İçeriğe atla

Etkin madde

Etkin madde (Yunanca: φάρμακον, phármakon), biyolojik olarak aktif olan farmasötik bir ilaç veya pestisitteki bileşendir.

Bazı ilaç ürünleri birden fazla etkin madde içerebilir. Aktif farmasötik ajan için kullanılan geleneksel kelime esasında büyülü bir madde ya da ilaç anlamında olan farmakondur.

Etkin maddelerin aksine etkin olmayan yardımcı maddeler genellikle farmasötik bağlamlarda eksipiyanlar olarak adlandırılır. Etkin maddenin taşınması için bir ortam görevi gören ana eksipiyan genellikle sıvağ (taşıyıcı) olarak adlandırılır. Vazelin (Petrolatum) ve mineral yağlar yaygın sıvağlardır.

İlaçlar

Bir ilaç için dozaj formu, ilacın kendisi olan farmasötik etkin maddeyi ve yardımcı maddeleri içerir. İlaçlar öncelikle etkin maddeleri için seçilir. İlacın formülasyonun geliştirilmesi sırasında yardımcı maddeler, etkin maddenin vücuttaki hedef bölgeye istenen hız ve ölçüde ulaşabilmesi için dikkatlice seçilir.

Bitkisel ilaçlar

Bitkisel etkin maddeler genellikle bitkilerin belirli bir kısmında (Yaprak, rizom, kök, tohum veya kabuk gibi) bulunurlar; buralardan ekstraksiyon (özütleme) suretiyle saf madde halinde elde edilirler. Bitkisel kaynaklı etkin maddeler kimyaca; alkaloidler, sabit yağlar, glikozitler, uçucu yağlar gibi farklı yapılara sahiptirler. Bazen, bitkiden etkili maddenin saf halde izole edilmesi pratik ve ekonomik bakımdan uygun olmaz; bu takdirde etkili maddeyi standart miktarda içerecek şekilde hazırlanmış bitki kısmı olduğu gibi kullanılır veya etkin maddeyi konsantre olarak içeren ekstraktif şekiller (ekstre, tentür vb. gibi) hazırlanır. Bu tür preparatlara galenik preparatlar (“galenicals”) adı verilir.[1]

Kaynakça

  1. ^ Oğuz Kayaalp - Akılcıl Yönden Tıbbi Farmakoloji. Pelikan Kitabevi. 15 Mayıs 2012. ss. 5-6. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Farmakoloji</span> İlaçlarla ilgili biyoloji dalı

Farmakoloji ya da eczabilim günümüzdeki anlamıyla canlı organizmadaki ilaç etkilerini ve canlı organizmaya alınan ilaçların yapısını inceleyen bir bilim dalıdır. Yeni sentezlenmiş veya bitkilerden ayrıştırılmış maddelerin etkilerini biyolojik yapısını laboratuvar çalışmaları ile deney hayvanlarında, klinik araştırmalar ile insanlarda inceleyerek ilaç geliştirme çalışmalarına katkı veren bir tıp ve eczacılık bilimidir. Diğer bir deyişle, ilaçların yapımından, kullanıma sunulmasına, ilaçlar ile biyolojik dizgeler arasındaki etkileşimleri inceleyen bilim dalıdır. Farmakoloji, deneyleri ve canlılar üzerindeki araştırmalardan klinik uygulamaya değin uzanan bu karmaşık ve yoğun süreci birçok alt dalı ve yardımcı bilim dalları ile yakından bağlantılı yürütür.

<span class="mw-page-title-main">Sabun</span> Bir temizlik maddesi

Sabun, uzun zincirli organik yağ asitlerinin Na veya K tuzlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Farmakognozi</span> Doğal kaynakları olası bir ilaç ham maddesi olarak inceleyen bilim dalı

Farmakognozi, tıbbi bitkilerin ve diğer doğal maddelerin olası bir ilaç kaynağı olarak incelenmesidir. Amerikan Farmakognozi Derneği, farmakognoziyi "doğal kaynaklı ilaçların, etkin maddelerin veya potansiyel ilaçların ya da potansiyel etkin maddelerin fiziksel, kimyasal, biyokimyasal ve biyolojik özelliklerinin incelenmesi ve bunun yanı sıra doğal kaynaklardan yeni ilaçların araştırılması" olarak tanımlar.

