Ertuğrul (fırkateyn)

Ertuğrul
Tarihçe
Osmanlı İmparatorluğu
Adı	Ertuğrul
Denize indirilişi	19 Ekim 1863
Akıbet	Kushimoto, Japonya'da 18 Eylül 1890'da battı.
Genel karakteristik
Sınıf ve tipi	Fırkateyn
Ton	2.344 ton
Uzunluk	79 m (260 ft)
Genişlik	15,5 m (51 ft)
Su çekimi	8 m (26 ft)
Gemi derinliği	25,6 m (84 ft)
İtme gücü	iki yatay motor 600 hp
Silah donanımı	8× 15 cm Krupp silah, 5× 150 lb (68 kg) Armstrong silah, 2× 4, 2× 3 Krupp gaz silahı, 2× 5 namlulu Hotchkiss top, 2× 5-namlulu, 4× Nordenfelt topu, 1× 12 lb (5,4 kg) ve 1× 6 lb (2,7 kg) roket fırlatıcı, 1× torpido fırlatıcı, 2× torpido, 100× Martini-Henry tüfek, 100× Winchester tüfek, 40× pistols

Ertuğrul, Sultan Abdülaziz döneminde yaptırılmış ve 19 Ekim 1863 Pazartesi günü Padişah huzurunda denize indirilmiş Osmanlı fırkateyni. Makine ve kazanları 1864’te Büyük Britanya'da monte edilmiştir. 1865’te Kosova ve Hüdavendigâr gemileriyle birlikte Britanya'dan ülkeye dönerken Cherburg, Toulon ve bazı İspanyol limanlarına uğramış, İstanbul’a gelişinde de Beşiktaş Sahil Saray-ı Hümayunu (Dolmabahçe Sarayı) önünde demirli kalmış, bir süre sonra da Haliç’e kapatılmıştır.

Gemi 8 adet 150 milimetrelik Krupp topu, 5 adet 150 librelik Armstrong topu, 2 adet 4, 2 adet 3 fontluk Krupp, 2 adet 5 namlulu Hockins, 2 adet 5, 4 adet namlulu Nordenfeld, 1 adet 12 ve 1 adet 6 librelik roket kovanı, 1 torpido atış kovanı, 2 torpido, 100 Martin Henry tüfeği, 100 Winchester tüfeği ve 40 adet tabanca taşımaktadır.

Ertuğrul 79 metre boyunda, 15,5 metre genişliğinde idi ve 8 metreye yakın su çekiyordu. 60 ton su alıyor, aldığı kömürle de 10 mil süratle 9 saat seyredebiliyordu. Gemi zamanına göre modern araçlarla donatılmış, elektrikle aydınlatılmıştı. Bunlar göz önüne alınarak fırkateynin çürüklüğünden başka kusuru yoktu.^[]

Ertuğrul’un mürettebat sayısı kaynaklarda farklı olarak karşımıza çıkmaktadır. Süleyman Nutku, subayların ismini ve sayısını ayrıntılı olarak verirken erlerin sadece sayısını vermekle yetinmiştir. 54 subay ve 553 er olmak üzere toplam 607 kişiden bahseder. Bazı çalışmalarda da Ertuğrul’un mevcudu toplam 609, 61 subay ve memur, 548 er ve erbaş olmak üzere toplam 609 kişi; 56 subay 537 er toplam 593; 62 subay 547 er ve erbaş, toplam 609; 61 subay ve memur 548 er toplam 609; 56 subay 537 er ve erbaş, 6 sivil personel olmak üzere toplam 599; toplam 607; 56 subay, 591 er ve bazı sivil teknisyenler olmak üzere toplam 655; 44 subay, 14 mühendis (yüzbaşı), 591 er, 5 sivil ve 1 şair olmak üzere toplam 655 olarak verilmektedir.

Fırkateynin mürettebatının 35'i Samsunlu 47'si ise Giresunlu'dur.^[1]

II. Abdülhamid, 1887 yılında Japonya İmparatoru Meiji'nin akrabası Prens Komatsu Akihito'nun bir savaş gemisiyle İstanbul'u ziyaret etmesinin ardından Japonya'ya bir heyet gönderilerek iade-i ziyaret yapılmasını emretmişti. Gemi, II. Abdülhamid’den Japon İmparatoruna mücevherli imtiyaz nişanı ve diğer hediyeleri götürecekti.

Padişahın isteği üzerine donanmanın en güzel gemisi olan Ertuğrul bu iş için tahsis edildi. Bazı uzmanların bu geminin çürük olduğu ve böyle bir seferi tamamlayamayacağı yönündeki raporlarına rağmen Ertuğrul Fırkateyni, Temmuz 1889’da İstanbul’dan yola çıktı. İlk arızasını süveyş kanalında yaptı ve güzergahı boyunca çeşitli limanlara uğrayarak seyahat etti. Fırkateyn, Singapur’a vardığında kafile başkanı Miralay Osman Bey Mirliva rütbesine terfi ettirildi ve paşa oldu. Kafile, uğradığı ülkelerin halkları ve Müslümanlar tarafından görkemli sevgi gösterileriyle karşılandı, gemiyi kimi zaman binlerce kişiden oluşan gruplar ziyaret etti. Gemi, 11 ay sonra 7 Haziran 1890 tarihinde Japonya’nın Yokohama Limanı'na vardı.

