İçeriğe atla

Eser

Eser (Tanımlar)

  • Eser, Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre; “emek sonucu ortaya konan yapıt, ürün” demektir.[1]
  • 846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 1/B maddesine göre eser ; “Sahibinin hususiyetini taşıyan ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsulleri” olarak tanımlanmışlardır. Buna göre bir kaynağın eser olarak tanımlanabilmesi için; sahibinin hususiyetini taşıması, şekillenmiş(bir yere aktarılmış) olması, fikri bir çaba sonucu oluşmuş olması gerekmektedir.[2]
  • "Eser, bir mesajdan ayrılmış içerik veya ifade edilen düşüncedir."(Prof. Elaine Svenonius)
  • Eser, kişi veya kişilerin ürettikleri zihinsel veya sanatsal etkinlik ya da adlandırılmış grubun belirli bir şekilde ifade edilmesidir. Her eserin bir adı vardır ve yayın olarak tek olabilir.[3]
  • Eser: yaratıcının aklında, fikri veya sanatsal yatarımın oluşmasıyla meydana gelir. Örneğin; Shakespeare'in Hamlet'i veya Lennon/McCartney'in Hey Jude şarkısı gibi. Fikri ya da sanatsal olan "şey”in eser aracılığıyla gerçekleştirilmesiyle bu şey; okunabilir, görülebilir, duyulabilir ya da hissedilebilir duruma gelebilmektedir. Bir eserin birden çok ifadesi olabilir. Örneğin; heykel olabilir, orijinal ifadesi kopyalanmış olabilir, fotoğraf veya web üzerinde dijital olarak temsil edilmiş olabilir. Eserin fiziksel olarak şekillenmesi birkaç formatta da bulunabilir. Örneğin; bir gazetedeki makale kâğıt formatında, elektronik ortamda HTLM dosyası ya da PDF versiyonu şeklinde olabilir.[4]

Eser Türleri

Yapısına\formatına göre eserin temel türleri;

1-) Metin (yazı, şiir, drama vb.)
2-) Müzik (müzik notaları, gerçek ses, yapılan müzik vb.)
3-) Hareketsiz görüntü (durağan görüntüler; resim, çizim, mimari çizimler vb.)
4-) Hareketli görüntü (dans hareketleri, film vb. )
5-) Mekânsal veri (haritalar, atlaslar, küreler vb.)
6-) Üç boyutlu nesneler (oyuncaklar, heykel, anıt, bina vb.)
7-) Sayısal veri (mekânsal veri dışındakiler)
8-) Bilgisayar programları

[3]

FRBR (Functional Requirements for Bibliographic) Sistemi İçinde Eser Tipleri

Bilgi kaynaklarının sayısındaki artış nedeniyle bu kaynaklara erişim zorlaşmıştır. Erişimi sağlamak için kaynakların düzenlenmesi gerekmektedir bunun için de kataloglama ve sınıflama işlemleri gerçekleştirilir. Bu işlemlerin tamamlanması sonucunda oluşan kataloglar da kullanıcı ile kaynak arasında bağlantı kurar. Bu yüzden katalogların kullanıcılar için daha kullanışlı olması önemlidir. Teknolojik gelişmelere bağlı olarak bu katalogların da gelişmesi gerekmiştir. Katalogların işlevselliğini artırmak amacıyla FRBR(Functional Requirements for Bibliographic Records) adıyla kavramsal bir model ortaya çıkmıştır.[5]

FRBR sistemi içinde eserlerin birkaç farklı tipleri tanımlanmıştır. Bunlar;

Çoğaltılmış/Büyütülmüş Eserler(Augument Works): İçeriği çizimler, önsözler, notlar gibi ek malzemeler ile desteklenmiş olan eserlerdir.
Gözden Geçirilmiş Eserler(Revised Works): Zihinsel ya da sanatsal içeriği güncellenmiş veya revize edilmiş(gözden geçirilmiş) eserlerdir. Genellikle, en son sürümü önceki versiyonlarının yerine geçmektedir.
Toplu Eserler(Aggregate Works): Birden fazla eserin herhangi bir kombinasyonla bir araya gelmesi sonucu oluşur. Belli bir yazarın toplanan eserleri de olabilir, bir konuda birden çok yazarın eserleri de toplanmış olabilir.
Çeviriler(Translations): Eserin içeriğinin değiştirilmeden bir dil ya da dillere çevrilmesidir.[6]

