İçeriğe atla

Estonya mitolojisi

Estonya mitolojisi, Estonya halkına mitolojik hikâyeler verilen isimdir. Hristiyanlık öncesi ve Orta Çağ Estonya mitolojisine ilişkin bilgiler tarihi kayıtlarda, gezginlerin anlatımlarında ve dini kayıtlarda görülür. Estonya folklorunun sistematik kayıtları 19. yüzyılda başladı.[1]

Eski kroniklerde Estonya mitolojisi

1222'de Livonia Henry Chronicle'a göre Estonyalılar düşmanın ölülerini parçalayıp yakarlardı.[1] Kremasyonun, ölen kişinin öbür dünyaya yolculuğunu hızlandırdığına ve yakılan vücudun canlılar için tehlikeli olduğu düşünülen toprağa bağlı ruhlar haline gelmeyeceği düşünülüyordu.

Yaz Bayramı: 1578'de Balthasar Russow tarafından tanımlanmış mitolojik bir kavramdır.[2]

Folklorda efsanevi motifler

En eski otantik mitlerin bazı izleri runik şarkılarda hayatta kalmış olabilir. Dünyanın doğuşu ile ilgili bir şarkı vardır. Şarkıya göre bir kuş üç yumurta bırakıp yavruları yerleştirmeye başlar. Biri Güneş olur, biri Ay olur, diğeri Dünya olur. Diğer Fin-Ugor halklarının da dünyanın bir yumurtadan çıktığına dair mitleri vardır.[3]

Bu motifler Yunanlar gibi tam bir hikâye olarak geçmezdi. Genellikle kısa bir söyleyiş şeklinde yazılırdı. Estonya runik şarkılarından bazı efsanevi motifler:

  • güçlü bir meşe gökyüzüne doğru büyür, sonra kesilir ve çeşitli efsanevi nesnelere dönüştürülür[4]
  • Güneş, Ay ve Yıldız genç bir kızın talipleridir, sonunda kız Yıldızı kabul eder.
  • kurnaz bir demirci altından bir kadını döver, ancak ona bir ruh veya bir akıl veremez.
  • kutsal koru, sevişen bir çift tarafından saygısızlık edildikten sonra solmaya başlar; Sadece dokuz kardeşi feda etmek onu temizler
  • güçlü kahramanlar korkunç dev bir öküzü öldüremez,
  • kızını öldürmek zorunda kalan bir kadın, daha sonra Hava Bakiresi olarak cennette yaşamaya başlar.
  • bir kız bir balık bulur ve kardeşinden onu öldürmesini ister, balığın içinden bir kadın çıkar
  • genç kızlar geceleri dışarı çıkarlar ve kutsal korudan (ya da ölüler diyarından) genç erkekler onlara zenginlik sunarak onları baştan çıkarırlar.
  • Bir göl, düşüncesiz bir kadın veya ensest bir çift tarafından saygısızlık edildiğinde başka bir yere gider

Edebi mitoloji

Friedrich Robert Faehlmann ve Friedrich Reinhold Kreutzwald'nın yazdığı Kalevipoeg mitolojinin edebi tarafını oluşturur. Faehlmann ayrıca Estonya folklorunun motiflerini (efsanelerden ve halk şarkılarından), Fin mitolojisi (Ganander'ın Mythologia Fennica kitabından yararlanarak) ve klasik Yunan mitolojisi ile birleştiren sekiz kurgusal mit yazdı. Matthias Johann Eisen, halk efsanelerini inceleyen ve bunları edebi formda yeniden düzenleyen başka bir halk bilimci ve yazardı. Çağdaş bilim adamlarının çoğu bu edebi eserleri otantik Estonya mitolojisi olarak kabul etti.

