İçeriğe atla

Ernst Jaeckh

Ernst Jaeckh
Ernst Jaeckh (sağda), 14 Mart 1909
DoğumUrach, Almanya
ÖlümNew York City, ABD
Diğer ad(lar)ıErnst Jäckh, Ernst Jack, Ernst Jackh
VatandaşlıkAlmanya, Birleşik Krallık, ABD
EğitimFiloloji Doktoru (1902), Türk Tarihi Profesörü (1914)
MeslekGazeteci, yazar, Oryantalist, siyaset bilimci, akademisyen
İşverenNeckar-Zeitung (Heilbronn), Deutscher Werkbund, Nachrichtenstelle für den Orient, Deutsche Hochschule für Politik, New Commonwealth Institute, Columbia University
Tanınma nedeniBirinci Dünya Savaşında Alman-Türk ittifakının savunucusu, savaş sonrası liberal düşünce taraftarı ve Nazi karşıtı

Ernst Jaeckh (22 Şubat 1875, Urach, Almanya - 17 Ağustos 1959, New York, ABD), Alman yazar ve akademisyen. Almanya için I. Dünya Savaşı öncesi Türk dostluğunu, sonrasında ise liberal-demokratik bir siyasi sistemi savunmasıyla tanınmıştır. Nazi karşıtı görüşleri nedeniyle Almanya'yı terk etmek zorunda kalarak hayatını ABD'de devam ettirmiştir.

Hayatı

Akademik kariyeri

22 Şubat 1875'te Almanya'nın Urach şehrinde doğdu. İlk ve orta eğitimini Blaubeuren, Kieselbronn ve Stuttgart'ta tamamladıktan sonra Stuttgart, Breslau, Cenevre, Münih, Heidelberg üniversitelerinde filoloji eğitimi aldı. İlk kitabı Friedrich Nietzsche und David Friedrich Strauss 1908'de yayınlandı.[1]

1914'te Berlin Üniversitesi Türk Tarihi Kürsüsü'nde profesörlüğe getirildi. 1920'de Sosyal Bilgiler Yüksek Okulu'nun (Deutsche Hochschule für Politik) kuruluşunda görev aldı.

Nazilerin iktidara gelmesinin ardından Almanya'dan ayrılarak akademik yaşamına tarih profesörü olarak önce İngiltere, ardından ABD'de devam etti. Son olarak Columbia Üniversitesi'nde görev yaptı.

Birinci Dünya Savaşı öncesi Türk-Alman İttifakı yanlısı

1908 Jön Türk Devrimi ile çok yakından ilgilendi ve bu gelişmeyi Almanya açısından olumlu ve iki devlet arasında bir yakınlaşma nedeni olarak gördü. Ortadoğu ve Osmanlı İmparatorluğu sorunları üzerine uzmanlaştı ve Türk-Alman ittifakının kurulmasının önde gelen savunucularından biri oldu.[2] Özellikle 1909'da ilk baskısı yapılan ve 1911'de Berlin'de tekrar yayınlanan Der aufsteigende Halbmond: Beitraege zur Türkischen Renaissance adlı eseri büyük ilgi görmüştür.

Enver Bey'in (o dönem henüz Paşa olmamıştı) yakın dostuydu. Enver Bey ile mektuplaşmalarından edindiği bilgilerden de yararlandığı Arnavutluk isyanıyla ilgili Im Türkischen Hauptquartier durch Albanien (1911) ve Balkan Savaşlarıyla ilgili Deutschland im Orient nach dem Balkankrieg (1913) kitapları dönemin Almanya yönetiminin olası bir Türk-Alman İttifakı'na olumlu bakmasını sağlamış önemli çalışmalardır.

Ernst Jaeckh'e göre Türk-Alman İttifakı her iki devlet için de gerekliydi ve olumlu sonuçlar doğurabilecek potansiyeli barındırmaktaydı.

