İçeriğe atla

Exotica

Başlığın diğer anlamları için Exotica (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Exotica
Müzikal kökenleriCaz
Lounge music
Space age pop
World music
empresyonist müzik
Kültürel kökenleri1950'li yılların ABD'si
Önemli çalgılarPiyano
Vibrafon
Marimba
Bongo
Conga
Hayvan sesleri
Diğer etnik caz çalgıları
Popülerlik1950'li ve 1960'lı yıllarda ABD'de orta derecede yaygındı
Bölgesel tarzlar
Hawaii
Polinezya
Karayipler
Güney Amerika
Afrika
Uzak Doğu

Exotica, 1950'lerin başında ABD'de ortaya çıkan, 1950'li ve 1960'lı yıllar boyunca yine bu ülkede popüler olan tropikal-caz[1] formunda ve ağırlıklı olarak enstrümantal bir müzik türüdür.

Arka plan

Egzotizmden köken alan adının da çağrıştırdığı gibi exotica, gerek ritim ve melodileriyle, gerekse kullanılan enstrümanlarla uzak diyarların veya antik zamanların atmosferini oluşturan rahatlatıcı bir müzik tarzıdır. Egzotizm göreceli bir kavram olduğu için kişilerin yaşadıkları ülkeye ve kültürel geçmişlerine göre farklı anlamlar taşıyabilir. Bir Avrupalı için egzotizm, oryantalizmi çağrıştırabileceği gibi bir Amerikalı için egzotik olan tropik denizlerdeki palmiye ağaçlarıyla bezeli adalardır.[2] Bu müzik türü de 1951 yılında ABD'de ortaya çıktığı için ön planda canlandırılan atmosfer Polinezya adaları, Karayipler ve Hawaii'dir. Pasifik adalarının Tiki kültürü'nden,[3] Haiti'inin Voodoo kültüründen izler taşır. İkinci planda da Afrika ve Güneydoğu Asya'nın etnik gruplarının ve medeniyetlerinin yansımaları bu türe çeşni katar. Özetle Büyük Okyanus'la Uzak Doğu'nun bir karışımıdır ancak zaman zaman bu tarzda Güney Amerika'nın esintileri de yer alır.

Bu tür müzik 1950'li ve 1960'lı yıllarda, ABD kentlerinin düşük nüfus yoğunluklu ve düzenli banliyölerinde yaşayan orta ve orta-üst sınıftan konformist bir zümre tarafından izleniyordu. Bunlar genelde, ilk gençlikleri II. Dünya Savaşı yıllarına denk gelmiş orta yaştan insanlardı. ABD'nin Pasifik'te sürdürdüğü savaşın hikâyeleriyle büyümüşler, bazıları da bu denizlerdeki savaşlara bizzat katılmışlardı. Çoğu orta gelir düzeyine sahip bu insanların özlemini duydukları uzak diyarlara seyahat etme olanakları kısıtlıydı ve bu özlemlerini ancak televizyon karşısında giderebildikleri için bunlara küçümseyici bir tanımla "koltuk seyyahları" deniyordu. "Exotica" tarzı müzik bu nedenle bu zümre için biçilmiş kaftandı. "Exotica" onlar için otantik bir deneyim değildi, gerçeğini olmasa da hayâllerinde yaşattıkları şekliyle egzotizmi tadıyorlardı. Bu müziği dinlerken kendilerini kâh tropiklerde bir sağnak yağmurun altında ya da huzurlu bir lagünün kenarında, kâh ormanda bir safaride ya da bir çöl gecesindeymiş gibi hissediyorlardı.[2] "Exotica", gündelik yaşamın zorluklarından bezmiş insanlar için bir nevi kaçış müziğiydi.[4]