Estonyalı mitolojik ve edebi mitolojik varlıklar, tanrılar ve efsanevi kahramanlar

  • Pikker (Äike) - Gök gürültüsü
  • Äiatar - dişi bir iblis, Şeytanın kızı
  • Alevipoeg - Alev'in oğlu ve Kalevipoeg'in arkadaşı
  • Ebajalg - şeytani kasırga
  • Ehaema - Alacakaranlığın Annesi, bir ruh veya elf,
  • Eksitaja - insanların bir ormanda ya da bataklıkta yollarını kaybetmelerine neden olan kötü bir ruh
  • Haldjalar (hükümdar) - elflerin, perilerin, bir yerin, kişinin, bitkinin veya hayvanın koruyucu ruhu
  • Hall - sıtmanın kişileştirilmesi
  • Hämarik - alacakaranlığın kişileştirilmesi, güzel bir genç kız
  • Hännamees - yiyecek, para ve diğer dünyevi malları çalıp sahibine getiren bir iblis
  • Hiid - dev
  • Hiiela - öbür dünya, ölüler diyarı
  • Hiieneitsid - ölüler diyarından kızlar
  • Hiis - kutsal koru
  • Hingeliblikas - güve şeklinde bir kişinin ruhu
  • Hingeloom - bir böcek veya küçük bir hayvan şeklinde bir kişinin ruhu
  • Hoidja - koruyucu varlık
  • Härjapõlvlane - goblin
  • Ilmaneitsi, İlmatütar - Hava Kız, Hava Bakiresi
  • Ilmarine, Ilmasepp - diğer şeylerin yanı sıra Güneş ve Ay'ı da döven efsanevi bir demirci
  • Ilo - Bayramlarla ilişkili bir varlık
  • Järvevana - Göldeki Yaşlı Adam lakaplı bir varlık
  • Jumal - Tanrı
  • Jutta - kuşların kraliçesi, Taara'nın kızı
  • Juudaline - şeytan
  • Kaevukoll
  • Kaitsja - bir koruyucu
  • Kalevipoeg - Estonya'nın efsanevi antik kralı
  • Kalm - ölüler diyarının hükümdarı
  • Kalmuneiu - Mezarın Bakiresi, ölüler diyarından bir kız
  • Katk - vebanın kişileştirilmesi
  • Kaval - efendisi Vanapagan'ı kandıran kötü Şeytan
  • Kodukäija - huzursuz bir ziyaretçi hayaleti
  • Koerakoonlane - köpek burnu olan şeytani bir savaşçı
  • Koit - genç bir adam, Hämarik'in ebedi sevgilisi, Şafak'ın kişileştirilmesi
  • Koll -
  • Kolumats - bir öcü
  • Kratt - yiyecek, para ve diğer dünyevi malları çalan ve sahibine getiren bir iblis (pisuhänd, tulihänd, hännamees olarak da adlandırılır)
  • Kuu - Ay
  • Kõu - Gök gürültüsü, Uku'nun oğlu Pikker'in kardeşi
  • Kääbas - mezar, ölüm ruhu
  • Külmking - kutsal olmayan bir ölü ruhu, orman ruhlarını rahatsız ettiklerinde çocukları yer
  • Lapi nõid - Lapland'ın cadısı
  • Leiger (oyuncu) - Hiiumaa adasında yaşayan bir dev, "Suur Tõll" adlı devin küçük kardeşi
  • Lendva - kötü bir cadı tarafından gönderilen bir hastalık
  • Libahunt, Sutekskäija - kurt adam
  • Liiva-Annus veya Surm - Ölüm kavramı ile ilişkili varlık
  • Linda - Kalevipoeg'in annesi
  • Lummutis - bir hayalet
