İçeriğe atla

Estonya tarihi

Estonya tarihi, bugünkü Estonya topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

Orta Çağ

Estonya'da bulunan Yeni Taş Çağı'ndan kalma çömlek parçaları

Estonlar, binlerce yıl önce Uralların ötesinden bulundukları bölgeye göç etmişlerdir. Konuştukları dil Ural Dil Ailesi'nin Fin-Ugor dilleri grubundandır. Finler ve Macarlarla tarihi yakınlıkları vardır. Estonya kelimesinin bölgenin Baltık denizinin doğusu olması nedeniyle doğuda yaşayanlar manasında Eastern'den türediği söylenir. 600 yıl önce Baltık denizi kıyısındaki limanları geliştirmişlerdir.

Estonlar Avrupa'da Hristiyanlığı en geç kabul eden uluslardan biridir. 12. yüzyılda bölgeye ticaret amacıyla gelen Cermenler bölgede yaşayan Pagan Baltık ve Fin-Ugor halklarını Hristiyanlığa davet ettiler. İsteksiz halka Hristiyanlığı zorla kabul ettirmek amacıyla Papa tarafından asker gönderildiği bilinmektedir. 13. yüzyılda Töton şövalyeleri Estonya ve Letonya topraklarında Livonya Konfederasyonu adı verilen bir konfederasyon kurdular. Yüzyılın sonlarında Talinn dahil birçok Estonya kentleri Kuzey Alman Ticaret ortaklığı olan Hansa Birliği'ne katıldılar. Estonlar 16. yüzyıl ortalarına kadar Alman soyluları tarafından yönetildi.

Yeni Çağ

Narva Kuşatması (1558)

1517 yılında Avrupa'da başlayan Protestan Reformu Estonya'yı da etkiledi. 1524 yılından sonra Estonların çoğu Protestanlığa geçtiler. 1558-1582 yılları arasında Rusya ile Danimarka, Litvanya, Lehistan ve İsveç arasında çıkan Livonya Savaşı'nı Rusya kaybetti. Estonya'nın kuzey bölümü İsveç İmparatorluğuna geçti, güney kısmı ise Lehistan-Litvanya Birliği egemenliğine girdi. 1625 yılına gelindiğinde Estonya'nın tümü İsveç egemenliği altına girmişti.

1700-1721 yılları arasında Rus çarı I. Petro Baltık Denizi'nde Rusya'ya bir liman kazandırma amacıyla İsveç'e saldırdı. Büyük Kuzey Savaşı adı verilen bu savaşta Danimarka-Norveç, Prusya ve Hannover de Rusya'nın yanında yer aldı. Osmanlı Devleti ise İsveç'i destekledi. 1709 yılında İsveç kralı XII. Karl Rusya'ya karşı Poltava Savaşı'nda büyük bir yenilgiye uğradı ve Osmanlı Devleti'ne sığındı. İsveç kralını takip etmek amacıyla Rus ordusunun Osmanlı Devleti'ne ait Boğdan'a girmesi üzerine 1711 yılında Osmanlı ordusu Prut nehri boylarına Rus ordusuyla Prut Savaşı'nı yaptı. Osmanlılar Rusları bu savaşta yenilgiye uğrattılar ama İsveç ordusu tamamen dağılmış ve kumandansız kalmıştı. İsveç 1721 yılında Rusya'yla Nystad Antlaşması'nı imzalayarak Estonya dahil birçok Baltık topraklarını Rusya'ya bırakmak zorunda kaldı.

Yakın Çağ

Estonya Bağımsızlık Bildirgesi (24 Şubat 1918)

Estonya 18. ve 19. yüzyıl boyunca 200 yıl süreyle Rusya'nın elinde kaldı. Ekim Devrimi'nde Çarlık Rusyası'nın devrilmesiyle Estonya 24 Şubat 1918'de bağımsızlığını ilan etti. Ancak Haziran 1940 tarihinde Estonya bu sefer Sovyetler Birliği tarafından işgal edildi. 1941-1944 arasındaki Alman işgali dışında 1991'e kadar olan dönemde Estonya Sovyet egemenliğinde kaldı. Estonya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Sovyetler Birliği'nin en zengin cumhuriyetlerinden biriydi.

Estonya Sovyetler Birliği'nden ilk ayrılan ülkedir. 20 Ağustos 1991 tarihinde, Sovyetler Birliği'nin çökmesi ile birlikte Şarkı Devrimi'yle bağımsızlığını tekrar ilan etmiştir. 20 Ağustos Estonya'nın ulusal bayramı olarak kabul edilmektedir. 31 Ağustos 1994'te Rus askerlerinin ülkeden çekilmesi ile, Estonya Batı Avrupa ve diğer bölgelerdeki ülkelerle ilişkilerini bağımsız olarak yönetme hakkını aldı. 29 Mart 2004 tarihinde NATO'ya, 1 Mayıs 2004 tarihinde ise Avrupa Birliği'ne katıldı.

