İçeriğe atla

Etoposid

Etoposid
Klinik verisi
Telaffuz/ˌɛtoʊˈpoʊsaɪd/
Ticari adlarEtopophos, Toposar, Vepesid, others
Diğer adlarVP-16; VP-16-213
AHFS/Drugs.comMonografi
MedlinePlusa684055
Gebelik
kategorisi
  • AU: D
Uygulama
yolu		By mouth, intravenous
ATC kodu
Hukuki durum
Hukuki durum
Farmakokinetik veri
BiyoyararlanımHighly variable, 25 to 75%
Protein bağlanma97%
MetabolizmaLiver (CYP3A4 involved)
Eliminasyon yarı ömrüOral: 6 h., IV: 6-12 h., IV in children: 3 h.
BoşaltımKidney and fecal
Tanımlayıcılar
  • 4'-Demethyl-epipodophyllotoxin 9-[4,6-O-(R)-ethylidene-beta-D-glucopyranoside], 4' -(dihydrogen phosphate)
CAS Numarası
PubChem CID
IUPHAR/BPS
DrugBank
ChemSpider
UNII
KEGG
ChEBI
ChEMBL
CompTox Bilgi Paneli (EPA)
ECHA Bilgi Kartı100.046.812 Bunu Vikiveri'de düzenleyin
Kimyasal ve fiziksel veriler
FormülC29H32O13
Mol kütlesi588,562 g·mol−1
3D model (JSmol)
Erime noktası2.435 °C (4.415 °F)
  • C[C@@H]1OC[C@@H]2[C@@H](O1)[C@@H]([C@H]([C@@H](O2)O[C@@H]3c4cc5c(cc4[C@H]([C@@H]6[C@@H]3COC6=O)c7cc(c(c(c7)OC)O)OC)OCO5)O)O
  • InChI=1S/C29H32O13/c1-11-36-9-20-27(40-11)24(31)25(32)29(41-20)42-26-14-7-17-16(38-10-39-17)6-13(14)21(22-15(26)8-37-28(22)33)12-4-18(34-2)23(30)19(5-12)35-3/h4-7,11,15,20-22,24-27,29-32H,8-10H2,1-3H3/t11-,15+,20-,21-,22+,24-,25-,26-,27-,29+/m1/s1 
  • Key:VJJPUSNTGOMMGY-MRVIYFEKSA-N 

Etoposid, diğerlerinin yanı sıra Vepesid markası altında satılan, testis kanseri, akciğer kanseri, lenfoma, lösemi, nöroblastom ve yumurtalık kanseri gibi çeşitli kanser türlerinin tedavisinde kullanılan bir kemoterapi ilacıdır. Ayrıca hemofagositik lenfohistiositoz tedavisinde de kullanılır. Ağız yoluyla veya damar içine enjeksiyon yoluyla uygulanır.[1]

Yan etkiler çok yaygındır. Düşük kan hücresi sayısı, kusma, iştahsızlık, ishal, saç dökülmesi ve ateş gibi yan etkiler görülebilir. Diğer ciddi yan etkiler arasında alerjik reaksiyonlar ve düşük tansiyon bulunur. Hamilelik sırasında kullanımı fetüse zarar verebilir. Etoposid, topoizomeraz inhibitörü ailesine ait bir ilaçtır ve DNA'ya zarar vererek çalıştığı düşünülmektedir.

Etoposid, Amerika Birleşik Devletleri'nde tıbbi kullanım için 1983 yılında onaylanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü'nün Temel İlaçlar Listesi'nde yer almaktadır.[2]

Tıbbi Kullanımlar

Etoposid, Kaposi sarkomu, Ewing sarkomu, akciğer kanseri, testis kanseri, lenfoma, nonlenfositik lösemi ve glioblastoma multiforme gibi kanser türlerinin tedavisinde kullanılan bir kemoterapi şeklidir. Genellikle diğer ilaçlarla (örneğin, testis kanserinin tedavisinde bleomisin ile) kombinasyon halinde verilir. Ayrıca bazen kemik iliği veya kan kök hücre nakli öncesinde bir hazırlık rejiminde de kullanılır.[3]

Uygulama

Etoposid intravenöz (IV) olarak veya oral olarak kapsül veya tablet formunda verilir. Eğer ilaç IV olarak veriliyorsa, kan basıncını düşürebileceği için 30 ila 60 dakikalık bir süre boyunca yavaşça uygulanmalıdır.[1] Enfüzyon sırasında kan basıncı sık sık kontrol edilir ve uygulama hızı buna göre ayarlanır.