1912 yılında Türk-Alman Dostluk Derneği'nin kuruluşunda yer aldı. Türk-Alman İttifakı yanlısı diğer önemli akademisyenler Julius Hirsch ve Alfred Nossig ile birlikte çalışmalar gerçekleştirdi.

Türk-Alman İttifakı yanlısı görüşlerini derli toplu ele aldığı en önemli eseri 1915 tarihli Deutscland und die Türkei isimli kitabıdır.

Birinci Dünya Savaşı sonrası Barış yanlısı

Birinci Dünya Savaşı sırasında Alman Dışişleri Bakanlığı'nda çalışan Ernst Jaeckh, savaş sona erince Versailles, Cenova, Locarno ve Cenevre'deki Alman delegasyonlarında görev aldı. Birinci Dünya Savaşı'nın galipleriyle dostluk kurulması ve sağlanan barış ortamının korunmasını savunan görüşleri nedeniyle Nazilerin büyük eleştirilerine maruz kaldı. Bu dönemdeki çalışmalarıyla Nazi öncesi Almanya'nın önde gelen fikir adamları arasında yer aldı. Özellikle şu üç kitabı büyük ilgi gördü:

  • Deutsche Völkerbundspolitik (1919)
  • Der Völkerbundgedanke in Deutschland Waehrend des Weltkriegs (1929)
  • Deutschland im Völkerbund (1932)

Friedrich Naumann ile birlikte Alman liberalizminin kurucuları arasında sayılır.[3]

İkinci Dünya Savaşı öncesi Nazi karşıtı ve Alman-İngiliz dostluğu yanlısı

1932 yılında Nazilerin iktidara gelmesinin ardından Almanya'yı terk etmek zorunda kaldı ve İngiltere'ye iltica etti.

Churchill gibi isimlerin Avrupa barışını korumak amacıyla kurduğu New Commonwealth Institute (Yeni Milletler Topluluğu Enstitüsü) isimli yarı-akademik araştırma merkezinin yönetiminde yer aldı. Buradaki çalışmalarında Sovyet tehlikesine karşı İngiliz-Alman ittifakı kurulması için propaganda yürüttü. Enstitü'nün 4 ayda bir çıkan dergisi The New Commonwealth Quarterly'de 1933-1938 yılları arasında yazıları yayınlandı.

İkinci Dünya Savaşı sırasında ABD'ye göç

İkinci Dünya Savaşı'nın patlak vermesinin ardından 1940 yılında ABD'ye iltica etti ve New York Columbia Üniversitesi'nde profesör oldu. Bu üniversitede Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü'nün kuruluş çalışmalarına katıldı.

1944 yılında The Rising Crescent: Turkey Yesterday, Today and Tomorrow isimli kitabını yayınladı. Bu kitap, İkinci Dünya Savaşı sonrası Türk-Amerikan ilişkilerinin gelişmesine büyük katkıda bulunmuştur.

17 Ağustos 1959'da New York'ta hayatını yitirdi.

Önde gelen Jön Türklerle Heilbronn'da bir toplantı. Arka sırada sokak lambasının önünde elinde bir şapkayla duran Ernst Jaeckh. 8 Temmuz 1911

Önde gelen Türklerle kişisel dostlukları

Enver Paşa'yla mektuplaşmaları

Ernst Jaeckh'e ait evrak uzun süre öğretim üyesi olarak çalıştığı Columbia ve Yale Üniversiteleri tarafından iki bölüm halinde paylaşılmış ve arşivlerine yerleştirilmiştir.[4] Bu arşivde yer alan kimi mektuplar Enver Bey tarafından Ernst Jaeckh'e ve ismi bilinmeyen bir Alman kadına yazılmıştır. Kendi Mektuplarında Enver Paşa ismiyle Türkçeye çevrilerek basılan bu mektuplar 9 Mart 1911-13 Eylül 1913 arası tarihlidir. Gerek Enver Paşa gerekse Enver Paşa'nın da önemli rol oynadığı Arnavut İsyanı (1911), Trablusgarp Savaşı (1911-1912), Bâb-ı Âli Baskını (1913) ve Balkan Savaşları (1912-1913) gibi olaylar için en önemli kaynaklardan biri olarak kabul edilmektedir.[1]