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Estonya</span> Kuzey Avrupada bir ülke

Estonya ya da resmî adıyla Estonya Cumhuriyeti, Kuzey Avrupa'da bulunan bir Baltık devletidir. Kuzeyinde Finlandiya Körfezi ve Finlandiya, güneyinde Letonya, batısında Baltık Denizi ve İsveç, doğusunda Peipus Gölü ve Rusya bulunmaktadır. Başkenti ve en büyük şehri Tallinn'dir. Estonya toprakları anakara ve Baltık Denizi'ndeki 2.222 adadan oluşur. Nemli karasal iklim görülür. Ülke nüfusunun büyük çoğunluğunu bir Fin halkı olan Estonlar oluşturmaktadır. Ülkenin resmî dili, Finceden sonra dünyanın en çok konuşulan ikinci Baltık-Fin dili olan Estoncadır. Yapılan araştırmalara göre Estonya, Avrupa'nın; komşusu Finlandiya'dan sonra en temiz ikinci ülkesi, yaşam kalitesi en yüksek dokuzuncu ülkesi, en güvenli beşinci ülkesidir.

<span class="mw-page-title-main">Letonya</span> Kuzey Avrupada yer alan bir ülke

Letonya ya da resmî adıyla Letonya Cumhuriyeti, Kuzey Avrupa'da yer alan bir ülkedir. Kara sınırlarını kuzeyde Estonya, güneyde Litvanya; doğuda ise Rusya ve Belarus ile paylaşmaktadır. Aynı zamanda Letonya, İsveç ile denizden sınırdaştır. Letonya'nın en büyük şehri ve başkenti Riga'dır. 1 Mayıs 2004'ten beri Avrupa Birliği üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Tartu</span> Estonyada bir şehir

Tartu, Estonya'nın en büyük ikinci kentidir. 38,8 kilometre karelik yüzölçümü olan kentin nüfusu 2020 sayımına göre 92.972'dir. Tartu ile ilgili ilk yazılı belgeler 1030'a kadar dayanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Estonlar</span> Estonyada çoğunluğu oluşturan Ural halkı

Eston, Estonya'nın çoğunluğunu oluşturan ve ülkenin resmi dili olan Estoncayı konuşan etnik gruba verilen isimdir. Estonlar, binlerce yıl önce Uralların ötesinden bulundukları bölgeye göç etmişlerdir. Konuştukları dil Ural Dil Ailesi'nin Fin-Ugor dilleri grubundandır. Finler ve Macarlarla tarihi yakınlıkları vardır. Estonya sözcüğünün bölgenin Baltık denizinin doğusu olması nedeniyle doğuda yaşayanlar manasında Eastern'den türediği söylenir. 600 yıl önce Baltık Denizi kıyısındaki limanları geliştirmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Macarca</span> Macaristanın resmi dili

Macarca (kendi dilinde

<span class="mw-page-title-main">XII. Karl</span> İsveç kralı

XII. Karl ya da Türkçe kaynaklarda kullanılan lakabıyla Demirbaş Şarl, 5 Nisan 1697 – 30 Kasım 1718 tarihleri arasında İsveç kralı. Bağlı bulunduğu hanedan Wittelsbach Hanedanı'nın bir kolu olan "Palatina-Zweibrücken" Hanedanı idi. XII. Karl'ın babası XI. Karl ve annesi Ulrika Elanoara Danimarkalı idi. Bunların hayatta kalan tek erkek çocuğu olarak 5 Nisan 1697'de babasının ölümü üzerine XII. Karl adıyla daha 14 yaşında İsveç Krallığı kralı ve babasının hanedanının hükümdarı olduğu modern Almanya'da bulunan "Palatina-Zweibrücken Dükü" oldu ve iki hükümdarlığı 30 Kasım 1718'de daha 36 yaşında iken Fredrikshald kuşatması sırasında öldürülmesine kadar yönetti.

<span class="mw-page-title-main">Prut Antlaşması</span> 1711 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya arasında yapılmış bir antlaşma

Prut Antlaşması, 21 Temmuz 1711 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya arasında yapılmış bir antlaşmadır.

<span class="mw-page-title-main">Fin-Ugor kavimleri</span>

Fin-Ugor halkları, bugün Kuzeydoğu Avrupa'da yaşayan ve aynı dil ailesini oluşturan halklar topluluğu. Fin-Ugor halklarının konuştuğu diller ve lehçeler Samoyed dilleri dışındaki tüm Ural dilleri değişkelerini kapsayan Fin-Ugor dilleri grubuna girmektedir. Bu kavimlerin toplam nüfusu 30 milyon civarındadır. Fin-Ugor halklarının en bilinenleri Macarlar, Finler ve Estonlardır.