Yan Etkiler

Yaygın olanlar:

  • Enfüzyon bölgesinde reaksiyonlar
  • Düşük kan basıncı
  • Saç dökülmesi
  • IV bölgesinde ağrı ve/veya yanma
  • Kabızlık veya ishal
  • Metalik tat
  • Kemik iliği baskılanması, bu da şu sonuçlara yol açar:
    • Azalmış beyaz kan hücresi sayısı (enfeksiyonlara karşı artmış hassasiyet)
    • Düşük kırmızı kan hücresi sayısı (anemi)
    • Düşük trombosit sayısı (kolay morarma ve kanama)

Daha az yaygın olanlar:

  • Bulantı ve kusma
  • Alerjik türde reaksiyonlar
  • Döküntü
  • Genellikle IV uygulamadan kısa bir süre sonra ortaya çıkan ve enfeksiyondan kaynaklanmayan ateş
  • Ağız yaraları
  • Akut miyeloid lösemi (etoposid ile tedavi edilebilir)

Warfarin ile birlikte verildiğinde kanamaya neden olabilir.[4]

Farmakoloji

Etoposid, DNA ve topoizomeraz II enzimi ile bir üçlü kompleks oluşturur. Topoizomeraz II, DNA'daki negatif veya pozitif süpersarmalları gevşetmeye yardımcı olan bir enzimdir. Normalde, topoizomeraz II bir DNA çift sarmalında çift iplikçikli bir kırılma oluşturur, diğer bir iplikçik geçmesine izin verir ve kırık iplikçikleri yeniden bağlar. Etoposidin bağlanması, topoizomeraz II'nin kırık DNA iplikçiklerini yeniden bağlamasını engeller, bu da topoizomeraz II tarafından yapılan DNA kırıklarının kalıcı olmasına ve topoizomeraz II molekülünün yerinden ayrılmasını ve başka bir yerdeki gerilimi hafifletmesini engeller. Bu, hücre üzerinde çeşitli olumsuz etkileri olabilecek bir DNA çift iplikçik kırığına neden olur ve daha fazla gerilimi hafifletmek için mevcut olan topoizomeraz II'nin tükenmesine yol açar. Kanser hücreleri, daha hızlı bölündükleri için bu enzime sağlıklı hücrelerden daha fazla bağımlıdır. Bu nedenle, DNA sentezinde hatalara neden olur ve kanser hücresinin apoptozunu teşvik eder.[3][5]

Kimya

Etoposid, mayapple (veya "Amerikan mandragoru", Podophyllum peltatum) rizomundan elde edilen podofilotoksinin yarı sentetik bir türevidir. Daha spesifik olarak, D-glukoz türevli bir podofilotoksin glikozididir. Kimyasal olarak, sadece teniposidin bir tiyenil grubu bulunan bir metil grubuyla ayrıldığı anti-kanser ilacı teniposide benzer.[6] Bu bileşiklerin her ikisi de podofilotoksinin daha az toksik türevlerini oluşturma amacıyla geliştirilmiştir.[7]

Madde, beyazdan sarımsı kahverengiye kadar değişen, kristal bir tozdur. Organik çözücülerde çözünür. Etoposid fosfat tuzu formunda kullanılır.[7]

Tarihçe

Etoposid ilk olarak 1966 yılında sentezlenmiş ve ABD Gıda ve İlaç İdaresi tarafından 1983 yılında onaylanmıştır.

VP-16 lakabı, muhtemelen ilacın üzerinde erken çalışmalar yapan kimyacılardan birinin soyadının (von Wartburg) ve podofilotoksinin bir birleşiminden gelmektedir.[8] Podofilotoksin bazlı kemoterapötiklerin geliştirilmesinde önemli rol oynayan bir diğer bilim insanı, tıbbi farmakolog Hartmann F. Stähelin'dir.