  • Luupainaja - kabus kavramı ile ilişkili varlık
  • Maa-alune - yerin altında yaşayan ve hastalıklara neden olan bir yaratık
  • Maajumalad - Dünya Tanrıları
  • Maaemä - Toprak Ana
  • Majauss - yılan şeklinde bir koruyucu ruh
  • Mana - ölülerin varsayımsal hükümdarı
  • Manala - ölüler ülkesi
  • Manalane - ölüler diyarının sakini
  • Marras - ölüm ruhu, ölümün habercisi
  • Mereveised - Deniz inekleri
  • Metsaema - Orman Annesi
  • Metsavana - Ormanın Yaşlı Adamı
  • Metsik - bereket tanrısı
  • Mumm - bir hayalet
  • Murueide Tütred - Murueit'in kızları, güzel bakireler
  • Murueit - ölüler diyarına bağlı dişi bir orman ve toprak ruhu
  • Näkk - şekil değiştiren su ruhu, genellikle insan şeklinde, erkek veya dişi, bazen de hayvan olarak ortaya çıkar.
  • Nõid - cadı
  • Olevipoeg - Kalevipoeg'in arkadaşı
  • Painaja - kabus kavramı ile ilişkili varlık
  • Pakane - Don olayı ile ilişkili mitolojik varlık
  • Pardiajaja - yarı şeytani savaşçı
  • Peko - doğurganlık tanrısı
  • Peninukk - yarı şeytani savaşçı
  • Penn
  • Peremees - bir usta
  • Pikne, Pikker - Gök Gürültüsü
  • Piret - Suur Tõll'un karısı
  • Pisuhänd - hazine getiren bir cin
  • Puuk - hazine getiren bir cin
  • Põrguneitsi - Cehennem Bakiresi
  • Päike - Güneş
  • Rongo
  • Rõugutaja - çavdar mahsullerinin koruyucusu, doğum yapan kadınların ve Narva şehrinin tanrıçası
  • Rukkihunt
  • Salme
  • Sulevipoeg - Sulev'in oğlu, Kalevipoeg'in arkadaşı
  • Suur Tõll - Saaremaa Adası'nda yaşayan dev kahraman
  • Taara - doğa tanrısı, bazen yüce tanrı olarak kabul edilir
  • Tharapita, Taarapita, Tarapita - savaş tanrısı
  • Taevataat - Gökyüzünün Babası
  • Täht - Yıldız
  • Tallaja -
  • Tikutaja
  • Tõll -
  • Tõnn - bir peri, doğurganlık tanrısı
  • Tont - hayalet
  • Toonela - ölüler diyarı
  • Tooni - ölüm tanrısı, ölülerin hükümdarı
  • Toor, Tooru - İskandinav Thor ile ilgili batı Estonya'da bilinen bir tanrı
  • Tulbigas
  • Tulihänd, Pisuhänd - uçan ev cini, zenginliği toplamaya ve korumaya yardımcı olur
  • Turis
  • Tuule-Emä - Anne Rüzgar
  • Tuuleisa - Baba Rüzgar
  • Tuulispask - kasırga
  • Tuuslar - Finlandiya'da yaşayan bir büyücü
  • Udres-Kudres - "Güneşin Oğlu", halk şarkılarının kahramanı
  • Uku - yüce tanrı
  • Vanemuine - şarkıların, sanatın ve edebiyatın tanrısı
  • Vanapagan- Şeytan
  • Varavedaja - yağma taşıyıcısı
  • Varjuline - gölge ile ilişkili varlık
  • Veehaldjas - suyun ruhu
  • Veteema - Suların Annesi
  • Vetevana - Su Ruhu
  • Vihelik
  • Vilbus
  • Virmalize - Kutup Işıkları
  • Viruskundra