<span class="mw-page-title-main">İlaç</span> bir sayrılığı iyi etmek ya da önlemek için türlü yollarla kullanılan madde

İlaç ya da em, canlı hücre üzerinde oluşturduğu etki ile bir hastalığın tanısını, iyileştirilmesi veya semptomlarının azaltılması amacıyla tedavisini veya bu hastalıktan korunmayı mümkün kılan, canlılara değişik uygulama yöntemleri ile verilen doğal, yarı sentetik veya sentetik kimyasal preparatlardır. İlaçların tüketimi inhalasyon, enjeksiyon, sigara içme, yutma, derideki bir yama yoluyla emilim, fitil veya dil altında çözünme yoluyla olabilir. Ticari ilaçlar ilaç firmaları tarafından üretilir ve genellikle patentlidir. Etken maddesinin patent süresi dolmuş ve birden çok firmanın üretebildiği ilaçlara ise jenerik ilaçlar denir. İlaçlar uygulama yoluna, kimyasal özelliklerine ve etkilediği biyolojik sistemlere göre sınırlandırılabilir. Daha güvenilir ve geniş kullanım alanına sahip sınıflandırma sistemi ise Anatomical Therapeutic Chemical Classification Systemdir.

Farmasötik Teknoloji, ilaç şekli üretimiyle, bu üretimde kalite güvencesini temin eden her türlü aşama ve girdinin denetlenmesi ve sorunlarının giderilmesi, üretilmiş olan ilaç şekillerinin, biyoyararlılığı ve stabilitesi ile özel etken madde salım sistemleriyle, ilaç hedefleme ile ilaç sistemlerin özelliklerinin değişmezliğini sağlama ve yardımcı maddelerin özelliklerinin belirlenmesi ve geliştirilmesiyle, yeni ilaç taşıyıcı sistemlerin geliştirilmesi ile ilgilenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Eczacılık</span>

Eczacılık; hastalık teşhisi, önlenmesi, tedavi edilmesi ve semptomların azaltılmasında kullanılan her türlü madde ve ilacın; keşfi, üretimi, geliştirilmesi, imha edilmesi, güvenli ve etkin kullanımı ve kontrolü ile ilgilenen, tıp bilimini kimya ile ilişkilendiren klinik sağlık bilimidir. Eczacılığın uygulanması; ilaçlar ve ilaçların etki mekanizmaları, yan etkileri, etkileşimleri, vücuttaki hareketleri ve toksisitesi konularında üst düzey bilgi sahibi olmayı gerektirir. Aynı zamanda tedavi süreçlerinin ve patolojik süreçlerin anlaşılması konularında da yetkinlik gerektirir. Klinik eczacılık gibi eczacılığın bazı uzmanlık dalları da, tıbbi verilerin ve laboratuvar verilerinin değerlendirilmesi hakkında bilgi sahibi olmak gibi başka nitelikler gerektirir.

<span class="mw-page-title-main">Farmasötik kimya</span>

Medisinal ya da farmasötik kimya kimya ile eczacılığın kesiştiği noktadaki etkin madde dizaynı, organik sentez ve ilaçlar geliştirmek ile ilgili bilimsel daldır. Medisinal kimya yeni terapötik kullanım için uygun olan kimyasal oluşumların tanımlanması, sentezi ve geliştirilmesini içerir. Ayrıca halihazırdaki ilaçların biyolojik özellikleri, kantitatif yapı-etki ilişkileri üzerinde çalışır. Farmasötik kimya ilaçların kalite durumu üzerine odaklanarak ilaçların amacına uygunluğunun sağlanmasını amaçlar.