Eserlere Erişim

Pek çok eserin sadece bir formda, bir başlık altında ve bir kere yayınlandığı doğrudur. Kullanıcılar için esas sorun ise eserin yeniden basımında, uyarlamalarında, çevirilerinde, başka biri tarafından gözden geçirilmesinde gibi olaylarda ortaya çıkmaktadır. Çünkü eser bu durumlarda eseri ortaya çıkarandan farklı bir başlık altında sınıflandırılabilir.[7] Çünkü eserin sınıflanmasında öznellik vardır. Sınıflama işlemini yapan kişiler profesyonel bile olsa öznellik söz konusudur ve çevresel, ortamsal faktörlerde büyük etkendir. Bu da erişim için olumsuz bir durum oluşturur. Bazen aradığımız konuyla alakalı olduğu halde farklı bir başlık altında gruplandırıldığı için ilgili kaynağa erişemeyebiliriz. Çünkü sınıflandırma olayı, özellikle çevirme durumlarında, bilgi düzeyi ve kültüre de bağlıdır.

Eser-Belge İlişkisi

Belge; bilginin, kâğıt, kaset, CD vb. üzerine basılmasıyla üretilen fiziksel bir nesnedir. Genel anlamıyla belge; bilginin somutlaşmış, elle tutulur, gözle görülür hale gelmiş şeklidir. Bir yazar, besteci veya ressam ürettikleri sanatsal içeriği, buna eser denir, kalıcılığı sağlamak amacıyla bir yere kaydederler. Bir eserin birden fazla şekilde olabileceğini söylemiştik. Üretme teknikleri, bu şekiller üretilirken orijinal içeriğinde değişme olmamasını sağlamalıdır. Örneğin bir müzik performansının hem kaseti hem de CD'si yayınlanmış olabilir, kullanıcı da istediği formattaki ürünü seçebilir.[7]

Metadata-Eser İlişkisi

Metadata, genel bir tanımla "bilgi hakkında bilgi" verir. Web siteleri, dergi makaleleri, Mp3, dijital haritalar vb. bilgi paketi olarak varsayılır ve metadata bu bilgi paketlerinin içeriği ve fiziksel özellikleri hakkında bilgi verir. Eserle ilişkisini düşündüğümüzde eseri sınıflandırdığını, erişim için bize yol gösterdiğini söyleyebiliriz. Yani metadata temsili belge formatıdır, bizi doğrudan ana kaynağa/esere yönlendirir.[4]

Kaynakça

  1. ^ Büyük Türkçe Sözlük.(t.y.). 28 Ocak 2013 tarihinde http://tdkterim.gov.tr/bts/ 28 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. adresinden erişildi.
  2. ^ Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu.(1951). 28 Ocak 2013 http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/957.html 23 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. adresinden erişildi.
  3. ^ a b "Martha M. Yee, What is a work? Canada: (y.y.), 1997, s. 10-13, 33" (PDF). 17 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Aralık 2012. 
  4. ^ a b J. E. Rowley ve Richard J. Hartley, Organizing knowledge: an introduction to managing access to information. England: Ashgate Publising, 2008, s. 33-38, 42.
  5. ^ Özel, N.(t.y.). Bibliyografik kayıtlar için işlevsel gerekler(FRBR). 28 Ocak 2013 tarihinde http://kaynak.unak.org.tr/bildiri/unak05/u05-10.pdf 13 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. adresinden erişildi.
  6. ^ Le Patrick Boeuf(editör), Functional requirements for bibliographic records(FRBR): hype or cure-all? Binghamton. New York :Haworth Information Press, 2005, s. 239-251.
  7. ^ a b Ronald Hagler, The bibliographic record and information technology. USA: American Library Association, 1997, s. 8.

Kaynakça

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">HTTP</span> iletişim protokolü

HTTP bir kaynaktan dağıtılan ve ortak kullanıma açık olan hiperortam bilgi sistemleri için uygulama seviyesinde bir iletişim protokolüdür. HTTP, World Wide Web için veri iletişiminin temelidir; burada köprü metni belgeleri, örneğin bir fare tıklamasıyla veya bir web tarayıcısında ekrana dokunarak kullanıcının kolayca erişebileceği diğer kaynaklara köprüler içerir.

<span class="mw-page-title-main">RSS</span>

RSS, genellikle haber sağlayıcıları, bloglar ve podcastlar tarafından kullanılan, yeni eklenen içeriğin kolaylıkla takip edilmesini sağlayan bir web sayfası bildirimcisidir. Kullandığı dosya biçimleri .rss ve .xml'dir.