Hristiyan azizleri tanrılar olarak yorumladılar:

  • Jüri (St George) - tarım tanrısı
  • Laurits (St Lawrence) - ateş tanrısı
  • Mart (St Martin) - doğurganlık tanrısı
  • Olev (Aziz Olaf) - Aziz Olaf Kilisesi'nin efsanevi kurucusu
  • Tõnn (St Anthony) - mahsullerin ve domuzların doğurganlık tanrısı

Mitolojik eşyalar ve yapılar

  • Beyaz Gemi (valge laev) - özgürlük getiren veya insanları daha iyi bir ülkeye götüren efsanevi gemi.
  • Tırnaklı şapka (küüntest kübar) - taşıyıcıyı (genellikle Vanatühi) görünmez kılan şapka.
  • Eldivenler (kirikindad) - özellikle kilise eldivenlerinin ve denizcilerin giydiği eldivenlerinin koruyucu sihirli güçlere sahip olduğuna inanılıyordu. Eldivenler özel geometrik desenlerle ve dar kırmızı çizgilerle süslenmiştir. Eldivenlerin içinde birçok fısıltı ve büyü vardır çünkü zanaatkar iplik yaparken, boyarken ve örerken şarkı söylerdi.
  • Kemer (kirivöö) - tüm zanaat öğeleri arasında en eskisi, büyülü desenlere sahipti, kırmızı dokuma kayışlar ve bağcıklar taşırdı.
  • Kutsal taşlar - Son buz devri Estonya'da birçok büyük taş (Eratik) bıraktı. Birçoğu kutsal kabul edildi ve insanlar gümüş, kan, kırmızı kurdeleler ve madeni paraları feda etmeye ve refah istemeye geldiler. Çoğu zaman, taşların içinde küçük delikler vardır, muhtemelen bazıları kurbanı yerleştirmek için kullanıldı. Deliklerin anlamı ve işlevi yine de tartışmalıdır, Heino Eelsalu'ya göre delikler takvim işlevi görüyor olabilir.
  • Gezen Ormanlar - Seyahat eden ormanlarla ilgili çoğu hikâye Estonya'nın kıyı bölgelerinde bulunur.

Kaynakça

  1. ^ a b A History of Pagan Europe, P. 181 1 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 0-415-09136-5
  2. ^ Funk & Wagnalls Standard Dictionary of Folklore, Mythology, and Legend. Funk & Wagnalls. 1972. ISBN 978-0-308-40090-0. 
  3. ^ "ECHOES OF ANCIENT CATACLYSMS IN THE BALTIC SEA" (PDF). Electronic Journal of Folklore. 15 Mart 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2008. 
  4. ^ "THE GREAT OAK, THE WEAVING MAIDENS". Electronic Journal of Folklore. 20 Şubat 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2008. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Mısır tanrıları Mısır mitolojisinde adı geçen tanrılardır.

<span class="mw-page-title-main">Pers mitolojisi</span>

Pers mitolojisi, İran platosu ve onun sınır bölgeleri ile Karadeniz'den Hoten'e kadar uzanan Orta Asya bölgelerinde yaşamış ve birbirleriyle kültürel ve dilsel olarak ilişkili olan eski halkların inanç ve ibadet uygulamalarının bütününe verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Aztek dini</span>

Aztek mitolojisi veya Aztek dini, Tolteklerin çöküşünün ardından 13-16. yüzyıllar arasında Meksika Vadisi'nde önemli bir uygarlık olarak ortaya çıkan Aztekler tarafından geliştirilmiş bir inanç, efsane ve gelenekler bütünüdür. 100'den fazla tanrısıyla çok tanrılı pantheona sahip sahip Aztek dini, gerek kendisinden eski gerekse kendisiyle eş zamanlı olarak aynı coğrafi bölgede ortaya çıkmış inançlar, mitler, kültürel ve kozmik imgelerden yoğun oranda etkilenmiştir. Ayrıca Aztek dini çok önemli ve sıkı bir mistik karaktere sahiptir ve liturjik açıdan çok gelişmiştir. Seremoniler ve ritüeller büyük bir titizlikle, belirli takvimleri çok sıkı bir şekilde takip ederek gerçekleştirilir ve dinî olduğu kadar siyasi ve toplumsal açıdan da önem arz ederdi. Ayrıca uzun yıllar boyunca kurgu eserlerinde yer almış antik ritüellerde insan kurban edilmesi anlayışı da Aztek inancında yer etmiş, ritüellerde gerçekten insan kurban edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İskandinav mitolojisi</span> İskandinav kültürü, dinleri

Nors veya İskandinav mitolojisi, İskandinavya'da yaşamış Kuzey Cermen halklarının Hristiyanlık öncesi dinleri, inanışları ve efsaneleri. Cermen mitolojisinin bir parçası olan İskandinav mitolojisi, Anglosakson mitolojisi ve Kıtasal Cermen mitolojisi ile yakından ilişkilidir.