Ernst Jaeckh'in Birinci Dünya Savaşı sırasında Alman Genelkurmayı'na teslim ettiği bu mektuplar, Almanlar tarafından bir günlüğe dönüştürülmüş ve kimi bölümleri sansürlenerek 1918 yılında Um Tripolis adıyla basılmış ve Alman subaylarına propaganda amaçlı dağıtılmıştır. Türkçe baskısı 2015 yılında Enver Paşa'nın Trablusgarp Günlüğü adıyla Tarih&Kuram Yayınları tarafından yayınlanmıştır.[2]

Atatürk ve Ernst Jaeckh

Atatürk, Ernst Jaeckh hakkında şöyle demiştir:[5]

"Kaderin savurduğu her haşin darbeye bizimle beraber katlanmakla kalmayıp bundan doğan acıları da hafifletmek için de akla gelen hiçbir yardımı esirgemeyen sadık bir dost"

Ernst Jaeckh'in Çanakkale Cephesi'nde savaşan Osmanlı askerlerine destek için topladığı 1 milyon marklık yardıma teşekkür etmek için Mustafa Kemal'in gönderdiği 2 Eylül 1915 tarihli telgrafta şöyle denmektedir:

"Gelibolu Yarımadası'nda yaralanan ve sakatlanan Osmanlı askerleri için topladığınız ianeye benim ve Mareşal Von Sanders'in teşekkürlerini sunarız. Yolladığınız bir milyon Mark'a (Jack Fonu) ismini verdik."

Talat Paşa ve diğerleri

Ernst Jaeckh'in Enver Paşa dışında pek çok İttihatçıyla da şahsi dostluğu bulunmaktaydı. 1921'de Berlin'de öldürülen Talat Paşa'nın cenazesine Alman yetkililerin sahip çıkmamasını eleştirmiş, cenaze töreninin düzenlenmesine katkıda bulunmuş, hatta bir de konuşma yapmıştır.[6]

Osmanlı'nın Birinci Dünya Savaşı'na girmesi için verdiği cihad fetvasıyla ünlü Şeyhülislam Hayri Efendi Ernst Jaeckh'e hitaben bir mektubunda şöyle demiştir:

"1911'den itibaren sizi Sadrazamın temsilcisi sıfatıyla resmen ziyaretimden beri Türkiye uğrunda sarfettiğiniz gayretleri takip etmekteyiz. Anadolu'daki faaliyetiniz sırasında yakalandığınız sıtmadan Beyoğlu Hastanesi'nde yattığınızı hatırlarsınız. Birçok Türk devlet adamından daha fazla çalıştığınızı biliyoruz. 1908'den itibaren dünya millet borçları arasında (Yükselen Hilal)i keşfettiğiniz zaman başlayan samimi anlayışınız karşısında Türkler şükran duymaktadır."

Ölümünden bir sene önce, 1958 yılında, Türkiye'ye ilk gelişinin 50. yıldönümü sebebiyle Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi tarafından kendisine fahri doktora unvanı verilmiştir.

Ölümünün ardından Türkiye'nin ABD Büyükelçisi Suat Hayri Ürgüplü gönderdiği taziye telgrafında Ernst Jaeckh'ı "Türkiye'nin gerçek bir dostu" olarak tanımlamış, cenaze töreninde ise Türkiye'nin Birleşmiş Milletler Özel Temsilcisi Seyfullah Esin bir konuşma yapmıştır.[7]