Başlarda bu türün belli bir adı yoktu. Türün ilk önemli örneği, Les Baxter'ın 1951'de yaptığı Ritual of the Savage (Le Sacre du Sauvage) albümü olmasına rağmen bu türe adını veren albüm Martin Denny'nin 1957 tarihli Exotica albümüdür.[5] 1950'li yıllar boyunca "exotica" plaklarının satış rakamları milyonlara erişti. 1957'de plâk endüstrisine stereo teknolojisinin girmesi de plâk satışlarını arttıran nedenlerden biriydi, çünkü stereo bu müziğin hedeflediği 'gerçeküstü' efektini daha iyi sağlayabiliyordu. 1959 yılına gelindiğinde ABD'de irili ufaklı hemen hemen tüm plâk şirketleri en az bir tane "exotica" albümü çıkarmışlardı. 1960'ların sonuna gelindiğinde Amerikalıların Hawaii'ye olan ilgisinin sönmesiyle birlikte bu müzik türüne olan ilgi de giderek kayboldu. Son yıllarda bu türe olan ilgide bir canlanma gözlenmektedir.

Özelliği ve enstrümanlar

Les Baxter'ın 1951 tarihli Ritual of the Savage (Le Sacre du Sauvage) albümü türün ilk önemli örneğidir. Albümün kapağında yer alan Tiki kültürü'ne ait heykeller, orman ve diğer görseller türün karakteri hakkında ipuçları veriyor.

Kolay dinlenen ve kulağa hoş gelen, düşük tempolu bir müzik türü olan "Exotica" stilistik kökenini Caz müziğinden alır. Bir tür "salon müziği" veya "ortam müziği" (ambient) olan lounge music veya meditasyon müziği tarzına, hattâ dinlendirici chill out müziğine yakındır. Yerel, etnik renklere yer verdiği için World music (Dünya müziği) grubuna da sokulabilir. "Exotica"nın Afro-Küba cazı veya Mood caz tarzına yakın olan bir türüne "caz exotica", diğerine "pop exotica" adı da verilmiştir. Kısaca bu müzik türünü tarif edecek tek bir sözcük yoktur, "exotica" birçok müzik stilini içinde barındıran geniş bir kavramdır.[6]

Bu türün örnekleri büyük çoğunlukla enstrümantaldir, sözleri olan şarkılara pek rastlanmaz. Seyrek duyulan insan sesi ancak yeri geldiğinde enstrüman yerine kullanılır (akapella) ya da ara sıra yöre insanının anlaşılmaz nidaları işitilir. Parçalarda zaman zaman ilkel tapınma törenlerine ait olduğu varsayılan biteviye ve monoton ilahi sözcükleri yer alır. İstisna olarak sadece Yma Sumac'ın albümlerinde insan sesi hep ön plandadır. Türün enstrümanları arasında piyano, flüt ve vibrafonun yanı sıra marimba, bongo, conga, ukulele ve bambu çubukları dahil diğer etnik çalgılara da yer verilmiştir. Ormanların egzotik havasını canlandırmak için yer yer tropikal kuşların sesleri, vahşi tabiatın tehlikelerini hissettirebilmek için de büyük kedilerin kükremeleri hatta maymunların çığlıkları bile kullanılmıştır.[2]

Türün önemli müzisyenleri

"Exotica" müzik türünün ikonik figürleri şunlardır:

  • Les Baxter, türün öncüsü sayılmaktadır. Ritual of the Savage (1951) ile türü başlattı.
  • Martin Denny, 1957 tarihli albümü Exotica türe adını vermiştir. Exotica türünün "babası" olarak anılır.
  • Arthur Lyman, önceleri Martin Denny'nin vibrafoncusuydu, ayrılıp kendi orkestrasını kurdu.
  • Perez Prado, aslında bir mambo sanatçısıdır ama "exotica" plakları da yapmıştır.
  • Yma Sumac, Peru asıllı sopranonun eserleri türün istisnai örneği, çünkü bunlarda sözlü müzik ön planda.
  • Tito Puente, Porto Riko kökenli olan Puente aslen salsa ve Latin caz müziği yapıyordu.
  • Korla Pandit, "Egzotik müziğin vaftiz babası" lâkaplı sanatçı Misirlou parçasının "exotica" yorumuyla tanınır.
  • Walter Wanderley
  • Sandy Warner
  • Dominic Frontiere
  • Sabu Martinez
  • Paul Conrad
  • Eden Ahbez

