Eski Çarşı, Yakova

Yakova'daki Eski Çarşı (Arnavutça: Pazari i vjetër; Sırpça: Стари базар / Stari bazar) Kosova'daki^[a] en eski çarşıdır (Çarşia e Madhe (Kapalı Çarşı) veya Dakovica olarak da bilinir). Mëhalla e Hadumit (Hadım Mahallesi) tarihi semti bulunduğu şehrin 15. yüzyıldan kalma en eski camisi olan Hadım Camisi'ne (Xhamia e Hadumit) ev sahipliği yapmaktadır.

Kapalı Çarşı (Türkçe pazar yeri anlamına gelen Çarşı Arnavutça: Çarshia e Vjetër), Kosova ve Arnavutluk sınırındaki Yakova Belediyesi, Junik Bölgesi ve Yakova yaylaları (Malësia e Gjakovës) çevresindeki köylere hizmet veren ticaret kenti Yakova'da ekonominin kalbiydi. Eski Çarşı yakıldı ve yıkıldı ve 1999 savaşında (Kosova'daki son savaş) hasar gördükten sonra yeniden inşa edildi.

Caminin etrafında, Osmanlı dilinde kazınmış yazıtlarla, heykel süslemeli mezarlar yer alır. Geçmişte, buradaki mezarlık, Yakova'daki ileri gelen ailelerin üyelerinin mezar alanı olarak kullanılıyordu. Cami kompleksi içinde 2008 yılında yıkılan hamam (Türk hamamı), 1671'de inşa edilmiş olan eski kütüphane binası (1999 savaşı sırasında Sırp güçleri tarafından yakıldı ve 2000'de tamamen harap oldu) ve 1777'de inşa edilmiş meytep yer almaktaydı.

Çarşı, İslam Bey Köprüsü üzerinden sadece beş dakika uzaklıktaki şehir merkezine bağlıdır. Çarşı, yaklaşık 35.000 m² (380.000 ft²) bir alan kaplamaktadır ve ana yolunun uzunluğu 1 km'dir ve bu yolun çevresinde yaklaşık 500 dükkân bulunmaktadır. Çarşı halen aktif bir camiye, birkaç türbeye ve bir saat kulesine ev sahipliği yapmaktadır.^[1]

Yakova Kapalı Çarşısı ilk zanaatkarların çalışmaya başlaması ve zanaatkar işleme ürünlerinin ortaya çıkmasının ardından 1003 H (1594/95) yılında Selman Hadim Ağa'nın Hadım Camisi'nin etrafına kendisi hayrına bi meytep (dini ilkokul), bir kütüphane, bir muvakkithane (zamanı ölçmek ve usturlaplı kuadratlar aracılığıyla takvimi belirlemek için bir bina), hamam, han ve diğr dükkânlar yaptırıp bir külliyeye çevirmesinin ve bu yapıları vakfetmesinin ardından Yakova'nın kasaba (küçük şehir) statüsünü kazanması ile ortaya çıktı. Bu yapıların bakımını yapmak için padişahtan vakıfa bağlanmasını, bakım ve çalışacak personelin maaşının ödenmesi için bazı sultan mülklerinin topraklarının bağışlanmasını istedi.

Ancak, Kapalı Çarşı ile ilgili ilk belgeler, 1662'de Yakova'yı ziyaret eden ve görünüşe göre Yakova şehrinin ve vatandaşlarının güzelliği ve zenginliği kendisini büyüleyen Türk seyyah Evliya Çelebi tarafından kaydedilmiştir. Diğer şeylerin yanı sıra şunları yazmıştır: "Yakova'nın geniş bir alanda iki bin dekore edilmiş evi var. İki güzel camisi, minaresi olmayan camileri (mescit), kurşun kaplı hanları var. Kalbinizi memnun eden güzel bir hamamı ve bin çeşit el sanatları ile iştigal eden yaklaşık üç yüz dükkânı var." Üsküp'ün üzerinde bıraktığı izlenimlere değinerek "Güzel bir iklime sahip olduğundan, sakinleri de iyi görünümlü ve kibar." diye ekler.

Kuruluşundan itibaren görülebileceği gibi, Kapalı Çarşı'da, Yakova bölgesi nüfusunun ve çevresinde yaşayanların tüm ihtiyaçlarını karşılamayı amaçlayan hemen hemen her türlü esnafın kendisini geliştirebileceği çok sayıda dükkân vardı: metal işlemecileri, deri işlemecileri, tekstil işlemecileri, kalaycılar, eyer, (tüylü) beyaz yünlü kap yapımcıları, halıcılar vb. Metal işleme, o zamanlar için demir dökümü, gümüş dökümü, bakır yemek kapları yapımları, teneke yapımcıları gibi birçok farklı alanda hizmet vermekteydi. O zamanlar tüm sosyal sınıflar tarafından herhangi bir ayrım yapılmaksızın talep edilen lüks silahların ustası olarak, bu yüzyılda, bugünkü adıyla bilinen bu ticaretin “halk okulunu” yaratmayı başardı.^[2]

Wikimedia Commons'ta Eski Çarşı, Yakova ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.