İçeriğe atla

Et

Çeşitli etler
Soğuk etli salata
Türkiye'de bir kasap. Sığır, dana, koyun ve kuzu eti satılıyor.
Domuz eti paketleme süreci; Öldürme, Etleri Parçalama, Yağı Çıkarma, Tuzlama 1873 Viyana Dünya Fuarı'nda Cincinnati Pork Packers' Association tarafından sergilenen çizim (Kromolitografya, Ehrgott & Krebs, 1873)

Et, insanlarda ve hayvanlarda deri ile kemik arasındaki kas ve yağdan oluşan tabakaya, kasaplıkta ise hayvanlardan sağlanan kaslardan oluşmuş besin maddesine denir.[1]

Et, protein bakımından oldukça zengin olduğundan ve damak zevkine uyduğundan dünyada sıkça tüketilen bir besin kaynağıdır. Sığır eti ve Koyun eti en çok tüketilen et türü olsa da yavruları olan dana ve kuzu da oldukça rağbet görmektedir. Yine bu gruba giren Keçi, Deve ve Geyik gibi etler ise gerek ekonomik koşullar, gerekse geleneksel alışkanlıklar nedeniyle fazla tercih edilmez. Kırmızı et grubuna giren bu etler dışında tavuk ve balık eti tüketimi de oldukça yaygındır. Son yıllarda ülke çapında hindi, deve kuşu ve off-shore yetiştirilen kültür balıkları gibi alternatif beyaz et türevleri de ciddi anlamda pazar bulmaya başlamıştır.

Et üretimi hayvan kesimi ve hayvan avlanmasından başlar. Av hayvanı, çiftlik hayvanları ve kümes hayvanları'n, nadiren vahşi hayvanlar ve evcil hayvanlar'ın etleri yenir.

Et esas olarak su, protein ve yağdan oluşur. Çiğ olarak yenilebilir, ancak normalde çeşitli şekillerde pişirilip baharatlandıktan veya işlendikten sonra yenir. İşlenmemiş et, bakteri ve mantarlarla enfeksiyon ve bunların ayrışması sonucunda saatler veya günler içinde bozulur veya çürür.

Et, dünyadaki gıda endüstrisi, ekonomiler ve kültürler için önemlidir. Yine de tat tercihleri, etik, çevresel kaygılar, sağlık kaygıları veya dini beslenme kuralları gibi nedenlerle et (vejetaryenler) veya herhangi bir hayvansal ürünü (veganlar) yememeyi seçen insanlar var.

Kültür

Ortadoğu

Et ürünleri, hem antik çağlarda ilkel şekilde tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlar hem de modern toplum için en arzulanan besin maddelerinden olagelmiştir. Örneğin; Cömertlik ve misafirperverliğe çokça önem vermekle övünen eski Araplar, konuklarına et ikram etmeyi bir iftihar vesilesi olarak görmüşlerdir. Öyle ki ziyafetlerinde et ikram ediyor olmaları dolayısıyla diğer milletlere karşı övünmüşlerdir.[2] Eski Arapların et ikramı konusunda aşırıya kaçmasının, kimi zaman onları ekonomik açıdan sıkıntıya soktuğu da anlaşılmaktadır. Bu bağlamda, "Erkek milletini iki kırmızı helak etmiştir: Et ve şarap" şeklinde bir atasözünün dahi kullanıldığı gözlemlenmektedir. Eski Arapların eti helak olmaya yol açan bir olgu olarak değerlendirmelerinin nedeni ise aşırı et ikramının maddi açıdan insanları darboğaza sokmasıdır.[2]

İslam kültüründe et, ayrıcalıklı bir konuma sahip olan bir tüketim maddesidir. İslam Peygamberi Muhammed'in, eti "Dünya ve ahirette katıkların efendisi" şeklinde tanımlayarak yücelttiği rivayet edilmektedir.[2]

Bazı etlerin kalorileri
110 gramda (4 oz)
Et türüKaloriProteinKarbonhidratlarYağ
balık 110–140 20–25 g 0 g 1–5 g
tavuk göğsü 160 28 g 0 g 7 g
kuzu eti 250 30 g 0 g 14 g
biftek 275 30 g 0 g 18 g
Kemik iliği 450 25 g 0 g 35 g

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ [1] 6 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TDK
  2. ^ a b c Esat Ayyıldız, “Klasik Arap Edebiyatında Et Motifi”, International Malatya Gastronomy Culture and Tourism Conference, ed. Aynur Ismayilova – Gunay Rzayeva (Malatya: IKSAD Publishing House, 2022), 20.