Türün tipik parçaları

  • Les Baxter, "Quiet Village" (1957)
  • Les Baxter, "Peking Tiger"
  • Martin Denny, "The Enchanted Sea"
  • Martin Denny, "Hypnotique"
  • Arthur Lyman, "Taboo"
  • Yma Sumac, "Xtabay"
  • Eden Ahbez, "Full Moon"
  • The Ensemble of Seven, "Caravan"
  • The Surfmen, "Bali H'ai"
  • Korla Pandit, "Misirlou"
  • Robert Drasnin, "Voodoo"
  • Sabu Martinez, "Assbache"
  • Sabu Martinez, "Sorcery"
  • Webley Edwards, "Alika"
  • Xavier Cugat, "Jungle Flute"
  • Michel Magne, "Sahara"
  • Rex Kona & his Mandarins, "Bird Train"
  • Paul Page & the Island-Aires, "Chicken Kona Kaai"
  • Tito Puente, "Dance of the Headhunters"
  • Carl Stevens, "Tiana Tche--The Jungle Roars"
  • Arthur Lyman, "Bwana À"
  • Paul Conrad, "Sa Libis Ng Nayon"
  • Frank Hunter, "Strange Echoes"
  • Mike Simpson, "Elephant Drums"[2][3]

Türün öne çıkan albümleri

Albüm Sanatçı Plâk şirketi Yıl
Ritual of the SavageLes BaxterCapitol1951
Mambo!Yma SumacCapitol1954
Voodoo SuitePerez PradoRCA Victor1955
Tamboo!Les BaxterCapitol1956
ExoticaMartin DennyLiberty1957
Primitiva!Martin DennyLiberty1958
TabooArthur LymanHigh Fidelity1958
Quiet VillageMartin DennyLiberty1959
HypnotiqueMartin DennyLiberty1959
Pagan FestivalDominic Frontiere ve OrkestrasıColumbia1959
ProvocatifJohn McFarlandUnited Artists1959
AfricanaChainoDot1959
White GoddessFrank HunterKapp1959
OrientaGerald FriedRCA Victor1959
VoodooRobert DrasninTops1959
Far Away PlacesWarren BarkerWarner Bros.1959
KapuMilt RaskinCrown1959
Eden's IslandEden AhbezDel-Fi1960
The Sacred IdolLes BaxterCapitol1960
Tropical FantasyMichel MagneColumbia1962
ExoticaTed AulettaCommand1962
Rain ForestWalter WanderleyVerve1966

Ayrıca bakınız

  • Exotica (film), Atom Egoyan'ın yönettiği 1994 tarihli bu Kanada filminde konunun odağındaki gece kulübünde sürekli olarak "Exotica" tarzı müzikler çalınır. Bu külübün adı da "Exotica"dır.

Kaynakça

  1. ^ "Exotica Music" (İngilizce). tikiroom.com. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2012. 
  2. ^ a b c d "Exotica" (İngilizce). hipwax.com. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2012. 
  3. ^ a b "Oldies Music Glossary: "Exotica"" (İngilizce). about.com. 22 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2012. 
  4. ^ "Exotica" (İngilizce). patioculture.net. 22 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2012. 
  5. ^ "Mod-A-Day: Les Baxter" (İngilizce). mistersuave.com. 8 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2012. 
  6. ^ "The Exotica Music" (İngilizce). exoticamusic.net. 25 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2012. 

Dış bağlantılar

"Exotica" müziğinin çalgıları

  • Vibrafon
    Vibrafon
  • Marimba
    Marimba
  • Marimbeta
    Marimbeta
  • Ksilofon
    Ksilofon
  • Bongo
    Bongo
  • Conga
    Conga
  • Ukulele
    Ukulele
  • Bambu flüt
    Bambu flüt
  • Koto
    Koto
  • Gonglar
    Gonglar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Okay Temiz</span>

Okay Temiz,, Türk caz müzisyeni, besteci.