<span class="mw-page-title-main">Sarı kantaron</span> bitki türü

Sarı kantaron, Kılıç otu, Mayasıl otu ve Koyunkıran adlarıyla da bilinir. Sarı kantarongiller (Hypericaceae) familya’sındaki Hypericum cinsinin çiçekli bitki tip türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Kozmetik</span>

Kozmetik, bir kimseyi daha çekici hâle getirmek ya da görünüm sorunlarını gidermek için kullanılan ürünleri, uygulanan bakım ve tedavileri kapsayan bir kavram. Kozmetiğin bir alt alanı olan makyaj; ruj, maskara ve fondöten gibi yüzü ve çevresini güzelleştirmek veya farklı bir görünüm vermek için uygulanan kozmetik ürünleri ve işlemleri kapsar. Makyaj malzemeleri haricinde saç bakımı ve cilt bakımı ürünleri, saç boyası, saç spreyi, saç jölesi, parfüm, makyaj fırçası, pudra pomponu, banyo tuzu, vücut yağ ve kremleri gibi pek çok ürün, kozmetik sınıfına girmektedir. Kozmetoloji hizmetler güzellik salonu, klinik, poliklinik, hastane'lerde uzmanlar tarafından, ayrıca bireysel olarak evde yapılabilir. Dünya çapında L'Oréal, Maybelline, IsaDora, Kiehl's, Coty, Wella, Faberlic, Oriflame, Chanel, Johnson & Johnson, Procter & Gamble, Unilever, Shiseido, Beiersdorf, LVMH, Kao, Mary Kay, Revlon ve Estée Lauder Companies, Dolce & Gabbana, Gucci gibi büyük kozmetik şirketleri vardır. Nadir hallerde erkek kozmetiği de yaygındır. Dünya çapındaki kozmetik endüstrisi şu anda 170 milyar ABD Doları tutarında tahmini bir yıllık ciro üretmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ballıbabagiller</span> bitki familyası

'Lamiaceae, Labiatae veya Türkçe adıyla 'Ballıbabagiller; 236 cins ve 7,280 tür ile temsil edilir ve dünya çapında özellikle ılıman kuşakta yayılış gösteren bir bitki familyasıdır.

Fitoterapi, bitkilerle doğal tedavi anlamına gelmektedir. Terim ilk olarak Fransız hekim Henri Lenclerc (1870-1953) tarafından La Presce Medical adlı tıp dergisinde kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Krem</span>

Krem veya Nemlendirici, içerisinde bulunan etkin maddenin, taşıyıcı olan yağ, mum gibi maddelere karıştırılmasıyla hazırlanan ve güneş, yağmur vb. dış etkenlerden korunması amacıyla yüzeysel olarak kullanılan ilaçlar ile koyu kıvamlı kozmetik maddelere verilen isimdir. Ayrıca sarı rengin bir tonuna da ‘krem’ adı verilir.

<span class="mw-page-title-main">Ağız bakım suyu</span> Ağız temizliği yapmak için kullanılan bir sıvı

Ağız bakım suyu, ağızda tutulan veya ağız çevresi ile yıkanarak, perioral kasların azaltılması veya başın hareket ettirilmesiyle oluşan sıvı bir maddedir.

Dozaj formları, belirli bir konfigürasyonda belirli bir aktif bileşen ve aktif olmayan bileşenlerin belirli bir karışımı ile kullanım için pazarlandıkları formdaki farmasötik ilaç ürünleridir ve belirli bir doza paylaştırılır. Örneğin, iki ürün her ikisi de amoksisilin olabilir, ancak biri 500 mg kapsül içinde ve diğeri 250 mg çiğnenebilir tablet içindedir. Birim doz terimi, bazen FDA'nın birim doz "paketleme" veya "dağıtma" olarak ayırt etmesine rağmen, tekrar kullanılamayan ambalajlamayı da içerebilir. Bağlama göre, çoklu (birim) doz, birlikte paketlenmiş farklı ilaç ürünlerine veya birden fazla ilaç ve/veya doz içeren tek bir ilaç ürününe atıfta bulunabilir. Dozaj formu terimi, bazen sadece bir ilaç ürününün oluşturucu ilaç maddesinin/maddelerinin ve bunların içerdiği herhangi bir karışımın farmasötik formülasyonuna atıfta bulunabilir, bunun ötesinde hususlar göz önüne alınmaz. Biraz belirsiz sınırları ve bu terimlerle ve farmasötik endüstrisindeki bazı değişkenleri ve nitelikleri tanımlamaması nedeniyle, bir başkasının terimin kullanımına aşina olmayan biriyle görüşürken dikkatli olunması tavsiye edilir.