Kitapları

  • Friedrich Nietzsche und David Friedrich Strauss (1908)
  • Der aufsteigende Halbmond: Beitraege zur Türkischen Renaissance (1909)
  • Im Türkischen Kriegslager durch Albanien (1911)
  • Deutschland im Orient nach dem Balkankrieg (1913. Türkçesi Balkan Harbinden Sonra Şarkda Almanya adıyla 1915'te İfham Kütüphanesi tarafından yayınlanmıştır)
  • Der aufsteigende Halbmond, auf dem Weg zum Deutsch-Türkischen Bündnis (1916)
  • Deutsche Völkerbundspolitik (1919)
  • Kiderlen-Wächter, der Staatsmann und Mensch (2 cilt) (1925)
  • Der Völkerbundgedanke in Deutschland Waehrend des Weltkriegs (1929)
  • Politik als Wissenschaft (1930)
  • Deutschland im Völkerbund (1932)
  • The Rising Crescent: Turkey Yesterday, Today and Tomorrow (1944. Türkçesi Yükselen Hilal: Bir Milletin Yeniden Doğuşu - Türkiye'nin Dünü, Bugünü, Yarını ismiyle Temel Yayınları tarafından yayınlanmıştır.[8]
  • Der goldene Pflug, Lebensernte eines Weltbürgers (1954)

Notlar

  1. ^ a b Hanioğlu, M. Şükrü, (Ed.) (1989). Kendi Mektuplarında Enver Paşa. İstanbul: Der Yayınları. 
  2. ^ a b Enver Paşa'nın Trablusgarp Günlüğü. İstanbul: Tarih&Kuram Yayınları. 2015. ISBN 978-605-9833-07-3. 
  3. ^ Gertz, Janet Elaine (1981). Ernst Jackh Papers. New Haven/Connecticut: Yale University Sterling Memorial Library. 
  4. ^ "Ernst Jäckh Papers". 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2015. 
  5. ^ Arık, Prof. Dr. Kemal Arık. "Dr. Ernest Jack' e Fahri Siyasal Bilgiler Doktoru Unvanı Verilmesi Münasebetiyle Fakülte Dekanı Prof. Dr. Kemal Fikret Arık' ın Yaptığı Konuşma" (pdf). 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Ağustos 2015. 
  6. ^ Olson, Robert W. (1986). "The Remains of Talat: a Dialectic Between Republic and Empire". Die Welt des Islams. 26 (1). ss. 46-56. 
  7. ^ Hanioğlu, M. Şükrü, (Ed.) (1989). Kendi Mektuplarında Enver Paşa. İstanbul: Der Yayınları. s. 27-28. 
  8. ^ "İdefix kitap satış sitesinde 'Yükselen Hilal' kitap sayfası". 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2015. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Enver Paşa</span> Türk asker ve siyasetçi (1881–1922)

İsmail Enver Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nun son yıllarında etkin olan Türk asker ve siyasetçi. İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin önemli önderleri arasında bulunmuş, 1913'te Bâb-ı Âli Baskını adı verilen askerî darbeyle cemiyetin iktidara gelmesini sağlamış, 1914'te Almanya ile askerî ittifaka önayak olarak Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'na girmesine öncülük etmiş, savaş yıllarında Harbiye Nazırı ve Başkumandan Vekili sıfatıyla askerî politikayı yönetmiştir. Bu savaş sırasında meydana gelen Ermeni Kırımı'nı hazırlayanlardan biridir. I. Dünya Savaşı'nın yenilgi ile sonuçlanması üzerine Almanya ve Rusya'da Türk halklarının bir araya getirilmesi amacıyla pek çok mücadelede bulunmuştur. Orta Asya'da Basmacı Hareketi'nin başına geçerek Bolşeviklere karşı savaşmıştır. 4 Ağustos 1922'de bir çatışma esnasında Bolşevikler tarafından öldürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Cemal Paşa</span> Türk asker ve siyasetçi

Ahmed Cemâl Paşa, Türk siyaset adamı ve asker, İkinci Meşrutiyet döneminde İttihat ve Terakkî Cemiyeti'nin üç liderinden biridir. Özellikle Üç Paşalar İktidarı olarak da bilinen, 1913-1918 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'nun iç ve dış siyasetinin belirlenmesinde etkin rol oynamıştır. 11 Mart 1914 ve 14 Ekim 1918 tarihleri arasında bahriye nâzırlığı, 7 Aralık 1913 ve 21 Mart 1914 tarihleri arasında ise nâfia nazırlığı görevini üstlenmiştir. I. Dünya Savaşı'nda Suriye-Filistin Cephesi'nin komutanı olarak görev yaptı. 1915 yılında Türklere saldıran çetelere destek Ermenilerin sürgün edilmesini planlayanlardan birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet İzzet Furgaç</span> 215. Osmanlı sadrazamı