<span class="mw-page-title-main">Red Hot Chili Peppers</span> Amerikalı rock grubu

Red Hot Chili Peppers (RHCP), 1983 yılında kurulmuş; funk, punk ve metali harmanlayarak müzik yapan Amerikalı bir gruptur. Grubun kurucuları Anthony Kiedis, Michael Balzary, Hillel Slovak ve Jack Irons'dır. İlk isimleri ‘Tony Flow And the Miraculously Majestic Masters of Mayhem’ olan grup, aynı yılın sonunda EMI plak şirketiyle sözleşme imzaladı. Daha sonra isimlerini Red Hot Chili Peppers olarak değiştirmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Akon</span>

Aliaune Damala Bouga Time Puru Nacka Lu Lu Badara Akon Thiam, bilinen adıyla Akon (/ˈeɪkɒn/), Senegal asıllı Amerikalı şarkıcı, söz yazarı, plak yapımcısı ve iş adamı. Modern dünya müziğinde etkili bir figür olan sanatçı, 2004 yılında ilk single'ı “Locked Up ”ın yayınlanmasının ardından öne çıktı. Hip hop tarzındaki bu single, ilk stüdyo albümü Trouble'ın (2004) yayınlanmasından önce geldi ve bu albüm onun ticari atılımı oldu ve ertesi yıl R&B tarzındaki devam albümü “Lonely”yi ortaya çıkardı.

<span class="mw-page-title-main">Kelis</span> Amerikalı şarkıcı

Kelis, Amerikalı R&B şarkıcısı ve söz yazarı.

<span class="mw-page-title-main">Hardcore punk</span>

Hardcore punk, 1970'lerin sonunda ortaya çıkan bir punk rock müzik tarzı ve kültürü. Hardcore tarzı genel olarak normal punk rock'tan daha hızlı ve ağırdır. Her ne kadar "hardcore punk" teriminin kökeni belirsiz olsa da Vancouver kökenli D.O.A.'nın 1981'de çıkan albümü Hardcore '81'in terimi popülerleştirdiği düşünülmektedir. Hardcore müzik tarihçisi Steven Blush ayrıca "hardcore" teriminin dönemin punk ve new wave türlerine karşı bir "bıkkınlık" hissi belirttiğini söylemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Archie Shepp</span> Amerikalı caz müzisyeni

Archie Shepp, Amerikalı caz saksofoncudur.

<span class="mw-page-title-main">Yma Sumac</span> Peru asıllı soprano

Yma Sumac, Peru asıllı soprano.

<span class="mw-page-title-main">Atlantic Records</span> plak şirketi

Atlantic Recording Corporation, Ahmet Ertegün ve Herb Abramson tarafından Ekim 1947'de kurulan bir Amerikan plak şirketidir. İlk kayıtlarının Ocak 1948'de piyasaya sürülmesiyle başlayarak, yirmi yıl süre boyunca, Aretha Franklin, Ray Charles, Wilson Pickett, Sam ve Dave, Ruth Brown ve Otis Redding gibi sanatçıların caz, R&B ve soul müzikleri üzerine uzmanlaşan en önemli Amerikan plak şirketlerinden biri olarak ün kazandı. Konumu, Stax ile yaptığı dağıtım anlaşmasıyla büyük ölçüde iyileştirildi. 1967 yılında, Atlantic Warner Bros.-Seven Arts'ın tamamen sahip olduğu bir yan kuruluş haline geldi ve Crosby, Stills, Nash & Young, Led Zeppelin ve Yes gibi sanatçıların rock ve pop müziklerini yayımlayarak genişledi.

<span class="mw-page-title-main">Atilla Engin</span>

Atilla Engin, Türk davulcu, perküsyon ustası, besteci aranjör, büyük orkestra şefi, jazz/fusion yorumcusu ve jazz konservatuvarı hocası.

<span class="mw-page-title-main">Misirlou</span>

Misirlou, Doğu Akdeniz bölgesinden bir halk şarkısıdır. Şarkının orijinal yazarı bilinmiyor ancak 1920'lerde Arap, Yunan ve Yahudi müzisyenler tarafından çalınıyordu. Şarkının bilinen en eski kaydı 1927 tarihli bir Yunan rebetiko/çiftetelli bestesidir. Şarkının ayrıca Arap göbek dansı, Arnavut, Ermeni, Sırp, Fars, Hint ve Türk versiyonları da vardır. Bu şarkı 1920'lerden itibaren Amerika Birleşik Devletleri'ne yerleşen Arap Amerikalı, Ermeni Amerikalı ve Yunan Amerikalı topluluklar arasında popülerdi.

