İçeriğe atla

Esad Erbilî

Muhammed Esad Erbilî
Doğum1847
Erbil, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm30 Ocak 1931
Menemen, İzmir, Türkiye
MeslekŞeyh
Çocuk(lar)Mehmed Ali Efendi
Ebeveyn(ler)Muhammed Said Efendi

Muhammed Esad Erbilî veya Şeyh Esad Erbilî (d. 1847, Erbil - ö. 30 Ocak 1931, Menemen), Nakşibendi şeyhi.

Hayatı

1847 senesinde Erbil'de Nakşibendi, Halidî şeyhi Muhammed Said Efendi'nin oğlu olarak dünyaya geldi. Medrese eğitimini Erbil'de tamamladıktan sonra Nakşibendi, Halidî şeyhi Taha el-Harirî'ye bağlanarak tarikat eğitimini bitirip 28 yaşında icazet aldı. Hacca gittikten sonra dönüşünde İstanbul'a gitti. Fatih Camii'nde Hafızı Şirazi'nin divanını okuttu. Sarayda Sultan Abdülhamid'in damadı Halil Paşa'ya sohbetler verdi. Meclis-i Meşâyih üyeliğine getirildi. 1883 yılında şeyhlik için tekke talep edince Kadirî icazetnamesi alarak Kelamî Dergahı'nın şeyhi oldu. Şeyh olduktan sonra çevresinin genişlemesi üzerine II. Abdülhamid tarafından 1900 yılında Erbil'e sürgün edildi.[1]

Erbil'de müridanından bir kadının inşa ettirdiği tekkede irşad faaliyetlerine devam etti. II. Meşrutiyet'in ilanından sonra İstanbul'a dönerek terk ettiği dergahı genişleterek tekrar irşada başladı. Cemiyyet-i Sufiyye'nin ikinci reisi oldu. Cemiyetin açılış konuşmasında meşrutiyet idaresini övdü, II. Abdülhamid dönemini tenkit etti.[2] 1914 yılında tekrar Meclis-i Meşayih üyeliğine getirildi ve reisi oldu. Üsküdar'daki Selimiye Dergahı'nın şeyhliğini de üzerine alarak Kelamî Dergahı ile birlikte tekkelerin kapatıldığı 1925 yılına kadar irşad faaliyetlerini devam ettirdi.

Tekkelerin kapatılmasından sonra Erenköy'deki evinde inzivaya çekildi. Evinde devamlı polis gözetiminde tutuldu.[3] Menemen Olayı üzerine oğlu Mehmed Ali Efendi ile beraber Menemen'e götürülüp idam talebiyle yargılandı ve idama mahkûm edildi ancak yaşı dolayısıyla idam cezası müebbet hapse çevrildi, oğlu idam edildi. Şeyh Esad Erbîlî, Divanı Harp'ın hakkında verdiği idam kararı Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne sevk edildiği süreçte öldü. Muhammed Esad Erbilî 30 Ocak 1931'de öldü. Zehirletildiğine dair bir iddia vardır.[1]

Mezarı Menemen'de eskiden cezaevi avlusu olan yerdeydi. 1950'li yıllarda arsa olarak satışa çıkarılınca, sevenleri tarafından satın alınarak, Esad Efendi'nin kabrini içine alacak şekilde Safa Camisi yapıldı. Kabrin yeri caminin girişinde sağ tarafta kütüphane odasındaki masanın altında idi ve sadece bilenlerce ziyaret edilirdi ve 2017 yılında burası türbe haline getirildi.[4]

Tekkelerin kapatılmasından kısa süre önce tekkesinde kalan psikolog Carl Vett gözlemlerini, "Dervişler Arasında İki Hafta"[5] kitabında anlatmıştır.