Ayrıca bakınız


İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Yer fıstığı</i>

Yer fıstığı, baklagiller (Fabaceae) familyasından Arachis cinsinin bir türüdür. Tohumlarında %45-60 oranında yağ, %20-30 oranında protein, %18 oranında karbonhidrat, vitaminler ve madensel maddeler içeren, özellikle yağ sanayi ve çerez yapımı başta olmak üzere, sapı kuru ot ve kabuğu da çeşitli şekillerde değerlendirilen değerli bir bitkidir.

Hayvansal üretim ya da yaygın adı ile hayvancılık; ürünleri ve güçleri ile insanlara yararlı evcil hayvanların bakımı, beslenmesi, üretimi ve yetiştirilmesini kapsayan çiftlik ve tarım koludur.

Gıda ya da besin, yaşamı sürdürmek için gereksinim duyulan inorganik ve organik kimyasal maddeleri topluca belirten terim.

<span class="mw-page-title-main">Dev panda</span> memeli hayvan türü

Dev panda veya sadece panda, ayıgiller familyasından, beyaz postu üzerinde bölge bölge siyah büyük benekleri olan, iri, nesli tehlikede olan bir ayı türü. Küçük pandadan ayrıt edebilinmesi için büyük panda veya sadece bambu ile beslendiğine dikkati çekmek için bambu ayısı da denilir. Çin'in dev pandaları dünyada en çok soyu tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan hayvan türlerinden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Orta Çağ'da Avrupa mutfağı</span> 5. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar Avrupa kültürlerinin besinleri, yeme alışkanlıkları ve yemek pişirme yöntemleri

Orta Çağ Avrupa mutfağı, 5. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar Avrupa kültürlerinin besinlerine, yeme alışkanlıklarına ve yemek pişirme yöntemlerine verilen genel addır. Bu dönem boyunca beslenme düzeni ve pişirme yöntemleri Avrupa genelinde değişimlere uğramış ve tüm bu değişiklikler Avrupa'nın modern mutfak kültürünün temelini oluşturmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Antik Yunan mutfağı</span>

Antik Yunanistan'da mutfak kültürü, yalınlığı ve dönemin tarımsal yetersizliklerini yansıtmasıyla bilinir. Bu dönemde beslenme alışkanlıkları, Akdeniz mutfağının üç ana ögesi olan buğday, zeytin yağı ve şarap üzerine kuruludur.

<span class="mw-page-title-main">Veganlık</span> Hayvan kökenli ürünleri ve gıdaları kullanmayı reddeden yaşam tarzı

Veganlık veya veganizm, bazı nedenlerle hayvan kökenli gıdaları ve diğer hayvansal ürünleri kullanmayı reddetmektir. Vegan kişiler, vejetaryen'lerden farklı, hayvan kullanımı yoluyla elde edilen gıdaları, giyecekleri ve yumurta, süt, bal, yün gibi diğer tüm yan ürünleri kullanmayı reddeder.

<span class="mw-page-title-main">Balık eti</span> bir çok canlı tarafından tüketilen yemek çeşidi

Balık eti, deniz, nehir, göl ve diğer tatlı sularda yakalanan soğuk kanlı solungaçları ile solunum yapan hayvanların besin olarak kullanılan etleridir. Midye, yengeç, karides, ıstakoz gibi etleri yenen birçok kabuklu deniz ürünleri mevcuttur ancak bunlar balık eti sayılmaz. Bunlar balık etiyle birlikte deniz ürünleri olarak sınıflandırılır. Birçok balık türü insanlar tarafından yakalanır ve dünyanın hemen her yerinde gıda olarak tüketilir. Balık ürünleri, insanlık tarihi boyunca önemli bir protein ve diğer besin kaynağı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Tavukçuluk</span>

Tavukçuluk; tavukların, et, yumurta ve diğer yan ürünlerinin elde edilmesi amacı ile yetiştiriciliğinin yapıldığı hayvancılık kolu.

<span class="mw-page-title-main">Gıda</span> vücut tarafından tüketilen, enerji sağlayan madde

Yiyecek, canlıların hayatlarını devam ettirebilmeleri için yemek suretiyle tüketmeleri gereken maddelerdir. Belirli bir öğünde tüketilen yiyeceklere yemek denir. Yiyecekler organik veya inorganik maddelerden üretilmiş olabilirler. Yiyeceklerde bulunan ve canlıların yaşamını devam ettirmesi, büyümesi için gerekli olan protein, vitamin, mineral gibi maddelere ise besin veya gıda denir. Ancak gıda sözcüğü "ilaçlar hariç, yaşamı devam ettirmek için tüketilen tüm yiyecek ve içecekler" anlamında da kullanılır. Ultra işlenmiş gıda, kolay yiyecek, organik gıda, abur cubur, fast food, çerez, genetiği değiştirilmiş gıdalar çok tüketilen türlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Nunamiutlar</span>

Nunamiutlar ya da Nunataağmiut İnyupikleri, Amerika Birleşik Devletlerinin Alaska eyaletinde North Slope Borough ilçesinin güneyinde içbölgedeki Brooks Sıradağlarında özellikle de Anaktuvuk Pass denilen geçit bölgesinde yaşayan İnyupiklerin kabilesi. İnyupik Eskimolarının ayrıldığı iki ana kültür grubundan birisidir. Alaska sahillerindeki diğer grup olan Taġiuġmiut kabileleri gibi balina avlamazlar, denizden uzak içbölgede yaşadıkları için Nunamiut adını alırlar ve temel besin kaynağı rengeyiği avcılığıdır.