<span class="mw-page-title-main">Web sayfası</span> World Wide Web ve web tarayıcıları aracılığıyla doğrudan görüntülenebilen tek belge

Web sayfası, World Wide Web için hazırlanan ve web tarayıcısı kullanılarak görüntülenebilen dokümanlardır. Web sayfaları çoğunlukla HTML formatında kodlanır, CSS, betik, görsel ve diğer yardımcı kaynaklardan yararlanılarak son görünümüne sahip olur ve işlevsellik kazanır. Birden fazla web sayfasının bir araya gelmesi ile ortaya çıkan web sitesi ile karıştırılmamalıdır. Günlük konuşma dilinde internet sayfası terimi de çoğunlukla web sitesi anlamında kullanılmaktadır.

ASP.NET, Microsoft tarafından geliştirilmiş olan bir açık kaynak Web uygulama gelişimi teknolojisidir. Dinamik Web sayfaları, Web uygulamaları ve XML tabanlı Web hizmetleri geliştirilmesine olanak sağlar. Aynı işletme tarafından geliştirilen .NET çatısı'nın yazılım iskeleti parçası ve artık işletmece desteklenmeyen ASP teknolojisinin devamını teşkil etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İnternet sitesi</span> tek bir web alanından sunulan ilgili web sayfaları kümesi

Web sitesi, Ortak bir alan adı ile tanımlanan ve en az bir web sunucusunda yayınlanan web sayfaları ve ilgili içeriklerden oluşan bir koleksiyondur. Web üzerindeki sayfalar; metin, görsel ve animasyon şeklinde ziyaretçisine bilgi aktaran veya hizmet sunan sayfaların tümünü kapsayan bir doküman topluluğudur. Ziyaretçiler bir web sitesine, HTTP veya HTTPS protokollerinde aşağıdaki bileşenlerden oluşan benzersiz bir adresi kullanarak erişirler:

URL, İnternet'te bir kaynağa rastgelen, standart bir formata uygun bir karakter tertibidir.

<span class="mw-page-title-main">Yönetim bilişim sistemleri</span> İşletme ve Bilgisayar bilimlerini kapsayan bir iş alanı

Yönetim Bilişim Sistemi terimi, sonundaki sistem sözcüğü tekil olarak kullanıldığında, hareket işlem kayıtlarını oluşturan verileri özetleyerek yönetim raporları üreten, bir bilgisayar tabanlı bilişim sistemi anlamına gelmektedir. Yönetim bilişim sistemleri ilk kez 1960'lı yılların ortalarında muhasebe, satınalma, stok, üretim, satış ve bordro konularında dönemsel raporlar hazırlamak amacı ile kullanılmıştır.

Anlamsal ağ, web içeriklerinin sadece doğal dillerde değil, aynı zamanda ilgili yazılımlar tarafından anlaşılabilir, yorumlanabilir ve kullanılabilir bir biçimde ifade edilebileceği, böylece bu yazılımların veriyi kolayca bulmasını, paylaşmasını ve bilgiyi birleştirmesini sağlamayı amaçlayan, gelişen bir internet eklentisidir.

<span class="mw-page-title-main">World Wide Web</span> internet kullanarak ulaşılan, birbirine bağlı belgelerden oluşan küresel sistem

World Wide Web, Dünya Çapında Ağ (kısaca WWW veya Web), İnternet üzerinde yayınlanan birbirleriyle bağlantılı hiper-metin dokümanlarından oluşan bir bilgi sistemidir. Bu dokümanların her birine Web sayfası adı verilir ve Web sayfalarına İnternet kullanıcısının bilgisayarında çalışan Web tarayıcısı adı verilen bilgisayar programları aracılığıyla erişilir. Web sayfalarında metin, imaj, video ve diğer multimedya ögeleri bulunabilir ve diğer bağlantı ya da link adı verilen hiper-bağlantılar ile başka Web sayfalarına geçiş yapılabilir.

<span class="mw-page-title-main">HTML</span> işaretleme ve web programlama dili

Hiper Metin İşaretleme Dili web sayfalarını oluşturmak için kullanılan standart metin işaretleme dilidir. Dilin son sürümü HTML5'tir.

Dijitalleştirme, özellikle eski yazılı kaynakların OCR ve benzeri uygulamalarla dijital ortama aktarılma işlemidir. Dijitalleştirme görsel veya işitsel ögelerin bilgisayara tanımlanabilmesi, işlenebilmesi ve saklanabilmesi amacıyla sayısal kodlara dönüştürülmesidir. Bu işlemin amacı belgenin bütünlüğünü, içeriğini ve fiziksel özelliklerini koruyarak gelecek nesillere aktarmaktır.