Ahmed İzzet Paşa ya da Soyadı Yasası sonrası Ahmet İzzet Furgaç, I. Dünya Savaşı'nın son günlerinde sadrazamlık yapmış, Arnavut asıllı Osmanlı asker ve devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Teşkîlât-ı Mahsûsa</span> Osmanlı İmparatorluğu’nda faaliyet göstermiş gizli bir örgüt

Teşkîlât-ı Mahsûsa, İttihat ve Terakki Cemiyeti bünyesinde Enver Paşa'ya bağlı olarak kurulan gizli teşkilattır. II. Meşrutiyet dönemi sonrası 1913-1918 yılları arasında etkinlik gösteren istihbarat ve propaganda işleri yürüten bir topluluktur. İttihat ve Terakki'nin Türkçü ve İslamcı siyasi görüşleri doğrultusunda, yurt içi ve yurt dışında, karşı istihbarat, propaganda, örgütlenme, suikast eylemlerinde bulunmuştur. Oluşumun isim babası Miralay Rasim Bey’dir. Çeşitli şahit ifadelerine göre 1911'den itibaren etkin olmuş, 17 Kasım 1913’te resmen kurulmuş ve daha sonrasında da 5 Ağustos 1914'te Harbiye Nezareti'ne bağlı resmî bir örgüte dönüştürülmüştür. 8 Ekim 1918'de İttihat ve Terakki hükûmetinin iktidardan ayrılması ile birlikte Teşkîlât-ı Mahsûsa da resmen tasfiye edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Alman-Osmanlı ittifakı</span>

Osmanlı-Alman İttifakı Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı öncesinde Alman İmparatorluğu ile kurduğu ilişkiler ve bu ilişkilerin neticesinde kurulan resmi savaş ittifakıdır.

Franz Babinger, Osmanlı tarihi konusunda çalışmalarıyla ünlü Alman tarihçi ve dilci.

<span class="mw-page-title-main">Kurt Tucholsky</span> Alman yazar (1890-1935)

Kurt Tucholsky, Alman gazeteci ve yazardır. Kaspar Hauser, Peter Panter, Theobald Tiger ve Ignaz Wrobel adlı takma adlarla da yazılar yazmıştır. Tucholsky Weimar Cumhuriyeti'nin en önemli gazeteci-yazarlarındandır. Politik bir gazeteci ve haftalık dergi "Die Weltbühne"nin yayıncılarından birisi olarak Heinrich Heine geleneğinde toplumcu-gerçekçi, toplumu eleştiren bir yazar olduğunu kanıtlamıştır. Aynı zamanda bir taşlama (hiciv) ustası, kabare yazarı, şarkı sözü yazarı, romancı ve şairdir. Kendisini demokrat, barışsever ve antimilitarist olarak tanımlayan Tucholsky, öncelikle politika, ordu ve yargı içindeki antidemokratik eğilimlere ve özellikle nasyonal sosyalizmin tehditlerine karşı uyarılarda bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Almanya-Türkiye ilişkileri</span>

Almanya-Türkiye ilişkileri, Türkiye'nin Almanya Federal Cumhuriyeti'yle süregelen uluslararası politikalarını içerir. Almanya ile Türkiye arasındaki ilişkiler üst düzey ziyaretler aracılığıyla yoğun olarak gerçekleşmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Erich Ludendorff</span>

Erich Friedrich Wilhelm Ludendorff, Alman general ve siyasetçi. Liège Muharebesi'nın galibi ve Paul von Hindenburg'la birlikte Tannenberg Muharebesi zaferinin mimarlarından biridir. Alman savaş ve siyaset üzerindeki belirleyici etkisi vardı. 22 Ağustos 1914 tarihinde Kaiser II. Wilhelm tarafından Almanya'nın en yüksek askeri madalyası Pour le Mérite ile taltif edildi.