<span class="mw-page-title-main">Mısır yağı</span>

Mısır yağı mısırın buğday rüşeyminden elde edilen yağdır. Ana kullanım alanı, yüksek duman noktası rafine mısır yağını değerli bir kızartma yağı yapan pişirme alanıdır. Aynı zamanda bazı margarinlerde önemli bir bileşendir. Mısır yağı genellikle diğer birçok bitkisel yağ türünden daha ucuzdur. Bir mısır buşelinde 1.55 pound mısır yağı vardır. Mısır agronomistleri yüksek yağ çeşitleri geliştirdiler; ancak, bu çeşitler daha düşük tarla verimi gösterme eğilimindedir, bu nedenle yetiştiriciler tarafından evrensel olarak kabul edilmezler.

<span class="mw-page-title-main">Merhem</span> cildi yatıştırmak için kullanılan tıbbi bir ilaç

Merhem, vücut yüzeyini yatıştırmak için kullanılan tıbbi bir ilaçdır.

<span class="mw-page-title-main">Jenerik ilaç</span> Markalı bir ürüne eşdeğer farmasötik

Jenerik ilaç başlangıçta kimyasal patentlerle korunan bir ilaçla aynı kimyasal maddeyi içeren farmasötik bir ilaçtır. Orijinal ilaçların patentleri sona erdikten sonra jenerik ilaçların satışına izin verilir. İçerdikleri etkin kimyasal madde aynı olduğundan jenerik ilaçların tıbbi profili, patentli ilaçların performanslarıyla eşdeğerdir. Jenerik ilaç, orijinal ilaçla aynı etkin maddeye sahiptir ancak üretim süreci, yardımcı maddeler, renk, tat ve ambalajlama gibi bazı özellikler bakımından farklılık gösterebilir.

Anatomik Terapötik Kimyasal (ATC) Sınıflandırma Sistemi, ilaçların etkin maddelerini etki ettikleri organ veya sisteme ve terapötik, farmakolojik ve kimyasal özelliklerine göre sınıflandıran bir ilaç sınıflandırma sistemidir. Amacı, ilaç kullanımını izlemek ve kaliteli ilaç kullanımını iyileştirmek için araştırmalara yardımcı olmaktır. İlaç tavsiyesi veya etkinliği anlamına gelmez. Dünya Sağlık Örgütü İlaç İstatistikleri Metodolojisi İşbirliği Merkezi (WHOCC) tarafından kontrol edilmektedir ve ilk olarak 1976 yılında yayınlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Reçetesiz ilaç</span> Reçetesiz temin edilebilen ilaçlar

Reçetesiz ilaç, yalnızca geçerli bir reçeteye sahip tüketicilere sağlanabilen reçeteli ilaçların aksine, bir sağlık uzmanından reçete gerekmeksizin doğrudan tüketiciye satılan ilaçlardır. Pek çok ülkede, reçetesiz ilaçlar, doktor gözetimi olmadan kullanıldığında güvenli ve etkili bileşenler içerdiklerinden emin olmak için bir düzenleyici kurum tarafından seçilir. Reçetesiz ilaçlar genellikle nihai ürünlerden ziyade aktif farmasötik bileşenlerine göre düzenlenir. Hükûmetler, spesifik ilaç formülasyonları yerine aktif farmasötik bileşenler düzenleyerek, üreticilere içerikleri veya bileşen kombinasyonlarını tescilli karışımlar halinde formüle etme özgürlüğü vermektedir.