Eserleri

  • Kenzü'l İrfan
  • Mektubat
  • Risale-i Esadiyye
  • Tevhid Risalesi Tercümesi
  • Fatiha-i Şerife Tercümesi
  • Divan

Kaynakça

  1. ^ a b TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 11, sayfa: 348
  2. ^ Tasavvuf, sy. 8 (12 Cemaziyelevvel 1319/ 28 Nisan 1327)
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2016. 
  4. ^ "Menemen'de Esad Erbili Türbesi". Yeniasir. 6 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. 
  5. ^ Vett, Carl; Cebecioğlu, Ethem; Vett, Carl (2004). Dervişler arasında iki hafta: Danimarkalı parapsikoloğun 1925 yılında İstanbul'daki Kelâmî Dergâhı'nda başından geçen son derece ilginç olaylar. 1. basım. İstanbul: Kaknüs Yayınları. ISBN 978-975-6698-98-3. 


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Abdullah Servet Akdağ</span> TBMM 1. Dönem Bursa Milletvekili

Şeyh Abdullah Servet Efendi TBMM 1. Dönem Bursa milletvekilliği yapmış, Nakşibendi Şeyhi sıfatıyla İrşad Heyetleri ve Yeşil Ordu Cemiyeti konularında faaliyetleri bulunmuş, Cumhuriyet'in ilanından sonra Türkiye adına yurtdışı faaliyetleri de yürütmüş bir din adamıdır.

Abdülhakîm Arvâsî Üçışık , Türk İslam âlimi.

Cerrahîlik bir İslâm tarikatı, Halvetîyye'nin kolu olan Ramazânîyye'nin alt şubesi. Cerrahîlik, adını kurucusu olan Nureddîn Muhammed ibn-i Abdullah er-Rûmî el-İstanbulî el-Cerrahî'den alır. 17. yüzyılın sonlarında kurulmuş olan Cerrâhî tarikatı, eski İstanbul'un en yaygın tarikatlarından biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Özbekler Tekkesi</span>

Özbekler Tekkesi, 1752'de Buharalı Nakşibendi dervişler tarafından Ahmet Yesevi geleneğinde Üsküdar, Sultantepe'de kurulan tekke. Türk Kurtuluş Savaşı yıllarında Anadolu'ya asker ve cephane göndermede gizli bir üs olarak hizmet verdi. Halen Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne bağlı olup müze olarak kullanılması gündemdedir. Üsküdar İlçesinin Sultantepe Mahallesi, Münir Ertegün Sokağın devamında mezarlık içerisinde yer almaktadır.

Gümüşhânevî dergâhı (Gümüşhânevîyye), Nakşibendi tarikâtının Halidî kolu olan dergâhtır.

<span class="mw-page-title-main">Şeyh Said</span> Nakşibendi tarikatı şeyhi ve Şeyh Said İsyanının baş lideri (1865–1925)

Şeyh Said, Zaza asıllı Kürt Nakşibendi tarikatı lideri. Şeyh Said İsyanı'nın elebaşıydı. Cumhuriyet'in ilanına ve reformlarına karşı çıkarak şeriat isteğiyle dönemin hükûmetine karşı silahlı isyanda bulunmuş, bunun üzerine 1925 yılında yargılanmış ve ardından idam edilmiştir.

Hayrullah Tâceddin Yalım,, Türk mutasavvıf, şair ve dini musiki bestekârı. Üsküdar'da 1885 yılında doğdu. Üsküdar Kurban Nasuh Rifâî Tekkesi şeyhi Nûriefendizâde Tevfik Efendi'nin oğludur. Kurban Nasuh Rifâî Tekkesi şeyhliğine vekâleten getirilmesinin ardından 1909 yılında bu tekkeye şeyh tayin edildi. 1925 yılında tekkelerin kapatılmasına kadar bu vazifesine devam etti. Cumhuriyet devrinde ise tapu memuru olarak vazife gördü. 1954 yılında Üsküdar'da öldü ve oraya defnedildi.

<span class="mw-page-title-main">Sümbül Efendi</span>

Sünbül Sinan Efendi, İstanbul’un büyük velîlerinden, Halvetiyye'nin Sünbüliyye kolunun kurucusu mutasavvıf, medrese kökenli müfessir ve vâiz.