Kaynaklar

  1. ^ a b "Etoposide". The American Society of Health-System Pharmacists. 31 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2016. 
  2. ^ World Health Organization (2019). World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019. Cenevre: World Health Organization. hdl:10665/325771 Özgürce erişilebilir. WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO. 
  3. ^ a b Hande KR (1998). "Etoposide: four decades of development of a topoisomerase II inhibitor". Eur. J. Cancer. 34 (10). ss. 1514-21. doi:10.1016/S0959-8049(98)00228-7. PMID 9893622. 
  4. ^ Longe JL (2002). Gale Encyclopedia Of Cancer: A Guide To Cancer And Its TreatmentsÜcretsiz kayıt gerekli. Detroit: Thomson Gale. ss. 397-399. ISBN 978-1-4144-0362-5. 
  5. ^ Gordaliza M, García PA, del Corral JM, Castro MA, Gómez-Zurita MA (2004). "Podophyllotoxin: distribution, sources, applications and new cytotoxic derivatives". Toxicon. 44 (4). ss. 441-59. doi:10.1016/j.toxicon.2004.05.008. PMID 15302526. 
  6. ^ Mutschler E, Schäfer-Korting M (2001). Arzneimittelwirkungen. 8th (Almanca). Stuttgart: Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft. ss. 894-5. ISBN 3-8047-1763-2. 
  7. ^ a b Dinnendahl V, Fricke U, (Ed.) (2015). Arzneistoff-Profile. 28th (Almanca). 4. Eschborn, Germany: Govi Pharmazeutischer Verlag. ISBN 978-3-7741-9846-3. 
  8. ^ Kuhn M, Von Wartburg A (1967). "Podophyllum-Lignane: Struktur und Absolutkonfiguration von Podorhizol-β-D-glucosid ( = Lignan F). 19. Mitt. über mitosehemmende Naturstoffe[1]". Helvetica Chimica Acta. 50 (6). ss. 1546-65. doi:10.1002/hlca.19670500614. 5 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kanser</span> DNA hasarı sonucu hücrelerin kontrolsüz şekilde çoğalması

Kanserler (Habis tümörler, Malign tümörler), genellikle sürekli ve hızlı büyüyen tümörlerdir. Kapsülleri yoktur, büyürken sınır tanımazlar, çevresindeki dokuların ve damarların içine girerler (invazyon, infiltratif büyüme). Sıklıkla metastaz yaparlar. Tedavi edilmeyen ya da tedavisi gecikmiş kanserler ölümcüldür.

<span class="mw-page-title-main">Lösemi</span> kemik iliğinde oluşan kan kanserleri

Lösemi, kan hücrelerinin özellikle de akyuvarların normalin üzerinde çoğalması ile kendini gösteren bir kanser türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Prostat kanseri</span> Kanser çeşidi

Prostat kanseri eril üreme sisteminde yer alan bir bez olan prostatta gelişen bir kanserdir. Prostat kanserlerinin çoğu yavaş gelişim gösterir; bununla beraber, görece hızlı gelişim gösterenleri de vardır. Prostat kanseri hücreleri prostattan vücudun diğer kısımlarına, özellikle kemiklere ve lenf düğümlerine yayılabilir. Başlangıçta hiçbir belirti vermeyebilir. İlerleyen aşamalarda ise işemede zorluk, idrarda kan ya da pelviste, sırtta veya işeme sırasında ağrıya sebep olabilir. İyi huylu prostat büyümesi olarak bilinen hastalık da benzer belirtiler verebilir. İleri aşamada ortaya çıkan diğer belirtiler arasında düşük alyuvar hücresi sayısından kaynaklanan yorgunluk hissi sayılabilir.

<span class="mw-page-title-main">DNA ligaz</span> DNA Replikasyonu Sırasında İki DNA Sarmalını Birleştiren Ligaz Tipi

Moleküler biyolojide DNA ligaz iki DNA molekülünü uç uca birleştiren özel bir ligaz tipidir. DNA ligaz DNA tamiri, DNA ikileşmesinde rol oynar. Ayrıca, ökaryotlarda mayoz bölünmedeki krosoverde ve memelilerde, bağışıklık sisteminin çeşitliliğini sağlayan rekombinasyon süreçlerinde rol oynarlar. DNA ligaz enzimi moleküler biyoloji laboratuvarlarında rekombinant DNA uygulamalarında kullanılır.

Bir polimeraz, merkezî işlevi RNA ve DNA gibi nükleik asit polimerleri ile ilgili olan bir enzimdir. Bir polimerazın esas fonksiyonu, mevcut bir DNA veya RNA kalıbı kullanarak, ikileşme veya transkripsiyon süreci içinde, yeni bir DNA veya RNA'nın polimerizasyonudur. Bu enzimler, bir grup başka enzim veya protein eşliğinde, çözeltide bulunan nükleotitleri alırlar ve baz eşleşme etkileşimlerinden yararlanarak, bir polinükleotit iplikçiğin karşısında yeni bir polinükleotit iplikçiğinin sentezini katalizler.