Tarımsal kimya, tarımsal üretimde, ham ürünlerin yiyecek ve içeceklerde işlenmesinde ve çevresel izleme ve iyileştirmede önemli olan hem kimya hem de biyokimyanın dahil olarak incelenmesidir. Bu çalışmalar, bitkiler, hayvanlar, bakteri ve çevreleri arasındaki ilişkileri vurgular. Bitkisel ve hayvansal üretim, koruma ve kullanımda rol oynayan kimyasal kompozisyonlar ve değişimleri inceleyen bir bilim dalıdır. Temel bir bilim olarak, test tüpü kimyasına ek olarak, insanların kendileri için yiyecek ve lif elde ettikleri ve hayvanları için beslendikleri tüm yaşam süreçlerini kapsar. Uygulamalı bir bilim veya teknoloji olarak, verimi artırmak, kaliteyi artırmak ve maliyetleri azaltmak için bu işlemlerin kontrolüne yönlendirilir. Önemli bir dalı olan kemürji, temel olarak tarımsal ürünlerin kimyasal hammadde olarak kullanılmasıyla ilgilidir.

Et yeme etiği, hayvan eti yemenin doğru olup olmadığı sorusu, gıda etiğinin bir konusu olarak tartışır. İnsanlar hayvan hakları, et üretiminin çevresel etkileri ve sağlıkla ilgili konular gibi çeşitli nedenlerle et yememeyi tercih ederler. Bazıları sırf etin tadını sevmedikleri için hayvanları kesmenin ahlaki açıdan yanlış veya haksız olduğunu savunur.

Antik zamanlardan günümüze kadar hayvanlar dinlerde aktif rol almışlardır. Çeşitli dinlerde ve mitolojilerde tanrı seviyesinde görülmüş, bazen tanrıları temsilen kullanılmış bazen de tanrıların elçileri olarak görülmüştür. Lakin İslam ve diğer semavi dinler hayvanları din içinde çok kullanmaz. İslam yayıldığı coğrafya gereği Ortadoğu'ya özel bazı varlıkları dini hikâyelerde anmıştır. Bunlardan en çok bilineni Muhammed ve Ebubekir'in müşriklerden kaçmak için sığındığı Sevr Dağı çevresinde bulunan bir mağaraya saklanmaları ve mağaranın girişinin bir örümcek tarafından ağ ile gizlenmesi hikâyesidir. Başka bir hikâye ise Nuh ile ilgili olan hikâyedir. İnanışa göre Nuh tufan sırasında gemisine her ırktan iki cinsiyete ait canlılar almış ve tufandan sonra bu canlılar üreyerek soyunu devam etmiştir. İslam neredeyse tüm İbrahimî dinler gibi insanları hayvanların sahibi olarak kabul eder. Kur'an'da ise hayvan kelimesi bazen hakaret olarak kullanılır. Lakin Allah Kur'an'da hayvanlara merhameti de emretmiştir. Muhammed'in kedisi Müezza bu konu üzerinde fikir vermek için kullanılabilir. Kaynaklara göre bir gün kedi Muhammed'in kıyafeti üstünde uykuya dalmış, Muhammed ise onu uyandırmamak için kıyafetindeki kumaşı kesmiştir. Bu yüzden kedi beslemek İslam inancına göre sünnettir. Muhammed'in kedi sevgisine atıfta bulunan bir başka hikâye ise Uhud Savaşı sırasında gerçekleşir. Muhammed ordunun önüne yavrularını emziren bir kedi çıkınca durdurmuştur. Ayrıca kedinin başına ezilmemesi için bir nöbetçi dikmiş, orduyu o kedinin etrafından dolaştırmıştır. Savaş sonunda ise nöbetçiden kediyi geri istemiş ve ismini Müezza koyup sahiplenmiştir. İddialara göre Müezza siyah ve beyaz renklerinde bir Habeş kedisidir. Müezza isminin geçtiği son hikâye ise kedilerin temizliği ile ilgilidir. Muhammed, kedisi Müezza içtikten sonra kapta kalan su ile abdest alacakken Sahabe-i Kiram Ebu Nuaym "Ya Resul o sudan kedi içti" deyince, Muhammed "Onlar en temiz ağıza sahiptirler." demiş ve abdest almıştır. Ayrıca Muhammed'in Umeyr adını verdiği kuşu ölen Zeyd adlı bir çocuğa taziye ziyaretine gittiği de söylenir. Deve ayrıca coğrafya gereği İslam kaynaklarında geçer, Muhammed ile ilgili hikâyelerin bazılarında deve geçer. Bunlardan biri Muhammed'in torunlarının deve isteğidir. Muhammed parası olmadığı için deve alamamış ama çocukları sırtına almıştır. Bu konuyla ilgili son hikâye ise Abdullah bin Ömer'in deve istediği hikâyedir. Bir gün Abdullah, babası ve Muhammed'in bulunduğu bir kafilede deveye biniyordu. Abdullah hafif olduğu için hızlı gidiyor ve sık sık kafilenin başına geçiyordu, babası ise bu duruma oldukça kızıyordu. Bunun üzerine Muhammed deveyi satın almak istedi, Abdullah'ın babası ise ücretsiz olarak vermek istedi, Muhammed ısrarcı oldu ve deveyi satın aldı. Deveyi aldıktan sonra ise deveyi çocuğa verdi. Ayrıca istediği kadar hızlı gidebileceğini söyledi.