İmparator Meiji, Türk amiralini ve heyetini görkemli bir şekilde karşıladı. Şehir halkı Türk amiralinin saray arabası ile İmparatorun yanına gidişini sevgi gösterileriyle takip etti.

Ertuğrul Fırkateyni, Japon sularında kaldığı üç ay boyunca etrafındaki binlerce Japon kayığına 50 kişilik bandosuyla konserler verdi. Nihayet geri dönüş yolculuğu için hazırlıklar tamamlandı. Yola çıkılacağı gün Japon Deniz Kuvvetlerinin tayfun uyarısına rağmen, Ertuğrul Fırkateyni planlandığı gibi 15 Eylül 1890 tarihinde Yokohama Limanı’ndan ayrıldı. Kalkışta hava koşulları iyi geçti, ancak ertesi gün, akşam saatlerinde güçlenen rüzgâr ile birlikte şiddetli dalgalar altında gemi zorlukla ilerliyordu. 40 m (130 ft) yüksekliğindeki mizena babafingo kırıldı ve sallanarak diğer yelkenlere vurarak ciddi hasara neden oldu. Fırtına güçlenmeye devam ederken, gelen dalgalar güverte panellerini önden ayırdı. Su kazan dairesinde bulunan kömür depolarına sızdı. Dört gün boyunca mürettebat, yelkenleri yamayarak hasarı onarmaya çalıştı. Ayrıca pompalar yetersiz olduğu için gemiyi en fazla tehlikeye sokan kömür depolarına dolan suyu sürekli olarak kovalarla boşaltmaya çalıştılar. Bütün çabalarına rağmen, geminin parçalanması yakındı ve tek seçenek yakınlardaki bir limana sığınmaktı. Deniz suyunun dolması, makine dairesinde bulunan fırınlardan birini söndürdü. Yeterli itiş gücü olmamasından dolayı hareketsiz kalan gemi, rüzgâr ve dalgalarla Kuşimoto'nun doğu sahilindeki tehlikeli kayalara doğru sürüklenmeye başladı. Mürettebat, gemiyi kayaların önünde durdurmaya çalıştıysa da, başarılı olamadı. Ertuğrul Fırkateyni 18 Eylül 1890’da kayalara çarparak battı. Kazadan sadece 69 denizci kurtulabildi, Gemi Komutanı Mirliva Osman Paşa da dahil olmak üzere diğer mürettebat öldü.

Ertuğrul Fırkateyni’nin trajik sonu Türk-Japon halklarını yakınlaştırdı. Yöre halkı, kazadan kurtulanlara büyük yardım ve yakınlık gösterdi. Torajiro Yamada isimli bir Japon, şehit yakınları ve kazazedeler için yardım kampanyası düzenledi. Toplanan para aynı kişi tarafından dönemin padişahına teslim edildi. Hayatta kalan 69 denizci, Japonya İmparatorunun talimatıyla Hiei ve Kongō isimli iki askeri gemi ile İstanbul’a gönderildi.

Kazada ölenlerin anısına Kuşimoto’da bir anıt yapılmıştır. İlk anıt Japonlar tarafından 1891’de inşa edilmiştir, 1929 yılında yine Japonlar tarafından genişletilmiştir. Şehitlik Anıtı, 3 Haziran 1929 tarihinde Japon İmparatoru tarafından da ziyaret edilmiştir. 1937’de Türkiye tarafından restore edilen anıt önünde her yıl düzenli olarak anma törenleri yapılmaktadır.

Kuşimoto kasabası Mersin ve Yakakent ile kardeş şehirdir. Kuşimoto’da bir de müze bulunmaktadır. 1974 yılında inşa edilen Türk Müzesiʼnde Ertuğrul Fırkateyni’nin maketi, gemideki asker ve komutanların fotoğrafları, kişisel eşyaları ve heykelleri bulunmaktadır.

Ölenler arasında Hasan Âli Yücel'in annesi Neyyire Hanım tarafından dedesi ve Can Yücel'in büyükdedesi Kaptan Âli Bey de bulunmaktaydı.

587 kişi ölmüş ve 69 kişi kurtulmuştur.^[2]

• 
  Ertuğrul Fırkateyninin Japonya'ya Yolculuğu, Osman Nuri Paşa
• 
  Kuşimoto'daki Ertuğrul faciası sonrası yapılan şehitlik.
• 
  Ertuğrul'un battığı konumu gösteren harita.
• 
  Ertuğrul Fırkateyni'nin Mürettebatı - Osman Paşa ortada.
• 
  Kuşimoto'daki anıtta bulunan Türk Müzesiʼnde sergilenen geminin maketi

• 2015 yılının Aralık ayında geminin yolculuğunu ve batışını konu alan Ertuğrul 1890 filmi vizyona girmiştir.
• Japonya'ya yolculuğu esnasında Osmanlı yapımı Alâmet adlı bir robotu taşıdığı iddiası ile bir dönem gündem olmuştur.^[3]

• Ertuğrul 1890

Wikimedia Commons'ta Ertuğrul (fırkateyn) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Japonya Türk Büyükelçiliği
• Japonya'da bir Osmanlı Gemisi2 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Ertuğrul Fırkateyni'nin hazin hikayesi25 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Osman Doğan, "120 Yıl Önce Japonya'da Batan Ertuğrul Fırkateyni'nin Hazin Hikayesi" Yedikıta Dergisi, S. 25 (Eylül 2010) s. 14-27