<span class="mw-page-title-main">Ernst Bloch</span> Alman filozof, yazar

Ernst Bloch, Alman filozof, yazar.

<span class="mw-page-title-main">Walther Nehring</span>

Walther Nehring, II. Dünya Savaşı'nda Alman generali.

<span class="mw-page-title-main">Friedrich-Werner Graf von der Schulenburg</span>

Friedrich-Werner Graf von der Schulenburg, Alman diplomattır.

Nasyonal sosyalizm döneminde tehdit altındaki yüzlerce kişi Nazi Almanyası'ndan Türkiye'ye sığınmacı olarak geldi. Naziler tarafından yurttaşlıktan atılanlar veya başka nedenlerle vatansız olanların pasaportlarına kısmen "heimatlos" damgası vuruldu. Bu da sığınmacı statüsüyle eş anlamlıydı ve Türkçeye "haymatlos" terimi olarak girdi.

<span class="mw-page-title-main">Nazilerden arındırma</span> nazilerden arınma hareketi

Nazilerden arındırma veya denazifikasyon, II. Dünya Savaşı'nın ardından Müttefik Devletler tarafından Alman ve Avusturya toplumlarında uygulanan ve nasyonal sosyalizmin etkisini kültür, toplum, ekonomi, basın, hukuk ve siyaset alanlarından silmek için uygulanan politikaları anlatır. Politika kapsamında sorumlu örgüt liderleri görevden alınmış, ilgili kurumlar kapatılmıştır. Politika, savaşın hemen ardından toplanan Potsdam Konferansı'nda kararlaştırılmıştır. Politika kapsamındaki uygulamalar Soğuk Savaş'ın başlamasıyla beraber fiilen sona erdirilmiştir.

Rudolf Freiherr von Sebottendorf, gerçek adıyla Adam Alfred Rudolf Glauer, tüm Nazilerin ve beyaz ırk üstünlükçülerinin başöğretmen olarak gördüğü Alman okültist ve siyaset adamı. Üstün ırk düşüncesinin ve neo-paganizmin fikir babası olan Guido von List'in öğrencisi ve aynı zamanda Guido von List'in bir diğer öğrencisi olan ve Nazilerin okültik lider olarak kabul ettikleri Adolf Josef Lanz'ın dava arkadaşı.

<span class="mw-page-title-main">Karl Schmidt-Rottluff</span> Alman ressam (1884-1976)

Karl Schmidt-Rottluff Alman dışavurumcu ressam ve grafiker; Die Brücke isimli sanatçı grubunun dört kurucusundan birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Ewald Banse</span>

Ewald Banse, Alman coğrafyacı.

<span class="mw-page-title-main">Enver Paşa Köprüsü</span>

Enver Paşa Köprüsü, Babelsberg eyaletinin Potsdam şehrinde bulunuyordu ve Neubabelsberg ile Klein Glienicke arasındaki Teltow Kanalı'ndan geçiyordu. 3 Eylül 1901'de tamamlanan köprü, yaklaşık 30 metre uzunluğunda ve 10 metre genişliğindeydi. Caddeyi Wannseestraße ile Glienicke'ye bağlıyordu ve komşu Parkbrücke'nden farklı olarak yaya alanı ve kara yolu trafiği için düzenlenmiş bölümlere sahipti.

<span class="mw-page-title-main">Friedrich von Bernhardi</span>

Friedrich Adam Julius von Bernhardi, Prusyalı bir süvari generali ve tanınmış Alman askeri tarihçilerinden biriydi. 1912 yılında yayımladığı Deutschland und der Nächste Krieg adlı kitabıyla uluslararası alanda da dikkat çekmişti.

Carl Friedrich Heinrich Credner Alman jeolog.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.