofen, Monique, (Ed.) (2007). Image and Territory: Essays on Atom Egoyan. Waterloo, Ontario: Wilfrid Laurier University Press. ISBN 978-0889204874.
Darke, Chris (2000). Light Readings: Film Criticism and Screen Arts. Londra: Wallflower Press. ISBN 1903364078.
Hasan, Mila (2016). Essentially Bruce Greenwood: Actor Musician. ISBN 978-1326589097.
Kelly, Ursula A. (1997). Schooling Desire: Literacy, Cultural Politics, and Pedagogy. New York and London: Routledge. ISBN 041591549X.
Magder, Ted (1995). "Making Canada in the 1990s: Film, Culture, and Industry". Beyond Quebec: Taking Stock of Canada. Montreal and Kingston: McGill-Queen's University Press. ISBN 0773513019.
Naficy, Hamid (2001). An Accented Cinema: Exilic and Diasporic Filmmaking. Princeton and Oxford: Princeton University Press. ISBN 0691043914.
Pike, David Lawrence (2012). Canadian Cinema Since the 1980s: At the Heart of the World. Toronto, Buffalo and London: University of Toronto Press. ISBN 978-1442698321.
Tschofen, Monique; Burwell, Jennifer, (Ed.) (1 Ekim 2006). Image and Territory: Essays on Atom Egoyan. Wilfrid Laurier University Press. ISBN 0889205299.
Tschofen, Monique (2002). "Repetition, Compulsion, and Representation in Atom Egoyan's Films". North of Everything: English-Canadian Cinema Since 1980. Edmonton: The University of Alberta Press. ISBN 088864390X.
Wilson, Emma (2009). Atom Egoyan. Urbana and Chicago: University of Illinois Press. ISBN 978-0252076206.
Wilson, Emma (2003). Cinema's Missing Children. Wallflower Press. ISBN 1903364507.
Wong, Jan (2000). Lunch With. Doubleday. ISBN 0385259816.