<span class="mw-page-title-main">İye</span>

İye - Türk, Altay ve Tatar mitolojilerinde koruyucu ruh. Değişik Türk dillerinde Yiye, Eğe, İçi, Is, Ez şeklinde de söylenir. Moğolcada Ezen, Ejen, Eçen, Edin olarak bilinir. Genel ve özel olmak üzere iki anlamı vardır.

  1. Genel Anlam: Sahip. Koruyucu. Bir şeyin maliki.
  2. Özel Anlam: Bir şeyin koruyucu ruhu. Bir varlığın içindeki gizli güç.
<span class="mw-page-title-main">Macar mitolojisi</span>

Macar mitolojisi, efsaneleri, masalları, olağanüstü öyküleri, insanüstü varlıkları ve tanrıları içeren bir anlatılar ve derlemeler bütünüdür.

Fin mitolojisi, kökenini bugün Fin halkının çok az bir kısmının inandığı Fin paganizminden alır. Kendileri gibi bir Fin-Ugor kavmi olan Estonlar ile komşuları, Hint-Avrupalı Balt ve İskandinav halklarının mitolojileriyle de pek çok ortak temayı paylaşır. Hatta kimi mitler gene bir Fin-Ugor halkı olan komşuları Laponlardan direkt alınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Aborijin mitolojisi</span>

Avustralya ve Tazmanya’ya 40 bin ile 60 bin yıl önce gelen ve günümüzde bile avcı toplayıcı olarak yaşayan Aborijinler, pek çok klan ve dil grubuna ayrıldığından bir bütün olarak Aborijin mitolojisinden söz etmek zordur. Buna rağmen sözlü geleneğe dayanan yaratılış ile insan-doğa ilişkisini açıklamaya yoğunlaşan söylence ve mitolojiler arasında benzerlikler bulmak mümkündür. Aborijinler yeryüzü üzerinde mevcut canlı ve cansız tüm varlıkları kutsal olarak kabul etmekte, ata totemi kültüne dayanan bir inanç sistemi geliştirmiş olup, Rüya Zamanı adını verdikleri bir dönemde ata ruhlarının yeryüzü üzerinde dolaşarak dağ, dere, göl, deniz, bitki, hayvan ve insanları yarattığına inanmaktadırlar. Aborijin mitolojisinde en önemli tanrısal varlık her şeyden ve atalardan önce var olduğuna inanılan ‘Her şeyin Babası’ olup, çeşitli kabilelerde Baiame, Biame’, ‘Nooralie’ ve Mungan Ngour bu ruhun oğlu ise ‘Daramulun’, ‘Gayundi’, ‘Gnawdenoorte’ ve ‘Tun-dun’ adlarıyla bilinmektedir. İnanışa göre Baiame hayvanları yarattıktan sonra önce erkek ardından kadını yaratırken diğer hayvanların şikayetlerini dikkate alarak mükemmelleştirmiş, insanların uyması gereken dini kuralları ve tören geleneklerini oluştururken, Aborijin dini törenlerinde özellikle inisiasyon sırasında kullanılan 'boğa gümbürtüsü' çalgısı tjuringa veya inma'yı da insana hediye etmiştir.