<span class="mw-page-title-main">Iggy Pop</span> Amerikalı şarkıcı

Iggy Pop Amerikalı şarkıcı, söz yazarı, müzisyen ve aktör. Punk rock'ın öncülerinden biri olarak kabul edilse de, kariyeri boyunca icra ettiği müziği Pop, Heavy Metal, Caz ve Blues gibi birçok farklı müzik türünü de kapsamıştır. Pop, yöresel bir grup olan The Iguanas' da bateri çaldığı lise dönemlerinde 'Iggy' olarak tanınmıştır. Ayrıca önemli ve kendinden sonra gelen birçok gruba örnek olmuş olan protopunk müzik grubu The Stooges'un vokalistliğini yapmış, 1960'ların sonundan beri görkemli ve tahmin edilemez sahne gösterileri ile ün kazanmıştır.

I'm Breathless: Music from and Inspired by the Film Dick Tracy Amerikalı şarkıcı-söz yazarı Madonna'nın 2. soundtrack albümüdür. 22 Mayıs 1990'da Sire Records tarafından Dick Tracy filminin promosyonu amaçlı yayınlanmıştır.

<i>Impressions of the Middle East</i>

Impressions of the Middle East, Amerikalı caz flütçüsü Herbie Mann'in 1967 yılında doldurduğu enstrümantal stüdyo albümüdür. Arif Mardin'in yapımcılığını üstlendiği vinil LP formatındaki bu caz albümü Ahmet Ertegün'ün kurduğu Atlantic Records müzik yapım şirketi tarafından kaydedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Türk pop müziği kronolojisi</span>

Türk pop müziği kronolojisinde, 1900'lerden 2020'lere en az bir adet Türkçe popüler müzik yapıtı yayınlamış Türk asıllı tüm solist ve toplulukların ilk kayıtlarının piyasaya çıkış tarihleri esas alınmış, tarihlerin aynı olması durumunda (soy)ad sırası gözetilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">The Weeknd</span> Kanadalı şarkıcı ve söz yazarı

Abel Makkonen Tesfaye, profesyonel olarak Weeknd olarak bilinen Kanadalı şarkıcı ve söz yazarıdır. Alışılmadık müzik prodüksiyonu, sanatsal yeniden icatları ve falsetto kayıtlarının imza kullanımı ile tanınır.

<span class="mw-page-title-main">Greg Kurstin</span> Amerikalı müzik yapımcısı

Gregory Allen "Greg" Kurstin, Amerikalı müzik yapımcısı ve söz yazarı.

Koma Dengê Azadî, 1990 yılında İstanbul'da kurulan, müzik grubu.

<span class="mw-page-title-main">Vibrafon</span> metal çubuklardan oluşan çalgı

Vibrafon, metal çubuklardan oluşan bir çalgıdır. İsmi İngilizcede titreşmek anlamına gelen vibrate ile ses anlamına gelen phone kelimelerinin birleşimi ile oluşmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Leo Kottke</span> Amerikalı gitarcı ve şarkıcı

Leo Kottke, Amerikalı akustik gitaristtir. Blues, caz ve halk müziğine dayanan parmak izi stili ve senkoplu, polifonik melodileriyle bilinmektedir. Çalgısının yaygın olarak tanınan bir ustası olarak ortaya çıkması için, kısmî işitme kaybı ve neredeyse kariyerini sonlandıracak olan sağ elindeki tendon hasarına rağmen kişisel engelleri aşmıştır. Şu anda ailesiyle beraber Minneapolis bölgesinde yaşamaktadır.

"Sweet Leilani", 1937 yapımı Waikiki Wedding filminde yer alan bir şarkıdır. En İyi Özgün Şarkı Akademi Ödülü'nü kazandı ve Bing Crosby'nin plağı 1937'nin en büyük hitlerinden biri oldu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.