Etem Ruhi Üngör

Etem Ruhi Üngör (d. 21 Şubat 1922- ö. 10 Ağustos 2009), Türk etnomüzikolog, organolog (çalgı bilimci), koleksiyoner ve araştırmacı-yazar.

Türk çalgıları konusundaki uzmanlığıyla tanınmaktadır. Dünyanın en zengin Türk Müziği çalgıları koleksiyonunun sahibidir. Hüseyin Saadettin Arel'in 1948 yılında kurduğu Musiki Mecmuası'nı (Türkiye'nin 59 yıl boyunca kesintisiz yayınlanan tek dergisi, dünyanın en uzun süreyle yayınlanan iki dergisinden biri olma niteliğini taşıyan dergidir) 177. sayısından başlayarak 41 yıl boyunca Etem Ruhi Üngör yayımlamıştır. Üngör, 2007 yılında Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu tarafından belirlenen 101 Türk büyüğü arasında yer almaya hak kazanmış ve 2008 yılında TBMM tarafından verilen Üstün Hizmet Ödülü'nü almıştır.

Hayatı

1922 yılında İstanbul'da doğdu. Babası, Niğde'nin Hacıabdullah Kasabası'ndan Çanakkale Gazisi Ahmet Halit Bey'dir. Etem Ruhi Bey'e, Çanakkale şehidi olan amcası Muallim İbrahim Etem'in adı verilmiştir.

1955 yılında İstanbul Belediye Konservatuvarı'ndaki eğitimini tamamladıktan sonra, 1955-1968 yılları arasında konservatuvarlarda, müzik derneklerinde ve özel okullarda öğretmenlik yaptı. 1967-1976 yılları arasında 20.796 kilometre kat ederek tüm Türkiye'yi kapsayan bir çalgı inceleme gezisi yaptı ve bu gezinin ardından kendisini bütünüyle müzikolojik araştırmalara adadı.

Batı müziğine de ilgi duyan Üngör, koro şefi Hulusi Öktem'in çoksesli korosunda uzun yıllar görev alan Üngör, bu toplulukla Fransa'nın Poitiers ve Rpoen Uluslararası Festivallerine katıldı.

176. sayısından sorumluluğunu üstlendiği Musiki Mecmuası'ını yayımlamayı ömrü boyunca sürdürerek dünyanın en uzun ömürlü ikinci müzik dergisi olmasını sağladı.

Üngör, katıldığı uluslararası müzik kongreleri, forum ve sempozyumlarında 24 bildiri sundu. Türk Askeri Müziği alanındaki uzmanlığı dolayısıyla birçok batı ülkesinin radyo ve televizyonunda bu müziği tanıtan programlar yaptı. Bu etkinliklerden biri olan 1979'da Belçika Radyo-Televizyonu'nda sunduğu "La Musique Mehter" adlı açıklamalı program geniş ilgi uyandırdı.

Etem Ruhi Üngör, 10 Ağustos 2009 günü İstanbul'daki evinin önünde kalp krizi geçirerek 87 yaşında öldü. Üngör'ün cenazesi, vasiyeti üzerine, şehit amcası Ethem Bey'in yattığı topraklara, Gelibolu Yarımadası Tarihi Millî Parkı sınırları içerisindeki Alçıtepeköyü Mezarlığı'na gömülmüştür.

Özel Çalgı Koleksiyonu

700'den fazla çalgıdan oluşan bu koleksiyon, Tamburi Cemil Bey'in tamburu, Şeyh Nasır Abdülbakî Dede'nin, Kazasker Mustafa İzzet'in neyleri, Neyzen Tevfik'in hastanede alkol tedavisi gördüğü sırada diğer hastaların kıramaması için karyola demirinden yaptığı metal ney, Sultan Abdülaziz'in lavtası ve Anadolu ile yurtdışından birçok nadide enstrüman bu koleksiyonun parçalarındandır. Üngör, bu koleksiyonu Kadiköy'deki 100 metrekarelik evinde bulundurmuştur. Koleksiyonunu bir müzede sergileme arzusunu gerçekleştiremeden hayatını yitirdi. Koleksiyon şu an kızı Zerrin Ergül ve ailesi tarafından korunmaktadır.