Abdülaziz Bekkine, alim, muhaddis, mütefekkir (düşünür) ve mutasavvıftır.

Mehmed Zahid Kotku - 13 Kasım 1980, İstanbul), İslam âlimi, yazar, din adamı, vaiz, Nakşibendi şeyhi.

Osmanlı döneminde yaşamış sufi, şair, hattat ve mesnevihan.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Remzi Akyürek</span>

Ahmet Remzi Akyürek, Türk mutasavvıf ve şair.

Ken'an Rifâî Büyükaksoy,, Türk muallim, mutasavvıf, şairdir. Yirminci yüzyılın ilk yarısında yaşayan İslâm âlimleri arasında önemli yeri olan bir mutasavvıftır. İslâmiyet'in ilk tarikatlarından biri olan Rıfâiyye'nin İstanbul kanadını kurmuş, tarikatın görüşlerini 20. yüzyılın modern hayat şartlarına göre yorumlamış, 1908 ile 1925 arasında tarikatın şeyhliğini yapmıştır. Osmanlı döneminde olduğu gibi cumhuriyet döneminde de, Türkiye'de pek çok entelektüel, yazar, edebiyatçı, sanatçıyı etkileyen Kenan Rifâî, 1925'te tekke ve zaviyelerin yasaklanmasını "Hakk'ın tasarrufu" olarak yorumlamıştır.

Erenköy Cemaati, Cumhuriyet dönemi Türkiye'sinde kurulan bir tarikattır. Nakşibendilik geleneği içinde olup esnaf ve işadamları kolu olarak bilinir. Üye sayısına göre bakıldığında büyümekte olan cemaatlerdendir.

<span class="mw-page-title-main">Şeyh Vasfi</span>

Şeyh Vasfî adıyla tanınan Kefevî Tekkesi şeyhi Ali Vasfî Efendi Türk yazar, şeyh ve mutasavvıf şairi.

Mehmet Lütfi Budak, Hace Muhammed Lütfi Efendi veya halk arasında yaygın söylendiği şekliyle Alvarlı Efe Hazretleri (1868-1956) Türk imam, sufi ve şairidir. Nakşibendi ve Kadiri tarikatlerinde şeyhtir.

Muhammed Küfrevi, 19. asırda yaşamış bir sufidir. Nakşibendiliğin Halidiye koluna bağlı bir tarikat şeyhidir. Mevlana Halid-i Bağdadi'nin halifesi Seyyid Taha Hakkâri'den hilafet almıştır. Siirt'in Şirvan eski adıyla Küfre kasabasında yaşadığı için kendisi ve artgelenleri Küfrevi veya Kufralı soyadıyla tanınmıştır. Torunları arasında TBMM sabık milletvekillerinden Kasım Kufralı da bulunmaktadır. Türbesi Bitlis'te olup Sultan II. Abdülhamid tarafından Barok tarzında inşa edilmiştir. I. Dünya Savaşı sırasında Ruslar tarafından türbesi yağma ve tahribata uğramasına rağmen günümüze kadar ulaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Şeyh Zafir</span>

Şeyh Zafir veya tam adıyla Muhammed Zafir b. Muhammed Hasan b. Hamza Zafir el-Medeni, Şâzelî tarikatı şeyhi.

Seyyid Ahmed el-Kürdî Şeyh Ali Septî'nin halifelerinden, Nakşibendi şeyhi.

<span class="mw-page-title-main">Şeyh Zafir Türbesi</span>

Şeyh Zafir Türbesi, İstanbul, Beşiktaş'ta Ertuğrul Tekke Camii Külliyesi'nin içinde bulunan türbe. Şâzeliyye şeyhi Muhammed Zâfir Efendi 2 Ekim 1903 tarihinde vefat edince Ertuğrul Tekkesi’nin hazîresine defnedilmiş, aynı yıl bir türbe inşası için saray mimarı Raimondo D'Aronco’ya proje siparişi verilmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.