<span class="mw-page-title-main">Yumurtalık kanseri</span>

Yumurtalık kanseri veya over kanseri, kadın üreme organlarında görülen kanser türlerinden biri olup en zor tedavi edilenidir. Çoğunlukla yumurtalıkların yüzey tabakasından itibaren gelişir. Yumurtalık kanserinin en yaygın türleri üst yüzey tabakasında rastlanan epitelyal türü ve yumurta hücrelerinde rastlanan, üreme hücresi tümörüne neden olan türdür. Yumurtalık kanserinin tedavisine geç başlanmasındaki önemli bir neden olarak, başladığında önemli bir şikayete neden olmaması gösterilir. Başlangıçta genellikle hiçbir belirti olmazken, hastalığın son aşamasındaki belirtiler şişkin karın ve karın altı ağrılardır. Hastalık erken teşhis edildiği takdirde hayatta kalma oranı yüksektir. Daha ziyade menopoz sonrası görülmekle birlikte, her yaşta oluşabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Doksorubisin</span> kimyasal bileşik

Doksorubisin ya da hidroksidaunorubisin, kanser kemoterapisinde kullanılan bir ilaçtır. Bir antrasiklin türevi antibiyotiktir, doğal bir ürün olan daunomisin ile yakından ilişkilidir ve diğer tüm antrasiklinler gibi DNA içine enterkalasyon yapar. Çeşitli kanserlerin tedavisinde kullanılır, bunların arasında hematolojik kanserler, çeşitli karsinoma tipleri ve yumuşak doku sarkomaları sayılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Akut lenfoblastik lösemi</span>

Akut lenfoblastik lösemi veya kısa ismi ile Akut lenfoid lösemi, halk arasında 'kan kanseri' olarak bilinen Lösemi'nin hızla gelişen (akut) en bilindik iki türünden biri. Tıpta kısa olarak 'ALL' olarak tanımlanır. Her lösemide olduğu gibi ALL'de de akyuvarlar'ın evriminin önceki aşaması olan Lenfoblast Kemik iliği'de çoğalır ve kana karışır ve bölünme amaçlı bu hücre bölünmüş akyuvar, alyuvar ve trombositleri yok eder ve kişide enfeksiyon, kanama ve halsizlik oluşur. ALL genelde 18 yaşından küçük çocuklarda görülse de büyüklerde görülebilir. Akut Lenfoblastik Lösemi'ye yakalanmış kişilerin ilk şikayetleri; halsizlik, baş dönmesi, kalp çarpıntısı, kolay kanama, ciltte morarmadır. ALL isminden de bilidiği üzere lenf bezlerini bozduğundan lenf bezlerinde şişme, bununla birlikte Karaciğer ve dalak'ta da şişmeler tanı koymak için birkaç şikayettir.

Kanser nedenleri veya kanser etyolojisi, günümüzde oldukça ilgi çeken konulardan biridir. Tümörlerin oluşumunda etkili çok sayıda faktör vardır. Kanser yapan etkilere 'kanserojen' veya 'karsinojen' denilmektedir. Karsinojen "karsinom doğuran" anlamındadır; kapsamına sarkom girmemektedir. Kanserojen kavramı sarkomları da içine alan tanımlamadır. Karsinojen ve kanserojen nitelemeleri günümüzde eşanlamlı sözcükler gibi kullanılmaktadır. Bazı etkiler doğrudan doğruya kanser yapamadıkları halde, kanserin oluşmasına yardım ederler. Bunlara kokarsinojen (cocarcinogen) denir. Kanserleşmeyi önleyen maddelere antikarsinojen (anticarcinogen) adı verilmiştir. Tümör oluşumunda üç temel neden vardır:

Moleküler onkoloji; tümörlerin moleküler düzeyde araştırıldığı ve kanser kimyası ile ilgilenen disiplinler arası bir daldır. Kanser riskinin öngörülmesinden kanserin tedavi edilmesine kadar birçok konuda önemli rol oynamaktadır.

Sitofosfamid, diğer isimleri arasında sitofosfan olarak da bilinir, kemoterapi olarak ve bağışıklık sistemini baskılamak için kullanılan bir ilaçtır. Kemoterapi olarak lenfoma, multipl miyelom, lösemi, yumurtalık kanseri, meme kanseri, küçük hücreli akciğer kanseri, nöroblastom ve sarkom tedavisinde kullanılır. Bir bağışıklık baskılayıcı olarak, diğer koşulların yanı sıra nefrotik sendrom, polianjiitli granülomatoz ve organ naklini takiben kullanılır. Ağız yoluyla veya damar içine enjeksiyon yoluyla alınır.