Eserleri

Türk Marşları, 1965.
Redhouse Sözlüğü (Türkçe-İngilizce) Türk Musikisi Terimleri, 1968.
Türk Halk Çalgıları Üzerine Araştırma-Derleme ve Değerlendirme, (Tebliğ/1971).
Hüseyin Saadettin Arel'in Türk Musikisi Makamları Üzerine Bir Çalışma (İnceleme/1973).
Türk Davulu (Tebliğ/1973).
Karagöz Musikisi Öğretiminde Bazı Esaslar (Tebliğ/1974).
Karacaoğlan'ın Musiki Devri ve Dörtlüklerinde Musiki (Tebliğ/1975).
Kantemiroğlu ve Türk Musikisi (İnceleme/1976).
Türk Çalgılarında Anadolu Medeniyetleri Çalgıları İzlerinin araştırılması (Tebliğ/1976).
Türk Çiftesi, (Tebliğ/1977).
Itri Üzerine İki Araştırma ve Açıklama, (Tebliğ/1978).
Türk Musikisinde Çalgılar (Konferans/1978).
Nota Basımında 100. Yıl, Yayınlar-Yayıncılar (Tebliğ/1978).
Ayin-İlahi Formları (İnceleme/1979).
Halk Ezgilerini Notaya Almada Makamla İlgili Sorunlar, (Tebliğ/1979).
Kıbrıs'ta Musiki (İnceleme/1979).
Saadettin Kaynak (Konferans/1980).
Türk Musiki Güfteler Antolojisi, (Kitap/1981).
Cornemuse de Turque (Tebliğ/1981) Brüksel.
Türk Zurması (Tebliğ/1981).
Türk Elsanatları Arasında Türk Çalgılarının Yeri, Önemi ve Düşünceler, (Tebliğ/1981).
Türk Musikisinin Batıya, Batı İçinde Balkanlara ve Balkanlar içinde Özellike Yugoslavya'ya

Etkileri arasında 11 Zamanlı Usul İlişkileri (Tebliğ/1983).

İbni Sina'nın Musiki Yönü, (Tebliğ/1983).
Musiki Eğitimimizde Görülmeyen Bibliyogra/Yayın-Bilim Dergisi'nin Önemi ve Düşünceler, (Tebliğ/1984).
Tar (İnceleme/1984).
Balkanların Müşterek Çalgısı Tulum'un İki Değişik Tip'i (Tebliğ/1985 Ohri).
Farabi'nin Musiki Yönü (Tebliğ/1985).
Batı Bestekârlarında Türk ve Türklük Akımı ve Rossini'nin Türk Marşı (İnceleme/1986).
Ortaoyunu'nda Musiki (Tebliğ/1986).
Eugene Borrel'in Türk Musikisi Bibliyografyası Çalışması Üzerine, (İnceleme/1986).
Dini Musiki Felsefesi ve Dünya İslam Musikisinde Gelişmelerle, Bilinmeyen Husular Üzerine Düşünceler (Konferans/1987).
Denizli Halk Musikisi Bibliyografyası, (Tebliğ/1988).
Türk Musikisi Müzesi (Belge-Çalgı) Kurulması Üzerine Görüşler ve Öneriler (Tebliğ/1988).
Karagöz Musikisi (Kitap/1989).
Pehlivan Musikisi (Tebliğ/1991).
Türkiye Musikisi (Tebliğ/1991).
Bibliyografya Kayıtlarında Türk Musikisinin Balkanlara Etkileri (Tebliğ/1991).
Türk Musikisi Kütüphaneleri, Arşiv ve Koleksiyonlar (Konferans/1994).
Türkiye ve Makedonya'da Yaşayan Müslümanların Cenaze Törenlerinde Müzik (Tebliğ/1994 Ohri)