Gürcü mitolojisi, Hristiyanlık etkisinin görülmeye başladığı tarihten önceki Gürcülerin mitolojisini ifade eder. Gürcü mitleri ve efsaneleri esas olarak popüler masallarla günümüze ulaşmıştır. Bu efsanelerin çoğu, 3 ve 4. yüzyıllarda Gürcistan'ın Hristiyanlaşmasıyla dini efsanelerle kaynaşmıştır.

Kuzey Kafkasya'daki Vaynah halkı erken modern dönemde nispeten geç İslamlaştırıldı ve Amjad Jaimoukha (2005), atalara tapınmanın izleri de dahil olmak üzere İslam öncesi din ve mitolojisinin bazı unsurlarını yeniden inşa etmeyi öneriyor. ve cenaze kültleri. Vaynah halkları, özellikle Çerkesler ve Osetliler gibi Kuzey Kafkasya'nın diğer pek çok halkı gibi ağaca tapınıyor ve ağaçların ruhların yurdu olduğuna inanıyorlardı. Vaynah halkları, belirli ağaç türlerine hizmet etmek için birçok ritüel geliştirdi. Armut ağacının Vaynah inancında özel bir yeri vardı.

Bu, yalnızca kurgusal eserler için özel olarak oluşturulmuş tanrıların bir listesidir, öncelikle medya türüne göre, ardından kurgu eserin imtiyaz sahibine veya yazarına göre düzenlenmiştir. Bu liste, kurgusal eserlerde görünen gerçek hayatta insanlar tarafından tapılan tanrıları içermez.

<span class="mw-page-title-main">Doğa tanrıları listesi</span>

Doğa ibadetinde bir doğa tanrısı, su tanrısı, bitki tanrısı, gök tanrısı, güneş tanrısı, ateş tanrısı veya dağlar, ağaçlar veya yanardağlar gibi doğal olarak meydana gelen diğer olaylar gibi doğa güçlerinden sorumlu bir tanrıdır.

<span class="mw-page-title-main">Su tanrıları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Su tanrısı, mitolojide suyla veya çeşitli su kütleleriyle ilişkilendirilen bir tanrıdır. Su tanrıları mitolojilerde yaygındır ve genellikle denizin, okyanusun veya büyük bir nehrin daha çok olduğu medeniyetler arasında daha önemlidir. Su tanrılarına ibadet etmenin bir diğer önemli odak noktası, kaynaklar veya kutsal kuyulardır.

<span class="mw-page-title-main">Sağlık tanrıları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bir sağlık tanrısı, mitolojide veya dinde sağlık, şifa ve esenlikle ilişkili bir tanrı veya tanrıçadır. Ayrıca doğum veya ana tanrıçalarla ilgili de olabilirler. Çok tanrılı dinlerin ortak bir özelliğidir.

<span class="mw-page-title-main">Ağaç tanrıları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bir ağaç tanrısı veya ağaç ruhu, bir ağaçla ilgili bir doğa tanrısıdır. Bu tür tanrılar birçok mitolojide mevcuttur. Genellikle genç bir kadın olarak temsil edilirler, genellikle eski doğurganlık ve ağaca tapınma kültüne bağlanırlar. Ağaç tanrıların statüsü ve formu bölgelere göre değişir. Peri, hayalet ve ruh olarak görülebilirler.

<span class="mw-page-title-main">Savaş tanrıları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Savaş tanrısı, mitolojide savaş, çatışma veya kan dökmeyle ilişkili ilahi varlıktır. Hem tek tanrılı hem de çok tanrılı dinlerde yaygın olarak görülürler.

Doğurganlık tanrısı, doğurganlık, cinsellik, hamilelik, doğum ve ekinlerle ilişkili bir tanrı veya tanrıçadır. Bazı durumlarda bu tanrılar bu deneyimlerle doğrudan ilişkilidir, diğerlerinde ise daha soyut sembollerdir. Doğurganlık ayinleri ibadetlerine eşlik edebilir. Aşağıdaki, doğurganlık tanrılarının bir listesidir.