<span class="mw-page-title-main">Hayvansal ürün</span>

Hayvansal ürün, bir hayvanın vücudundan elde edilen herhangi bir malzemedir. Örnekler, yağ, et, kan, süt, yumurta ve bunların yanında kurutulmuş balık mesanesi ve peynir mayası gibi daha az bilinen ürünlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Umman mutfağı</span>

Umman mutfağı Arap, İran, Hint, Asya, Doğu Akdeniz ve Afrika mutfaklarından etkilenmiştir. Yemekler genellikle tavuk, balık ve kuzu etinin yanı sıra pilavdan yapılır. Umman'daki yemeklerin çoğu, zengin bir baharat, bitki ve turşusu karışım içerir.

<span class="mw-page-title-main">Moritanya mutfağı</span>

Moritanya mutfağı, Moritanya İslam Cumhuriyeti'nin ulusal mutfağıdır. Sahra'da yaşayan veya kervanlarla çölü geçen Afrika ve Arap halklarının mutfaklarından etkilenmiştir. Benzer kökenleri nedeniyle kuzeyde Fas, güneyde Senegal mutfağına benzer.

<span class="mw-page-title-main">Liberya mutfağı</span>

Liberya mutfağı, Batı Afrika ülkesi olan Liberya'nın yemek kültürüdür. Liberya mutfağı; pirinç, manyok, muz, tatlı patates, tropikal meyvelerin ve sebzelerin yanı sıra balık, et ve daha fazlasının tüketimine odaklanır.

<span class="mw-page-title-main">Gıda sosyolojisi</span>

Gıda sosyolojisi, toplumun ilerleyen tarihi ve gelecekteki gelişimi ile ilgili kaygılardan ortaya çıkan gıda çalışmasıdır. Gıda sosyolojisi içerisinde; üretim, hazırlık, tüketim, dağıtım, etik, kültürel vb. konular barındırır. Toplumumuzdaki gıda dağıtımının yönü, gıda tedarik zincirindeki değişikliklerin analizi ile incelenebilir. Özellikle küreselleşme, gıda dağıtım endüstrisinde baskı etkisi yaratarak gıda tedarik zinciri üzerinde önemli etkilere sahiptir.

Büyükbaş hayvanlar, çiftliklerde ve tarım sektöründe önemli bir rol oynayan büyük ve güçlü hayvanlardır. İnek, boğa, öküz ve manda gibi türler bu kategoriye dahildir. Büyükbaş hayvanlarda fiziksel özellikler ön plana gelmektedir. Genellikle büyük bir vücut yapısına sahiptirler ve sırtlarında kambur bir şekil bulunur. Bununla birlikte, güçlü kas yapıları, büyükbaş hayvanları tarımsal çalışmalarda kullanılmak üzere ideal hale getirir. İneklerin en bilinen kullanımı süt üretimidir. Süt, insanlar için sağlıklı ve besleyicidir. Bu, pek çok farklı ürünün temel hammaddesidir. Bunun yanı sıra, büyükbaş hayvanlar et üretimi için de büyük oranda önem taşır. İnek ve öküzler, et tüketimi için yetiştirilir, olgun hale geldiklerinde ise etleri için kesim aşamasına girerler. Etleri protein açısından zengin ve besleyicidir. Büyükbaş hayvanların eti, çeşitli yiyeceklerin hazırlanmasında kullanılır ve et endüstrisi büyük bir ekonomik sektördür.