Daktinomisin, çeşitli kanser türlerini tedavi etmek için kullanılan bir kemoterapi ilacıdır. Buna Wilms tümörü, rabdomyosarkom, Ewing sarkomu, trofoblastik neoplazma, testis kanseri ve belirli yumurtalık kanseri türleri dahildir. Damar içine enjeksiyon yoluyla verilir.

Eskiden ametopterin olarak bilinen metotreksat (MTX), bir kemoterapi ajanı ve bağışıklık sistemi baskılayıcıdır. Kanser, otoimmün hastalıklar ve ektopik gebelik tedavisinde ve tıbbi düşüklerde kullanılır. Kullanıldığı kanser türleri arasında meme kanseri, lösemi, akciğer kanseri, lenfoma, gestasyonel trofoblastik hastalık ve osteosarkom bulunur. Kullanıldığı otoimmün hastalık türleri arasında sedef hastalığı, romatoid artrit ve Crohn hastalığı bulunur. Ağız yoluyla veya enjeksiyon yoluyla verilebilir.

Taxotere markası altında satılan dosetaksel, bir dizi kanser türünü tedavi etmek için kullanılan bir kemoterapi ilacıdır. Buna meme kanseri, baş ve boyun kanseri, mide kanseri, prostat kanseri ve küçük hücreli olmayan akciğer kanseri dahildir. Tek başına veya diğer kemoterapi ilaçları ile birlikte kullanılabilir. Damar içine yavaş enjeksiyonla verilir.

Paklitaksel (PTX), çeşitli kanser türlerini tedavi etmek için kullanılan bir kemoterapi ilacıdır. Buna yumurtalık kanseri, yemek borusu kanseri, meme kanseri, akciğer kanseri, Kaposi sarkomu, rahim ağzı kanseri ve pankreas kanseri dahildir. İntravenöz enjeksiyon ile uygulanır. Albümine bağlı bir formülasyon da vardır.

<span class="mw-page-title-main">Gemsitabin</span> kimyasal bileşik

Gemsitabin, kanser tedavisinde kullanılan bir kemoterapi ilacıdır. Testis, meme, yumurtalık, küçük hücreli olmayan akciğer kanseri, pankreas ve mesane kanseri tedavisinde kullanılır. İntravenöz infüzyon yoluyla uygulanır. Neoplastik büyümeye karşı etkili olmakla beraber interferon sinyal yolağına etki ederek (upregülasyon) Hepatit E'nin etkeni Ortohepevirüs A'nın replikasyonunu engellemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Bendamustin</span> kimyasal bileşik

Bendamustin, kronik lenfositik lösemi (KLL), multipl miyelom ve Hodgkin dışı lenfoma tedavisinde kullanılan bir kemoterapi ilacıdır. Damar içine enjeksiyon yoluyla verilir.

Fludarabin bir pürin analoğu ve antineoplastik ajandır. Genellikle fludarabin fosfat olarak bilinen ve Fludara markası altında satılan 5-O-fosforile edilmiş formu olarak kullanılır. Lösemi ve lenfoma tedavisinde kullanılan kemoterapi ilacıdır. Bunlar arasında kronik lenfositik lösemi, Hodgkin olmayan lenfoma, akut miyeloid lösemi ve akut lenfositik lösemi bulunur. Damar içine enjeksiyon yoluyla veya ağız yoluyla verilir.

<span class="mw-page-title-main">Testis kanseri</span>

Testis kanseri, erkek üreme sistemi’nin parçası olan testislerde oluşan kanser'dir. Belirtileri, testiste yumru veya testis torbası'nda şişlik veya ağrıyı içerebilir. Tedavi kısırlık ile sonuçlanabilir.

<span class="mw-page-title-main">Vinblastin</span> kimyasal bileşik

Vinblastin (VBL), Velban gibi marka isimleriyle satılan, çeşitli kanser türlerini tedavi etmek için genellikle diğer ilaçlarla birlikte kullanılan bir kemoterapi ilacıdır. Bu kanser türleri arasında Hodgkin lenfoması, küçük hücreli dışı akciğer kanseri, mesane kanseri, beyin kanseri, melanom ve testis kanseri bulunur. İlaç, damardan enjeksiyon yoluyla uygulanır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.