<span class="mw-page-title-main">Belarus tarihi</span>

Belarus tarihi Belarus'un tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

Litvanya tarihi bugünkü Litvanya topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Letonya tarihi</span>

Letonya tarihi bugünkü Letonya topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Livonya Konfederasyonu</span>

Livonya Konfederasyonu günümüzdeki Estonya ve Letonya topraklarında Töton şövalyeleri tarafından Ridzene ve Daugava nehirleri daha sonra Riga Şehri olacak bölgede kurulmuş, 1228-1560 yılları arasında var olmuş bir konfederasyondu. Livonya Tarikatı, Riga Başpiskoposluğu, Dorpat Piskoposluğu, Ösel-Wiek Piskoposluğu ve Kurlandiya Piskoposluğu olarak 5 küçük devletçikten oluşuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Livonya Savaşı</span>

Livonya Savaşı 1558–1582 yılları arasında Rusya Çarlığı ile Danimarka, Litvanya Grandüklüğü, Lehistan Krallığı ve İsveç Krallığı'ndan oluşan bir koalisyon arasında yapılmış uzun süreli bir savaştır.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Kuzey Savaşı</span> Rus Çarlığı önderliğindeki koalisyonun İsveç İmparatorluğuna karşı giriştiği çatışma

Büyük Kuzey Savaşı (1700–1721) Rusya Çarlığı önderliğindeki koalisyonun İsveç İmparatorluğu'nun Kuzey, Orta ve Doğu Avrupa'daki üstünlüğüne başarıyla karşı koyduğu çatışmaydı. İsveç karşıtı ittifakın baştaki liderleri Rusya Çarı I. Petro, Danimarka-Norveç Kralı IV. Frederik ve Polonya Kralı Güçlü II. Augustus'tu. IV. Frederik ve II. Augustus, XII. Charles komutasındaki İsveç tarafından mağlup edildi ve sırasıyla 1700 ve 1706'da ittifaktan çekildi ancak 1709'da XII. Charles'ın Poltova Muharebesi'ndeki yenilgisinden sonra yeniden katıldı. Büyük Britanya Kralı I. George ve Hanover Elektörlüğü, 1714'te Hanover ve 1717'de Britanya için ve Prusya Kralı I. Frederick William 1715'te koalisyona katıldı.

<span class="mw-page-title-main">Narva</span>

Narva, Estonya'nın üçüncü büyük şehridir. Rusya sınırında, Estonya'nın en doğusunda yer almaktadır. Peipus Gölü'nden doğan Narva Nehri buradan geçmektedir. Narva, 2023 yılı itibarıyla 53.626 kişilik nüfusa sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Livonya Guberniyası</span>

Livonya Guberniyası, Rus İmparatorluğu'nun guberniyalarından biriydi. Guberniya, üç Baltık guberniyasından biri olup günümüz Letonya'nın kuzeyini ve Estonya'nın güneyini kapsamaktaydı. Guberniyanın merkezi Riga idi.

<span class="mw-page-title-main">Lehistan-İsveç savaşları</span>

Lehistan-İsveç savaşları, Lehistan-Litvanya Birliği ile İsveç İmparatorluğu arasında geçen savaşlar. Genel olarak yorumlandığında, bu terim 1563 ve 1721 arasındaki bir dizi savaşları yer alır. Daha özetleyici olarak, 1600 ve 1629 arasındaki belirli savaşları ifade eder.

Kuzey Savaşları, 16. ve 17. yüzyılda Kuzey ve Kuzeydoğu Avrupa'da yapılan bir dizi savaş için kullanılan bir terimdir. Bu savaşlar için uluslararası kabul görmüş bir isimlendirme henüz yoktur. Kronolojiye göre Büyük Kuzey Savaşı genellikle Kuzey Savaşlarının sonuncusu olarak kabul edilirken, hangi savaşın Birinci Kuzey Savaşı'nı oluşturduğuna dair farklı bilimsel görüşler vardır.

<span class="mw-page-title-main">İsveç Livonyası</span>

İsveç Livonyası 1629'dan 1721'e kadar İsveç İmparatorluğu'nun hakimiyetindeydi. Modern Estonya'nın güney bölümünü ve kuzey bölümünü oluşturan bölge Modern Letonya'nın, 1600-1629 Polonya-İsveç Savaşı sırasında Polonya-Litvanya Livonia Dükalığı'nın büyük bölümünün fethini temsil ediyordu. Livonia'nın bir kısmı ve Riga şehri, 1621 gibi erken bir tarihte İsveç kontrolü altındaydı ve durum 1629 Altmark Ateşkesi'nde resmileştirildi, ancak tüm bölge 1660'ta Oliva Antlaşması'na kadar resmen devredilmedi. Wenden'in azınlık kısmı Polonya-Litvanya Topluluğu tarafından tutulan Voyvodalık, bugün Letonya'nın Latgale bölgesine karşılık gelen Infllanty Voyvodalığı olarak yeniden adlandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Çud</span>

Çud, günümüzde Estonya, Karelya ve kuzeybatı Rusya olan topraklarda yaşayan Baltık-Fin halkları için erken Doğu Slav kaynaklarında kullanılan bir terimdir. Terim, aynı zamanda diğer Fin-Ugor halklarını tanımlamak için de kullanılmıştır.