Bilgi Mimarisi; paylaşılan bilgi ortamlarının yapısal tasarımı, organizasyon, etiketleme, arama, web siteleri ve intranet içindeki navigasyon sistemlerinin birleşimi veya kullanılabilirlik ve bulunabilirliğini destekleyen bilgi ürünleri ve deneyimleri şekillendirme sanatı ve bilimidir.

Metadata, metaveri ya da üst veri, bir kaynağın ya da verinin öğelerini tanımlayan bilgilerdir. Kısaca veri hakkında veri/bilgi olarak özetlenebilir. Pratikte kütüphanelerdeki kart kataloğu ya da bibliyografya ile benzerlik gösterirler. Kitapları birer veri kaynağı olarak düşünürsek kütüphane kartları nasıl kitaplar hakkında bilgi veriyorsa üst veri de data (veri) hakkında bilgi verir.

<span class="mw-page-title-main">Open Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting</span>

Open Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting (OAI-PMH) Açık Arşivler Girişimi tarafından geliştirilen bir protokoldür. Bu protokol bir arşivdeki metadata tanımlarını harmanlamak için kullanılır. Böylece birçok arşivden metadata kullanılarak servisler oluşturulabilir. OAI-PMH'nin bir uygulamasının, Dublin Core'da onu temsil eden metadatayı desteklemesi gerekir, ama ayrıca ek temsilleri de destekleyebilir.

Veri kazıma bir bilgisayar programı, başka bir programdan gelen insanlar tarafından okunabilir olan çıkış veri ayıklayan bir tekniktir.

Siteler arası betik çalıştırma, genellikle web uygulamalarında görülen, genellikle HTML enjeksiyonu zafiyetiyle birlikte ortaya çıkan veya Java Script kullanan bazı aplikasyonlarda bulunan bir güvenlik açıklığıdır. XSS, diğer kullanıcılar tarafından görüntülenen web sayfalarına istemci taraflı Java Script kodunun enjekte edilmesine imkân verir. Siteler arası betik çalıştırma açıklığı, saldırganlar tarafından aynı kök politikası gibi bazı erişim kontrollerini atlatmak ve hedef adresin oturum katmanını ele geçirmek için kullanılabilmektedir. Web sayfaları üzerinde gerçekleştirilen siteler arası betik çalıştırma saldırıları, 2007 itibarıyla Symantec'in raporladığı tüm güvenlik açıklıklarının yaklaşık olarak %84'ünü oluşturmaktadır. Zafiyet içeren sitenin işlediği verinin hassasiyetine ve site sahibi tarafından uygulanan güvenlik tedbirlerine bağlı olarak, etkisi ufak bir aksamadan önemli bir güvenlik riskine kadar değişebilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">WebP</span>

WebP, Google tarafından geliştirilmiş olup, JPEG, PNG veya GIF resim biçimlerine kıyasla daha küçük veya daha iyi görünen resimler oluşturmak için tasarlanmıştır.

Açık lisanslar, kısıtlayıcı bir telif hakkı koruması içeren "her hakkı saklı" kısıtlaması yerine "bazı hakları saklı" yaklaşımını benimseyen lisanslardır. Telif hakları üretilen içeriğin yeniden paylaşılmasına ve kullanılmasına izin vermez. Üretilen içeriğe erişim kısıtlanınca da toplumsal yarar ortadan kalkmış olur. Açık lisansların kullanılması, telif haklarından tamamen kurtulmak anlamına gelmez. Bir konuyla ilgili tarama yaparken kullanım koşullarına bakmak, hak sahibine sormak ve hatta içerik üreticisiyle iletişime geçerek izin almak gerekir. Ancak Creative Commons ve diğer benzeri açık lisansların standart kullanım koşullarına uyarak insanların vakit kaybı yaşamadan ve kolaylıkla kullanımına izin verilir. Açık lisansların tarihi 1980 yılında ortaya çıkan GNU Genel Kamu Lisansıdır.

MARC21

<span class="mw-page-title-main">Z-Kütüphane</span>

Z-Kütüphane veya zenginleştirilmiş kütüphane, okul kütüphaneleri kapsamında geliştirilmiş yeni bir modeldir. Okullardaki geleneksel kütüphane ortamının dijitalleşen dünya ile yönünü değiştirmesi “Z- Kütüphane” modelini ortaya çıkmıştır. Z- Kütüphane, estetik, ergonomik tasarımı ve teknolojik altyapısı ile kullanıcıların okullarda bilgiyi arama davranışlarını desteklemeye imkân tanıyan sosyal bir etkinlik alanıdır.